نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد دشتکی ¹
• محمد رضا بی همتا ²
• اسلام مجیدی ³
• رضا عزیزی نژاد ⁴

¹ دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران

² دانشگاه تهران - کرج

³ استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران

⁴ استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران

چکیده

به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و برخی خصوصیات مورفولوژیک و فنولوژیک تعداد 30 ژنوتیپ گندم در آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و دو سطح آبیاری نرمال و تنش (به‌ترتیب با 70 و 130 میلی‌متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A) ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ‌های مورد بررسی از نظر عملکرد دانه، وزن صد دانه، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، روز تا مرحله رسیدگی، اندازه بذر در شرایط تنش و بدون تنش تفاوت معنی‌داری با هم داشتند. با توجه به نتایج، مشاهده می‌شود که ارقام کویر، پیشتاز و هیرمند کمترین کاهش عملکرد و ارقام نوید و کریم و الوند بیشترین کاهش عملکرد دانه را از میان کل ارقام نشان دادند از بررسی ضرایب همبستگی در هر دو شرایط صفات وزن سنبله اصلی، وزن کل سنبله‌ها، عملکرد بیولوژیک، بیشترین همبستگی مثبت و تاثیر را در افزایش عملکرد داشتند. نتایج تجزیه گرسیون و علیت نشان داد که به ترتیب صفات تعداد سنبله در بوته، شاخص برداشت و وزن کل سنبله‌ها بیشترین تاثیر را در عملکرد دانه در هر دو شرایط داشتند. تجزیه به عامل‌ها، نتایج همبستگی و تجزیه‌های علیت را تایید نمود. تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌های گندم را در 5 گروه مجزا با خصوصیات درون‌گروهی مشابه و بین گروهی غیرمشابه قرار داد. بنابراین با توجه به نتایج حاصل می‌توان از این صفات به‌عنوان ملاک گزینش در جهت بهبود اجزای عملکرد در برنامه‌های اصلاحی استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

• تنش کم آبی
• عملکرد
• همبستگی
• تجزیه به مولفه‌های اصلی
• تجزیه خوشه‌ای

عنوان مقاله [English]

Effect of end-of-season drought stress on yield, yield components and some morphological and phenological characteristics of bread wheat (Triticum aestivum L.)

نویسندگان [English]

• Mohammad Dashtaki ¹
• eslam Majidi ³
• Reza Azizi nejad ⁴

¹ Master Plant Breeding Department,, University of Tehran, Tehran, I.R. of Tehran

³ Assistant Professor Islamic Azad University, Tehran, I.R. of Iran

⁴ Assistant Professor Islamic Azad University, Tehran, I.R. of Iran

چکیده [English]

To evaluate the effect of drought stress on grain yield, yield component, morphologic and phonological traits on 30 genotypes of wheat, an experiment in the form randomized complete block with three replication at 2 levels of irrigation (normal and stress), was carried out. Results showed that the studied genotypes were significantly different in terms of grain yield, 100-seed weight, number of seeds per pod, number of pods per plant, day to maturity, and seed size under stress and non-stress conditions. According to the results, it can be seen that Kavir, Pishtaz and Helmand cultivars showed the lowest yield reduction and Navid, Karim and Alvand cultivars showed the highest grain yield decrease among all cultivars. The analysis of tolerance index correlation showed index of tolerance stress, using mean and using numeral mean are the best indexes for identifying genotype with high yield in this test According to the results of phenotypic correlations, stepwise regression, path analysis and principal component analysis in both normal and stress conditions, it can be concluded that, expected that the traits of number of spike in plant, total spikes weight, biological yield, main spike of weight, were most important and effective traits affecting yield and considering that among the genotypes, The highest diversity was observed for these traits, therefore selecting and breeding for these traits can ideally be improved the yield Genotype grouping in both conditions was conducted based on studied traits with UPGMA method, in both conditions investigated genotypes were grouped in five clusters.

کلیدواژه‌ها [English]

• Drought stress
• Yield
• Correlation
• Principal component analysis
• Cluster analysis