Study on Stracture, Abundance and Ecology of Phytoplankton with Emphasis on Characteristics of Dominant Species in Shahid Rajaee Resevoir (Mazandaran)

Makhlough, Asieh; Nasrollahzadeh Saravi, Hassan; Ramin, Mahmod; Rezaei, Marziyeh

Study on Stracture, Abundance and Ecology of Phytoplankton with Emphasis on Characteristics of Dominant Species in Shahid Rajaee Resevoir (Mazandaran)

Document Type : Research Paper

Authors

¹ M.Sc. of Aquatic Biology, Iranian Fisheries Science Research Institute (IFSRI), Caspian Sea Ecology Research Center (CSERC), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Sari, I.R. of Iran

² Research Deputy

³ Head of Limnology

⁴ B.Sc. in Biology, Iranian Fisheries Science Research Institute (IFSRI), Caspian Sea Ecology Research Center (CSERC), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Sari, I.R. of Iran

Abstract

The Shahid Rajaee dam has been constructed on Tajan River in the south of Sari city. High probability of algal bloom occurrence in the dams and its negative effects on economic, social activities and human health in the area indicate to the importance of algal studies (determination of abundance and structural community of phyoplankton) in this dam. Sampling was carried out in May, June, July, Agust, September, November and February at the reservoir in 2011-2012. Result showed that 107 species identified in 53 genus and 8 divisions of phytoplankton. Bacillariophyt and Pyrrophyta formed more than %90 of phytoplankton abundance. Three species namely Cyclotella meneghiniana Kuetzing,1844 ،Ceratium hirundinella (Mueller) Dujardin, 1841 and Goniaulax polyedra Stein, 1883 showed tendensy to form mass density and showed higher bloom potential with compare to the other species in this area. Abundance of C. meneghiniana Kuetzing in warm months was significantly higher than cold months (p<0.05). But sharp reduction of the temperature in the cold months decreased all the three dominant species. It seems that the rivers input are the main sources of supply and increased density of the C. meneghinia in the reservoir. But density of G. polyedra Stein and C. hirundinella (Mueller) Dujardin were also supported by sediments and bottom water of the reservoir. So, in the bloom controlling procedure besides to external cause (input rivers), internal factors (retention time and stratifying of water and sediments of the reservoir) are nessessary to be considering.

Keywords

20.1001.1.23832592.1396.30.1.16.5

Main Subjects

Ecology

Full Text

بررسی ساختار، تراکم و اکولوژی فیتوپلانکتون با تأکید بر خصوصیات گونه های غالب در سد مخزنی شهید رجایی (مازندران)

آسیه مخلوق¹، حسن نصراله‌زاده ساروی^2*، محمود رامین³ و مرضیه رضایی⁴

¹ ساری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،پژوهشکده اکولوژی دریای خزر، مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، گروه بیولوژی آبزیان

² ساری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،پژوهشکده اکولوژی دریای خزر، مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور،گروه علوم زیستی

³ تهران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، گروه بیولوژی

⁴ساری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، پژوهشکده اکولوژی دریای خزر، مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، گروه بیولوژی

تاریخ دریافت: 12/2/94 تاریخ پذیرش: 13/10/94

چکیده

سد مخزنی شهید رجایی بر روی رودخانه تجن و در جنوب شهرستان ساری احداث شده است. بالا بودن احتمال وقوع شکوفایی جلبکی در سدها و اثرات منفی آن بر فعالیتهای اقتصادی، بهداشتی و اجتماعی منطقه، از دلایل اهمیت مطالعه تراکم و ساختار تشکیل دهنده فیتوپلانکتون در این سد محسوب میشود. نمونهبرداری در دریاچه پشت سد در سال 1391 در ماههای خرداد، تیر، مرداد، شهریور، آبان و بهمن انجام شد. در این مطالعه 107 گونه فیتوپلانکتون در 53 جنس و 8 شاخه شناسایی شدند. شاخههای باسیلاریوفیتا (Bacillariophyta) و پیروفیتا (Pyrrophyta) در مجموع 68 تا 99 درصد از تراکم فیتوپلانکتون را در ماه‌های مورد بررسی به خود اختصاص دادند. سه گونه Cyclotella meneghiniana Kuetzing 1844، Stein 1883 Goniaulax polyedraو Ceratium hirundinella (Mueller) Dujardin 1841 بیشترین میزان از شاخص گونه‌های برتر را طی بررسی بدست آوردند. گونه Kuetzing C. meneghiniana در ماههای گرم افزایش معنی‌داری نسبت به ماه‌های سرد داشت ولی با کاهش شدید دما در زمستان، تراکم هر سه گونه فوق کاهش یافت (05/0p<). بنابراین بنظر میرسد که ورودی رودخانهها، از منابع مهم تأمین و افزایش تراکم برای C. meneghiniana Kuetzing در آب پشت سد بود. اما افزایش تراکم G. polyedra Stein و(Mueller) Dujardin C. hirundinella از رسوبات و لایه زیرین آب در مخزن سد نیز تأثیر پذیرفت. نتیجه اینکه، در ارائه روشهای کنترل تراکم گونههای دارای پتانسیل شکوفایی علاوه بر عوامل خارجی (کیفیت آب رودخانههای ورودی) شرایط داخلی حاکم بر این سد (رسوبات، مدت ماندگاری و لایه بندی آب) نیز باید مورد توجه قرار گیرند.

واژههای کلیدی: فیتوپلانکتون، تراکم، گونههای غالب، سد شهید رجایی، مازندران

* نویسنده مسئول، تلفن: 2510-3346-011 ، پست الکترونیکی : hnsaravi@gmail.com

مقدمه

سد شهید رجایی بهمنظور مدیریت آب در طول سال، کنترل سیل، تأمین آب شرب، مصارف صنعتی و کشاورزی در منطقه احداث شده است (30). اهمیت مطالعه جلبکی در سدها بخصوص بعنوان منابع آب شرب، عمدتاً از بالا بودن احتمال وقوع شکوفایی جلبکی در آنها ناشی می گردد. وقوع این حادثه بر فعالیتهای گردشگری، دامداری محلی، بهداشت و سلامت جوامع انسانی و تأسیسات تصفیه آب اثر میگذارد.

معمولاً گونههای دارای نیازهای اکولوژیکی مشابه حتی اگر از شاخههای مختلف باشند همزمان در اکوسیستم مشاهده می شوند و در صورت مناسب بودن شرایط، تراکم آنها افزایش مییابد (43). گفته شده است که سایز ](نسبت سطح به حجم (S/V) و حداکثر طول خطی (MLD)[ و شکل گونهها از عوامل تأثیرگذار در حضور همزمان گونهها میباشد (22). بر این اساس استراتژی دوره زندگی گونه های فیتوپلانکتون با توجه به اندازه، شکل و نیز منابع مواد مغذی در دسترس، در یکی از گروههای عمده R،C و S تقسیم بندی میگردد. در این مقاله گروههای C و S استراتژی مورد نظر میباشند. گونهها در گروه C استراتژی معمولاً دارای سایز کوچک ،S/V زیاد و توانایی رشد تهاجمی در محیط‌های کم استرس (دارای میزان مطلوبی از نور و مواد مغذی) هستند، در حالی که گونهها در گروه S استراتژی دارای سایز بزرگ، S/V کم و توانایی رشد در آب لایهبندی شده (حرارتی)، محیط‌های استرس دار و کمبود مواد مغذی ضروری هستند (35).

تاکنون گزارشی در زمینه مطالعات جلبکی در سد شهید رجایی قابل دسترسی نبوده است. بررسیها در این سد عمدتاً در زمینههای فنی، پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب و مدل سازی بعضی از این پارامترها، شدت فرسایش و تولید رسوب، ارزیابی پیامدها و اثرات زیست محیطی احداث سد و اثرات آن بر تنوع گونههای ماهیان بومی، انجام شده است (1، 2، 6 و 11). از این‌رو در اینجا به برخی مطالعات جلبکی در سایر سدهای کشور اشاره میگردد.

- مطالعه اثر تجمع فیتوپلانکتون بر کیفیت آب سد کرج نشان داد که در این دریاچه تعداد فیتوپلانکتون در ماه‌های گرم سال با دما نسبت مستقیم دارد و بیشترین تعداد فیتوپلانکتون در سال ١٣٨٩ مربوط به دیاتومه به ویژه سیکلوتلا بود. (12).

- شناسایی، تراکم و پراکنش فیتوپلانکتون در سد لار نشان داد که دیاتومهها 75 درصد از تراکم فیتوپلانکتون را تشکیل داده و غالبترین جنس از این شاخه که در تمام فصول سال به تعداد زیاد مشاهده شد، "سیکلوتلا" بود. میانگین بدست آمده از پراکنش شاخههای فیتوپلانکتون نشان داد که جمعیت فیتوپلانکتون به غیر از دیاتومها از بهار روند صعودی داشته و در تابستان (در ماه شهریور) به اوج خود میرسد. در پائیز با افت دما کلیه شاخه های جلبکی روند نزولی را نشان دادند، ولی شاخه دیاتومهها همواره روند صعودی به‌ویژه در ماه آبان را نشان داد. پائین بودن درصد یوگلنوفیسه شاخصی برای کم بودن میزان آلودگی در این دریاچه شناخته شد (3).

- در پژوهشهای طرح جامع هیدرولوژی و هیدروبیولوژی دریاچه سد ارس، بررسیهای پلانکتونی بعنوان مطالعات پایه در جهت افزایش تولیدات ماهی در این دریاچه در نظر گرفته شد. در مطالعات فیتوپلانکتونی 4 شاخه (باسیلاریوفیتا، کلروفیتا، سیانوفیتا و یوگلنافیتا) و 41 جنس شناسایی گردیدکه غالبیت مربوط به شاخه باسیلاریوفیتا (76 درصد از تراکم کل) و جنس های ,Nitzschia, Cyclotella Synedra و Gomphonema بود (5).

- شمس و افشارزاده، به منظور شناسایی و بررسی اکولوژیک جمعیت های یوگلنافیتا و مقایسه تنوع گونهای این شاخه در دریاچه سد زاینده رود مطالعه فصلی را در این اکوسیستم انجام دادند. بیشترین تنوع گونهای و تراکم این شاخه فیتوپلانکتونی در فصل بهار بدلیل شروع افزایش مواد آلی و آلودگی مشاهده شد (8).

- در مطالعه سد ارس، 5 شاخه فیتوپلانکتونی با غالبیت باسیلاریوفیتا شناسایی شد. بالا بودن تراکم سیانوفیتا و نیز تعدادی از یوگلنافیتا در تابستان نشانه ای از ورود مواد آلی به سد بیان شد (9).

- بدلیل اهمیت شناسایی فیتوپلانکتون در اکولوژی و نیز استفاده انسان از منابع طبیعی، بررسی پراکنش، فراوانی و تنوع تجمع فیتوپلانکتونی در دریاچه سد حنا واقع در استان اصفهان انجام شد. در این مطالعه بیشترین تنوع زیستی در بهار و تابستان بدست آمد. دیاتومهها در کلیه فصول غالب بودند. از فصل بهار تا پاییز Cyclotella و در زمستان Cocconeis بعنوان جنس غالب در شاخه باسیلاریوفیتا شناسایی شدند (10).

با توجه به اهمیت مطالعات جلبکی در سدها و نیز اهمیت سد شهیدرجایی در منطقه و نیز عدم وجود اطلاعات جلبکی تخصصی و جامع در این منبع آبی، این مقاله در نظر دارد که با بررسی تراکم و ساختار تشکیل دهنده فیتوپلانکتون با تأکید بر اکولوژی گونههای غالب، در جهت شناخت این اکوسیستم و گونههای دارای پتانسیل شکوفایی گام بردارد.

مواد و روشها

سد مخزنی شهید رجایی بر روی رودخانه تجن (حوضه آبریز دریای خزر) در محل سلیمانتنگه واقع در 41 کیلومتری جنوب شهرستان ساری قرار دارد (شکل 1). این مطالعه، در سال 1391 در دریاچه پشت سد شهید رجایی و 4 ایستگاه انجام شد (شکل 1 و جدول 1). نمونهبرداری در ماه‌های خرداد، تیر، مرداد، شهریور، آبان و بهمن انجام گردید.

سد شهید رجایی

شکل 1- موقعیت جغرافیایی و ایستگاههای نمونهبرداری در سد شهید رجایی )سال 1391)

جدول 1- طول و عرض جغرافیایی ایستگاههای نمونهبرداری در سد شهید رجایی )سال 1391)

ایستگاه	شماره ایستگاه	طول جغرافیایی	عرض جغرافیایی
ورودی شیرین رود به سد	1	``12 `17 º53E	``30 `13 º36N
ورودی سفیدرود به سد	2	``16 `18 º53E	``51 `14 º36N
تلاقی دو سر شاخه	3	``11 `16 º53E	``28 `14 º36N
نزدیک به تاج	4	``14 `14 º53E	``39 `14 º36N

حجمی برابر 500 میلی لیتر از آب لایه سطحی به صورت مستقیم در بطری جمع آوری شد و با فرمالین تا حجم نهایی 5/0 تا 2 درصد تثبیت گردید. نمونههای آب پس از انتقال به آزمایشگاه بمنظور رسوبدهی کامل فیتوپلانکتون، بمدت حداقل دو هفته در جای تاریک و ساکن نگهداری شدند. سپس آب رویی (فاقد فیتوپلانکتون) سیفون و خارج گردید و بخش زیرین آب (دارای فیتوپلانکتون) سانتریفوژ شد (در g 1000 بمدت 20 دقیقه). بدین ترتیب پس از دور ریزی آب رویی، آب زیرین (محتوی فیتوپلانکتون) با حجم نهایی 50-40 میلیلیتر بدست آمد. پس از آن، نمونهها برای بررسی کیفی حداقل به مدت 24 ساعت در جای ساکن نگهداری شدند. در بررسی کیفی آب رویی (فاقد فیتوپلانکتون) به ظرف دیگری انتقال یافته و 2-1 قطره از آب زیرین با لام و لامل و میکروسکوپ دو چشمی مورد بررسی قرار گرفت (15 و 44). در بررسی کیفی، بر اساس شکل و اندازه (مورفولوژی) و به کمک کلیدهای شناسایی معتبر شناسایی گونهای انجام شد (23،24،33، 41، 42). در طی بررسی کیفی حدود تراکم (کم، متوسط و زیاد) فیتوپلانکتون نیز تعیین گردید. پس از حداقل 24 ساعت از انجام بررسی کیفی، نمونه ها مورد بررسی "کمی" قرار گرفتند. به این ترتیب که بر اساس نتایج تراکم در بررسی کیفی (کم، متوسط و زیاد) آب زیرین (حاوی فیتوپلانکتون) را به حجم معینی رسانیده و بوسیله پیپت پیستونی شیاردار، 1/0 میلی لیتر از آن برداشته شد و با لام و لامل 22 ×22 و میکروسکوپ دو چشمی نیکون (Nikon) با بزرگنمایی 100×، 200× و 400× مورد بررسی قرار گرفت. در این مرحله، تراکم هر یک از گونهها به تفکیک ثبت شد. در نهایت با توجه به ضریب رقت، تراکم در مترمکعب هریک از گونه ها محاسبه گردید (15 و 44). تراکم هر شاخه نیز از مجموع تراکم گونه های طبقهبندی شده در آن شاخه بدست آمد. در نهایت تراکم فیتوپلانکتون کل از مجموع تراکم شاخه ها و یا کل گونه ها محاسبه شد. شایان ذکر است که کلیه مراحل فوق (از نمونهبرداری تا شمارش) مطابق با روش کار موجود در آزمایشگاه استاندارد شده پلانکتون (17025ISO) در پژوهشکده اکولوژی دریای خزر انجام شد.

تعیین گونههای غالب طبق فرمول زیر با محاسبه ISI (Important Species Index) انجام شد (36).

ISI=

درصد فراوانی گونه= f_iتراکم نسبی گونه=D_i

آنالیز آماری

بر اساس یکی از فرایندهای لگاریتم طبیعی / پایه 10 و رتبهبندی انتقال داده انجام شد و بعد با رسم نمودار Q-Q و همچنین آزمون شاپیرو-ویلک نرمال بودن آن تأیید گردید (37). برای تجزیه و تحلیل آماری از آزمونهای پارامتریک (ANOVA) بر روی دادههای نرمال شده استفاده شد. در ضمن آزمونهای آماری در سطح 5 و 1 درصد انجام گردید (14). ثبت اطلاعات، رسم نمودارها و تجزیه و تحلیل دادهها به ترتیب در برنامه هایExcel نسخه 2010 وSPSS نسخه 5/11 انجام شد.

نتایج

در بررسیهای میکروسکوپی نمونههای آب، در مجموع تعداد 107 گونه فیتوپلانکتون مشاهده شد که در 53 جنس و 8 شاخه باسیلاریوفیتا (Bacillariophyta)، پیروفیتا (Pyrrophyta)، سیانوفیتا (Cyanophyta)، کلروفیتا (Chlorophyta)، یوگلنوفیتا (Euglenophyta)، کریزوفیتا (Chrysophyta)، زانتوفیتا (Xantophyta) و کریپتوفیتا Cryptophyta) طبقهبندی گردیدند. تعداد گونهها در شاخههای کلروفیتا (26 گونه)، باسیلاریوفیتا (27 گونه)، پیروفیتا (22 گونه) سیانوفیتا (17 گونه) و یوگلنافیتا (10 گونه) بود. سایر شاخهها از 1 تا 3 گونه را شامل شدند (جدول 2). در شاخه باسیلاریوفیتا، جنس Nitzschia بیشترین گونه (8 گونه) را دارا بود. در شاخه های پیروفیتا، سیانوفیتا، کلروفیتا و یوگلنافیتا به ترتیب جنس های Peridinium، Dactylococeopsis، Oocystis و Euglena با 6، 3، 6 و 5 گونه بیشترین تنوع گونه ای را نشان دادند. در شاخه پیروفیتا Goniaulaxو Glenodinium نیز با 5 و 4 گونه در لیست گونه ای حضور داشتند.

جدول 2- تراکم نسبی گونه‌های فیتوپلانکتون مشاهده شده در سد شهید رجایی )سال 1391). = (-) عدم حضور، = (+)نادر (60 درصد).

ردیف	گروه	ماه
		خرداد	تیر	مرداد	شهریور	آبان	بهمن
	Bacillariophyta
1	Cocconeis placentulaEhrenberg 1838	+	-	-	-	-	-
2	Cyclotella meneghiniana Kuetzing,1844	+	++	+++	++	+	+
3	Cymatopleura solea (Brébisson) W.Smith 1851	+	-	-	-	-	+
4	Cymbella cymbiformis C.Agardh 1830	+	-	-	-	-	+
5	Cymbella tumida (Brébisson) van Heurck 1880	+	-	-	-	-	-
6	Cymbella ventricosa Agardh 1830	+	-	-	-	-	-
7	Diatomea vulgaris Bory 1824	+	-	-	+	-	+
8	Fragilaria capucina (Kützing) Lange-Bertalot 1980	+	-	-	-	-	-
9	Fragilaria sp.	+	-	-	-	-	+
10	Gomphonema olivacum (Hornemann) Brébisson 1838	-	-	-	-	-	+
11	Gyrosigma attenatum (Kützing) Rabenhorst 1853	-	-	-	+	-	-
12	Melosira varians Agardh 1827	+	-	-	-	-	-
13	Navicula cryptocephala Kützing 1844	+	-	+	+	+	+
14	Navicula dicephala f. abiskoensis (Husted) Hustedt, 1964	-	-	-	-	-	+
15	Navicula pupula Skvortzov & Meyer 1928	+	-	+	-	-	-
16	Navicula sp.2	+	+	+	+	+	+
17	Navicula sp.3	-	+	-	+	-	-
18	Nitzschia acicularis (Kützing) W.Smith 1853	-	+	+	-	+	-
19	Nitzschia gracilis Hantzsch 1860	-	-	-	-	-	+
20	Nitzschia sigma (Kützing) W.Smith 1853	+	-	-	-	-	-
21	Nitzschia sigmoidea (Nitzsch) W.Smith 1853	-	-	-	-	-	+
22	Nitzschia sp.	+	+	+	+	+	+
23	Nitzschia sublinaris Hustedt 1930	+	-	+	+	-	-
24	Nitzschia tenirostrisGrunow in Van Heurck 1881	-	+	+	-	-	-
25	Nitzchia tryblionella Hantzsch, 1860	-	-	-	+	-	-
26	Synedra ulna (Nitzsch) Ehrenberg 1832	+	-	-	-	-	+
27	Thalassionema nitzschioides (Grunow) Mereschkowsky 1902	+	+	-	+	-	-
	Pyrrophyta
28	Ceratium hirundinella (Mueller) Dujardin, 1841	+	+	+	+	+	+
29	Exuviaella cordata Ostenfeld 1902	-	+	-	+	+	+
30	Glenodinium behnengi (Lind.) I. Kissel 1950	-	-	-	-	-	+
31	Glenodinium lenticula Pouchet, 1883	+	+	-	+	+	+
32	Glenodinium sp.	-	+	+	+	-	-
33	Glenodinium sp.2	-	-	-	+	-	-
34	Goniaulax catenta Whedon & Kofoid 1936	-	-	+	-	-	-
35	Goniaulax digitale (Pouchet) Kofoid, 1911	+	+	+	+	+	-
36	Goniaulax polyedra Stein, 1883	+	++	+	+	++	+
37	Goniaulax sp.	-	-	-	+	-	-
38	Goniaulax spinifera (Claparède & Lachmann) Diesing 1866	-	-	+	+	+	+
39	Gymnodinium sp.	+	+	-	+	+	+
40	Gymnodinium sp.2	-	-	-	-	-	+
41	Gymnodinium variabile Herdman 1924	-	-	+	+	-	-
42	Peridinium achromaticum Levander 1902	+	+	+	+	+	+
43	Peridinium aciculiferum Lemmermann 1900	-	-	+	-	-	-
44	Peridinium inconspicuum Lemmermann 1899	-	+	-	-	-	-
45	Peridinium latum Paulsen 1908	-	+	+	+	-	-
46	Peridinium sp.	-	+	-	-	-	-
47	Peridinium trochoideum (Stein) Loeblich III 1976.	-	+	+	+	+	+
48	Prorocentrum proximum Makarova 1967	-	-	+	-	-	+
49	Prorocentrum sp.	-	-	+	-	-	-
	Cyanophyta
50	Anabaena spiroides Klebahn 1895	-	-	+	-	-	-
51	Aphanotece elabens (Breb.) Elenk.1838	+	-	-	-	-	-
52	Aphanotece sp.	+	-	-	-	-	-
53	Chroococcus sp.	-	-	-	-	-	+
54	Dactylococcopsis acicularis Lemmermann 1900	+	-	+	-	-	+
55	Dactylococcopsis linearis Geitler 1935	-	-	+	-	-	+
56	Dactylococcopsis raphidioides Hansgirg 1888.	+	-	-	-	-	-
57	Dactylococcopsis smithii Chodat & Chodat 1925	+	+	-	-	+	-
58	Gloeocapsa sp.	+	-	-	-	-	-
59	Lyngbya sp.	+	-	+	+	+	+
60	Merismopedia glauca (Ehrenberg) Kuetzing 1845	-	-	-	-	-	+
61	Merismopedia minima Beck1897	-	-	+	-	-	-
62	Oscillatoria limosa Agardh ex Gomont 1892	-	-	-	+	-	-
63	Oscillatoria sp.	+	-	-	+	+	+
64	Spirulina laxissima West 1907	-	-	+	+	+	-
65	Spirulina sp.	-	-	+	+	-	-
66	Synechococcus sp.	+	-	+	-	-	+
	Chlorophyta
67	Ankistrodesmus convolutes Corda 1839	-	-	-	-	-	+
68	Carteria sp.	-	-	-	+	-	-
69	Chlamydomonas sp.	-	+	+	+	+	-
70	Chlorella sp.	-	-	+	+	-	-
71	Closteriopsis longissima Lemmermann, 1899	-	-	-	-	-	+
72	Coelastrum sphaericum Naegeli 1849	-	-	-	+	-	-
73	Cosmocladium saxonicum De Bary 1865	-	-	-	+	-	-
74	Dicttyosphaerium sp.	-	-	-	+	-	-
75	Euastrum sp.	-	-	-	-	+	-
76	Gonium sp.	+	-	-	-	-	-
77	Oocystis borgei Snow 1903	-	-	-	+	+	-
78	Oocystis ermosphaeria Smith 1920	-	-	+	-	+	-
79	Oocystis lacustris Chodat 1897	-	-	-	+	+	+
80	Oocystis parva W. & West 1898	+	-	+	+	+	+
81	Oocystis sp.	+	-	+	-	+	-
82	Oocystis solitaria Wittrock in Wittrock & Nordstedt 1879	+	+	-	+	+	-
83	Scenedesmus acuminatum Chodat 1902	-	-	+	+	+	+
84	Scenedesmus bijuga (Turpin) Kuetzing 1833	+	-	+	+	+	+
85	Scenedesmus obliqus (Turp.) Кützing 1833	-	-	-	+	-	-
86	Scenedesmus quadricauda (Turp.) Brébisson 1835	-	-	+	+	+	-
87	Schroederia setigera (Schroeder) Lemmermann 1898	+	+	-	+	+	+
88	Sphaerocystis schroeteri Chodat 1897	-	-	+	-	-	-
89	Sphaerocystis sp.	+	-	-	+	-	-
90	Staurastrum natator West 1892	-	-	-	-	-	+
91	Staurastrum sp.	-	-	-	-	-	+
92	Tetraedron tumidulum (Reinsch) Hansgirg 1889	+	-	+	+	-	+
93	Euglenophyta
94	Euglena caudata Hübner 1886	-	-	+	+	+	-
95	Euglena gracilis Klebs1883	-	+	-	-	-	-
96	Euglena oxyuris Schmarda 1846	-	-	-	-	+	-
97	Euglena variable Klebs 1883	+	+	-	-	-	-
	Euglena wangi Chu 1947	-	-	-	-	+	+
98	Phacus longicaudatus (Ehrenberg) Dujardin1841	-	+	+	-	-	-
99	Phacus sp.	+	+	+	-	+	-
100	Phacus sp.2	-	-	+	-	-	-
101	Tracholeamonas sp.	+	-	+	+	+	+
102	Trachelomonas spiculifera Palmer 1902	+	-	+	-	-	-
	Xantophyta
103	Tribonema viride Pascher 1925	+	-	-	-	-	-
	Chrysophyta
104	Dinobryon divergens Imhof 1887	-	-	+	+	-	-
105	Dinobryon sertularia Ehrenberg 1834	+	+	-	-	-	-
106	Mallomonas sp.	-	-	+	-	-	+
	Cryptophyta
107	Cryptomonas obovata Czosnowski 1948	-	-	-	+	+	-

بر اساس جدول 3، حداکثر و حداقل میانگین تراکم فیتوپلانکتون در ماههای تیر و بهمن بترتیب به میزان 661 (286±) و 10 (2±) میلیون سلول در متر مکعب دیده شد. ضمن آنکه تراکم فیتوپلانکتون در بین ماههای نمونهبرداری اختلاف معنیداری نشان داد (ANOVA، 05/0< p).

بررسی درصد تراکم شاخههای مختلف فیتوپلانکتون نسبت به فیتوپلانکتون کل در طی دوره مطالعاتی نشان داد که درصد تراکم باسیلاریوفیتا به پیروفیتا نزدیک بوده و در مجموع این دو شاخه (باسیلاریوفیتا و پیروفیتا) 97 درصد از تراکم فیتوپلانکتونی را بخود اختصاص دادند. در صورتیکه کلروفیتا تنها 2 درصد از تراکم فیتوپلانکتون را شامل شد. اما شاخه سیانوفیتا مشابه شاخههای یوگلنوفیتا، کریزوفیتا، زانتوفیتا و کریپتوفیتا سهم چندانی در ایجاد تراکم فیتوپلانکتون نداشت.

حداکثر درصد تراکم باسیلاریوفیتا در ماه مرداد (90 درصد) بود و درصد تراکم آن در ماههای خرداد، مرداد و شهریور بیش از سایر شاخهها شد. پیروفیتا حداکثر درصد تراکم را در تیر (62 درصد) نشان داد و درصد تراکم آن در ماههای تیر، آبان و بهمن از سایر شاخهها بیشتر بود. درصد تراکم کلروفیتا نیز در ماههای خرداد، شهریور و بهمن قابلتوجه بوده و به‌ترتیب به 14، 15 و 17 درصد رسید. درصد تراکم در سایر شاخهها بطور قابلتوجهی کمتر از دو شاخه عمده یعنی باسیلاریوفیتا و پیروفیتا بدست آمد. درصد تراکم باسیلاریوفیتا در ماههای خرداد، تیر، مرداد و شهریور بطور چشمگیری بیش از ماههای آبان و بهمن بود (جدول 3).

جدول 3- میانگین ماهانه درجه حرارت آب (Cº)، تراکم فیتوپلانکتون (میلیون سلول در مترمکعب±SE) و درصد تراکم شاخههای مختلف فیتوپلانکتون در سد شهید رجایی )سال 1391)

ماه	Mean±SE		درصد تراکم
ماه	دمای آب	تراکم	باسیلاریوفیتا	پیروفیتا	کلروفیتا	سایر شاخهها
خرداد	3/0 ± 8/23	8±31	38	30	14	18
تیر	1/0± 1/26	286±661	38	62	1<	1<
مرداد	0/27 ±0/0	130±308	90	9	1	1<
شهریور	1/0 ± 0/24	11±43	48	34	15	4
آبان	5/18±5/0	29±70	11	79	6	4
بهمن	8/8±4/0	2±10	24	49	17	10
کل دوره	4/21±3/1	68±187	51	46	2	1

در طی ماه های نمونه برداری، در مجموع 11 گونه بیشترین اهمیت (گونههای غالب) را از نظر میزان تراکم دارا بودند (جدول 4). در ماه مرداد تنها یک گونه، عمده تراکم فیتوپلانکتون (حدود 70 درصد) را تشکیل داد. درحالیکه در ماههای خرداد و بهمن تعداد بیشتری گونه (7 گونه) در تشکیل بخش عمده تراکم فیتوپلانکتون (بیش از 70 درصد) نقش داشتند. همانطور که جدول 4 نشان میدهد 9 گونه دارای مقادیر ISI بیش از 1 بودهاند و در بین آنها گونههای Kuetzing Cyclotella meneghiniana، Goniaulax polyedra Stein و(Mueller) Dujardin Ceratium hirundinella حدود 70 درصد از ISI را شامل شدند و سه گونه غالب و برتر را تشکیل دادند (شکل 2).

جدول 4- میانگین تراکم (صدهزارسلول در مترمکعب± SE)، درصد فراوانی حضور (f_i) و Important Species Index) ISI) گونههای غالب فیتوپلانکتون در سد شهید رجایی )سال 1391)

گونه	خرداد	تیر	مرداد	شهریور	آبان	بهمن	کل دوره
گونه	Mean±SE	Mean±SE	Mean±SE	Mean±SE	Mean±SE	Mean±SE	f_i	ISI
Cyclotella meneghiniana Kuetzing 1844	11±63	2341±2501	1310±2777	69±197	36±69	2±5	100	8/34
Fragilaria sp.	1±1	0	0	0	0	2±5	33	3/0
Navicula sp.	16±17	1±1	0	1±2	1±2	2±8	83	9/1
Ceratium hirundinella (Mueller) Dujardin 1841	39±56	510±992	14±23	12±56	12±44	5±21	100	2/12
Goniaulax digitale (Pouchet) Kofoid 1911	3±4	20±35	48±50	6±9	13±20	0	83	2/1
Goniaulax polyedra Stein 1883	8±25	2438±3008	11±14	13±42	269±443	3±4	100	8/21
Goniaulax spinifera (Claparède & Lachmann) Diesing 1866	0	0	14±24	4±5	28±28	20±21	66	9/2
Gloeocapsa sp.	8±27	0	0	0	0	0	17	2/0
Scenedesmus bijuga (Turpin) Kuetzing 1833	0	0	1±1	12±25	2±3	4±11	67	9/1
Schroederia setigera (Schroeder) Lemmermann 1898	8±17	2±6	0	2±3	2±4	3±3	83	4/1
Oocystis parva W. & West 1898	4±12	0	4±4	9±13	1±1	1±2	83	3/1

الف ب

شکل 2- گونه‌های غالب فیتوپلانکتون در سد شهید رجایی )سال 1391). الف- Stein Goniaulax polyedra (A) و (Mueller) Dujardin Ceratium hirundinella (B)، ب-Cyclotella meneghiniana Kuetzing

شکل 3 چگونگی تغییرات تراکم سه گونه غالب را در دماهای مختلف (آب) نشان میدهد. تغییرات بنحوی بود که حداقل و حداکثر میانگین تراکم سه گونه نخست غالب (C. meneghiniana Kuetzing ، C. hirundinella (Mueller) Dujardin و (G. polyedra Stein با حداقل و حداکثر دمای آب مقارن گردید.

شکل 3- مقایسه میانگین تراکم (صدهزارسلول در مترمکعب±SE) سه گونه نخست غالب فیتوپلانکتون در دماهای مختلف در سد شهید رجایی )سال 1391).

بحث و نتیجه‌گیری

نوع جریانهای رودخانهای که به سد شهید رجایی وارد میشوند ناشی از آب شدن برف و یخ در بالادست هستند و رودخانهها در کل سال جریان دارند و حتی در بهار و اوایل تابستان ممکن است شدت آنها بیشتر شود. از این‌رو درصورت تخلیه آب و کاهش زمان ماندگاری آب و در نتیجه کاهش رشد و تکثیر فیتوپلانکتون در مخزن سد (19)، ورود فیتوپلانکتون همراه با جریانات رودخانهای کاهش تراکم فیتوپلانکتون را جبران خواهند کرد.

در سدهایی که منابع آبی آنها از ارتفاعات سرچشمه میگیرند و یا در مسیر رودخانهها قرار دارند باسیلاریوفیتا افزایش مییابد (4)، بررسی تغییرات ماهانه تراکم فیتوپلانکتون در سد شهید رجایی نیز نشان داد که حداکثر مقادیر آن در ماههای تیر و مرداد از افزایش شدید تراکم در شاخههای باسیلاریوفیتا و پیروفیتا ناشی شده است. پیروفیتا با توجه به توان تغذیه هتروتروفیکی و تشکیل کیست دارای قدرت رقابت بالایی در شرایط دارای استرس مواد مغذی و درجه حرارت هستند (38). وجود اندام حرکتی (تاژک) به پیروفیتا امکان بیشتری برای دسترسی به مواد مغذی از قسمتهای مختلف پیکره آبی را میدهد (39). مجموع این عوامل سبب میگردد که پیروفیتا در زمان لایه بندی حرارتی و افزایش استرس مواد مغذی بر لایههای بالایی (در ماه تیر) و یا در ماه آبان به هنگام کاهش دمای آب، بر باسیلاریوفیتا پیشی بگیرد. افزایش مواد مغذی همراه با افزایش تلاطم معمولاً با افزایش دیاتومهها همراه میگردد، در حالی که ورود مواد مغذی همراه با کاهش تلاطمات از مواردی است که موجب برتری موجودات متحرکی همانند پیروفیتا میشود (20). تخلیه آب در سد شهید رجایی معمولاً از دریچههای خروجی واقع در عمق 30-25 متری از کف صورت میگیرد (6). این امر سبب میگردد که لایههای بالایی و زیرین آن چندان دچار اختلاط نشوند و لایه نازکی از لایه اختلاط یافته بین دو لایه اختلاط نیافته بالایی و زیرین (غنی از مواد مغذی) قرار گیرد که این وضعیت نیز افزایش پیروفیتا را سبب میشود (40). از این‌رو در این مطالعه افزایش همزمان باسیلاریوفیتا و پیروفیتا در ماه تیر احتمالاً بدلیل افزایش همزمان ورودی مواد مغذی به سد از طریق جریانات رودخانهای و لایهبندی تعریف شده در ستون عمودی آب رخ می دهد.

گونههای غالب بعنوان گروههای عامل، نقش مهمی در قضاوت بر روی وضعیت و عملکرد اکوسیستم دارند. در سد شهیدرجایی در طی مطالعه سه گونه C. meneghiniana Kuetzing(باسیلاریوفیتا)، G. polyedra Stein وC. hirundinella(Mueller) Dujardin (پیروفیتا) دارای بیشترین تراکم و گسترش بودهاند. C. meneghiniana Kuetzing، جزو دیاتومههای دارای تقارن مرکزی و حداکثر طول خطی حدود 10 میکرن میباشد. C. meneghiniana Kuetzing در بسیاری از سدها (3، 5، 10 و 12) و نیز دریاچههای طبیعی از جمله دریاچه زایندهرود جزو گونههای غالب معرفی شد (7). مطالعه آزمایشگاهی محققان نشان داده که افزایش تراکم C. meneghiniana Kuetzing در دمای بیش از 13 درجه سانتیگراد شروع میشود و پس از آن بهصورت خطی ادامه مییابد، به‌طوری‌که در دمای 25 درجه سانتیگراد به حداکثر رشد و تراکم خود میرسد. از این‌رو درجه حرارت نقش مهمی را در افزایش تراکم و رسیدن به نقطه حداکثر داراست (29). برای این گونه فیتوپلانکتونی محدودیت مواد مغذی عمدتاً به هنگام وقوع شکوفایی دارای اهمیت میباشد (28). در این مطالعه نیز این گونه با 100درصد فراوانی حضور در همه نمونههای آب گزارش گردید و حداقل و حداکثر تراکم آن در طی دوره نمونهبرداری به‌ترتیب در ماههای بهمن (کمتر از یک میلیون در متر مکعب) و تیر و مرداد (250 و 278 میلیون در متر مکعب)، مقارن با حداقل (8/8 درجه سانتیگراد) و حداکثر (27-26 درجه سانتیگراد) دما بود. G. polyedra Stein از شاخه پیروفیتا و جزو گونههای درشت سایز (حداکثر طول خطی حدود 70 میکرن) میباشد. بررسی آزمایشگاهی توسط سایر محققان در محیط کشت متشکل از Gymnodinum catenatum Graham و Stein G. polyedra نشان داد که افزایش تراکم گونههای فوق از 17 تا 22 درجه شدید بوده و در زیر 17 درجه سانتیگراد به سرعت کاهش مییابد، به‌طوری‌که در 11 درجه سانتیگراد قابل ملاحظه نمیباشد. در مطالعه آنها، اهمیت درجه حرارت بر روی میزان رشد به اندازه ای بود که افزایش دما از 28 درجه تا 30 درجه سبب گردید که سرعت رشد تقریباً صفر شود (18). در این مطالعه نیز حداکثر تراکمG. polyedra Stein (300 میلیون در متر مکعب) در ماه تیر (میانگین دمای ºC1/26 ) ثبت گردید و در ماه مرداد با وجود افزایش دمای آب (ºC 27)، تراکم آن بشدت کاهش یافت. پس از آن دوباره در ماه آبان (دمای آب:ºC 5/18) تراکمG. polyedra Stein افزایشیافت و به 44 میلیون سلول در متر مکعب رسید. سپس در بهمن در دمای ºC8/8 به حداقل تراکم (4 میلیون در متر مکعب) رسید. افزایش تراکم آن در ماه آبان بسیار کمتر از افزایش در ماه‌های گرم سال بود. در مجموع در این اکوسیستم که سطح آب، میزان اختلاط آب و در نتیجه میزان دسترسی به نور و مواد مغذی دائماً با مدیریت انسانی در حال تغییر میباشد، توضیح الگوی تغییرات فیتوپلانکتون پیچیدهتر میگردد. به هر حال پایش تراکم G. polyedra Stein با توجه به پتانسیل این گونه در تولید سم (16) و همبستگی مثبت با آلودگی مواد مغذی آلی (27)، از اهمیت زیادی برخوردار است. سومین گونه غالب یعنی(Mueller) Dujardin C. hirundinella نیز به شاخه پیروفیتا تعلق دارد. از نکات مشهود در شکل ظاهری این موجود، درشتی سایز (حداکثر طول خطی حدود 200 میکرن) و شاخک های بزرگ رأسی و مقابل به رأس است (25). در محیط پرتراکم و دارای رقابت شدید توان زندگی دارد (17) و پتانسیل افزایش تراکم را در آبهای دارای مواد مغذی متوسط- بالا داراست (38). اما در آبهای ساکن و لایه بندی شده ( اواسط تابستان-پاییز) نیز تراکم آن در لایه سطحی بالا میرود. نتایج این مطالعه نیز نشان داد که حداکثر تراکم(Mueller) Dujardin C. hirundinella (99 میلیون در متر مکعب) همانند G. polyedra Stein و سایر پیروفیتا در ماه تیر بود. اما افزایش تراکم G. polyedra Stein تقریباً سه برابر(Mueller) Dujardin C. hirundinella و سایر گونههای موجود در پیروفیتا بود. (Mueller) Dujardin C. hirundinella در گستره نسبتاً زیادی از زمان و دما (ºC23-4) دارای توان رشد و بهینه رشد (ºC23-12) است (31). چنانکه بر اساس آزمون ANOVA نیز تراکم C. hirundinella از نظر زمانی اختلاف معنی داری را نشان نداد (05/0p>).

از نظر استراتژی زیست، در بین 3 گونه غالب فوق، گونهC. meneghiniana Kuetzing با طول خطی حدود 10 میکرن، :S/V 5/1-40/2 (13)، میزان تقسیمات سلولی divisions/day 57/0 (29)، در گروه C-استراتژی (34) و دو گونه Stein G. polyedra وC. hirundinella (Mueller) Dujardin هر یک به‌ترتیب با طولهای خطی: حدود 70 (13) و 200 میکرن (34)، S/V 46/0 و 49/0، سرعت رشد: divisions/day 25/0-13/0 (16) و 27/ -12/0 (32)، در گروه S-استراتژی (13، 35) قرار میگیرند. از این‌رو meneghiniana Kuetzing C. در مقایسه با دو گونه دیگر با دارا بودن S/V بالاتر، دستیابی بیشتری به مواد مغذی دارد. این گونه فیتوپلانکتونی با سرعت رشد بالاتر دومین امتیاز را نیز نسبت به دو گونه دیگر برای افزایش تراکم داراست. این خصوصیات، عدم برتری این گونه را برای دستیابی به مواد مغذی بدلیل فقدان تاژک بخصوص به هنگام تلاطم میپوشاند. بحدی که آن را در گروه گونههای دارای رشد تهاجمی بهنگام وجود منابع غذایی قرار دهد. در مطالعه Perez and Castillo نیز دلیل احتمالی کاهش(Mueller) Dujardin C. hirundinella در فصل بهار بدلیل توان رقابتC. meneghiniana Kuetzing برای جذب مواد مغذی، توانایی رشد سریع و در نهایت شکوفایی بیان گردید (31).

بالا بودن همزمان تراکم Kuetzing C. meneghiniana بعنوان گونهای با الگوی C-استراتژی و گونههای S-استراتژی (Stein G. polyedra و C. hirundinella (Mueller) Dujardin ) در ماه تیر احتمالاً بر تأمین و منشأ این گونهها از منابع مختلف دلالت دارد. زیرا همانطور که گفته شد Kuetzing C. meneghiniana دارای اندام حرکتی نیست تا بتواند برای تأمین مواد مغذی در آب لایه بندی شده فصل تابستان به لایه زیرین برود و بعد برای دریافت نور مورد نیاز به لایه سطحی برگردد. از این‌رو افزایش تراکم این موجود احتمالاً تا حد زیادی تحت تأثیر جابجایی و ورود از محوطه خارج از سد از طریق جریانهای رودخانهای بود. ولی کاهش دما بشدت بر تراکم C. meneghiniana Kuetzing اثر منفی داشت، چنانکه آزمون ANOVA و آزمون تکمیلی دانکن نیز اختلاف معنی داری را بین تراکم این گونه در ماه بهمن و ماههای فصل گرم سال (تیر، مرداد و شهریور) نشان دادند (05/0p<). در حالی که دو گونه غالب مربوط به پیروفیتا ( Stein G. polyedra و(Mueller) Dujardin C. hirundinella ) با آن که در مقایسه با گونه غالب (C. meneghiniana Kuetzing) دارای اندازه درشت و سرعت رشد کمتر هستند ولی با دارا بودن مزیت مهاجرت و حرکت در ستون عمودی آب، قابلیت افزایش تراکم را برای بدست آوردن مواد مغذی بخصوص در هوای گرم و لایه بندی شده تابستان و اوایل پاییز (21، 26) نشان دادند. از این‌رو، این گونهها در صورت کاهش طولانی مدت مواد مغذی معدنی قادر به حفظ تراکم خود در سطح بالایی میباشند. ضمن آنکه استفاده از مواد آلی در دمای مناسب، حتی در میزان کم از نور قابل دسترس، به کیستهای موجود در رسوب نیز فرصت ورود به مرحله رویشی و ورود به ستون آب را میدهد (21). از این‌رو زمینه افزایش تراکم از منابع داخلی بمیزان قویتری در مقایسه باC. meneghiniana Kuetzing برای آنها مهیا میگردد. در مجموع افزایش دما از ماه خرداد تا تیر بر تراکم هر سه گونه غالب فوق اثر مثبت داشته است. مطالعه محبی و همکاران در سد ارس نیز نشان داد که افزایش دما بهمراه کاهش سطح آب در تابستان از عوامل مؤثر در شکوفایی جلبکی در این سد بود (9). مسیر کاهشی دما از مرداد به بعد، تراکمKuetzing C. meneghinianaرا نیز بشدت در مسیر کاهشی قرار داد و به گونههای پیروفیتا بخصوصG. polyedra Stein شانس برتری یافتن برKuetxing C. meneghiniana را داد. بنابراین بنظر میرسد که Stein G. polyedra در سد شهید رجایی از نظر پتانسیل شکوفایی در رتبه دوم قرار دارد. کاهش شدید دما در ماه بهمن سبب کاهش شدید تراکم در هر سه گونه غالب شد. زیرا حتی خروج و رشد کیست پیروفیتا از رسوب نیز در دمای کم بسیار محدود میگردد (18).

نتیجه اینکه، این مطالعه ضرورت بررسی جلبکی در سطح گونهای و ایجاد بانک اطلاعاتی بمنظور مدیریت صحیح سد را نشان میدهد. این اطلاعات محققان و مدیران اجرایی سد را برای شناسایی بیولوژی و اکولوژی گونههای جلبکی و در نهایت انتخاب روش مناسب برای کنترل شکوفایی کمک خواهد کرد. از این‌رو تلاش در این جهت گامی مؤثر در راستای حفظ اکوسیستم آبی و ارائه آبی با کیفیت مناسب برای اهداف مختلف (بخصوص آب شرب) محسوب می‌شود.

سپاسگزاری

بدین‌وسیله از مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور که زمینه علمی و آزمایشگاهی و نیز سازمان آب منطقه ای استان مازندران که پشتیبانی مالی و اجرایی این تحقیق را فراهم کرده‌اند، کمال سپاسگزاری را داریم. همچنین از نمونه‌برداران و کلیه همکاران محترم بخش اکولوژی، در پژوهشکده اکولوژی دریای خزر و سد شهیدرجایی و نیز دانشجوی مقطع دکترای خانم مریم قاسمی قدردانی فراوان بعمل می‌آید.

References

1-انوری فر، ح.، فرحمند، ح.، نعمت اللهی، م.ع.، رحمانی، ح.، کرمی، م.، خلیلی، ب. 1389. اثر سد شهید رجایی بر تنوع و تمایز ژنتیکی سیاه ماهی (Capoeta capoeta gracilis) در رودخانه تجن ساری با استفاده از انگشت نگاری RAPD. نشریه محیط زیست طبیعی، مجله منابع طبیعی ایران، 63 (3)، صفحات223-211.

2-ایاز، ق.، وطن دوست، ص.، بابازاده، م. 1386. ارزیابی آثار زیست محیطی سد مخزن شهید رجایی (سلیمان تنگه) ساری و تاسیسات وابسته، اولین کارگاه تخصصی سد و محیط زیست، تهران، مرکز مدیریت بهسازی و بهره وری تاسیسات و ابنیه آبی ایران. http://www.civilica.com/Paper-WSRET01

3-بلوچی نظامی، ش.، عبدالله پور بی ریا، ح.، صلواتیان، س.م.، مکارمی، م.، پورغلامی مقدم، ا. 1389. ترکیب گونه ای و تعیین تراکم فیتوپلانکتونی در دریاچه پشت سد لار. مجله علمی - تخصصی تالاب - دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز،2(3)، صفحات 38-26.

4-زارعی، د.ب. 1390. جلبکهای اکوسیستمهای آبی ایران. دانشگاه اصفهان، پیام علوی،323 صفحه.

5-سبک آرا، ج.، مکارمی، م. 1392. پراکنش و فراوانی پلانکتونی و نقش آنها در پرورش ماهی در دریاچه سد ارس. مجله توسعه آبزی پروری، 7 (2)، صفحات 59-41.

6-سعیدی، پ.، مهردادی، ن.، اردستانی، م.، باغوند، ا. 1392. شبیه سازی لایه بندی حرارتی و اکسیژن محلول با استفاده از مدل Ce-Qual-W2 (مطالعه موردی: مخزن سد شهید رجایی). محیط شناسی ،39 (68)، صفحات 180-171.

7-شمس، م. و افشارزاده، س. 1387. مطالعه تغییرات فصلی فیتوپلانکتونهای دریاچه زاینده رود، مجله زیست شناسی ایران، 21 (4)، صفحات 794-784.

8-شمس، م.، افشارزاده، س. 1389. مطالعه اکولوژیک و تنوع گونه ای اوگلنوفیتای دریاچه سد زاینده رود. مجله تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 2،2(3)، صفحات 10-1.

9-محبی، ف.، آذری پور، م.ع. و عاصم، ع. 1391. بررسی جمعیت فیتوپلانکتونی و شاخصهای جمعیتی در دریاچه سد ارس. مجله زیست شناسی ایران، 2(25)، صفحات 328-316.

10-فرهادیان، ا.، حیدری، ص.، صداقت، ر.، محبوبی صوفیانی، ن.، ابراهیمی، ع.، اسداله، س.، متقی، ا.1392. پراکنش، فراوانی و تنوع زیستی فیتوپلانکتون های دریاچه سد حنا، ایران. مجله بوم شناسی کاربردی، 2 (3)، صفحات 79-65.

11-قادری، ع.1381. ارزیابی و تحلیل شدت فرسایش و تولید رسوب در حوضه آبریز سد شهید رجایی با استفاد از سنجش ازدور(RS) و GIS ومدل.MPSIAC فصلنامه محیط شناسی، دانشگاه تهران، 28 (30)، صفحات 18-9.

12-منوری، م.، نوذی، ج.، سهراب نیا، ن. 1392. اثر تجمع فیتوپلانکتون بر کیفیت آب سد کرج. مجله آب و فاضلاب،2، صفحات 30-19.

13-نصراله زاده، س.ح.، مخلوق، آ.،پورغلام، ر.، رحمتی، ر.1391. استراتژی گونه‌های غالب فیتوپلانکتون‌ با تاکید بر طبقهبندی اندازه آنها در سواحل ایرانی حوزه جنوبی دریای خزر. مجله اقیانوس شناسی، 10 (13)، صفحات 57-45.

14-نصیری،ر. 1388. آموزش گام به گام SPSS17. تهران: مرکز فرهنگی نشر گستر. 344 صفحه.

15-APHA (American Public Health Association). 2005. Standard method for examination of water and wastewater. 18^th edition, Washington. USA: American public health association publisher. 1113 pp.

16-Armstrong, M. and Kudela, R. 2006. Evaluation of California isolates of Lingulodinium polyedrum for the production of yessotoxin. African Journal of Marine Science, 28(2):399–401.

17-Bellinger, E.G. and Sigee, D.C. 2010. Freshwater algae-Identification and use as bioindicators. Wiley-Blacwell. 271 pp.

18-Bravo, I. and Anderson, D.M. 1994. The effects of temperature, growth medium and darkness on excystment and growth of the toxic dinoflagellate Gymnodinium catenatum from northwest Spain. Journal of Plankton Research, 16(5):513-525.

19-Chapman, D. 1996. Water Quality Assessments-A Guide to Use of Biota, Sediments and Water in Environmental Monitoring. 2nd edition, Published on Behalf of United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization World Health Organization, United Nations Environment Programme, Published by E&FN Spon an imprint of Chapman & Hall, UNESCO/WHO/UNEP, Great Britain at the University Press, Cambridge, 64 pp.

20-Estrada, M. and Blasco, D. 1979. Two phases of the phytoplankton community in the Baja California upwelling. Liminology and Oceanography, 24(6):1065-1080.

21-Gil, C.B., Restrepo, R. J.J., Boltovskoy, A. and Vallejo, A. 2012. Spatial and temporal change characterization of Ceratium furcoides (Dinophyta) in the equatorial reservoir Riogrande II, Colombia. Acta Limnologica Brasiliensia, 24(2):207-219

22-Greisberger, S., Dokulil, M.T. and Teubner, K.A. 2007. Comparison of phytoplankton size-fractions in Mondsee, an alpine lake in Austria: distribution, pigment composition and primary production rates. Aquatic Ecology. 43(6):1108-1119.

23-Habit, R.N. and Pankow, H. 1976. Algenflora der Ostsee II, Plankton. Gustav Fischer Verlag. Germany: Jena University Rostock Publication, 385 pp.

24-Hartley, B.H.G., Barber, J.R.C. and Sims, P.1996. An Atlas of British Diatoms. UK: Biopress Limited, Bristol, 601 pp.

25-Hasle, G.R., Syvertsen, E.E., Steidinger, K.A., Tanger, K. and Tomas, RC.R., 1996. Identifying Marine Diatoms and Dinoflagellates, Academic Press, 598 pp.

26-Hutchinson, G.E. 1967. A Treatise on Limnology. II. Introduction to lake Biology and the Limnoplankton. New York: John Wiley and Sons. 1115 pp.

27-Leroy, S.A.G., Lahijani, H.A.K., Reyss, J.L., Chalie, F., Haghani, S., Shah-Hosseini, M., Shahkarami, S., Tudryn, A., Arpe, K., Habibi, P., Nasrollahzadeh, H.S. and Makhlough, A. 2013. A two-step expansion of the dinocyst Lingulodinium machaerophorum in the Caspian Sea: the role of changing environment. Quaternary Science Reviews, 77:31-45.

28-Mitrovic, S. M., Chessman, B. C., Davie, A. 2008. Development of blooms of Cyclotella meneghiniana and Nitzschia spp. (Bacillariophyceae) in a shallow river and estimation of effective suppression flows. Hydrobiology, 596:173–185.

29-Mitrovic, S.M., Hitchcock, J.N., Davie, A.W. and Ryan, D.A. 2010. Growth responses of Cyclotella meneghiniana (Bacillariophyceae) to various temperatures, Short communiation. Journal of Plankton Research, 32 (8):1217-1221

30-Najihammodi, J. and Khadir, H. 2004. Shahid Rajaee and its effects on water resources of Tajan valley, Chapter 76, In: New development in dam engineering, Proceeding of the International Conference on Dam Engineering, 18-20 October 2003, China, Taylor and Francis , Edited by Martin Wieland, Oingwen Ren and John S. Y. Tan., p. 643-646.

31-Perez, M.G. and Castillo, S.P. 2002. Winter dominance of Ceratium hirundinella in a southern north-temperate reservoir. Journal of Plankton Research, 24(2):89-96.

32-Pollingher, U. 1988. Freshwater armored dinoflagellates: Growth, reproduction, strategies, and population dynamics. In SANDGREN, CD., ed. Growth and reproductive strategies of freshwater phytoplankton. Cambridge: Cambridge University Press. p. 134-174.

33-Proshkina-Lavrenko, A.E. 1951. The Identifying of freshwater phytoplankton. Moscow. 620 pp.

34-Reynolds, C.S. 2006. The ecology of phytoplankton. Cambridge University Press. UK. 551 pp.

35-Reynolds, C.S., Huszar, V., Kruk, C., Flores, L.N. and Melo, S. 2002. Towards a functional classification of the freshwater phytoplankton. Journal of plankton Research , 24(5):417-428.

36-Rushforth, S.R. and Brock, J.T. 1991. Attached diatom communities from the lower Thomas, C. R. 1997. Identifying marine phytoplankton. London: Publication Harcourt Brace Company,858 pp.

37-Siapatis, A., Giannoulaki, M. Valavanis, V.D. Palialexis, A. Schismenou, E. Machias A. and Somarakis, S. 2008. Modelling potential habitat of the invasive ctenophore Mnemiopsis leidyi in Aegean Sea. Hydrobiologia, 612:281–295.

38-Sigee, D.C. 2005. Freshwater microbiology: biodiversity and dynamic interactions of microorganisms in the freshwater Environment. UK: University of Manchester, John Wiley & Sons Inc. 524 pp.

39-Sorokin, Y. 1999. Aquatic microbial ecology, a textbook for students in environmental sciences. Netherlands: Backhuys publishers, Leiden. 252 pp.

40-Sverdrup, H.V. and Allen, W.E. 1939. Distribution of diatoms in relation to the character of water mass and currents off southern California in 1938. Journal of Marine Research, 2:131-144.

41-Tiffany, H. and Britton, M.E. 1971. The algae of Illinois. New York, USA: Hafner Publishing Company. 407 pp.

42-Wehr, J.D. and Sheath. R.G. 2003. Freshwater Algae of North America: Ecology and Classification. USA: Academic Press. 950 pp.

43-Wetzel, R.G., 2001. Limnology, Lake and River Ecosystems, 3th Edition, Academic Press, A HorcourtScience ondTechnologyCampony, San Diego San Francisco New York Boston London Sydney Tokyo, 1006 pp.

44-Wetzel, R.G. and Likens, G.E. 2000. Limnological Analyses. New York: Springer-Verlag. 429 pp.

Journal of Plant Research
(Iranian Journal of Biology)

Volume 30, Issue 1
June 2017
Pages 184-199

Files

History

Receive Date: 02 May 2015
Revise Date: 02 December 2015
Accept Date: 03 January 2016

How to cite

Statistics

Article View: 2,997
PDF Download: 732

Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology)

Study on Stracture, Abundance and Ecology of Phytoplankton with Emphasis on Characteristics of Dominant Species in Shahid Rajaee Resevoir (Mazandaran)

Volume 30, Issue 1June 2017Pages 184-199

Volume 30, Issue 1
June 2017
Pages 184-199