اکولوژی
فاطمه ایمانی؛ مصطفی مرادی؛ رضا بصیری
دوره 31، شماره 1 ، بهار 1397، ، صفحه 206-216
چکیده
اکوسیستمهای بیابانی به دلیل اثرات منفی بر محیط، به روش‌های مختلف از جمله جنگل‌کاری با گونههای غیربومی احیاء می شوند. لذا به منظور ارزیابی این روش‌ها و با توجه به اهمیت حفظ تنوعزیستی در پایداری بیشتر و چرخه اکولوژیک بهتر، در این مطالعه اثرجنگل‌کاری با گونه کهور Prosopis juliflora (Sw.) DC.، را روی تنوع گونهای در منطقه‌ای بحرانی از نظر ...
بیشتر
اکوسیستمهای بیابانی به دلیل اثرات منفی بر محیط، به روش‌های مختلف از جمله جنگل‌کاری با گونههای غیربومی احیاء می شوند. لذا به منظور ارزیابی این روش‌ها و با توجه به اهمیت حفظ تنوعزیستی در پایداری بیشتر و چرخه اکولوژیک بهتر، در این مطالعه اثرجنگل‌کاری با گونه کهور Prosopis juliflora (Sw.) DC.، را روی تنوع گونهای در منطقه‌ای بحرانی از نظر فرسایش بادی در شهرستان شوش واقع در استان خوزستان بررسی کردیم. همچنین تأثیر درصد تاجپوشش گونه کهور پاکستانی بر روی تنوع گونههای گیاهی در این اکوسیستم بررسی شد. بدین منظور دو توده ده هکتاری با تاجپوشش 50-25% و 100-75% برای نمایش بهتر تأثیر تاج پوشش و منطقه شاهد هم به مساحت 10 هکتار و در مجاورت منطقه جنگل کاری شده انتخاب شد. بعد از تعیین تعداد قطعه نمونه مناسب، در هر توده 15 قطعه نمونه برداشت و در این پلاتها تمام گونههای چوبی و علفی شمارش و درصد پوشش آنها محاسبه شد. نتایج نشان داد که جنگل‌کاری با گونه کهور باعث کاهش غنای گونهای شده و تنوع گونهای را کاهش میدهد. براساس مقایسه شاخصهای ارزیابی تنوعزیستی در هر سه منطقه مورد مطالعه مشخص شد که جنگل‌کاری با تاجپوشش 100-75% بیشترین یکنواختی و منطقه شاهد بیشترین غنای گونهای را دارد.
اکولوژی
الهام امیدزاده اردلی؛ محمدعلی زارع چاهوکی؛ حسین ارزانی؛ عطااله ابراهیمی؛ پژمان طهماسبی
دوره 30، شماره 1 ، بهار 1396، ، صفحه 12-25
چکیده
به این منظور سه پلات چند مقیاسی ویتاکر تعدیل شده، ویتاکر تعدیل شده فشرده و C برای انتخاب پلات مناسب اندازه گیری و ارزیابی تنوع گونهای مقایسه شدند. مرتع کرسنک شهرکرد با دو شدت چرای سبک و متوسط و دو جهت دامنه غربی و شرقی شد. پلات ها در چهار تیمار سبک -شرقی، سبک -غربی، سنگین- شرقی و سنگین- غربی در سه تکرار بصورت تصادفی-سیستماتیک مستقر شدند. ...
بیشتر
به این منظور سه پلات چند مقیاسی ویتاکر تعدیل شده، ویتاکر تعدیل شده فشرده و C برای انتخاب پلات مناسب اندازه گیری و ارزیابی تنوع گونهای مقایسه شدند. مرتع کرسنک شهرکرد با دو شدت چرای سبک و متوسط و دو جهت دامنه غربی و شرقی شد. پلات ها در چهار تیمار سبک -شرقی، سبک -غربی، سنگین- شرقی و سنگین- غربی در سه تکرار بصورت تصادفی-سیستماتیک مستقر شدند. داده های پوشش در پلاتهای یک متر مربعی برای محاسبه دقت و صحت استفاده شدند. زمان استقرار، زمان نمونه برداری و زمان کل برای هر پلات اندازه گیری و محاسبه شد. مقایسه صحت، دقت و زمان (سرعت) با استفاده از آنالیز واریانس یکطرفه صورت گرفت. نتایج مقایسه سه پلات نشان داد پلات ویتاکر تعدیل شده از دقت و صحت بیشتری برخوردار است، با این وجود، در تکرار مساوی؛ پلات ویتاکر تعدیل شده فشرده و پلات C نسبت به پلات ویتاکر تعدیل شده به زمان بسیار کمتری نیاز دارند. بطور کلی برای کاربرد پلات ویتاکر فشرده و پلاتC به ترتیب تا 8 و 9 تکرار زمان کمتری نسبت به 3 تکرار پلات ویتاکر تعدیل شده لازم است. در افزایش تکرار پلات، زیر پلات های یک متر مربعی افزایش خواهند یافت که ضمن افزایش سرعت؛ دقت و صحت نیز افزایش می یابد.
اکولوژی
مرتضی گلدانی؛ محمد بنایان؛ محمدرضا نادری
دوره 30، شماره 1 ، بهار 1396، ، صفحه 155-172
چکیده
تنوع زیستی کشاورزی از عوامل کلیدی تعیین‌کننده‌ی پایداری اکوسیستمهای زراعی محسوب میشود. حفظ تنوع زیستی و مدیریت کارآمد آن نقش مهمی در دستیابی به معیارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی پایداری اکوسیستمهای زراعی دارد. از این رو لازم است با بررسی دقیق روند تغییرات تنوع در چشم‌اندازهای کشاورزی، ضمن حفظ آن، در جهت مدیریت صحیح تنوع ...
بیشتر
تنوع زیستی کشاورزی از عوامل کلیدی تعیین‌کننده‌ی پایداری اکوسیستمهای زراعی محسوب میشود. حفظ تنوع زیستی و مدیریت کارآمد آن نقش مهمی در دستیابی به معیارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی پایداری اکوسیستمهای زراعی دارد. از این رو لازم است با بررسی دقیق روند تغییرات تنوع در چشم‌اندازهای کشاورزی، ضمن حفظ آن، در جهت مدیریت صحیح تنوع با توجه به ویژگی‌های منطقه‌ای نیز اقدامات مؤثری صورت پذیرد. در این راستا، مطالعه‌ی حاضر با هدف ارزیابی و تحلیل تغییرات تنوع زیستی گیاهان زراعی استان اصفهان طی سال‌های 1390-1381 با استفاده از شاخصهای اکولوژیکی تنوع، شامل شاخص غنای مارگالف، شاخص یکنواختی گونهای و شاخص تنوع شانون به اجرا در آمد. بررسی روند تغییرات شاخصهای مورد ارزیابی نشان داد که طی بازه زمانی 1390-1381، سطح زیرکشت، شاخص یکنواختی، شاخص تنوع شانون و تنوع بتای گونههای زراعی استان به‌طور معنی‌دار کاهش یافته است. روند کاهشی شاخص شانون گیاهان زراعی استان اصفهان حاکی از کاهش تنوع زیستی محصولات زراعی این استان طی بازه‌ی زمانی مورد مطالعه می‌باشد، به‌طوری‌که مقدار شاخص شانون محصولات زراعی استان از حدود 30/2 در سال‌های ابتدایی دهه‌ی 80 به حدود 15/2 در سال‌های انتهایی آن کاهش یافته است. نتایج نشان داد که کاهش معنی‌دار یکنواختی توزیع سطح زیرکشت در نتیجه‌ی عواملی همچون کاهش معنی‌دار سطح زیرکشت به دلیل بروز خشکسالی‌های مداوم و تغییر کاربری اراضی، دلیل اصلی کاهش تنوع زیستی محصولات زراعی استان اصفهان طی بازه زمانی مورد مطالعه بوده است. براساس نتایج تجزیه‌ی کلاستر نیز شهرستان‌های استان اصفهان از لحاظ شاخص تنوع شانون گیاهان زراعی در 6 گروه جای گرفتند.
محمدعلی زارع چاهوکی؛ مریم حسینی؛ علی طویلی
چکیده
تغییرات تنوع گونه¬ای ممکن است ناشی از روابط بین گونه¬ای، عوامل محیطی و عوامل انسانی باشد. در این تحقیق نقش عوامل محیطی و عوامل انسانی (چرای دام و تغییر کاربری) بر تغییرات تنوع گونه¬ای مراتع اطراف روستای وشته در منطقه طالقان میانی بررسی شد. در این منطقه پنج تیپ گیاهی شناسایی شد که از این پنج تیپ یک تیپ گیاهی از اراضی زراعی رها¬شده ...
بیشتر
تغییرات تنوع گونه¬ای ممکن است ناشی از روابط بین گونه¬ای، عوامل محیطی و عوامل انسانی باشد. در این تحقیق نقش عوامل محیطی و عوامل انسانی (چرای دام و تغییر کاربری) بر تغییرات تنوع گونه¬ای مراتع اطراف روستای وشته در منطقه طالقان میانی بررسی شد. در این منطقه پنج تیپ گیاهی شناسایی شد که از این پنج تیپ یک تیپ گیاهی از اراضی زراعی رها¬شده و تیپ دیگر نزدیک آبشخور که چرای دام در آن شدید بود و بقیه شامل تیپ¬های با چرای متوسط، سبک و منطقه چرا¬نشده (قرق) بودند. نمونه¬برداری گیاه با استفاده از چهار ترانسکت 150 متری انجام شد و در طول هر ترانسکت 15 پلات یک مترمربعی به فاصله 10 متر از هم قرار داده شد. همچنین در ابتدا و انتهای هر ترانسکت پروفیل حفر و از عمق 30-0 سانتیمتر نمونه خاک برداشت شد. بعد از جمع‌آوری اطلاعات، شاخصهای تنوع گونه¬ای شانون – وینر و سیمپسون با استفاده از نرم¬افزار Ecological methodology محاسبه شد. برای تعیین مهمترین عوامل تاثیرگذار بر تغییرات تنوع گونهای از تجزیه مؤلفه‌های اصلی استفاده شد. نتایج تجزیه مولفه‌های اصلی نشان داد که بافت، ماده آلی، ازت، ارتفاع، هدایت الکتریکی و اسیدیته در تغییرات تنوع گونه¬ای منطقه تاثیر دارند. علاوه بر عوامل محیطی، تأثیر عوامل انسانی نظیر چرای دام و تبدیل کاربری نیز بر تنوع گونه¬ای بررسی شد اما این عوامل در تنوع گونه¬ای منطقه تأثیرگذار شناخته نشدند. در حالی که در تیپ Poa bulbosa- Sophora alupecroides تغییر کاربری وتیپ Acantholimon erinaceum، onobrychis cornuta ،Artemisia aucheri چرای شدید دام وجود داشت.
زهره آتشگاهی؛ حمید اجتهادی؛ حبیب زارع
چکیده
تنوع گونهای گیاهان در یک اجتماع در پاسخ به عوامل توپوگرافی تغییر می‌کند. هدف از این مطالعه بررسی اثر عوامل توپوگرافی مانند ارتفاع از سطح دریا، جهت دامنه و درجه شیب روی تنوع گونهای گیاهان در منطقه جنگلی دودانگه واقع در جنوب شهرستان ساری بود. با نمونه‌برداری از پوشش گیاهی منطقه توسط کوادرات‌های 400 مترمربعی، 237 گونه گیاهی شناسایی ...
بیشتر
تنوع گونهای گیاهان در یک اجتماع در پاسخ به عوامل توپوگرافی تغییر می‌کند. هدف از این مطالعه بررسی اثر عوامل توپوگرافی مانند ارتفاع از سطح دریا، جهت دامنه و درجه شیب روی تنوع گونهای گیاهان در منطقه جنگلی دودانگه واقع در جنوب شهرستان ساری بود. با نمونه‌برداری از پوشش گیاهی منطقه توسط کوادرات‌های 400 مترمربعی، 237 گونه گیاهی شناسایی شد. کل کوادرات‌ها به 7 طبقه ارتفاعی، 3 طبقه از نظر درجه شیب و 8 طبقه از نظر جهت دامنه تقسیم شدند. آنالیز تابع تشخیص نشان داد که اولین عامل تعیین کننده در تفکیک جوامع گیاهی، ارتفاع از سطح دریا است. شاخصهای رایج تنوع گونهای و یکنواختی در هر طبقه محاسبه گردید و نمودارهای آن رسم شد. بیشترین تنوع (5/1 تا 6/1 برای شاخص شانون در پایه لگاریتمی 10) و بیشترین یکنواختی (38/0 تا 42/0 برای شاخص اسمیت و ویلسون) در طبقات ارتفاعی متوسط بدست آمد. تنوع کمتر دامنه‌های شمال‌غربی نسبت به دامنه‌های جنوبی، جنوب‌شرقی و جنوب‌غربی، بدلیل دمای کمتر و سرمای زودرس شیب‌های شمال‌غربی است که باعث از بین رفتن قسمت‌های هوایی غیرخشبی درختان و سایر گیاهان و در نتیجه تنوع کمتر میشود. تفاوت تنوع در درجات شیب و در تیپ‌های مختلف گیاهی از نظر آماری معنی‌دار نبود. بنابراین، می‌توان نظریه پیوستگی گلیسون را در مقیاس مورد مطالعه تأیید کرد.
جواد جعفری؛ مسعود طبری کوچکسرایی؛ سید محسن حسینی؛ یحیی کوچ
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر فاکتورهای خاک روی تنوع زیستی گیاهی و گروههای اکولوژیک گیاهی، 220 هکتار از جنگلهای جوزک-درکش خراسان شمالی مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا 55 قطعه نمونه 20 ×20 متر برای برآورد پوشش گیاهی انتخاب شد. سپس 18 نمونه از لایه معدنی خاک (عمقهای 10-0 ،20-10 و 30-20 سانتیمتر) برداشت شد و اسیدیته، هدایت الکتریکی، ماده آلی، ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تأثیر فاکتورهای خاک روی تنوع زیستی گیاهی و گروههای اکولوژیک گیاهی، 220 هکتار از جنگلهای جوزک-درکش خراسان شمالی مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا 55 قطعه نمونه 20 ×20 متر برای برآورد پوشش گیاهی انتخاب شد. سپس 18 نمونه از لایه معدنی خاک (عمقهای 10-0 ،20-10 و 30-20 سانتیمتر) برداشت شد و اسیدیته، هدایت الکتریکی، ماده آلی، نیتروژن کل، فسفر قابل جذب، بافت خاک، پتاسیم و نسبت کربن به نیتروژن اندازهگیری شد. با روش تجزیه و تحلیل دو طرفه گونههای شاخص TWINSPANگروههای اکولوژیک گیاهی تعیین و منطقه به پنج واحد اکولوژیک,Cotoneaster integeryma (A) ,Fraxinus excelsior (B)،Acer laetum (E) ,Carpinus betulus betulus (D) ,Prunus divaricata (C) تقسیم گردید. تجزیه و تحلیل واریانس یکطرفه گروههای اکولوژیک نشان داد که گروههای مختلف، اختلاف معنیداری (p<0.05) روی تنوع گونهای سیمپسون داشتند. نتایج آزمون دانکن آشکار ساخت که بیشترین تنوع گونهای به ترتیب به گروههای اکولوژیک (E) و (B) و (D) تعلق داشت، در حالی که از لحاظ سایر شاخصهای تنوع زیستی تفاوتی بین گروههای اکولوژیک دیده نشد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که افزایشpH در عمق سوم خاک روی تنوع زیستی سیمپسون و غنای گونهای مارگالف تأثیر منفی داشت. مقدار ماده آلی و پتاسیم در عمق اول خاک روی تنوعزیستی سیمپسون تأثیر مثبت داشت اما سایر مشخصههای خاک تأثیری در شاخصهای تنوع زیستی نشان ندادند. از این تحقیق استنتاج میشود که از میان فاکتورهای مؤثر، ماده آلی و پتاسیم خاک سطحی توانستند گروههای پنجگانه اکولوژیک را در منطقه مورد مطالعه از یکدیگر تفکیک نمایند.
چکیده
این تحقیق به بررسی تأثیر جاده جنگلی بر تغییرات پوشش علفی و ترکیب گونههای گیاهی از لبه جادهها بسمت بخشهای داخلی آن در سه منطقه مختلف و در دو جاده آسفالته و خاکی میپردازد. بصورت انتخابی شرایط مشابه از نظر شرایط توپوگرافی، شیب و جهت مشخص گردید و در هر طرف جاده از میکروپلاتهای 2×2 متر برای اندازهگیری تنوع زیستی و ترکیب پوشش ...
بیشتر
این تحقیق به بررسی تأثیر جاده جنگلی بر تغییرات پوشش علفی و ترکیب گونههای گیاهی از لبه جادهها بسمت بخشهای داخلی آن در سه منطقه مختلف و در دو جاده آسفالته و خاکی میپردازد. بصورت انتخابی شرایط مشابه از نظر شرایط توپوگرافی، شیب و جهت مشخص گردید و در هر طرف جاده از میکروپلاتهای 2×2 متر برای اندازهگیری تنوع زیستی و ترکیب پوشش علفی استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد که شاخصهای تنوع زیستی در بالا و پایین جاده، جاده آسفالته و خاکی و در سه منطقه مورد بررسی تفاوت معنیداری نداشتند و تنها عامل اثرگذار موقعیت است که با فاصله از جاده‌های آسفالته و خاکی تنوع زیستی کاهش مییابد. همچنین گونههای نورپسند همانند Alnus glutinosa (L) Gaertn، Sambucus ebulus L. و Rubus hyrcanus juz در حاشیه جاده‌های جنگلی دارای حضور بیشتری بودهاند.
چکیده
آینده جنگلهای طبیعی وابسته به تجدید حیات درختان آن است. در این تحقیق تأثیر درختان سرپاخشک (خشکهدارها) بر تنوع گونهای و فراوانی تجدید حیات در جنگلهای سری دو طرح جنگلداری ناو اسالم گیلان مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور تعداد 32 درخت سرپای کاملاً خشک شده که قطر برابر سینه آنها بیشتر از 50 سانتیمتر بود انتخاب و متغیرهای تعداد، ...
بیشتر
آینده جنگلهای طبیعی وابسته به تجدید حیات درختان آن است. در این تحقیق تأثیر درختان سرپاخشک (خشکهدارها) بر تنوع گونهای و فراوانی تجدید حیات در جنگلهای سری دو طرح جنگلداری ناو اسالم گیلان مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور تعداد 32 درخت سرپای کاملاً خشک شده که قطر برابر سینه آنها بیشتر از 50 سانتیمتر بود انتخاب و متغیرهای تعداد، گونه و مراحل رویشی تجدید حیات (نهال، شل و خال) در قطعه نمونه دایره‌ای شکل 10 آری با مرکزیت این خشکه دارها برداشت شد. همچنین سطح روشنه ایجاد شده بهوسیله خشکهدارها و درجه پوسیدگی آنها نیز اندازهگیری و تعیین شد. در فاصله 50 متری از هر خشکه‌دار و با تاج پوشش مشابه، همان متغیرها در نمونه‌هایی با مرکزیت درختان سالم با قطر و گونه مشابه و در همان شکل و سطح برداشت شد. در هر قطعه نمونه فراوانی و تنوع گونهای با استفاده از شاخص تنوع شانون وینر، شاخص یکنواختی پایلو و شاخص غنای گونهای منهنیک برای کل تجدید حیات و برای هر مرحله رویشی به‌دست آمد. میانگینهای فراوانی و شاخصهای تنوع به دست آمده از هر جامعه آماری از طریق تجزیه واریانس و آزمون t مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که فراوانی و تنوع گونهای تجدید حیات استقرار یافته در مجاورت خشکهدارها بیشتر بوده و این تفاوتها از لحاظ آماری در سطح 01/0=a معنی‌دار است. تفاوت در مقدار شاخص تنوع به علت بیشتر بودن مقدار غنای گونهای در قطعه نمونه‌های دارای خشکه‌دار نسبت به قطعه نمونه‌های شاهد است. بیشتر بودن فراوانی و تنوع تجدید حیات در مجاورت خشکهدارها در نتیجه استقرار و رشد تعداد و گونههای بیشتر بذرهای درختان مادری است. خشکهدارهای با درجه روشنه متوسط (50 تا 113 مترمربع) بیشتر از سایر روشنهها در استقرار و تنوع گونهای تجدید حیات مؤثر بودند. همچنین خشکهدارهای با پوسیدگی درجه3 بیشترین فراوانی و خشکهدارهای با پوسیدگی درجه2 بیشترین تنوع گونهای تجدید حیات را در مجاورت خود داشتند. خشکهدارها علاوه بر ایجاد حفره در تاج پوشش و افزایش تدریجی نور رسیده به کف جنگل در فراهم نمودن شرایط و منابع مناسب استقرار و رشد بذور درختان مختلف تأثیر مثبت داشته‌اند. با نگه داشتن خشکهدارها به تعداد مناسب و در اندازه‌ها و گونههای مختلف در داخل جنگلهای طبیعی می‌توان به تجدید حیات و پایداری این اکوسیستمها کمک نمود.