Document Type : Research Paper
Author
Abstract
Matricaria chamomilla L. is one of the most important medicinal plants which it grows among 50-80 cm hight. It has the yellow and ray flowers in central of florescence and the white and disk flowers in margin. Heavy metal is an important contamination in environment that they are very toxic, although, their concentration is low. The present study was undertaken to determine the effects of lead on structural characteristics and inflorescence development in M.chamomilla. Plants in vegetative stage treated with contaminated hydroponic in 5 treatments (0, 60,120,180,240 µM) with 3 repeat in per treatment for 21 days. Anatomical characteristics of pollen grains affected by lead contamination, also optical microscope studies indicated structural changes in natural shape of pollen grains. Decreased the size of them and decreased the diameter of wall in pollen sac. Also the results of study of pistil in cross section did not show any changes in diameter of ovule but diameter of ovum is different in terminal stage. Results indicated that in terminal stages of flower development, anatomical characters changes of pollen grains and flowers have increased with Pb concentration increasing to 240 µM.
Keywords
بررسی تغییرات ساختاری در اندامهای زایشی بابونه آلمانی (Matricaria chamomilla L.) ناشی از تنش سرب
نسا آلبوغبیش و فاطمه زرین کمر*
تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم زیستی، گروه علوم گیاهی
تاریخ دریافت: 12/8/91 تاریخ پذیرش: 25/2/92
چکیده
افزایش روزافزون آلودگی فلزات سنگین در هوا، آب و خاکهای کشاورزی خطرات بیشماری را برای موجودات زنده به همراه دارد که این تنش در گیاهان کاهش رشد و عملکرد را موجب میشود. فلز سرب یک آلاینده محیط زیست است که بر مورفولوژی و آناتومی گیاهان اثرات متعددی دارد. بابونه آلمانی با نام علمی Matricaria chamomilla L. یکی از گونههای مهم گیاهان دارویی است که گلهای آن از دو نوع گلچه تشکیل شده است. در تحقیق حاضر اثر فلز سرب بر مورفولوژی و آناتومی بابونه آلمانی در مرحله زایشی و همچنین تأثیر آن بر ساختار اندام زایشی نر و ماده مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور گیاهان در مرحله رویشی به محیط هیدروپونیک منتقل شدند و تحت تأثیر غلظتهای 0، 60، 120، 180 و 240 میکرومولار سرب قرار گرفتند. جمعآوری از نمونههای گیاهی در مرحله پایانی گلدهی انجام شد. نتایج حاصل از مطالعات دانههای گرده و کلاله با میکروسکوپ SEM در مرحله پایانی گلدهی، کاهش قطر دانه گرده را در گیاهان تحت تیمار نشان داد. نتایج حاصل از مطالعات آناتومیک برش عرضی گل نشان داد که تنش سرب در مراحل مختلف تکوین اثرات متفاوتی بر آناتومی گل بابونه آلمانی دارد؛ در مرحله پایانی گلدهی با افزایش جذب سرب قطر کیسه گرده و دانه گرده و تعداد دانه گرده و قطر تخمک کاهش یافت و در گلچههای زبانهای و لولهای افزایش جذب سرب، افزایش در طول گلچهها را موجب گردید.
واژههای کلیدی: بابونه آلمانی، سرب، گلچه زبانهای، گلچه لولهای، دانه گرده
* نویسنده مسئول، تلفن: 82884440 ، پست الکترونیکی: zarinkamar@modares.ac.ir
مقدمه
گیاه بابونه آلمانی از تیره Asteraceae و جنس Matricaria میباشد(25). گیاهان این تیره عموماً علفی پایا و بندرت به صورت درختچه یا درختهای کوچک میباشند. پراکنش دانه گرده در این تیره عمدتاً از طریق حشرات و در بعضی از گونهها توسط باد صورت میگیرد. دانههای آنها اغلب فاقد آندوسپرم یا دارای آندوسپرم کوچک هستند، تخمدان در همه این گیاهان تحتانی، تک خانه و با تمکن قاعدهای است (5 و 26) . ارتفاع این گیاه بین 30 تا 70 سانتیمتر متغیر بوده و ساقه آن دارای انشعابهایی است که هر یک از آنها به کاپیتولهایی به قطر 5/2-1 سانتیمتر منتهی می شود. گلآذینها از دو نوع گلچه زبانهای و لولهای تشکیل شدهاند و در انتهای ساقه مشاهده میشوند. گلچههای کناری زبانهای به رنگ سفید و تعداد آنها بین 12تا 18 عدد در هر گلآذین است و این گلچهها از نظر جنسی ماده هستند. گلچههای میانی نهنج لولهای و زردرنگ هستند. این گلچهها از نظر جنسی نرماده (دو جنسی) بوده که پس از باز شدن، لولهای میشوند.
مراحل نموی گلهای بابونه به طور کلی به سه مرحله تقسیم میشود: الف) مرحله تشکیل گلها (گلچههای لوله ای هنوز بسته هستند)؛ ب) مرحلهای که بیش از 13 و کمتر از 34 گلچههای لولهای باز شدهاند؛ ج) مرحلهای که گلها شروع به پیر شدن میکنند و بیش از 34 گلچه لولهای باز هستند (2).
یکی از مهمترین مشکلات جوامع بشری آلودگی محیطزیست، بهویژه آلودگی با فلزات سنگین میباشد. یکی از فلزات سنگین آلاینده هوا، آب و خاک سرب است. این عنصر سمی در خاک قدرت حرکت بالایی دارد و می تواند تغییراتی را در اکوسیستمها ایجاد کند و سلامتی انسان را به خطر بیندازد (3). جذب فلزات سنگین توسط گیاه به دو صورت جذب فعال و غیرفعال میباشد. اندامهای مختلف گیاه از لحاظ تجمع سرب بهترتیب زیر می باشند.
دانه < گل آذین < ساقه < برگ < ریشه. آژانس حفاظت محیطزیست در ایران گزارش کرده که سرب مهمترین فلز آلاینده در محیطزیست است. منابع ایجاد کننده فلز سرب در ایران، مربوط به صنعت و کارخانهها میباشد و بیشترین درصد آلودگی سرب در محیط در اصفهان گزارش شده است. سرب در فرایندهای متابولیسمی یک عنصر غیرضروری است و ممکن است حتی در مقادیر بسیار کم هم برای موجودات زنده سمی و کشنده باشد. بنابراین با توجه به اهمیت سرب بهعنوان یکی از جدیترین آلایندههای زیست محیطی و تأثیراتی که این فلز با ورود به زنجیره غذایی بر سلامت انسان و جانوران دارد، توجه به مسئله آلودگی سرب و واکنش گونههای مختلف گیاهی در مواجه با غلظتهای گوناگونی از این فلز حائز اهمیت است. همچنین با توجه به تأثیر تنش سرب و عوامل محیطی بر ساختار گیاه و وقوع هر کدام از مراحل تکوین، بررسی تغییرات آناتومی و تأثیر سرب بر عبور از مراحل تکوینی گوناگون ازجمله تشکیل دانههای گرده سالم و زایا و همچنین تکوین تخمکها در گیاهان مسئلهای قابل توجه است. به علاوه از آنجایی که آخرین مرحله در نمو گیاه، مرحله زایشی است، بنابراین برای تولیدمثل و بقای نسل آینده باید اندامهای تولیدمثلی از سلامت ممکن برخوردار باشند، بدین منظور بررسی تغییرات آناتومی در اندامهای زایشی نر و ماده اهمیت بسزایی دارد (1، 13 و 23).
مواد و روشها
الف- جمعآوری و بررسی نمونهها با استریومیکروسکوپ (لوپ): غنچههای گلهای بابونه آلمانی که در محیط هیدروپونیک تحت تیمار بودند در مرحله پایانی گلدهی جمعآوری شدند، همچنین به منظور بررسی دقیق و مقایسه گلچهها و پرچمها، نمونههای جمعآوری شده به وسیله استریومیکروسکوپ (لوپ) مدل Olympus مطالعه گردید.
ب- بررسیهای سلول- بافتشناختی: برای بررسیهای سلول- بافتشناختی، نمونهها در تثبیتکننده گلوتارآلدئید به مدت 24 ساعت قرار گرفتند. مراحل شستشو، آبگیری، اشباع سازی از پارافین و قالبگیری در آن انجام شد و بعد برشهای نازک 8 تا 10 میکرونی به وسیله میکروتوم مدل Leica تهیه و پس از آمادهسازیهای لازم با هماتوکسیلین- ائوزین رنگآمیزی شدند (Okunade,A,2002). لامها با میکروسکوپ نوری Olympus مجهز به دوربین عکسبرداری مورد بررسی قرار گرفتند.
ج- تهیه برشهای نیمه نازک: گلچههای گل بابونه آلمانی پس از تثبیت با گلوتارآلدئید و تثبیت تکمیلی با تترا اکسید اسمیوم 1% مولار و 7=pH و اعمال مراحل آبگیری با الکل و پروپیلن اکساید با نسبتهای مختلف انجام و بعد با پروپیلن اکساید- رزین (ERL 4206 resin، DER 736 flexibiliser، NSA hardener و S1 accelerator) اشباع شده و در رزین قالبگیری گردید (16). برشهای نیمه نازک نمونهها به وسیله اولترامیکروتوم مدل Leica تهیه و با آبی تولوئیدین رنگآمیزی شد. برشها با میکروسکوپ نوری مشاهده و از آنها عکسبرداری شد (به دلیل اینکه نمونهها در رنگآمیزی برشهای میکروتومی به خوبی متلاشی میشدند؛ بنابراین برشهای اولترامیکروتوم هم گرفته شد و هر دو با میکروسکوپ نوری مطالعه گردید)(10).
د- بررسی فراساختار کلاله و دانه گرده گیاه بابونه آلمانی با میکروسکوپ الکترونی SEM: برای بررسی و درک بهتر تغییرات ساختاری ایجاد شده در نمونههای تحت تیمار در مقایسه با نمونه شاهد، این نمونهها با میکروسکوپ الکترونی (SEM ) مدل XL30 ساخت شرکت فیلیپس از کشور هلند نیز مطالعه شدند. برای مشاهده با میکروسکوپ الکترونی، نمونهها با طلا پوشانده شد؛ در این تحقیق از دستگاه لایه نشان طلای Sputter coater استفاده شد.
R |
R |
D.F |
D.F |
D.F |
R.F |
R.F |
R.F |
R.F |
R.F |
F |
E |
D |
C |
B |
A |
G |
شکل 1- A: تصویر گلآذین کپهای در روز چهاردهم رشد و گلچه زبانهای و لولهای
F و A: نمونه شاهد بدون سرب؛ B: نمونه با غلظت Mµ60 سرب؛ C: نمونه با غلظت Mµ120سرب؛ D: نمونه با غلظت Mµ180سرب؛ E: نمونه با غلظت Mµ240 سرب R.F: گلچه زبانهای؛ D.F: گلچه لولهای؛ R: نهنج
نتایج
بررسی مرحله پایانی تکوین گلچههای زبانهای و لولهای در گیاه شاهد و تحت تیمار: گلچههای زبانهای در حاشیه کپه واقع شده و به رنگ سفید میباشند و گلچههای لولهای به رنگ زرد و نر- ماده هستند و یک مارپیچ 8 تا 10تایی را در کپه گل نشان میدهند، در بررسی برشهای طولی گلچههای زبانهای سه حالت شامل گلچههای نر- ماده (حالت غالب)، ( شکل1)، گلچههایی که فقط دارای اندام ماده هستند (شکل1) و گلچههای سترون ( نازا) (شکل1) مشاهده شدند. نتایج حاصل از بررسی گلچههای زبانهای و لولهای در مرحله پایانی تکوین نشان داد که گلچههای زبانهای و لولهای در نمونههای تحت تیمار نسبت به نمونه شاهد زودتر تشکیل شدند، به این صورت که این گلچه در تیمار( µM 240 Pb= ) زودتر از همه پدیدار شد (در تیمارهای مختلف این مدت افزایش یافت: µM 240،180، 120، 60 و بدون سرب بهترتیب 3،4،6،9 و10 روز پس از تیمار). طول گلچه زبانهای نازا، نر- ماده و ماده، طول گلچه لولهای (شکل 1)، طول بخش ماده و نر گلچه زبانهای نر- ماده افزایش نشان دادند. بنابراین با افزایش غلظت سرب در محیط کشت زمان تشکیل گلچههای زبانهای و لولهای تغییر کرده و حدود 7 روز زودتر نمایان شد، همچنین همزمان با روند افزایش غلظت سرب اندازه طول گلچهها بیشتر شد.
F |
E |
D |
C |
B |
A |
G |
شکل 2-B . تصویر مراحل تکوین دانههای گرده و کیسه گرده در گلچه زبانهای
E، C، A: نمونه شاهد بدون سرب؛ D, F،B : نمونه با غلظت Mµ240 سرب؛ Po: دانه گرده؛ P.S: کیسه گرده
Sti |
Sty |
Sty |
Sti |
OV |
OV |
D |
C |
B |
A |
شکل3- تصویر تخمک در گلچههای زبانهای و لولهای؛ D وC : تخمک در گلچه زبانهای؛ B و :A تخمک در گلچه لولهای؛D و B: نمونه با غلظت Mµ240 سرب؛ C و A: نمونه شاهد بدون سرب
OV: تخمدان، Sty: خامه، Sti: کلاله
PS |
Po |
Po |
Po |
F |
E |
D |
C |
B |
A |
M |
J |
G |
شکل 4- تصویر دانههای گرده و کیسه گرده در گلچه زبانهای و لولهای؛ E،C ،A : گلچههای زبانهای؛ F،D ،:B گلچههای لولهای؛
B، A: نمونه شاهد بدون سرب؛ D،C : نمونه با غلظت Mµ60 سرب؛ F،E : نمونه با غلظت Mµ240 سرب؛ Po: دانه گرده؛ P.S: کیسه گرده
بررسی مرحله پایانی تکوین اندامهای زایشی گلچههای زبانهای و لولهای در گیاه شاهد و تحت تیمار: تخمک در هر دو گلچه مشاهده شد. نتایج حاصل از بررسی اندام زایشی ماده در مرحله پایانی تکوین نشان داد که طول اندام زایشی ماده، قطر تخمدان، شکل ظاهری و اندازه کلاله و خامه بین نمونههای تحت تیمار سرب نسبت به نمونههای شاهد تفاوت دارند. از نظر شکل ظاهری؛ با افزایش سرب چروکیدگی در سطح کلاله بیشتر شده و اندازه خامه کاهش یافته است. قطر تخمک کاهش یافت (شکل 2). بساک به وسیله شیار طولی باز میشود (شکل 3). مطالعه برشهای نیمه نازک که از بساک هر دو گلچههای زبانهای و لولهای تهیه شد، فرم دانههای گرده را در هر دو یکسان نشان داد (شکل 3). گردههای بالغ (شکل 3) از نوع کروی، دارای اگزین از نوع خاردار و سه شیار- منفذی( Tricolporate) هستند (شکل 3C) ( شکل 4) ولی پس از بررسی نمونهها و نتایج آماری نشاندهنده این بودند که با توجه به نسبت P/Eگردهها بعد از تیمار با سرب گردهها به نوع Prolate sheroidal یا کشیده- کروی تغییر یافتهاند (جدول1).
جدول1- ویژگیهای ظاهری دانه گرده و کیسه
بافت
تیمار Mµ |
شکل ظاهری دانه گرده |
ضخامت دیواره کیسه گرده |
شکل کیسه گرده |
تعداد کل دانه گرده |
تعداد دانه گرده طبیعی |
تعداد دانه گرده غیرطبیعی |
نسبت P/E |
0 |
کروی |
mµ6/6 |
طبیعی |
8-6 |
8-6 |
0 |
mµ1 |
60 |
کروی |
mµ 2/6 |
طبیعی |
8-6 |
7-5 |
1-0 |
mµ1 |
120 |
تقریباً کروی |
mµ 8/5 |
تقریباً طبیعی |
8-6 |
6-4 |
2-1 |
mµ 08/1 |
180 |
غیرطبیعی |
mµ5 |
تقریباً طبیعی |
8-6 |
5-3 |
3-2 |
mµ 16/1 |
240 |
غیرطبیعی |
mµ3/4 |
غیرطبیعی |
8-6 |
3-2 |
4-3 |
mµ 2/1 |
D |
C |
B |
A |
شکل 5- تصویر ریزنگاره کلاله و دانه گرده؛ A وB : کلاله؛ C و D: دانه گرده؛
B و D: نمونه شاهد بدون سرب؛ A و C: نمونه با غلظت Mµ240 سرب
میانگین قطر بساک، کیسه گرده و دانه گرده در کلیه تیمارها، بعد از اندازهگیری با نرمافزار SAS دارای تفاوت معنیدار بود، افزایش غلظت سرب تا غلظت 240 میکرومولار کاهش در تعداد دانه گرده و قطر آن، قطر بساک و کیسه گرده را باعث شد (همه محاسبات با استفاده از نرمافزار SAS انجام شد). با افزایش غلظت سرب تعداد دانههای گرده طبیعی و ضخامت دیواره کیسه گرده کاهش یافته است (جدول1) (نمودار1 و 2). همچنین آگلوتینه شدن دانههای گرده در تیمارهای با غلظت بالای سرب دیده شده است.
نمودار 1- تعداد دانه گرده در کیسه گرده و بساک
نمودار 2- قطر دانه گرده، کیسه گرده و بساک تحت تیمار سرب
بحث
نتایج مشاهدات روی گلآذین گیاه
Matricaria chamomilla نشان داد که گلآذین از نوع کپهای (کلاپرک) و ناجور جنس است. در گلآذین کلاپرک ناجورجنس گلهای واقع در خارج کلاپرک مسنتر هستند، بنابراین گلچههای زبانهای که در پیرامون کپه قرار گرفتهاند مسنتر از گلچههای لولهای هستند. نتایج در این زمینه با گزارشهای Chengqiao در سال 2007 بر روی گیاه همیشه بهار، Goteli و همکاران در سال 2008 بر روی گونهای از گیاه آفتابگردان و Grdisa و همکاران در سال 2009 بر روی گونهای از گل مینا (cinertifolium) Tanacetum از تیره مرکبان مطابقت دارد (2، 6، 7 و 28). بررسیهای تکوینی گلچههای زبانهای و لولهای گل Matricaria chamomilla نشان داد که گلچههای زبانهای و لولهای نر- ماده (هرمافرودیت) دارای همه اندامهای زایشی هستند، بنابراین همسو با گزارشهای Chengqiao در سال 2007 و Ureta در سال 2008 میتوان تصور کرد که تکوین آنها از مدل ABC پیروی میکند (2، 21 و 27).
نتایج حاصل از بررسی مرحله پایانی تکوین گلچههای زبانهای و لولهای دیده شد که با افزایش غلظت سرب، طول گلچههای زبانهای نازا، نر- ماده و ماده؛ قطر ساختار درونی گلچه نازا، طول بخش ماده و نر گلچه زبانهای نر- ماده افزایش مییابد؛ در گلچه لولهای با افزایش غلظت سرب، طول گلچه افزایش مییابد و قطر میله، قطر کیسه گرده و بساک کاهش مییابد اما تغییری در سایر خصوصیات گلچهها مانند: قطر تخمدان مشاهده نشد.
نافه گل Matricaria chamomilla همانند بیشتر گیاهان تیره مرکبان از نوع پیوسته بساک (سینانتره) است که با نظر اکثر محققان ازجمله: Harling 1951، Maheshwari 1950، Wagentiz 1976 و قهرمان 1373 مطابقت دارد. در گل Matricaria chamomilla، 5 پرچم از ناحیه بساک در قاعده به هم متصل شده و ستونی دراز و توخالی را به وجود میآورند که از مرکز آن خامه و کلاله میگذرند (5، 8 ، 16 و 22). در چنین وضعی عمل گردهافشانی مستقیم صورت میگیرد که معمولاً آن را گرده افشانی پیستونی مینامند. این مطلب با گزارشهای Elena در سال 2003 در ارتباط با گل داوودی مطابقت دارد.
دانههای گرده که از بساکها آزاد میشوند روی کلاله یعنی جایی که شرایط برای رویش آنها فراهم است قرار می گیرند. بررسیها در این زمینه با نظرات Edlund و همکاران در سال 2004، Elena 2003، Zik و همکاران در سال 2003، Duarte و همکاران سال 2006، Jeffrey و همکاران سال 2007، Hesse سال 1999، Schemske و همکاران در سال 1999 و همچنین شوشتری و همکاران در سال 1389 همسویی دارد (3، 4، 5، 9، 12، 19 و20). مادگی به حالت پیوسته برچه و تخمدان از نوع زیرین است. این مطلب با گزارشهای مجد و امجد در سال 1386 بر روی گیاه بومادران و Goteli و همکاران در سال 2008 بر روی آفتابگردان و در زمینه تکوین اندامهای زایشی کار کردهاند، مطابقت دارد (1 و 6).
مشاهده تخمک در هر دو نوع گلچه گیاه بابونه آلمانی آن را از نوع واژگون نشان داد. افزایش غلظت سرب در نمونهها باعث شده که گردهها از حالت کروی به حالت کشیده- کروی تغییر یابند. تحقیقات Goteli و همکاران در سال 2008 بر روی گونههای مختلف گل آفتابگردان نشان از تفاوت تعداد منافذ و شیارها در دانه گرده در گلچههای زبانهای و لولهای میدهد و حالت سه شیار منفذی در برخی از گونههای مطالعه شده دیده نشده است؛ بنابراین، این مطلب را به تأثیر عوامل اقلیمی نسبت داده و معتقدند که شرایط محیطی میتواند چنین حالتی را در دانههای گرده به وجود آورد. بررسی برشهای نیمه نازک از دانههای گرده در هر دو نوع گلچههای گل بابونه آلمانی تقسیم نامتقارن گردهها را نشان میدهد که منجر به تشکیل هسته رویشی با تراکم کمتر و هسته زایشی متراکم میگردند که این حالت با گزارشهای Goteli و همکاران در سال 2008 همسویی دارد. اما بررسیهای Grdisa و همکاران در سال 2009 بر روی گونهای از گل مینا تفاوتهایی را نشان می دهد. نتایج بدست آمده نشان میدهد که
Matricaria chamomilla بهعنوان یک مدل از گلآذینهای کلاپرک مراحل تکوینی جالبی را طی میکند (6، 7، 31 و 32).
در نتایج حاصل از بررسی اندامهای زایشی نر و ماده مشاهده شد که اندام زایشی نر و ماده در گلچههای زبانهای و لولهای در گیاهان تحت تیمار نسبت به گیاه شاهد تغییر یافته است. اما طول اندام زایشی ماده، قطر تخمدان، شکل ظاهری و اندازه کلاله و خامه تفاوت معنیداری نداشتند؛ بهطوریکه قطر تخمک کاهش یافت. نتیجه حاصل از این قسمت با نتایج Kasim در سال 2006 با مطالعه آناتومی اندامهای رویشی و زایشی گونه Sorghum bicolor، تحت تنش کادمیوم و مس مطابقت داشت (14 و 30). در اندام زایشی نر قطر بساک، کیسه گرده و دانه گرده تفاوت معنیداری نداشتند ولی با افزایش غلظت سرب تعداد دانه گرده و قطر آن، قطر بساک و کیسه گرده کاهش یافت. نتایج حاصل از تکوین تخمک و دانههای گرده تحت تیمار سرب با نتایج حاصل از پژوهشهای Lakshmi و Pullaiah در سال 1979 که در زمینه جنینزایی در تیره Astraceae بود، و نتایج حاصل از پژوهشهای حیدری و همکاران در سال 1384 همسویی دارد (2، 15 و 18). اگرچه تکوین گلچههای زبانهای و لولهای و اندامهای زایشی نر و ماده در تعدادی از گیاهان تیره Asteraceae گزارش شده است (Pullaiah در سال 1979؛ Reiser و همکاران در سال 1993)، اما این گزارش اولین گزارش پژوهشی در مورد تکوین گلچههای زبانهای و لولهای، اندام زایشی نر و ماده، دانه گرده، تخمک و رویان تحت تیمار سرب در گیاه Matricaria chamomilla است (18، 19 و 29).
سپاسگزاری
از معاون محترم پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس به دلیل تأمین هزینه مالی این پژوهش و همچنین مسئول آزمایشگاه سلولی- تکوینی گیاهی دانشکده علوم زیستی دانشگاه تربیت مدرس به دلیل تأمین وسایل و مواد مورد نیاز برای این پژوهش تشکر و قدردانی میشود.
10. Edlund, A., Swanson, R., Preuss, D., (2004), Pollen and stigma structure and function: the role of diversity in pollination, Plant cell, Vol, 16: S84- S97.
11. Elena, (2003), Flower development of greenhouse Chrysanthemum.
12. Goteli, M., Band Medan, D., 2008, Embryology of Helianthus annus (Asteraceae), Ann. Bot. Fennici, 45: 81-96.
13. Grdisa, M., Kolak, L., Satovic, Z., (2009), Morphological and Biochemical diversity of Dalmation Pyrethrum (Tanacetum cineratifolium (Trevir) Sch, Bip.), Agricultural Conspectus Scientificus, Review article, Vol, 74, No. 2. P: 73-80.
14. Harling, G., (1951), Embryological studies in the Compositae, Anthemideae- Chryusantheminae, Acta Horti Bergiani, 161-65.
15. Hesse,M., (1999), Pollen wall stratification and pollination, P: 1-12.
16. Horner HT Jr, Wagner BL. 1980. The association of druse crystals with the developing stomium f Capsicum annuum (Solanaceae) anthers. American Journal of Botany 67: 1347±1360.
17. Islam,E., Liu, D., Li,T., Yang,Q., Jin, X.E., Mahmooda, X.F., Tian, Q., Li, S., (2008), Effect of Pb toxicity on leaf growth, physiology and ultrastructure in the two ecotypes of Elsholtzia argyi, Journal of Hazardous Materials,154: 914–920.
18. Islam,E., Yang,X. E. T., Li,Q., Liu,D., Jin,X. F., Meng,F., (2007), Effect of Pb toxicity on root morphology, physiology and ultrastructure in the two ecotypes of Elsholtzia argyi, Journal of Hazardous Materials, 147: 806–816.
19. Jeffrey,C., (2007), Compositae: Introduction with key to tribes, Families and Genera of vascular plants, Vol, VII, Flowering plants, Asterales, P: 61-87.
20. Kachout, S.S., Leclerc, J.C., Mansoura, A. B., Rejeb, N., Ouerghi, Z., (2009), Effects of Heavy Metals on Growth and Bioaccumulation of the Annual Halophytes Atriplex Hortensis and A. Rosea, Sciences Research, 5: 746-756.
21. Kasim,W. A., (2006), Changes Induced by Copper and Cadmium Stress in the Anatomy and Grain Yield of Sorghum bicolor (L.) Moench, International Journal of Agriculture & Biology, 8: 123-128.
22. Lakshmi, S. P., and Pullaiah,T., (1979), Embryology of Senecio tenuifolius Burm, F. (Asteraceae), Taiwan, 208-213.
23. Maheshwari, P., (1950), An Introduction to the Embryology of Angiosperms, Mc Graw- Hill, New York, pp453.
24. Okunade, A. L., 2002. Ageratum conyzoides L. (Asteraceae). Fiterapia, 73, 1-16.
25. Pullaiah, T., (1979), Studies in Embryology of Compositae. IV, the Tribe Inuleae, American J. Of Botany, 1119- 1127.
26. Reiser, L., Fischer, R. L., (1993), The ovule and the embryo sac, Plant cell, 1291- 1301.
27. Schemske, D., Shaw, B., (1999), Pollinator preference and the evolution of floral traits in monkey flowers (Mimulus), PNAS, Vol, 96, No, 21, pp, 11910-11915.
28. Ureta, M., Carrera, A., (2008), Gene flow among wild and cultivated sunflower, Helianthus annus in Argentina, Agriculture, Ecosystems and Environment, 343-349.
29. Wagentiz, G., (1976), Systematics and phylogeny of the Compositae (Asteraceae), Pl, sys.Evol, 29-46.
30. Ying, R. R., Qiu, R. L., Tang, Y. T., Hua, P. J., Qiu, H., Chen, H. R., Shi, T. H., Morel, J. L., (2010), Cadmium tolerance of carbon assimilation enzymes and chloroplast in Zn/Cd hyper accumulator Picris divaricata. Journal of Plant Physiology, 81–87.
31. Zaite, L., Bouheroum, M., Benayache, A., Benayache, F., Leo, F., Brouard, I., Quintana, J., Este´vez, F., Bermejo, J., (2007), Sesquiterpene lactones and other constituents from Matricaria chamomilla L, Biochemical Systematics and Ecology, 533-538.
32. Zik, M., and Irish,V., (2003), Flower development: Initiation, differentiation annual Review of cell and developmental Biology,Vol, 14-119.