Fitting suitable models for gum production in Astrgalus gossypinus Fisher based on habitat soil characteristics evidence (Case study: Isfahan Tiran and Karvan region)

Document Type : Research Paper

Author

MSc.student of range Management,Faculty of Ntural Resources,University of Tehran

Abstract

Economical consumption of natural plant resource always depended to the wise plan with dual policy of maximum harvest and minimum damage on plant survival and growth. In this respect, the white Astragalus (Astragalus gossypinus fisher) reported as an invaluable natural plant with several advantages such as high productivity and secretion of considerable quality of tragacanth gum currently are facing severely threatened as a result of habitat destruction, over-harvesting and a few additional environmental as well as man-made factors. In general several key factors influence quantity and quality of Production of gum tragacanth in different climate and soil condition and characteristics which need fitting suitable model for identification of related factors to maximize end point production amount. For this known motivation, the purpose of the present study was the determination of the linear model of gum production in As. gossypinus according to the soil habitats in Isfahan Tiran and Karvan. For this purpose the plants of introduced species have been harvested in different years with different ages, therefore the gum sample was taken along the transects at each vegetation types according to soil properties and the data were analysis by using SPSS software (method of Enter) to regression equation and modeling. The result of the study showed the existence of high various coefficients about game production in different regions. We demonstrated that production and storage gum in the plant require different time according to soil characterizes that to be ignorable.

Keywords

بررسی مدل­های تولید صمغ در گون سفید با توجه به خصوصیات خاک رویشگاه (مطالعه موردی: تیران و کرون- اصفهان)

حبیب یزدانشناس، محمد جعفری*، حسین آذرنیوند و حسین ارزانی 

کرج، دانشگاه تهران، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی

تاریخ دریافت: 19/6/92                تاریخ پذیرش: 2/11/92 

چکیده 

بهره­برداری از گیاهانی که در عرصه های طبیعی رویش دارند باید در قالب طرح­هایی مشخص انجام شود تا سلامت و رشد گیاهان تضمین گردد و بهره­برداران نیز در وضعیت اقتصادی مناسبی قرار گیرند. گون سفید (Astragalus gossypinus Fisher) ازجمله گیاهان با ارزش و مولد باکیفیت‌ترین صمغ کتیرا می‌باشد که به دلیل بهره­برداری بی رویه مورد تخریب قرار گرفته است. تولید و ترشح صمغ کتیرا در این گیاه با توجه به فاکتورهای بسیار زیادی در مدت زمانی گوناگونی انجام خواهد شد و برداشت نیز باید با توجه به شرایط آب و هوایی و خاک در قالب مدل­های مناسبی صورت گیرد. این مطالعه به منظور تعیین مدل­های خطی تولید صمغ کتیرا با توجه به خاک رویشگاه (مراتع تیران و کرون- استان اصفهان) در گون­های سفید که در سالهای متفاوت با سنین گوناگونی برداشت شده­اند، انجام شد. نمونه­گیری صمغ در امتداد ترانسکت­های قرار داده شده در هر سایت با توجه به خصوصیات خاک انجام شد. سپس داده­ها با استفاده از نرم افزار SPSS و متد Enter وارد رابطه رگرسونی شدند. تجزیه و تحلیل داده­ها و روابط رگرسیونی نشان داد که مدل­های برآوردی صمغ کتیرا در مناطق با خصوصیات مختلف خاک دارای ضرایبی گوناگون بودند و تولید صمغ کتیرا در این منطقه بر اساس ویژ­گی­های خاک در زمان­های متفاوتی به میزان قابل بهره­بردای می‌رسد.

واژه­های کلیدی: روابط رگرسیونی، صمغ کتیرا، سن گون، بهره­برداری، تیران و کرون.

* نویسنده مسئول، تلفن: 02612223044 پست الکترونیکی:  jafari@ut.ac.ir

مقدمه

 

کاربرد و اهمیت منابع گیاهی (دارویی، غذایی و ...) ارزشمند موجب شده که انسان روزبه روز در تلاش و تحقیق باشد و روش­های جدید برای بهره­برداری از گیاهان را شناسایی و مورد استفاده قرار دهد. در این میان بسیاری از گیاهان در وضعیت نامناسب و تخریب قرار گرفته­اند. از سویی سازمان­های گوناگونی ازجمله سازمان جهانی بهداشت در تلاش است تا منابع گیاهی و روشهای بهره­برداری­ مناسب از آنها را در جوامع عضو گسترش دهد (5). بهره­برداری از منابع طبیعی داروها که همان گیاهان در عرصه­های مرتعی هستند موجب حفظ سلامت و کاهش بیماری و ناهنجاریهای ایجاد شده از داروهای شیمیایی خواهد شد. البته استفاده صحیح از گیاهان دارویی مشروط به وجود اطلاعات دقیق و علمی است (1). تیره پروانه­آسا دارای تنوع بالای گیاهان دارویی­ می‌باشد که در مناطق خشک و نیمه خشک قرار گرفته است، موجب باروری و حاصلخیزی زمین می­گردند، منبع عظیم تثبیت ازت بوده و همچنین تولیدات صنعتی زیادی را دارا هستند. گون­ها از مهمترین جنس متعلق به گیاهان تیره حبوبات می­باشند که حدود 2500 گونه در دنیا را شامل می­شوند و اکثراً در مناطق خشک ­و­ نیمه­خشک، خاور ­نزدیک و خاور­میانه پراکنش دارند. 800 گونه گون در ایران وجود دارد (6) که در زمینه­های گوناگونی مانند تولید علوفه، حفاظت خاک، ارزشهای زیست محیطی، تولید آب و ارزش اقتصادی و دارویی حائز اهمیت هستند (10).

گیاهان جنس گون در سراسر دنیا در موارد بسیار زیادی مورد استفاده قرار می­گیرند. غلاف­های گیاه
Astragalus hamosus در هندوستان به منظور درمان بسیاری از بیماری­ها مانند زکام و سردرد مورد استفاده قرار می­گیرد (17). استون موجود در بذر بعضی از گون­ها به عنوان آنتی اکسیدان طبیعی است (16). گون­هایی هم وجود دارند که در درمان بیماری­های کبدی و جلوگیری از اختلالات مربوط به کبد مؤثر هستند (15). ریشه و رزین بدست آمده از گونه Astragalus cephalotes در ترکیه برای بیماران دیابتی و همچنین ترمیم زخم مورد استفاده قرار می­گیرد (18). در کنار بهره­برداری مسئله حفاظت نیز اهمیت ویژه­ای دارد. البته عدم شناخت صحیح بهره­برداری موجب تخریب و نابودی این گیاهان با ارزش خواهد شد. حتی گون­های موجود در مراتع مرتفع نیز در 2 تا 3 هزارمتری در کوهستان­ها به علت خشک­سالی و چرای شدید در معرض خطر قرار گرفته­اند. مهمترین محصول ثانویه تولید شده در گون­ها، صمغ کتیراست. صمغ ماده­ای سخت، بدون بو، کمی شیرین و به رنگ­های سفید و زرد و کرم می‌باشد و از ترکیب مواد مختلفی تشکیل شده است (4). کشور ایران و ترکیه عمده صمغ کتیرا را در دنیا تولید می­کنند (13) که علت آن اقلیم منحصربه فرد این دو کشور است. گیاه­Astragalus echidanaeformis  از گونه­ گون­هایی می­باشد که به دلیل تولید کتیرای مرغوب در استان فارس به شدت مورد بهره­برداری قرار گرفته است (8). گیاهانی که محصولی با ارزش تولید کنند بیشتر مورد تخریب قرار می‌گیرند و گونهAstragalus microcephalus بیشتر به منظور استخراج صمغ مورد بهره­برداری قرار گرفته و بهره­برداری از آن را دوچندان کرده است (13). گون سفید علاوه بر دارا بودن تمام خدمات و اهمیت در زمینه حفاظت آب و خاک، ترسیب کربن و علوفه برای دام­هایی مانند بز، بهترین و با کیفیت­ترین صمغ کتیرا را نیز تولید می­کند. قدرت جامعه پذیری بالای این گون موجب تشکیل جوامع و تیپ های نسبتاً خالص شده است (8). صمغ کتیرا کاربرد فراوان در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی دارد (11 و 18)، و این امر موجب بالا بودن ارزش صمغ و بهره­برداری بیش از حد از این گیاهان شده است. شکل­گیری صمغ در ساقه و ریشه گون­های مولد این ماده جزء تولیدات ثانویه بوده، در نتیجه در زمان طولانی با مصرف انرژی بالایی از گیاه تولید و ذخیره می شود و برداشت نادرست آن موجب از بین رفتن گیاه می­گردد. تاکنون تعیین روابط بین میزان تولید صمغ و فاکتورهای مربوط به گیاه توسط افراد زیادی بررسی شده است اما لازم است تا این امر در هر منطقه با ویژ­گی­های خاص رویشگاهی و با نمونه­گیری از گون­هایی که در سال­های مختلفی برداشت شده­اند، صورت بگیرد. بدون شک توانایی تولید گیاهان در یک آب و هوای مشخص با توجه به خصوصیات خاک متفاوت می­باشد و به همین­ترتیب توانایی تولید صمغ در گون­های سفید نیز در طی زمان با توجه به ویژ­گی­های خاک متفاوت خواهد بود و برداشت نیز باید بر اساس توانایی و تولید گیاهان صورت گیرد. هدف اصلی این تحقیق بررسی تفاوت سرعت تولید و ذخیره صمغ گون ­در رویشگاه­های­ مختلف از نظر خصوصیات خاک می­باشد، بدین منظور روابط بین میزان تولید و بازسازی صمغ در بین گون­های سفید با سنین مختلف و شدت­های برداشت متفاوت در سه تیپ گیاهی مراتع تیران و کرون انجام شد.

مواد و روشها

معرفی منطقه: منطقه مورد مطالعه در فاصله 70 کیلومتری غرب مرکز استان اصفهان واقع شده است. متوسط ارتفاع منطقه2080 متر و شیب عمومی و جانبی به ترتیب برابر 17 و 4 درصد می­باشد. همچنین بارندگی سالانه منطقه برابر 250 میلی­متر و متوسط درجه حرارت سالانه 2/15 درجه سانتی­گراد برآورد گردیده است.

تراکم گون­های سفید در این منطقه به گونه­ای می‌باشد که تشکیل سه تیپ گیاهی داده­اند. نمونه­گیری از صمغ گون­ها و خاک نیز در سه تیپ گیاهی منطقه انجام شد. تیپ گیاهی اول:  Scariola orientalis-Astragalus gossypinus می‌باشد که بخش وسیعی از منطقه را به خود اختصاص داده و حدود 75 درصد منطقه را پوشش می‌دهد، تیپ گیاهی دوم: Hordeum fragile-Astragalus gossypinus است که قسمت­های جنوبی منطقه را تشکیل داده و 10 درصد مراتع این منطقه را دربر می­گیرد. تیپ گیاهی سوم:  Cousinia bachtiarica-Astragalus gossypinusمی‌باشد که بخش عمده جنوب و جنوب شرقی منطقه را تشکیل می‌دهد. گونه­های همراه در سه تیپ گیاهی شامل: Stachys inflata ، Stipa barbata، Phlomis persica، Eryngium bilardieri، Bromus tomentellus، Marrubium vulgare، Gundelia tournefortii، Melica persica، Noaea mucronata ، Hordeum leporinum، Boissiera squarosa  و Taraxacum montanum هستند و همچنین گونه­های یکساله دیگر نیز در این منطقه به فراوانی یافت می­شوند.

روش جمع‌آوری داده­های خام: به منظور برداشت داده­های خام مربوط به صمغ کتیرا و خاک منطقه، در مرکز هر سه تیپ گیاهی چهار ترانسکت هر کدام به طول 200 متر و با فاصله 100 متر از همدیگر به صورت اریب نسبت با شیب عمومی و جانبی قرار داده شد. سپس عملیات تیغ‌زنی گون‌های موجود طی سه روز در امتداد ترانسکت­ها به روش برش زاویه دار ساقه گون انجام گردید (شکل 1). بهره­برداری غیر اصولی و خرده­ای در این منطقه موجب شده که تمام تیپ­های گیاهی موجود دارای گون­هایی باشند که در طی سالهای گوناگونی بهره­برداری شده­اند که این امر به منظور مقایسه توان تولیدی گون­ها و تعیین روابط بسیار مفید بود. بعد از چهار روز میزان صمغ هر گون باتوجه به سن گیاه (3) و مرتبه برداشت (پرسش از بهره­برداران) در سالهای قبل با استفاده از ترازوی دیجیتال دیامند مدل A04 با دقت 1/0گرم در پای هر بوته اندازه­گیری و ثبت گردید. به دلیل اثر تراکم بر روی محصول تولیدی در محل نمونه­گیری در سه تیپ گیاهی، مکان­هایی انتخاب گردید که تراکم گون­ها مشابه باشد که این امر با استفاده از خط­کش تی انجام شد. همچنین به منظور نمونه­گیری از خاک در هر تیپ گیاهی، در ابتدا و انتهای هر کدام از ترانسکت­ها پروفیل خاک حفر گردید و با توجه به عمق خاک موجود، جمعاً 48 نمونه خاک برداشت شد. فاکتورهای مهم فیزیکی و شیمیایی نمونه­های خاک ازجمله درصد سنگریزه، بافت، اسیدیته، هدایت الکتریکی، ماده آلی، ازت و پتاسیم اندازه­گیری شد. اطلاعات بدست آمده از میزان صمغ تولیدی گیاهان با استفاده از نرم‌افزار SPSS (17)  تجزیه و تحلیل و به روش همزمان (Enter) وارد رابطه رگرسیونی گردیدند. همچنین اطاعات مربوط به خاک سه تیپ گیاهی نیز با استفاده از نرم­افزار PC-ORD(4) به منظور مشخص نمودن تفاوت­ها مورد تجزیه قرار گرفتند.

 

شکل 1- صمغ ترشح شده از گون سفید پس از سه روز از زمان تیغ‌زنی ساقه

نتایج 

رابطه بین سن گیاه گون و تولید صمغ در گونهایی که تاکنون در سه تیپ گیاهی مورد بهره­برداری قرار نگرفته­اند، انجام شد و معنی­دار بودن رابطه رگرسیونی آن مورد بررسی قرار گرفت. گون­های مورد بررسی سن بین 5 تا 14 سال را شامل می­شدند.

 

جدول 1- تجزیه واریانس رابطه رگرسیونی بین تولید صمغ و سن گون­های سفید در سه سایت (تیپ گیاهی)

تیپ گیاهی

منابع تغییر

درجه آزادی

مجموع مربعات (ss)

میانگین مربعات (ss)

Sig.

F

Sc. or-As. go

تیمار

1

161/59

161/59

**001/0

   **83/34

باقی­مانده

193

79/327

69/1

-

-

کل

194

95/386

-

-

-

Ho. fr-As. go

تیمار

1

36/23

36/23

**001/0

   **65/17

باقی­مانده

109

36/144

324/1

-

-

کل

110

67/167

-

-

-

Co.ba-As. go

تیمار

1

703/7

703/7

**001/0

 **5/11

باقی­مانده

192

60/128

670/0

-

-

کل

193

312/136

-

-

-

 

 

در تیپ گیاهی Sc. or-As. go مدل به‌دست آمده به صورت ، در تیپ گیاهی Ho. fr-As. go    و در تیپ گیاهی Co.ba-As.go به صورت  برآورد گردید که در این معادلات: X  سن گون سفید و Y مقدار تولید صمغ گون بر حسب گرم می­باشد.

همچنین به دلیل بهره­برداری­هایی که در سال­های گوناگون (شدت برداشت) در سه تپ گیاهی در این منطقه انجام شده است، تولید گون­هایی با سنین مختلف و شدت­های برداشت گوناگون در سالهای مختلف اندازه­گیری و رابطه رگرسیونی بر اساس سن و زمان برداشت قبلی انجام شد. گون­های مورد بررسی در این قسمت در سالهای مختلف 1، 2، 3 و 4 سال قبل با سنین مختلف برداشت شده بودند که صمغ آنها برداشت و مورد آزمایش قرار گرفت.

 

 

جدول 2- تجزیه واریانس رابطه رگرسیونی بین تولید صمغ با سن و شدت برداشت گون­های سفید در سه سایت (تیپ گیاهی)

تیپ گیاهی

منابع تغییر

درجه آزادی

مجموع مربعات (ss)

میانگین مربعات (ss)

Sig.

F

Sc. or-As. go

رگرسیون

2

514/21

75/10

**005/0

   **461/5

باقی­مانده

452

38/890

97/1

-

-

کل

454

89/911

-

-

-

Ho. fr-As. go

رگرسیون

2

414/9

7/47

*02/0

   *96/3

باقی­مانده

271

23/322

189/1

-

-

کل

273

65/331

-

-

-

Co.ba-As. go

رگرسیون

2

208/8

10/4

*02/0

 *89/3

باقی­مانده

275

25/294

07/1

-

-

کل

277

45/302

-

-

-

              **: معنی­داری رابطه رگرسیونی در سطح یک درصد  خطا          *: معنی­داری رابطه رگرسیونی در سطح 5 درصد  خطا

 

 

در تیپ گیاهی Sc. or-As. go رابطه رگرسیونی به شکل، در تیپ گیاهیHo. fr-As. Go به صورت  و در تیپ گیاهی Co.ba-As.go Y=0.073X1-0.004X2+0.722 برآورد شدند که در این معادله­ها X1  سن گون سفید، X2 مدت زمان (تعداد سال) بعد از برداشت قبلی و Y مقدار تولید صمغ گون بر حسب گرم می‌باشد. بررسی معنی­داری روابط رگرسیونی در تیپ گیاهیSc. or-As. go در سطح 1 درصد خطا و روابط برای دو تیپ دیگر در سطح 5 درصد خطا معنی­دار بود.

بررسی ویژگی­های رویشگاهی مربوط به خاک در هر کدام از تیپ­های گیاهی منطقه پس از آنالیز تفاوت­هایی در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نشان داد. نتیجه به صورت شکل 2 نشان داده شده است.

 

شکل 2- نمودار حاصل از آنالیز طبیق قوس‌گیر (DCA)( Detrended Correspondence Analysis) با استفاده از نرم‌افزارPC-ORD

بحث و نتیجه­گیری

بررسی میزان تولید صمغ گون و مدل رگرسیونی ارائه شده در سه تیپ گیاهی در رابطه با گون­هایی که تاکنون مورد بهره­برداری قرار نگرفته­اند نشان داد که میزان تولید در هر سه تیپ گیاهی با زیاد شدن سن افزایش می‌یابد، اما این مقدار تا سنین 10 تا 12 سالگی در گون­ها (گون سفید) ادامه دارد و بعد از آن میزان تولید صمغ مقداری ثابت و حتی در مواردی نیز کاهش داشته است. البته نتایج به دست آمده از بررسی میزان تولید در ارتباط با سن گون­ها در این تحقیق مشابه بررسی­های انجام شده توسط وهابی (10)، قمشی و همکاران (7) می‌باشد. مقایسه مدل برآورد شده در سه تیپ گیاهی نشان داد که ضریب سن X (a) در تیپ گیاهی Sc. or-As. go  وCo.ba-As.go مقداری بیشتر از تیپ گیاهی Ho. fr-As. go بوده است و مقدار عرض از مبدأ (قدرمطلق) در مدل ارائه شده برای تیپ گیاهی
 Sc. or-As. go مقداری بیشتر از دو تیپ دیگر بوده است و به عبارتی تولید صمغ در گون­های این تیپ در مقایسه با گون­های مشابه در دو تیپ دیگر بیشتر بوده است و در زمان کمتری مقدار قابل توجهی صمغ در ساقه گیاه تولید و ذخیره می­شود. در مطالعه اسدیان و همکاران (3) بر روی میزان صمغ تولید شده بر اساس قطر تاج و اندازه گیاه گون، مشخص گردید که بین اندازه تاج گیاه و میزان تولید رابطه مستقیم وجود دارد، البته سن گیاه نیز اندازه تاج گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

میزان صمغ بازسازی شده در گون­های سفید در رابطه با بررسی همزمان دو فاکتور سن و زمان برداشت قبلی در سه تیپ گیاهی نشان داد که مدل­های رگرسیونی برآورد شده دارای تفاوت­هایی هستند، به طوری که مدل پیش­بینی شده برای تولید گون­ها در تیپ Sc. or-As. go در زمان بسیار کمتری (کوچک بودن ضریب X2) به مقداری مشخصی می‌رسد و مقدار عرض از مبدأ بدست آمده در مقایسه با دو تیپ گیاهی Ho. fr-As. go و Co.ba-As.go  بسیار بالا می­باشد. مدل ارائه شده نشان می‌دهد که گون­هایی که در این تیپ گیاهی وجود دارند توانایی تولید صمغ بیشتری در زمان کمتری را دارند و فواصل زمانی برداشت صمغ در تیپ Sc. or-As. go می­تواند کمتر از دو تیپ گیاهی دیگر در نظر گرفته شود. گیاهان جنس گون به طور گسترده در مناطقی خشک و نیمه خشک قرار گرفته­اند و در مدت طولانی از سال با تنش های محیطی روبه رو خواهند بود که مهمترین آنها تنش های خشکی می‌باشد. بسیاری از تنشهای محیطی تولیدات گیاهی را دستخش تغییر قرار می‌دهد (9) که تنش خشکی در مورد این چنین گیاهانی بسیار حیاتی و مهم می‌باشد و می‌تواند تولید صمغ را با درجات مختلفی در محیط­های گوناگون دگرگون سازد. 

بررسی ویژگی­های مربوط به خاک با استفاده از نرم افزار در بین سه تیپ گیاهی این منطقه نشان داد که خصوصیاتی مانند ماده آلی خاک، هدایت الکتریکی و درصد سیلت در تیپ گیاهی  Sc. or-As. goبیشتر از دو تیپ گیاهی دیگر است. مطالعات قمشی و همکاران (7) نشان داد که عناصر رویشگاهی مانند فسفر، کلسیم، سدیم و پتاسیم در ساختار صمغ وجود دارد ولی میزان ازت بسیار پایین بوده است، در صورتی که تولید صمغ در این منطقه در تیپ گیاهی که میزان ماده آلی (ازت) بیشتر بوده، سریعتر انجام شده است. عنصری مانند فسفر یکی از عناصر مورد نیاز برای رشد و تولید گیاهان می‌باشد (11). همچنین درصد آهک و درصد گچ به صورت معنی­داری در تیپ گیاهی Sc. or-As. go  در مقایسه با تیپ­های گیاهی Ho. fr-As. go و Co.ba-As.go کمتر است. گچ ماده­ای است که موجب حفاظت و مانع از پوسیدگی ساقه و ریشه گیاهان می­شود که ممکن است مانع از تحلیل و تبدیل سلولهای ساقه و ریشه گون­ها به صمغ شود و تولید صمغ در مکانهایی که میزان گچ قابل توجه باشد بشدت کاهش یابد. اگرچه آهک موجب عملکرد بهتر گیاهان می­شود اما به دلیل کثرت میزان آهک در تیپ گیاهی Ho. fr-As. go و Co.ba-As.go که معادل 34 و 24 درصد بود در مقایسه با تیپ گیاهی  Sc. or-As. goکه 15 درصد آهک دارد، موجب تأثیر بر تولید صمغ در گون­ها شده است.

با توجه به اهمیتی که گیاهان جنس گون و مخصوصاً گونه­هایی که مولد صمغ دارند، باید بهره­بردای از آنها در قالب طرح و مدل­های تعیین شده صورت گیرد و گون­های هر منطقه با توجه به شرایط ویژه آب و هوا و ویژ­گی­های خاک رویشگاه مورد بهره­برداری قرار گیرند و بهترین روشهای تعیین پتانسیل تولید استفاده از مدلهای رگرسیونی با تعداد پارامترهای متعدد می‌باشد تا بتوان زمان دقیق بهره­برداری را تعیین نمود و سلامت گیاهان و از سوی دیگر درآمد بهره­برداران حفظ و تداوم داشته باشد. بر اساس این مطالعه، مشخص گردید که توان تولیدی گون­های تیپ گیاهی Sc. or-As. go بیشتر از گون­های موجود در دو تیپ گیاهی دیگر است و باید توجه شود که گون­های موجود در تیپ های Ho. fr-As. go و Co.ba-As.go در مدت زمانی دیرتر خود را بازسازی و تولید صمغ آنها به میزان قابل برداشت می­رسد و باید دیرتر از گون­های تیپ Sc. or-As. go برداشت شوند.

بنابراین با توجه به اینکه هر رویشگاه دارای خصوصیات آب­وهوایی و ویژگی­های خاک منحصربه فرد می­باشد، لازم است تا توان بوم­شناختی گیاهان در هر منطقه­ای به صورت مجزا مورد بررسی قرار گیرد و بهره­برداری با تأکید بر حفاظت منابع صورت بگیرد. همچنین پژوهش­های آینده می­طلبد که از طریق روش­های بیوشیمیایی و مولکولی مشخص گردد که چگونه توانایی تولید صمغ در مناطق گوناگون (از لحاظ عناصر خاک) متفاوت می­باشد. البته این امر در خصوص تکثیر مصنوعی و کشت این گیاهِ ارزشمند بسیار مؤثر خواهد بود.

1-      ابراهیم پور،  ف و خ. عیدی زاده. 1388. گیاهان دارویی ایران. انتشارات دانشگاه پیام نور. صفحات 154-156.
2-      اسدیان، ق. 1375. آتکولوژی گون های مولد کتیرا و نحوه بهره برداری در دامنه های جنوبی الوند همدان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه گرگان.
3-      اسدیان، ق.، ن، کلاهچی و م،  صادقی.  1376. بررسی نحوه تیغ زنی گونه Astragalus parrowianus  بر میزان صمغ تولیدی . فصلنامه پژوهش و سازندگی30: 1-6.
4-      جوری، م و م، مهدوی. 1390. شناسایی کاربردی گیاهان مرتعی. تهران. انتشارات آییژ. 434صفحه.
5-      کشفی بناب، ع. 2009. مزیت نسبی کشت و صادرات گیاهان دارویی در ایران و ارزش آن در بازارهای جهانی. همایش توسعه پایدار. صفحات9-1.
6-      قاسمی دهکردی، ب. 1385.  بررسی گیاه گون و کتیرای استخرج شده از آن. همایش منطقه ای گیاهان دارویی- ادویه ای و معطر. اردیبهشت 1385. دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد.
7-      قمشی، پ.، م.ر، وهابی.، م. فضیلتی. و ح، زینلی. 1386. بررسی عناصر معدنی کتیرای گون سفید( Astragalus gossypinus) در منطقه غرب استان اصفهان.  هجدهمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی. صفحات 1تا5.
8-      معصومی، ع.ا. 1370. کلید شناسایی  گیاهان جنس گون در ایران. جلد 4-1. انتشارات موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع. صفحات 231-245.
9-      میرزایی، م.،  معینی، ا.، و قناتی، ف. 1392. (Brassica napus)  اثر تنش خشکی بر میزان پرولین و قندهای محلول گیاهچه های کلزا. جلد 26 ، شماره 1. 98-90.
10-   وهابی، م . 1384. تعیین شاخص های رویشگاهی موثر برای بهره برداری از دو گونه کون کتیرایی زرد و سفید در استان اصفهان.  رساله دکتری. دانشگاه تهران. 212 صفحه.
11-   یخچالی، ب.، افضال القوم، ا.ع.، یگانگی، پ.، شورگشتی، ح.، صیامی، ا. و علوی، س.م. 1390. بهینه سازی شرایط رشد باکتریهای افزایش دهنده رشد گیاه کود زیستی فسفاته بارور 2. مجله زیست شناسی ایران. جلد 24 ، شماره 4.507-494.
 
12-   Balaghi , S., M, Mohammadifar., A, Zargaraan., H, Ahmadi Gavlighi., and  M, Mohammadi. 2011. Compositional analysis and rheological characterization of gum tragacanthexudates from six species of Iranian Astragalus. Food Hydrocolloids 25, 1775-1784.
13-   Dogan, M., T, Ekim., and D, Anderson. 1985. The production of gum tragacanth from Astragalus microcephalus in Turkey. Acontributions towards a balanced environments. Biol. Agric.Hortic. 2,, 329–334.
14-   Li, X. and et al. 2013. AstragalosideIV suppresses collagen production of activated hepaticstell  at ecellsviaoxidativestress-mediatedp38 MAPK pathway.Free Radical Biology and Medicine, 60:168–176.
15-   Lim, D.H., D, Choi., O.Y, Choi., K.A, Cho., R, Kim., H.S, Choi. 2011. Effect of Astragalus sinicus L. seed extract on antioxidant activity. Journal of Industrial and Engineering Chemistry, 510-516.
16-   Mckell, C. 1993. Scrub, range utilization. Translated by (peace. Tiny, m. Qalykhany, m. Nasiri, and H.. Streets, Trans.) Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad. Pages 186 and 232.
17-   Tetik, F., S, Civelek. and U, Cakilcioglu. 2013. Traditional uses of some medicinal plants in Malatya (Turkey). Journal of Ethnopharmacology, 146:331–346.
18-   Weiping, W. 2000. Tragacanth and karaya. In G. O. Philips, and P. A. Williams (Eds.),. Handbook of hydrocolloids (pp. 231e246). Cambridge, England: CRC Press.
Volume 28, Issue 3 - Serial Number 3
December 2015
Pages 666-673
  • Receive Date: 10 September 2013
  • Revise Date: 04 December 2013
  • Accept Date: 22 January 2014