Document Type : Research Paper
Authors
1 Payam e Noor University
2 Department of Biology, Faculty of Science, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
3 Biology Dept, Faculty of Science, Payame Noor University, Tehran, Iran
Abstract
Geranium L., with about 423 species, is one of the most important genera of the Geraniaceae. In this study, about 67 populations of 10 species of Geranium in Iran were studied in terms of morphology, palynology and anatomy. Data from morphological and pollen studies were analyzed by MVSP 3.1 software. For morphological studies, a total of 58 quantitative and qualitative characteristics were studied in different populations of each species. Pollen samples from each species were examined by light microscopy. For anatomical study, 8 traits were studied in pedicel of different species of Geranium. The studied species were divided into seven groups based on morphological data analysis and three groups based on palynological data analysis. The results of the three types of morphological, palynological and anatomical data showed that in studied species of Geranium, the value of data was different in separating the species. In some species the morphological data and in some others, pollen or anatomical data were effective.
Keywords
مطالعه ریختشناسی، گردهشناسی و تشریحی جنس Geranium L. در ایران
فاطمه حاجمرادی1*، معصومه حاجمرادی1، مسعود رنجبر2، زهرا حاج مرادی1 و زهرا بقایی فر1
1 ایران، تهران، دانشگاه پیام نور، گروه زیست شناسی
2 ایران، همدان، دانشگاه بوعلی سینا، بخش هرباریوم، گروه زیست شناسی
تاریخ دریافت: 25/02/1399 تاریخ پذیرش: 15/01/1400
چکیده
سرده شمعدانی (Geranium L.) با حدود 423 گونه از سردههای مهم تیره Geraniaceae در جهان محسوب میشود. در این مطالعه 68 جمعیت از 10 گونه از سرده Geranium در ایران از نظر ریخت شناسی، گرده شناسی و تشریحی مورد مطالعه قرار گرفتند. دادههای حاصل از مطالعهی ریخت شناسی و گرده شناسی توسط نرم افزار MVSP 3.1 مورد آنالیز قرار گرفتند. به منظور مطالعه ریخت شناسی در مجموع 58 ویژگی کمی و کیفی در جمعیتهای مختلف هر گونه مورد بررسی قرار گرفتند. دانه گرده از هر گونه توسط میکروسکوپ نوری بررسی شدند. برای مطالعه تشریحی، 8 ویژگی در دمگل آذین گونههای مختلف سرده Geranium بررسی شد. گونههای مورد مطالعه بر اساس آنالیز دادههای ریخت شناسی در هفت گروه و بر اساس آنالیز دادههای گردهشناسی در سه گروه قرار گرفتند. نتایج حاصل از سه نوع داده ریختشناسی، گردهشناسی و تشریحی نشان داد در گونههای مختلف سرده Geranium ارزش دادهها در تفکیک گونهها متفاوت است، به طوریکه در تفکیک برخی گونهها دادههای ریخت شناسی و در برخی دیگر دادههای گرده شناسی یا تشریحی موثر بودند.
واژه های کلیدی: استولیز، دانه گرده، دمگل آذین، میکروسکوپ نوری، نرم افزار MVSP
* نویسنده مسئول، تلفن: 09183184439، پست الکترونیکی: f.hajmoradi@pnu.ac.ir
مقدمه
سرده Geranium L. با حدود 430 گونه در جهان یکی از جنسهای بزرگ تیره شمعدانیان (Geraniaceae) است. گونههای سرده Geranium، اغلب یکساله، دوساله یا چندساله (در انواع دارای ریشه ضخیم، غده یا ریزوم) هستند. ساقهها به صورت منشعب و در محل گرهها دارای تورم هستند. برگها پنجهای-کنگرهای و یا پنجهای شکافته، به ندرت بدون بریدگی، اغلب به صورت متقابل یا متناوب، واجد دمبرگ، گوشوارک و برگه هستند. گل آذین گرزن، کاسبرگها به تعداد 5 عدد، گلبرگها 5 عدد، پرچمها 10 عدد، تخمدان 5 خانهای و خامه 5 قسمتی است. میوه شیزوکارپ، پاربرها از انتها شکوفا و دارای یک دانه، دارای تار یا منقار می باشند. سیخکها (زائده متصل به دانه) فاقد کرک هستند که از پایین به بالا به صورت دم عقربی به بیرون میپیچند (13 و 22). شمال آمریکا با بیش از 150 گونه از سرده Geranium، مرکز تنوع این سرده محسوب می شود (3). گونههای مختلف سرده Geranium تقریبا در تمام مناطق ایران رویش دارند. 19 گونه از 25 گونهی گزارش شده در ایران در شمال و 6 گونه دیگر در مرکز، شمال غرب، شمال شرق و جنوب ایران پراکنش دارند (13). غالب گونههای این سرده به زیرسرده Geranium تعلق دارند (4). این سرده در ایران دارای 23 تا 25 گونه یکساله و چندساله در دو زیرسرده و 8 بخش است (20، 13 و 22). در فلورا ایرانیکا به 22 گونه از سرده Geranium اشاره شده است (21). در فلور ایران 25 گونه از این سرده معرفی شده است (13). Yeo (23) اولین کسی بود که سرده Geranium را بر اساس مکانیسم تخلیه بذر به سه زیر جنس شامل Geranium، Erodicideae (Picard) Yeo و Robertium (Picard) rovy و 18 بخش طبقهبندی کرد (3، 11 و 17). در نوع دانه پرتابی که مشخصه زیرجنس Geranium است یک دانه با حالت انفجاری در اثر خم شدن سیخک به عقب، فعالانه پرتاب میشود. در این حالت مریکارپ به ستونک متصل باقی میماند. در نوع برچه پرتابی که مربوط به زیرجنس Robertium میباشد، خمیدگی سیخک به عنوان نیروی پیشراننده عمل مینماید اما کل مریکارپ همراه با دانه پراکنده میشود درحالیکه سیخک متصل به ستونک باقی میماند. در نوع Erodium که مشخصهی زیرجنس Erodicideae است، مریکارپ همراه با سیخک مارپیچی تا فواصلی کوتاه پراکنده میشود. اخیرا تیپ غیرفعال نیز گزارش شده است که در این تیپ دانه به بیرون پرتاب نمیشود و در میوه متصل باقی میماند. این تیپ در بخش Divaricata گزارش شده است (18). مطالعات پیشین بیانگر اهمیت میوه در طبقهبندی سرده Geranium است (7 و 14). دادههای تشریحی در شناسایی گونههای سرده Geranium کارآمد هستند (21). برخی مطالعات نیز به ویژگی دانه گرده در گونههای سرده Geranium پرداختهاند (14، 15، 20 و 24).
با توجه به عدم وجود اطلاعات کافی در مورد تنوع ریختشناسی در بینگونههای سرده Geranium و مطالعات محدود پیرامون ویژگیهای دانه گرده و تشریحی در این سرده، در پژوهش حاضر سعی شده تا با استفاده از صفات ریختشناسی، ریزریختشناسی، تشریحی وآنالیزهای آماری دادههای بدست آمده، روابط بینگونهای تاکسونهای مورد مطالعهی سرده Geranium مشخص شود. همچنین میزان کارآمدی دادههای حاصل از مطالعات ریخت شناسی، ریز ریخت شناسی و تشریحی در تفکیک گونهها تعیین گردد.
مواد و روشها
مطالعه ریختشناسی: در این مطالعه 68 نمونه هرباریومی متعلق به ده گونه از جنس Geranium، به عنوان واحد آرایهشناختی عددی یا OTU بررسی شدند. تمام این ده گونه متعلق به دو زیر جنس Geranium (بخشهای Geranium، Dissecta و Tuberosa) و Robertium (بخشهای Batrachioides، Lucida و Roberta) هستند (شکل 1). این نمونهها با توجه به جمعآوریهای انجام شده و نمونههای موجود در هرباریوم دانشگاه بوعلیسینا (BASU) انتخاب شدند (جدول 1). این نمونهها با توجه به جمعآوریهای انجام شده و نمونههای موجود در هرباریوم دانشگاه بوعلیسینا (BASU) انتخاب شدند (جدول 1). در زیر به ویژگیهای ریخت شناسی متمایز کنندهی این بخشها اشاره شده است (25):
بخش Lucida: گیاهانی یکساله، گوشتی و ترد هستند. دارای پوشش کرکی غده ای میباشند. برگ ها در بالا منقسم است. کاسبرگ ها در طول ناودار و در مقطع نواریاند. گلبرگها بدون کرک، ناخنکدار و در انتها گرد هستند. قاعده گلبرگها تشکیل نوشجای داده است. میلههای پرچم بدون کرک بوده و دانه گرده زردرنگ است.مریکارپها نوک کند با نوارهای طولی در انتها دارند. نوارها و حاشیهی منفذ دارای ردیفهایی از کرک غدهای.
بخش Ruberta: یکساله، دوساله یا چندساله، گوشتی، و ترد هستند. دارای پوشش کرکی غدهای میباشند. برگها در قاعده منقسم هستند. کاسبرگها راست یا خمیده و گلبرگها بدون کرک، ناخنکدار و در انتها گرد یا صاف میباشند. قاعده گلبرگها تشکیل نوشجای داده است. دارا یا بدون پرچم هستند. میلههای پرچم بدون کرک است و دانه گردهی زرد رنگ دارند. مریکارپها نواردار، ناو کم و بیش در راس رشدیافته و در انتها نوک کند میباشند.
بخش Batrachiodes: گیاهانی یکساله یا چندساله هستند. دارای کرکهای غیر غدهای نرم (اگرچه کاملا بدون کرک غدهای نیست) میباشند. کاسبرگها تقریبا پهن بوده و نوک گلبرگها چالداربوده و کاملا ناخنکدار نیستند. دانه گرده آبی رنگ است. مریکارپها در راس نوک تیز یا نوک کند بوده و نواردار هستند (نوارها گاهی ناپدید شده و محدود به ناحیه ی دور از رگهی میانی میشوند).
بخش Geranium: مریکارپ دارای یک سیخک شاخی شکل در قاعده که بعد از شکوفایی قابل دیدن است. مریکارپهای خالی معمولا متصل به ستونک میمانند. سیخک به یکطرف خم میشود.
بخش Dissecta: مریکارپ دارای حاشیهای در قاعده که به سمت زایدهای کشیده شده است، بعد از شکوفایی قابل دیدن بوده و فاقد سیخک است. مریکارپهای خالی معمولا متصل به ستونک میمانند. سیخک به یکطرف خم میشود.
بخش Tuberosa: مریکارپ با حاشیهای که به بیرون آویزان است. منافذ آن در زمان قبل از شکوفایی تقریبا افقی میشوند. مریکارپ خالی با سیخک متصل به آن، معمولا از ستونک در مرحله ی دوم شکوفایی با سیخک پیچ خورده جدا میشود. سیخک قبل از شکوفایی، گاهی فقط در قاعده یا راس پیچ میخورد.
شکل 1- نمونههای هرباریومی از گونههای مورد مطالعه: A. G. pusillum، B. G. collinum، C. G.dissectum، D.. G. persicum، E.
G. pyreniacum، F. G. robertianum،G . G. rotundifolium، H. G. stepporum، I. G. tuberosum، J. G. lucidum.
جدول 1- آرایههای مطالعه شده از سرده Geranium در ایران
Date |
Altitude (m) |
Collector and voucher no. |
Locality |
Species |
|
|
|
|
subgenus Geranium |
|
|
|
|
sect. Geranium |
- |
- |
Ghahremani, Khosravi & Torkashvand 8028 |
Hamedan province, Tuyserkan, Khangormoz protected area |
G. rotundifolium |
2007.05.11 |
- |
Nemati 2028 |
Khuzestan province, Ahvaz, Zargan village |
G. rotundifolium |
2018 |
- |
Ranjbar & Khalvati 41735 |
Zanjan province, Qeydar |
G. rotundifolium |
2012.04.25 |
950 |
Ranjbar 31645 |
Fars province, Noorabad |
G. rotundifolium |
2007.07.04 |
1650 |
Ranjbar 15951 |
West Azerbaijan Province, Urmia, 10 km to Oshnoyeh, after Sangar |
G. collinum |
2018 |
- |
Ranjbar 42016 |
Mazandaran province, Baladeh, Noor to Amol, 80 km to Amol |
G. collinum |
|
|
|
|
sect. Dissecta |
2007.05.18 |
- |
Nazari 20067 |
Lorestan province, Ashtar to Khammam village |
G.dissectum |
2007.05.05 |
- |
Kordi 16957 |
Kermanshah province, Harsin |
G. dissectum |
2007.05.28 |
- |
Karamali 20249 |
Hamedan province, Nahavand, Sarab Gamasiab |
G. dissectum |
- |
- |
Khademi 20893 |
Kurdistan province, Sanandaj |
G. dissectum |
|
|
|
|
sect. Tuberosa |
2006.04.05 |
- |
Afzali 14137 |
Esfahan Province, Golpayegan |
G. persicum |
2007.04.28 |
- |
Karamali 20078 |
Hamedan province, Nahavand, Sarab Gyan |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 32952 |
Hamedan province |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 32951 |
Hamedan province |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 17271 |
Hamedan province |
G. persicum |
- |
- |
Asadi, Sheikhi & Aravand 20384 |
Hamedan province, Gol Tappeh village |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 20501 |
Hamedan province, Bahar, Vanian village |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 20460 |
Hamedan province, Bahar, Zagheh village |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 20350 |
Hamedan province |
G. persicum |
2011.05.20 |
2450 |
Ranjbar 25895 |
West Azarbaijan province, Salmas to Khoy, Ali Bolagh village |
G. persicum |
- |
- |
Asadi, Sheikhi & Aravand 20924 |
Zanjan province |
G. persicum |
2007.05.10 |
- |
Farokhpoor 16994 |
Hamedan province |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 28470 |
Hamedan province |
G. persicum |
14.04.2007 |
- |
Fakhrayi 17079 |
Hamedan province, Heydareh village |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 28442 |
Hamedan province |
G. persicum |
2006.04.28 |
- |
Mosayi & Yosefi 28360 |
Hamedan province, Hamekasi village |
G. persicum |
2006.05.20 |
- |
Mosayi & Yosefi 17345 |
Hamedan province, Hamekasi village |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 28089 |
Hamedan province, Imamzadeh Kooh |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 17165 |
Hamedan province, Alvand mountain |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 28320 |
Hamedan province, Razan, Karafs village |
G. persicum |
- |
- |
Ghahremani, Khosravi & Torkashvand 8202 |
Hamedan province, Tuyserkan, Khangormoz protected area |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 28319 |
Hamedan province, Kabudrahang |
G. persicum |
- |
- |
Ranjbar 8351 |
Hamedan province |
G. persicum |
2009.04.30 |
1287 |
Ranjbar 18677 |
Zanjan procince,Tashvir to Zanjan, 65 km to Zanjan, Aras Gangan |
G. stepporum |
2007.06.07 |
- |
Ranjbar 20374 |
Hamedan province, Abbas Abad |
G. stepporum |
2011.04.27 |
2144 |
Ranjbar 23790 |
Chaharmahal and Bakhtiari Province , Gandman to Yasuj, Cheshmeh Ali area |
G. stepporum |
2007.05.11 |
- |
Amirinia 20767 |
Hamedan province |
G. stepporum |
2007.04.27 |
- |
Karamali 16927 |
Hamedan province, Nahavand, Sarab Gyan |
G. stepporum |
- |
- |
Ranjbar 17348 |
Hamedan province |
G. stepporum |
2011.05.21 |
1890 |
Ranjbar 26117 |
West Azarbaijan province, Khoi to Chaldoran, Khezerloo village |
G. stepporum |
- |
- |
Ranjbar 17320 |
Hamedan province, Asadabad, Dibaj village |
G. stepporum |
- |
- |
Ranjbar 20330 |
Hamedan province, Nahavand, Shaban village |
G. stepporum |
- |
- |
Ranjbar 20027 |
Hamedan, Nahavand,Shaban village |
G. stepporum |
2011.05.19 |
1670 |
Ranjbar 25863 |
West Azarbaijan province, Mavana to Salmas |
G. stepporum |
- |
1800 |
Ranjbar 32835 |
Hamedan province, Ekbatan Dam |
G. stepporum |
2009.05.06 |
1872 |
Ranjbar18347 |
Kurdistan Province, 20 km to Bijar,Takab road (Salavat Abad) |
G. tuberosum |
2008.05.01 |
1705 |
Ranjbar 16022 |
Kurdistan Province, Srishabad to Bijar, 30 km after Srishabad |
G. tuberosum |
2008.05.01 |
1503 |
Ranjbar 16204 |
Kamyaran to Sanandaj, 5 km after Kamyaran |
G .tuberosum |
2010.04.06 |
2000 |
Ranjbar 22248 |
Yasuj to Shiraz, beginning Shiraz road, 135 km to Shiraz |
G. tuberosum |
2011.05.22 |
1415 |
Ranjbar 26740 |
West Azerbaijan province, the mountains around Bazargan |
G. tuberosum |
2009.05.07 |
1730 |
Ranjbar 18553 |
Hamedan to sanandaj, 50 km to Sanandaj |
G. tuberosum |
2007.05.25 |
2100 |
Ranjbar 16881 |
Qeydar to Zanjan, 55 km to Zakjan,10 km to Soltanieh |
G. tuberosum |
- |
- |
Fatahi Javid 20263 |
Sanandaj province |
G. tuberosum |
2007.05.07 |
- |
Ranjbar 15992 |
First village after Srishabad to Sanandaj |
G. tuberosum |
1989.05.11 |
|
Fatahi Javid 20203 |
Sanandaj province |
G. tuberosum |
2007.05.31 |
- |
Ahmadi 20080 |
Shahr e Kord province, West Mirabad |
G. tuberosum |
2008.05.07 |
2035 |
Ranjbar 16076 |
Hamedan Province, Hamekasi village |
G. tuberosum |
2009.04.16 |
1281 |
Ranjbar 18186 |
Kermanshah Province, After Tazehabad |
G. tuberosum |
2015 |
- |
Ranjbar 38974 |
Hamedan, 18 km to Razan |
G. tuberosum |
2009.12.05 |
2062 |
Ranjbar 19045 |
Hamedan province, Mahnian to Avaj |
G. tuberosum |
2009 |
- |
Soltani 18170 |
Hamedan province |
G. tuberosum |
- |
- |
Ranjbar 19840 |
Hamedan province, Qahvand |
G. tuberosum |
2007.05.11 |
- |
Nemati 20825 |
Ahvaz province, Zargan village |
G. tuberosum |
2008.04.09 |
- |
Ranjbar 20176 |
Kurdestan province, Dehgolan |
G. tuberosum |
|
|
|
|
subgenus Robertium |
|
|
|
|
sect. Batrachioides |
- |
- |
Jahanian 10080 |
Mazandaran province |
G. pusillum |
- |
1182 |
Ranjbar 40745 |
Razavi Khorasan Province, Kalat to Mashhad, 65 km to Mashhad |
G. pyreniacum |
|
|
|
|
sect. Lucida |
2012.03.24 |
- |
Ranjbar 32744 |
Hamedan province |
G. lucidum |
|
|
|
|
sect. Ruberta |
2013.06.21 |
- |
Ranjbar 34582 |
Ardabil province, Khalkhal to Ardabil |
G. robertianum |
به منظور مطالعه ریختشناختی گونههای مختلف سرده Geranium در مجموع 58 ویژگی کمی و کیفی انتخاب شدند (جدول 2). برای مطالعه ریختشناسی گل، سه تا چهار گل از هر جمعیت جدا و در آب به مدت 30 ثانیه جوشانده شد و بخشهای مختلف گل شامل مادگی، پرچم، کاسبرگ و گلبرگ از هم باز شدند. این بخشها روی کارت چسبانده شد و برای اندازهگیری بعدی مورد استفاده قرار گرفت.
آنالیز عددی: برای انجام آنالیزهای آماری چندمتغیره ویژگیهای کیفی به صورت ویژگیهای دو یا چند حالته کدگذاری شدند و برای ویژگیهای کمی، میانگین اندازهگیریها در جمعیتهای مورد مطالعه استفاده شد (جدول 2). برای تعیین قرابت گونهها، از نمودار PCO با ضریب Average Distance در نرم افزار MVSP 3.1 استفاده شد.
جدول 2- ویژگیهای بررسی شده در مطالعه ریخت شناسی سرده Geranium
No. characters |
No. characters |
No. characters |
No. characters |
1. Plant height |
17. Cauline leaf segment shape |
33. Stem hair length |
49. Sepal hair shape |
2. Type of root |
18. Bract length |
34. Stem hair type |
50. Stamen hair length |
3. Number of gland |
19. Bract shape |
35. Basal petiole hair density |
51. Stamen hair type |
4. Gland diameter |
20. Pedicle length |
36. Basal petiole hair length |
52. Mericarp hair length |
5. Stipule length |
21. Lower peduncle length |
37. Basal leaf hair density in adaxial surface |
53. Rostrum hair length |
6. Stipule width |
22. Upper peduncle length |
38. Basal leaf hair density in abaxial surface |
54. Rostrum hair density |
7. Stipule form |
23. Calyx length |
39. Basal leaf hair length |
55. Mericarp hair density |
8. Petiole length of basal leaf |
24. Calyx width |
40. Cauline leaf hair density in adaxial surface |
56. Mericarp hair type |
9. Number of basal leaf |
25. Calyx shape |
41. Cauline leaf hair density in abaxial surface |
57. Mericarp ornamentation |
10. Basal leaf width |
26. Calyx apex length |
42. Cauline leaf hair length |
58. Style hair density |
11. Basal leaf shape |
27. Petal length |
43. Bract hair density |
|
12. Number of basal leaf segment |
28. Petal shape |
44. Bract hair length |
|
13. Basal leaf segment shape |
29. Mericarp length |
45. Peduncle hair density |
|
14. Petiole length of cauline leaf |
30. Rostrum length |
46. Peduncle hair length |
|
15. Cauline leaf shape |
31. Style length |
47. Peduncle hair type |
|
16. Number of cauline leaf segment |
32. Stem hair density |
48. Pedicle hair shape |
|
گرده شناسی: گلهای جدا شده از نمونههای هرباریومی به وسیله انتهای همزن شیشهای مقداری خرد شدند و سپس حدود 6 میلیلیتر محلول استولیز (اسید سولفوریک غلیظ و انیدریک استیک به نسبت حجمی 1 : 9) به آن اضافه گردید. نمونهها پس از افزودن محلول استولیز به مدت 5 دقیقه در بن ماری حرارت داده شدند. در زمان حرارت دادن، محلول مرتب به هم زده شد. سپس لولههای آزمایش محتوی محلول فوق با دستگاه سانتریفوژ Hettich مدل D-7200 با 3000 تا 3500 دور در دقیقه به مدت 15 الی 20 دقیقه سانتریفوژ شدند. سپس محلول رویی را دور ریخته و به بقیه آن آب مقطر اضافه شد و مجدداً سانتریفوژ گردید. این کار سه بار تکرار شد. در انتها چند قطره از محلول حاوی گرده روی لام قرار داده شد و بعد از خشک شدن و قراردادن قطرهای محلول گلیسیرین - ژل روی آن پس از 24 ساعت در زیر میکروسکوپ نوری با بزرگنماییهای مختلف بررسی شد. طول قطبی، قطر استوایی، فاصله دو شیار قطبی، فاصله دو شیار استوایی، طول شیار، عرض شیار و ضخامت اگزین برای 15 دانه گرده در هر گونه با اوکولر مدرج اندازهگیری شد.
مطالعه آناتومی دمگلآذین: برای مطالعه آناتومی، از دمگلآذین کاملاً رشد یافته از نمونههای هرباریومی استفاده شد. در ابتدا نمـونهها در محلولی تشکیل شده از آب: گلیـسرین: الکل (70 درصد) به نسبت 1:1:1 بهمدت چند هفته قرار داده شدند تا نرم شوند. سپس نمونهها در محلول تثبیت کننده حاوی الکل اتیلیک (70 درصد): گلیسرین به نسبت 1:1 قرار گرفتند. این بافتها در این تثبیتکننده برای مدت طولانی قابل نگهداری هستند. پس از تهیه برشها از بافتهای نرم گیاهی، به منظور تخلیه کردن محتویات سلولی برشها در آب ژاول به مدت 3 دقیقه قرار داده شدند، بعد از شستشوی کامل با آب مقطر برای خنثی کردن اثر آب ژاول، از اسید استیک 10 درصد بهمدت 30 تا 60 ثانیه استفاده شد. در مرحله سوم پس از شستشوی کامل با آب مقطر، برشها به مدت چند ثانیه در آبی متیل قرار گرفتند، این رنگ باعث رنگآمیزی بافت چوبی میشود. پس از شستشو در مرحله نهایی برای رنگ آمیزی سلولها با دیواره سلولزی از کارمن زاجی استفاده شد و برشها به مدت 15 تا 20 دقیقه در این رنگ قرار گرفتند. بعد از انجام مراحل فوق بر روی برشها، بهترین برش انتخاب گردید و با گذاشتن یک قطره گلیسرین بر روی لام اسلاید موقت تهیه گردید. ویژگیهای تشریحی هر گونه توسط میکروسکوپ نوری با بزرگنمایی 10× ،40× یا 100× بررسی شدند. لازم به ذکر است ویژگیهای تشریحی هر گونه بعد از مطالعه 10 برش از هر نمونه ثبت شده است.
نتایج
مطالعه ریخت شناسی: در مطالعه ریختشناسی گونههای مختلف سرده Geranium، 58 ویژگی کمی و کیفی مورد مطالعه گرفتند (جدول 2). دادههای به دست آمده از مطالعه ویژگیهای مختلف ریختشناختی توسط نرمافزار MVSP 3.1 مورد آنالیز قرار گرفتند. در بین آنالیزهای حاصل از نرمافزار مورد استفاده، باکس پلات حاصل از آنالیز به روش PCO و با ضریب Average Distance گروهبندی بهتری ارائه کردند. لازم به ذکر است که آنالیز PCO بر اساس جمعیت انجام شده است. در کنار اختصار نام گونهها سه رقم انتهایی شماره هرباریومی نیز آورده شده است (شکل 2).
همانطور که در شکل 2 مشخص شده است، بر اساس نتایج حاصل از آنالیز دادههای ریخت شناسی گونههای سرده Geranium در هفت گروه اصلی به شرح زیر قرار گرفتند.
گروه اول: جمعیتهای مختلف گونه G. rotundifolium (قهرمانی،خسروی و ترکاشوند8028، رنجبر 31645، نعمتی 2028، رنجبر وخلوتی 41735)
گروه دوم: تک گونه G. lucidum (رنجبر 32744)
گروه سوم: دو جمعیت گونه G. collinum (رنجبر 15951، رنجبر 42016)
گروه چهارم: جمعیتهای مختلف سه گونه G. tuberosum (فتاحی جاوید 20203، رنجبر 18553، رنجبر 18347، احمدی 20080، رنجبر 20080، رنجبر 19045، نعمتی 20825، فتاحی جاوید 20263، ، رنجبر 18186، رنجبر 26740، رنجبر 16076، رنجبر 16204، رنجبر 19840 ، رنجبر 22248، رنجبر 16881، رنجبر 15992، رنجبر 38974، رنجبر 20176، رنجبر 16022 و سلطانی 18170)، G. persicum (رنجبر 32952، ، رنجبر 32951، افضلی 14137، کرمعلی 20078، 8196، رنجبر 28089، رنجبر 8351، موسایی و یوسفی 28360، فخرایی 17079، رنجبر 20501، رنجبر 20460، اسدی، شیخی و آراوند 20924، فرخ پور 16994، قهرمانی ،خسروی و ترکاشوند 8202، رنجبر 17348، رنجبر 20350، ، موسایی و یوسفی 17345، اسدی،شیخی و آراوند 20384، رنجبر 17271، رنجبر 25895، ، رنجبر 28470، رنجبر 28320، ، رنجبر 17165، رنجبر 28442 و رنجبر 28319) و G. stepporum ( رنجبر 20027، کرمعلی 16927، رنجبر 20374، رنجبر 26117، رنجبر 20330، امیرینیا 20767، رنجبر 18677، رنجبر 25863، رنجبر 23790، رنجبر 17320 و رنجبر 32835)
گروه پنجم: چهار جمعیت مورد مطالعه از گونهG. dissectum (نظری 20067، کرمعلی 20249، خادمی 20893، کردی 16957)
گروه ششم: گونههای G. pyrenaicum (رنجبر 40745) و G. pusillum (جهانیان 10080)
گروه هفتم: تک گونه G. robertianum (رنجبر 34582)
مطالعه ریز ریختشناسی دانه گرده: با استفاده از میکروسکوپ نوری دانههای گرده گونههای مختلف سرده Geranium بررسی شدند. دانههای گرده گونههای مورد مطالعه، کروی و سهشیاری هستند. طول قطبی (P)، قطر استوایی (E)، فاصله دو شیار قطبی(A)، فاصله دو شیار استوایی(M)، طول شیار (L)، عرض شیار (D) و ضخامت اگزین (ED) در نمونهها با استفاده از میکروسکوپ نوری و برای 15 دانه گرده در هر گونه اندازهگیری شدند، میانگین و دامنه دادههای حاصل از این بررسی در جدول 3 و تصاویر دانههای گرده در شکل 3 ارائه شدهاند.
شکل 2- گروههای فنتیکی حاصل از آنالیز دادههای ریختشناسی در جمعیتهای سرده Geraniumبا استفاده از نرم افزار MVSP
از بین گونههای مورد مطالعه، گونهG. collinum (15951) با داشتن بیشترین میانگین طول قطبی و قطر استوایی (µm103 :E وµm 100:P) دارای بزرگترین دانه گرده در بین سایر گونهها است. کوچکترین دانه گرده مربوط به گونه G. dissectum (16957) با کمترین میانگین طول قطبی و قطر استوایی ( µm7/62 :E وµm 8/61 :P) است.
دادههای حاصل از مطالعه ریزریختشناختی دانههای گرده توسط میکروسکوپ نوری در گونههای مختلف سرده Geranium توسط نرم افزار 3.1 MVSP به روش PCO و ضریب Average Distance (شکل 4) مورد آنالیز قرار گرفتند. به طور کلی نتایج حاصل از آنالیز دانههای گرده به روش MVSP نشان داد ویژگی اندازه طول قطبی و قطر استوایی ویژگیهای مهمی در گروهبندی گونههای مختلف سرده Geranium هستند. بر این اساس سه گروه اصلی در نتایج حاصل از آنالیز دانههای گرده قابل تشخیص است که در ذیل به آنها اشاره شده است.
جدول 3- میانگین ± خطای استاندارد ویژگیهای دانههای گرده گونههای مورد مطالعه سرده Geranium
Pollen shape |
P/E (µm) |
ED (µm) |
D (µm) |
L (µm) |
M (µm) |
A (µm) |
E (µm) |
P (µm) |
Species |
spheroid |
0.95±0.01 |
5.4±0.01 |
5±0.00 |
15.6±0.01 |
52±0.01 |
50±0.02 |
66.1±0.03 |
63.5±0.02 |
pus080 |
elliptic |
0.93±0.00 |
7±0.01 |
5.6±0.01 |
21.4±0.01 |
47±0.06 |
45±0.02 |
70.2±0.03 |
65.8±0.02 |
luc744 |
spheroid |
0.96±0.00 |
10.6±0.01 |
9.5±0.04 |
32.6±0.02 |
65.3±0.03 |
67±0.02 |
103±0.04 |
100±0.02 |
col951 |
elliptic |
0.9±0.01 |
6.4±0.01 |
6.6±0.01 |
20.4±0.07 |
58±0.05 |
57.6±0.03 |
83.5±0.06 |
75.8±0.07 |
pyr745 |
spheroid |
0.97±0.00 |
7±0.01 |
5.8±0.01 |
27.2±0.04 |
59.6±0.04 |
59.4±0.05 |
83±0.03 |
80.8±0.03 |
ste677 |
spheroid |
0.98±0.00 |
6.5±0.00 |
4.5±0.01 |
22.5±0.07 |
62.5±0.06 |
55±0.04 |
81.2±0.06 |
73.2±0.07 |
rot028 |
elliptic |
0.96±0.01 |
8±0.02 |
6.6±0.01 |
26.6±0.04 |
73±0.00 |
70±0.00 |
97±0.06 |
79.4±0.08 |
per952 |
elliptic |
0.94±0.00 |
5.5±0.01 |
5±0.01 |
20±0.01 |
37.5±0.01 |
40±0.04 |
65.5±0.01 |
62.5±0.01 |
rob582 |
spheroid |
0.97±0.00 |
9.6±0.01 |
6.8±0.01 |
41±0.06 |
69.8±0.03 |
67.8±0.03 |
97.8±0.01 |
95.5±0.02 |
tub263 |
spheroid |
0.98±0.01 |
5±0.00 |
5±0.01 |
20±0.05 |
40±0.04 |
37±0.02 |
62.7±0.05 |
61.8±0.04 |
dis957 |
P: میانگین قطر قطبی، E: میانگین قطر استوائی، A: فاصله دو شیار قطبی، M: فاصله دو شیار استوایی، L: میانگین طول شیار، D: عرض شیار، ED: ضخامت اگزین، P/E: قطر قطبی بر قطر استوایی (اندیس شکل).
شکل 3- نمای قطبی (حروف بزرگ) و نمای استوایی (حروف کوچک) دانه گرده گونههای مختلف سرده Geranium با استفاده از میکروسکوپ نوری. .A G. dissectum (16957)، .B G. tuberosum (20263)، .C G. persicum (32952)، .D G. lucidum (32744)، .E G. pyrenaicum (40745)،.F G. rotundifolium (8028)، .G G. stepporum (18677)، .H G. collinum (15951)، .I G. pusillum (10080)، .J G. robertianum (34582)، (مقیاس =10 µm).
گروه 1: طول قطبی در دانههای گرده این گروه بین 4/79 تا 100 میکرون و قطر استوایی بین 83 تا 103 میکرون است.
این گروه با طول قطبی و قطر استوایی بزرگتر شامل گونههای G. stepporum، G. collinum، G. pesicum و G. tuberosum است.
گروه 2: طول قطبی در دانه های گرده این گروه بین 6/63 تا 8/75 میکرون و قطر استوایی بین 1/66 تا 5/83 میکرون است. این گروه با طول قطبی و قطر استوایی متوسط شامل گونههای G. pusillum، G. pyrenaicum، G. rotundifolium و G. lucidum است.
گروه 3: طول قطبی در دانه های گرده این گروه بین 8/61 تا 5/62 میکرون و قطر استوایی بین 7/62 تا 5/65 میکرون است. این گروه با طول قطبی و قطر استوایی کوچک شامل گونههای G. dissectum و G. robertianum است.
شکل 4- گروههای فنتیکی حاصل از آنالیز دانه گرده در گونههای سرده Geraiumبا استفاده از نرم افزار MVSP
همچنین دانه گردهها را میتوان بر اساس مقدار میانگین P/E یا اندیس شکل در دو تیپ تقریبا کروی و بیضوی قرار داد (7). در این تیپ بندی گونههای G. pusillum، G. collinum، G. stepporum، G. rotundifolium، G. tuberosum و G. dissectum با داشتن میانگین µm 95/0≤ P/E در گروه اول و گونههای G.lucidum، G. pyrenaicum، G. persicum و G. robertianum با داشتن میانگین µm 95/0> P/E در گروه دوم قرار گرفتند.
نتایج حاصل از مطالعه آناتومی در گونه های مختلف سرده Geranium: به منظور مطالعه تشریحی از برش دمگلآذین در ده گونه از سرده Geranium استفاده شد. در این بررسی حدود 8 ویژگی تشریحی در هر گونه مطالعه شد (شکل 5، جدول 4).
سطح مقطع دمگلآذین در گونه G. dissectum کم وبیش گرد است. در زیر اپیدرم 2-1 لایه بافت استحکامی کلانشیم وجود دارد. بافت پارانشیم در 5-3 لایه مشاهده میشود و واجد کریستال است. بافت فیبراسکلرانشیم به تعداد 3-2 لایه وجود دارد. تعداد دستجات آوندی 7-6 عدد است. یاختههای پارانشیمی مغز، کروی شکل هستند و تا حدودی تحلیل رفته اند. اپیدرم دارای کرکهای ساده و ترشحی است (شکل A 5، جدول 4).
مقطع عرضی دمگل آذین در گونه G. tuberosum بیضی است. پارانشیم پوست 6-1 لایه و واجد کریستال است. در زیر اپیدرم بافت استحکامی کلانشیم قرار دارد. این بافت در 2-1 لایه مشاهده میشود. بافت فیبراسکلرانشیم 5-2 لایه دارد تعداد دستجات آوندی 9-7 عدد است. یاختههای پارانشیمی در ناحیه مغز، کروی شکل هستند. روی سطح اپیدرم کرکهای ساده و ترشحی مشاهده میگردد (شکل B 5، جدول 4).
شکل سطح مقطع دمگل آذین در گونه G. persicum چهار وجهی است. در زیر اپیدرم بافت استحکامی کلانشیم در 1 لایه وجود دارد. یاختههای پارانشیمی پوست در 4-2 لایه مشاهده میشوند. این یاختهها فاقد کریستال هستند. بافت فیبراسکلرانشیم در 5-4 لایه دیده میشود. تعداد دستجات چوب- آبکش 6-5 عدد است. یاختههای پارانشیمی ناحیه مغز، کروی شکل هستند. روی اپیدرم کرک ساده مشاهده میگردد (شکل C 5، جدول 4).
شکل سطح مقطع دمگل آذین در گونه G. lucidum چهار وجهی است. 2-1 لایه کلانشیم در زیر اپیدرم دیده میشود. سلولهای پارانشیم پوست در 3-2 لایه و دارای کریستال هستند. تعداد 6-5 دستجات آوندی وجود دارد. 4-2 لایه بافت استحکامی در بالای بافت آوند آبکش از نوع فیبراسکلرانشیمی مشاهده میشود. یاختههای پارانشیمی مغز دیده نمیشود. روی اپیدرم کرکهای ساده مشاهده میگردد (شکل D 5، جدول 4).
مقطع عرضی دمگل آذین در گونه G. pyrenaicum بیضی است. 2-1 لایه کلانشیم در زیر اپیدرم دیده میشود. یاختههای پارانشیمی پوست در 4-2 لایه مشاهده میشود. بافت فیبراسکلرانشیم روی دستجات آوندی دارای 4-2 لایه است. تعداد دستجات چوب-آبکش 8-7 عدد است. یاختههای پارانشیمی در ناحیه مغز، کروی شکل هستند. روی اپیدرم کرک ساده مشاهده میگردد. در لایههای پارانشیم کریستال دیده میشود (شکل E 5، جدول 4).
مقطع عرضی دمگل آذین در گونه G. rotundifolium سه قسمتی است. در زیر اپیدرم 2-1 لایه بافت استحکامی کلانشیم وجود دارد. یاختههای پارانشیمی پوست در 4- 2 لایه مشاهده میشوند و واجد کریستال هستند. بافت فیبراسکلرانشیم در 4-2 لایه وجود دارد. تعداد دستجات چوب-آبکش 6-5 عدد است. یاختههای پارانشیم مغز، کروی هستند. سطح اپیدرم کرکهای ترشحی مشاهده میشود (شکل F 5، جدول 4).
سطح مقطع دمگل آذین در گونه G .stepporum گرد است. در زیر اپیدرم 1-2 لایه کلانشیم وجود دارد. بافت پارانشیم در 6-4 لایه مشاهده میشود و دارای کریستال هستند. بافت استحکامی فیبراسکلرانشیم در 6-4 لایه دیده میشود. تعداد دستجات چوب- آبکش 6-5 عدد است. یاختههای پارانشیمی مغز کروی شکل هستند. اپیدرم دارای کرک ساده است (شکل G 5، جدول 4).
مقطع عرضی دمگل آذین در گونهG. collinum تا حدودی چهارضلعی، به نظر میرسد. 3-1 لایه کلانشیم در زیر اپیدرم وجود دارد. بافت پارانشیم در 6-4 لایه دیده می شود و دارای کریستال هستند. بافت فیبراسکلرانشیم در بالای دستجات آوندی دارای 6-3 لایه است. تعداد دستجات چوب-آبکش 6-5 عدد است. یاختههای پارانشیمی مغز کروی شکل بوده و تا حدودی تحلیل رفتهاند. روی اپیدرم کرکهای ساده و ترشحی دیده میشود (شکل H 5، جدول 4).
مقطع عرضی دمگل آذین در گونهG. pusillum ، کم وبیش گرد است. یاختههای پارانشیم پوست 5-2 لایه و دارای کریستال هستند. در زیر اپیدرم 2-1 لایه کلانشیم وجود دارد. در زیر کلانشیم، 5-2 لایه فیبراسکرانشیم مشاهده میشود. تعداد دستجات آوندی در این گونه 7-6 عدد است. یاختههای پارانشیم مغز به صورت گرد حضور دارند. اپیدرم دارای کرکهای ساده و ترشحی است (شکل I 5، جدول 4).
شکل سطح مقطع دمگل آذین در گونه G. robertianum نامنظم است. در زیر اپیدرم 2-1 لایه بافت استحکامی کلانشیم مشاهده میشود. بافت پارانشیم در 4-1 لایه و دارای کریستال دیده میشود. بافت فیبراسکلرانشیم 4-1 لایه است. تعداد دستجات آوندی 7-6 عدد است. یاختههای پارانشیم مغز، کروی شکل هستند. سطح اپیدرم دارای کرکهای ترشحی است. (شکل J 5، جدول 4).
بحث و نتیجه گیری
آنالیز دادههای ریخت شناسی در گونههای مورد مطالعه از سرده Geranium نشان داد این گونهها توسط ویژگیهای ریختی کمی و کیفی به خوبی قابل تفکیک میباشند (شکل 2). صفاتی مانند وجود یا عدم وجود غده و ریزوم، شکل برگها، وجود یا عدم وجود کرک، وضعیت پاربرها و اندازه گلها در شناسایی گونههای مورد مطالعه از سرده Geranium حائز اهمیت است. Esfandani-Bozchaloyi و همکاران (10)، 13 گونه از سرده Geranium را بر مبنای صفات ریخت شناسی در دو گروه مختلف قرار دادند. براین اساس گونههای G. persicum، G. tuberousum و G. stepporum به علت شباهتهای ریختی در یک گروه قرار گرفتند.
جدول4- ویژگیهای تشریحی دمگلآذین در گونههای مورد مطالعه سرده Geranium
Pedicel characters |
|||||||||
Taxa |
Cross section |
No. of collenchyma layer |
No. of parenchyma layer |
No. of fibr layer |
Number of vascular |
Trichome |
Cavity in pith |
Crystal |
|
G. pyrenaicum |
ovate |
1-2 |
2-4 |
2-4 |
7-8 |
non- glandular |
- |
+ |
|
G. collinum |
foursquare |
1-3 |
4-6 |
3-6 |
5-6 |
non- glandular and glandular |
± |
+ |
|
G. lucidum |
irregular |
1-2 |
2-3 |
2-4 |
5-6 |
non- glandular |
+ |
+ |
|
G. pusillum |
±circular |
1-2 |
2-5 |
2-5 |
6-7 |
non- glandular and glandular |
- |
+ |
|
G. dissectum |
±circular |
1-2 |
3-5 |
2-3 |
6-7 |
non- glandular |
± |
+ |
|
G. robertianum |
irregular |
1-2 |
1-4 |
1-4 |
6-7 |
glandular |
- |
+ |
|
G. persicum |
pentagular |
1 |
2-4 |
4-5 |
5-6 |
non- glandular |
- |
_ |
|
G. rotundifolium |
trigular |
1-2 |
2-4 |
2-4 |
5-6 |
glandular |
- |
+ |
|
G. stepporum |
circular |
1-2 |
4-6 |
4-6 |
5-6 |
non- glandular |
- |
+ |
|
G. tuberosum |
ovate |
1-2 |
1-6 |
2-5 |
7-9 |
non- glandular and glandular |
- |
+ |
شکل 5- تصاویر آناتومی دمگل آذین در گونههای سرده Geranium: .A G. dissectum (16957)، .B G. tuberosum (20263)، .C G. persicum (32952)، .D G. lucidum (32744)، .E G. pyrenaicum (40745)، .F G. rotundifolium (8028)، .G G. stepporum (18677)، .H G. collinum (15951)، .I G. pusillum (10080)، .J G. robertianum (34582)، (مقیاس در نمای کلی:100، در نمای نزدیک 20 میکرومتر). (e. اپیدرم، c. کلانشیم، f. فیبر، ph. فلوئم، x. گزیلم).
مطالعه ما نیز این گروهبندی را تایید میکند. این گونهها گیاهانی با ریشه غدهای هستند وهر سه به زیرسرده Geranium بخش Tuberosa تعلق دارند. ولی سه گونه G. rotandifolium، G. collinum از زیر سرده Geranium بخش Geranium و G. dissectum از زیرسرده Geranium بخش Dissecta در مطالعه Esfandani-Bozchaloyi و همکاران (10) در یک گروه و در این تحقیق در سه گروه مجزا قرار گرفتند. گونههای G. pyrenaicum و G. pusillum به دلیل شباهت در برگها، گلبرگها، تراکم کرکها، و ریشه غیرغدهای در یک گروه قرار گرفتند. هر دو این گونهها براساس طبقهبندی Yeo (25) در زیرسرده Robertium بخش Batrachioides قرار دارند. گونههای G. collinum و G. rotundifolium به زیرسرده Geranium بخش Geranium تعلق دارند ولی براساس آنالیز دادههای ریخت شناسی در این مطالعه در دوگروه مجزا قرار گرفتند. G. collinum جز گیاهان چندساله و ریزوم دار و G. rotundifolium گیاهی یک یا دوساله است. هر یک از سه گونه G. lucidum، G. dissectum و G. robertianum درگروه های مجزایی قرار گرفتند. بر اساس طبقهبندی Yeo (24)، G. lucidum به زیرسرده Robertium بخش Lucida ، G. dissectum به زیر سرده Geranium بخش Dissecta و G. robertianum به زیرسرده Robertium بخش Ruerta تعلق دارند. هر سه این گونهها فاقد ریشههای غدهای هستند و از لحاظ ریختشناسی تفاوتهای زیادی بین این گونهها در شکل گلبرگ، تراکم و نوع کرکهای گیاه و ویژگیهای پاربرها وجود دارد بنابراین در نتایج حاصل از آنالیز به صورت گروههای مجزایی دیده میشوند. اگرچه Yeo (26) به وجود هیبریدهای بسیاری در بین گونههای این سرده اشاره کرده است ولی در 68 جمعیت مورد بررسی در این مطالعه، گیاهی با ویژگیهای بینابینی دیده نشد.
مطالعه دانه گرده در تعدادی از گونههای سرده Geranium توسط Aedo و همکاران (5) نشان داد دانه گرده گونه G. dissectum دارای قطر قطبی µm 79-63 و قطر استوایی µm 80-62 است. آنها بیان داشتند دانه گرده گونههای چند ساله نیز مشابه همین گونه است. درحالیکه مطالعه حاضر نشان داد جمعیت مورد بررسی از گونه G. dissectum با داشتن قطر قطبی µm 65-44 و قطر استوایی µm 66-45 دارای کوچکترین دانه گرده میباشد. Shehata (23) با بررسی دانه گرده در 16 گونه مختلف از تیره شمعدانی به اهمیت صفات گرده در تفکیک سردههای تیره شمعدانی پرداخت (2). اگرچه Deniz و همکاران (8) بیان داشتند تفاوت قابل ملاحظهای در ویژگی دانه گرده در بین بخشهای مختلف سرده Geranium وجود ندارد ولی مطالعه Onsori و همکاران (20) بیانگر وجود تنوع از نظر دانه گرده بین بخشهای این سرده میباشد. تحقیق حاضر نیز با بررسی ریزریختشناسی دانه گرده با استفاده از میکروسکوپ نوری وجود تنوع در بین گونههای مورد بررسی سرده Gearnium به ویژه در صفاتی مانند طول قطبی و طول استوایی را نشان میدهد. بر همین اساس سه گروه با دانههای گرده کوچک، متوسط و بزرگ شناسایی شد. دانه گردهها بر اساس نسبت P/E یا اندیس شکل در دو گروه تقریبا گرد و بیضوی قرار گرفتند. گونههایی با دانه گرده تقریبا گرد همگی بجز گونه G. pusillum (از زیرسرده Robertium) به زیرسرده Geranium تعلق دارند. دانه گردههای کشیدهتر همگی بجز G. persicum (از زیرسرده Geranium)، متعلق به زیر سرده Robertium است.
مطالعه حاضر با بررسی صفات تشریحی در دم گلآذین ده گونه از سرده Geranium، نوع کرک، تعداد دستجات آوندی، وجود یا عدم وجود پارانشیم مغزی و شکل سطح مقطع را در تفکیک گونهها موثر نشان داد. کرک در مطالعات سیستماتیک مقایسهای و ریخت شناسی مقایسهای اهمیت ویژهای دارد (19). دادههای تشریحی این مطالعه نشان دهنده اهمیت نوع کرک (ساده، تشریحی یا هردو) در تشخیص گونههای نزدیک به هم مانند G. pyrenaicum و G. routondifolim یا گونههای G. persicum و G. tuberosum مفید می باشد. سلیمی پور و همکاران (21) نیز به نقش تراکم کرک در تشخیص این گونهها اشاره کردهاند که بیانگر اهمیت این ویژگی در گونههای سرده Geranium است. پارانشیم مغزی در اکثر گونهها وجود دارد البته گونه G. lucidum فاقد پارانشیم مغزی بوده و در گونههای G. collinum و G. dissectum پارانشیم مغزی تا حدودی تحلیل رفته است. Fodorea و Tamas (12) به اهمیت صفاتی مانند تعداد دستجات آوندی، حضور یا عدم حضور اسکلرانشیم و کریستالهای اگزالات کلسیم در شناسایی گونههای سرده Geranium پرداختهاند. Kumar (1977) به نقش صفات تشریحی ساقه و گره ساقه در شناسایی گونهها در در راستهی شمعدانی اشاره کرده است. Aedo (6) به اهمیت وجود یا عدم وجود کریستال و تعداد دستجات آوندی ساقه اشاره کرده است و معتقد است این ویژگیها از صفات مهم در تنوع ژنتیکی این سرده میباشند. سلیمی پور و همکاران (20) نشان دادند ویژگیهای تشریحی ساقه و برگ در 10 گونه از سرده Geranium در تشخیص گونههای ریزومدار و غدهدار موثر بودند. نتایج این مطالعه نشان داد اگرچه شباهتهایی بین گونههای غدهای از نظر تشریحی وجود دارد ولی ویژگیهای تشریحی در دمگلآذین این گیاهان چندان در جدا کردن گونههای غدهای از غیر غدهای موثر نمیباشد. مقایسه تشریح دمگلآذین با ساقه نشان می دهد تعداد لایههای کلانشیم در دمگلآذین کمتر از ساقه است. فیبر در دمگلآذین تمام گونههای مورد بررسی در این مطالعه پیوسته است درحالیکه در ساقه گونههایی مانند G. stepparum، G. persicum و G. tuberosum غیر پیوسته است (21). بر اساس گزارش سلیمی پور و همکاران (21)، بلور در ساقه هیچ یک از گونههای مورد مطالعه Geranium وجود نداشت، درحالیکه برگ این گونهها به جز G. persicum و G. rotandifolium واجد بلور بودند. بررسی تشریح دمگلآذین در مطالعهی حاضر بیانگر حضور بلور در تمام گونههای مورد بررسی به جز گونه G. persicum است.
انطباق دادههای حاصل از مطالعات ریخت شناسی، گرده شناسی و تشریحی دمگل آذین در گونههای سرده Geranium نشان داد، دادههای گرده شناسی نیز در تایید گروهبندی ریختی، قرارگیری گونههای G. stepporum ، G. tuberosum و G. persicum در یک گروه را تایید می کند. بر اساس آناتومی نیز اگرچه شباهتهایی در این سه گونه یافت میشود ولی صفاتی مانند شکل سطح مقطع، وجود کرک ساده در دو گونه G. persicum و G. stepporum و کرک ساده و ترشحی در گونه G. tuberosum و عدم وجود کریستال در گونه G. persicum در تفکیک و تشخیص این گونهها راهگشا است. در مورد G. collinum، اگرچه بر اساس آنالیز دانه گرده با گونههای فوق در یک گروه واقع شده اما بر اساس آنالیز ریختشناسی در گروهی جدا قرار گرفته و از نظر آناتومی نیز تفاوتهایی با هم دارند که با توجه به سطح بررسی بیانگر ناتوانی دادههای دانه گرده در جداسازی این گونه و در مقابل اهمیت دادههای ریختشناسی و آناتومی در شناسایی و تفکیک این گونه است. گونههای G. pyrenaicum و G. pusillum بر اساس آنالیز ریختشناسی و همچنین دانه گرده در یک گروه واقع شدهاند. گونه G. pyrenaicum دارای دانههای گرده بزرگتری نسبت به گونه G. pusillum است. از نظر صفات تشریحی نیز اگرچه شباهتهای زیادی بین دو گونه دیده میشود ولی صفاتی مانند شکل سطح مقطع و تعداد دستجات آوندی در تفکیک این دو گونه مفید است. گونههای G. rotundifolium، G. lucidum،G. robertianum و G. dissectum بر اساس آنالیز ریختشناسی در گروههای جدا قرار دارند اما بر اساس آنالیز دانه گرده، دو گونه G. rotundifolium و G. lucidum همراه با G. pyrenaicum و G. pusillum در یک گروه قرار گرفتهاند. بر اساس دادههای آناتومی دو گونه G. rotundifolium و G. lucidum تفاوتهایی از نظر شکل سطح مقطع، نوع کرک و وجود یا فقدان پارانشیم مغزی با هم دارند. بر اساس آنالیز ریختشناسی نیز شباهتی که تاییدکننده نزدیکی این دو با G. pyrenaicum و G. pusillum باشد یافت نشد. گونههای G. robertianum و G. dissectum در آنالیز دانه گرده در یک گروه قرار گرفتهاند ولی بر اساس آنالیز ریختشناسی در گروههای جداگانه قرار دارند. از نظر صفات تشریحی دو گونه تفاوتهایی از نظر شکل سطح مقطع، نوع کرک و پارانشیم مغز نشان دادند. نتایج حاصل از سه نوع داده ریختشناسی، گردهشناسی و تشریح دمگل آذین در گونههای مختلف سرده Geranium نشان داد ارزش هر یک از دادهها در تفکیک گونهها متفاوت است. در تفکیک و شناسایی برخی گونهها دادههای ریخت شناسی و در برخی دیگر دادههای گرده شناسی یا تشریحی موثرتر بودند. ارائه این گزارشها برای سایر گونههای سرده Geranium و در نهایت آنالیز فیلوژنتیک میتواند در تعیین روابط درون گونهای و بین گونهای در این سرده بسیار موثر باشد.
سپاسگزاری
نویسندگان از کلیه حمایتهای جناب آقای دکتر مسعود رنجبر به جهت ایجاد امکان استفاده از هرباریوم دانشگاه بوعلی سینا جهت انجام این تحقیق و همچنین از دانشگاه پیام نور به جهت حمایتهای مالی سپاسگزاری مینمایند.