مطالعه فلوریستیک کوه ساورز در استان کهگیلویه و بویراحمد

عزیزالله جعفری^1،2* و ابوطالب ظریفیان¹

¹ یاسوج، دانشگاه یاسوج، دانشکده علوم‌پایه، گروه زیست‌شناسی 

² یاسوج، دانشگاه یاسوج، پژوهشکده گیاهان دارویی و اسانس دار 

تاریخ دریافت: 20/11/92              تاریخ پذیرش: 9//12/93

چکیده

بررسی تنوع گونه‌های گیاهی کشور به عنوان بستری لازم برای مطالعات بوم‌شناختی، مرتع‌داری، آبخیزداری، بانک ژن گیاهی، کشاورزی و دارویی از اهمیت قابل توجه‌ای برخوردار است. از طرفی شناسایی گونه­­‌های گیاهی مناطق مختلف امکان انجام مطالعات بعدی در زمینه‌های مختلف علوم زیستی را فراهم می‌کند. در این پژوهش، فلور کوه ساورز در 80 کیلومتری جنوب غرب یاسوج در شهرستان کهگیلویه از استان کهگیلویه و بویراحمد مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش با تهیه اطلاعات در مورد محدوده‌ مطالعاتی آغاز شد، گیاهان منطقه جمع آوری و در هرباریوم مرکزی دانشگاه یاسوج با استفاده از منابع فلور موجود شناسایی گردید. نتایج این مطالعه نشان داد در کوه ساورز 295 گونه از 202 جنس متعلق به 62 تیره گیاهی رویش دارد که ترکیبی از 44/6 درصد فانروفیت‌ها، 76/5 درصد کامفیت‌ها، 78/46 درصد همی‌کریپتوفیت‌ها، 88/12درصد ژئوفیت‌ها، 78/26درصد تروفیت‌ها و درصد کمی هیدروفیت و پارازیت می‌باشند. اکثر گونه‌های منطقه متعلق به ناحیه رویشی ایرانو- تورانی بوده و 7/67 درصد از فلور منطقه را به خود اختصاص می‌دهند. تعداد 47 گونه اندمیک ایران، 47 گونه نادر،60 گونه دارویی و 52 گونه سمی از مجموع 295 گونه شناسایی شده، معرفی شد و 74 گونه هم پتانسیل علف هرز شدن را دارند.

واژه های کلیدی: فلور، ساورز، اندمیک،کهگیلویه و بویراحمد

* نویسنده مسئول، تلفن: 09171411330 ، پست الکترونیکی:  az.jafari2010@gmail.com

مقدمه

پوشش گیاهی در مطالعات آکادمیک به صورت علمی پایه تشریح و مورد بررسی قرار می­گیرد و در مطالعات کاربردی، پوشش گیاهی به منظور نیل به اطلاعاتی برای حل مسائل اکولوژیکی در ارتباط با مدیریت منابع طبیعی و حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی مورد بررسی و مطالعه قرار می­گیرد(30). به طور کلی شناسایی و معرفی رستنی‌های یک منطقه برای دسترسی آسان و سریع به گونه گیاهی خاص در محل و زمان معین، تعیین پتانسیل و قابلیت‌های رویشی منطقه، شناسایی گونه‌های مقاوم و گونه‌های در حال انقراض و کمک به حفظ آنها و کمک به تعیین پوشش گیاهی منطقه اهمیت ویژه‌ای دارد (25).

فلور هر منطقه در حقیقت نتیجه واکنش­های جامعه زیستی در برابر شرایط کنونی و همچنین در ارتباط با تکامل گیاهان در دوره‌های گذشته و وضع جغرافیایی آن دوران است و با توجه به نقش شناسایی گیاهان و اهمیت غیر قابل انکار آن در علوم زیستی و شناخت توان محیط و بهره­گیری هر چه بیشتر و معقول­تر از محیط زیست و بهسازی آن، شناسایی علمی گیاهان در هریک از این زمینه­ها چه از نظر پژوهشی و چه از نظر کاربردی، اهمیت بنیادی و کلیدی پیدا کرده است (2). مطالعه‌ی فلوریستیک هر منطقه از درجه اهمیت بالایی برخوردار است زیرا مانند شناسنامه­ای برای هر منطقه است که وجود گیاهان و وضعیت آن­ها را نشان می­دهد.

شناسایی پوشش گیاهی و بررسی پراکنش جغرافیایی گیاهان هر منطقه، اساس بررسی‌ها و تحقیقات بوم‌شناختی،راهکاری مناسب برای تعیین ظرفیت اکولوژیکی منطقه از جنبه‌های مختلف است. در عین حال عامل موثری در سنجش و ارزیابی وضعیت کنونی و پیش بینی وضعیت آینده فلور منطقه به شمار رفته و نقش به‌سزائی برای اعمال مدیریت صحیح و علمی در منطقه دارد، بر این اساس انجام چنین تحقیقاتی در منطقه ساورز که به لحاظ وجود گونه ها و ذخائر ژنتیکی از موقعیت خاصی برخوردار است و تاکنون مطالعه دقیق و اساسی برای تشخیص ترکیب فلوریستیکی آن انجام نشده است، ضروری به‌نظر می‌رسد.

مطالعات فلوریستیک ایران با توجه به غنای تنوع زیستی گیاهی آن دارای سابقه طولانی است. بررسی تاریخچه مطالعات فلور نشان می‌دهد، نخستین سنگ بنای مطالعات فلوریستیک ایران به شیوه امروزی به مطالعات کمپفر آلمانی (Engellbert kampfer) به سال 1684 میلادی بر می‌گردد که گیاهان نواحی اصفهان، شیراز و برخی از نقاط ایران را جمع‌آوری نمود. پس از آن تعداد زیادی از گیاهشناسان خارجی و داخلی گیاهان ایران را مورد بررسی قرار دادند، از جمله این افراد می توان به ائوشر الوا فرانسوی(P.M.B.Aucher-Eloy 1835-1837)،تئودور کوتشی اتریشی(Theodor Kotschyi 1842-1843)، پروفسور هاسکنخت آلمانی(Heinrich Carl Hausskencht 1865-1867)، ادموند بواسیه سویسی(Edmond Boissier 1867-1888)، کارل هینز رشینگر اتریشی(K.H.Rechinger 1937-1977) و والتر کولتس آلمانی(Walter koeltz 1940-1945) و از جمله گیاه شناسان برجسته ایرانی می توان به احمد پارسا، احمد قهرمان، صادق مبین، حبیب الله ثابتی، اسفندیار اسفندیاری، موسی ایرانشهر، زین العابدین ملکی،علی اصغر معصومی، ولی الله مظفریان،زیبا جم زاد، مصطفی اسدی، محبوبه خاتم ساز و غیره اشاره کرد.

از بین گیاه­شناسان خارجی، کوتشی(Kotshyi) در سال 1842 گیاهان قله­ی دنا را جمع­آوری کرد. پس از او در سال 1867 هاسکنخت (Hausskencht) به صورت پراکنده گیاهان کوه دنا، قله پازن‌پیر، کوه‌گل سی سخت ، تل خسرو، دیلگون، کوه های نور، ساورز و اشگر، تنگ تکاب را جمع آوری کرد(23). رشینگر (Rechinger) در مجموعه فلورا ایرانیکا حدود 600 گونه از نقاط مختلف استان به خصوص کوه های دنا (دینار)، ساورز، نیل(نور)، اشگر گزارش کرده است(41)، قهرمان در مجموعه فلور رنگی ایران از جلد 16 تا 26 حدود 200 گونه از گیاهان استان را با همکاری مولف گزارش کرده است(24)، جعفری کوخدان در راستای انجام طرح تحقیقاتی جمع آوری، شناسایی و تشکیل هرباریوم فلور استان در جهاد سازندگی (سابق) طی سال‌های 1368 لغایت 1382 با جمع آوی حدود ده هزار نمونه گیاهی،تعداد 95 تیره، 350 جنس و 900 گونه گیاهی از سراسر نقاط استان کهگیلویه و بویراحمد گزارش نمود(6)، همچنین در گزارش بررسی وضعیت گیاهان بومی در زاگرس مرکزی پروژه بین المللی حفاظت از تنوع زیستی در سیمای زاگرس مرکزی از منطقه ای به وسعت 5/2 میلیون هکتار از محدوده‌ی استان‌های چهارمحال بختیاری، اصفهان،کهگیلویه و بویراحمد و فارس2560 گونه را معرفی و در تشکیل هرباریوم دانشگاه یاسوج در طی سال‌های 1390 تا 1393با جمع آوری5000 نمونه گیاهی تعداد 68 تیره، 227 جنس، 359 گونه گیاهی را گزارش نمود (9، 5) علاوه بر این جعفری کوخدان در مطالعه اکوفیتوسوسیولوژی منطقه حفاظت شده دنای غربی در سال 1381 ضمن معرفی جامعه‌های گیاهی منطقه، 65 تیره،400 جنس و 750 گونه(10) و در مطالعات مشابهی در منطقه حفاظت شده دنای شرقی در سال 1391،تعداد 67 تیره، 256 جنس410 گونه و از منطقه حفاظت شده دیل 67 تیره 174 جنس و 224 گونه گیاهی (7) از منطقه حفاظت شده کوه خاییز و کوه سرخ با مساحتی حدود 32232 هکتار در سال 1386 به ترتیب 71 تیره ، 208 جنس و 278 گونه و 43 تیره ، 90 جنس 116 گونه از منطقه حفاظت شده سولک در مساحتی حدود 2322 هکتار در تعداد 40 تیره 92 جنس و 184 گونه گزارش نمود (8) و در طی سال‌های اخیر با راهنمایی پایان نامه‌های متعدد نسبت به شناسایی گیاهان مناطق مختلف استان و سایر نقاط کشور که برخی از آن‌ها به اجمال در زیر می‌آید، اقدام گردید: صیادیان در سال 1391 در مطالعات فلوریستیک منطقه حفاظت شده کوه هجال از از سلسله ارتفاعات دنای شرقی در 10 کیلومتری شرق شهر سی‌سخت با مساحتی حدود 5000 هکتار تعداد 184 گونه در قالب 44 تیره ، 134 جنس گزارش نمود(17)، حسینی در سال 1392 در مطالعات پوشش گیاهی منطقه بلهزار واقع در20 کیلومتری شرق یاسوج در مساحتی حدود 4000 هکتار، تعداد 250 گونه در قالب171 جنس و 50 تیره گیاهی (11)، حسینی در سال 1392تعداد 304 گونه ، 209 جنس  و 58 تیره را از کوه های کاچیان در شرق یاسوج در سال 1392 (13)، رخیده تعداد 231 گونه و 179 جنس 58 تیره را از کوه نیل(نور) واقع در 130 کیلومتری غرب شهر یاسوج(14)، مرتضایی در سال 1392 از کوه دل محطو واقع در 250 کیلومتری غرب یاسوج و در مساحتی حدود 4000 هکتار 44 تیره، 164 جنس و 277 گونه (29)، فاریابی از منطقه کوه دمه در120 کیلومتری غرب یاسوج در سال 1391 تعداد 65 خانواده، 208 جنس و 303 گونه (20)، یونسی در سال 1389 از کوه های سیاه و سفید واقع در70 کیلومتری غرب دهدشت تعداد 56 تیره، 172 جنس و 232 گونه در محدوده‌ای به مساحت 6000 هکتار (38)، سرتانه در سال 1392 از کوه تامر واقع در40 کیلومتری جنوب شرق یاسوج به مساحت 5000 هکتار تعداد 55 تیره، 153 جنس و 198 گونه(16)، مرادیان در سال 1393 از منطقه‌ی سپیدار،دشت روم واقع در 45 کیلومتری جنوب یاسوج در مساحتی حدود ده هزار هکتار 382 گونه، 235 جنس و 71 تیره گیاهی را گزارش کرده‌اند (28). در کلیه مطالعات صورت گرفته در بخش‌های سردسیری استان تیره‌های پروانه آسا و کاسنی بزرگترین تیره‌های گیاهی و فرم رویشی کامفیت بیشترین درصد طیف زیستی گیاهان را به خود اختصاص داده است در مناطق گرمسیری طیف زیستی تروفیت غالب بوده است.

معرفی منطقه مورد مطالعه: رشته کوه ساورز به وسعت تقریبی8000 هکتار، سرزمینی مرتفع، کوهستانی و ناهموار با حداقل و حداکثر ارتفاع 1700و 3189 متر از سطح دریا، در استان کهگیلویه و بویراحمد در فاصله 80 کیلومتری جنوب غرب یاسوج، بین طول جغرافیایی¢9،°50 تا ¢18،°51 و عرض جغرافیایی ¢6،°30 تا ¢7،°31، قرار گرفته و به دلیل شرایط خاص اکولوژیکی، سرشار از گونه‌های گیاهی متنوع و منحصر به فرد گیاهی است. کوه زیبا و سرسبز ساورز با طولی درحدود 30-25 کیلومتر یکی از زیباترین کوه‌های استان و کشور دارای پوشش گیاهی متنوع و کم‌نظیر است(شکل 1).

با توجه به اقلیم جنوب غرب ایران که جزء اقلیم نیمه خشک کشور محسوب می‌شود(4)، این منطقه نیز به دلیل قرار گرفتن در محدوده‌ی جنوب غربی ایران دارای اقلیم نیمه خشک است ولی ویژگی‌های توپوگرافی آن سبب تعدیل اقلیم آن شده است. منطقه مورد مطالعه محیطی کوهستانی با میانگین ارتفاعی2450 متر در ضلع جنوب غربی و2550 متر در ضلع شمال شرقی است. بر اساس آمار بارندگی ایستگاه یاسوج (نزدیکترین ایستگاه هواشناسی به منطقه مورد مطالعه)، میانگین بارش سالیانه محدوده‌ی مطالعاتی حدود 826 میلیمتر با توزیع تقریباً مناسب است. بیشترین میزان بارش مربوط به فصل زمستان با 4/450 میلی‌متر و سپس پائیز با 1/236 و بهار با 7/136 میلی‌متر می‌باشد. در فصل تابستان به غیر از بارش‌های رگباری ناچیز، عملاً فاقد بارندگی بوده و فصل خشک منطقه محسوب می‌شود (نمودار 1).

شکل 1- نمایی از ضلع شمالی ساورز

شکل 2- نقشه توپوگرافی کوه ساورز در شهرستان کهگیلویه

نمودار 1- منحنی آمبرترومیک ایستگاه یاسوج طی سال های 1392-1365

مواد و روشها

به منظور بررسی فلور ساورز از روش پیمایش زمینی استفاده شد و با مراجعه مستقیم به منطقه و گشت زنی گیاهان مورد بررسی قرار گرفته و نمونه برداری صورت گرفت. جمع‌آوری گونه‌های گیاهی از مهرماه 1390 تا پایان تیرماه سال 1392، با تناوب زمانی از نقاط مختلف منطقه مورد‌ مطالعه، انجام شد. پس از تهیه نمونه‌های هرباریومی و انتقال آنها به هرباریوم مرکزی دانشگاه یاسوج، شناسایی گونه ها با استفاده از منابع موجود از جمله فلورا ایرانیکا (رشینگر، 1998-1963)، مجموعه فلورهای فارسی ایران (اسدی و همکاران1392-1367)، فلوررنگی ایران (قهرمان1393-1354)، گون های ایران(معصومی 1384-1369) و رده بندی گیاهان مظفریان (1392) انجام گرفت. ضمن شناسایی گونه‌ها، فرم زیستی گونه‌ها بر اساس طبقه بندی رانکیر (Raunkiaer,1934) تعیین گردید. قابل ذکر است در این سیستم، اساس طبقه بندی بر مبنای محل استقرار جوانه های احیاء کننده در فصل نامساعد سال استوار بوده و گیاهان به شش گروه فانروفیت(Phanerophytes)، کامفیت (Chamaephytes)، ژئوفیت(Geophytes)، تروفیت (Therophytes)، همی‌کریپتوفیت (Hemichryptophytes) و اپی‌فیت (Epiphytes) تقسیم‌بندی می‌گردد. پس از تهیه فهرست فلوریستیک، ارزیابی زیستی گیاهان منطقه بر اساس شاخص‌های اتحادیه جهانی حفاظت از گونه‌های در معرض خطر (IUCN) و با استفاده منابع موجود (Jalili & Jamzad 1999, Ghahreman, 1999) و پراکنش جغرافیایی گیاهان بر اساس طبقه بندی زهری (Zohary 1963-1973) و تخته جان(Takhtajan 1986) تعیین گردید(22 ، 39، 40،41،42، 43 و 44).

نتایج

در این مطالعه 295 گونه گیاهی متعلق به 202 جنس و 62 تیره شناسایی گردید. این تعداد، شامل ترکیبی از بازدانگان با یک تیره، یک جنس و یک گونه، نهاندانگان تک لپه 44 گونه، 28 جنس و 10 تیره و دولپه‌ای‌ها با 250 گونه، 174 جنس و 51 تیره است. مهم‌ترین تیره‌های گیاهی بر اساس تعداد جنس در منطقه و درصد آن‌ها نسبت به کل جنس‌های هر تیره در منطقه و کشور و همچنین تیره‌های مهم منطقه بر اساس تعداد گونه و درصد نسبی تعداد گونه‌های آن‌ها نسبت به کل گونه‌های منطقه و تعداد کل گونه هر تیره در کشور در جدول (شماره 1 و2 ) آمده است.

جدول 1- مهم‌ترین تیره‌های گیاهی منطقه از نظر تعداد جنس‌های گیاهی

جدول 2 - مهم ترین تیره های گیاهی منطقه از نظر تعداد گونه

بر اساس (جدول 2) تیره‌های کاسنی (Compositae)، نعناع (Labiatae)، شب بو (Cruciferae)،باقلائیان (Papilionaceae)، چتریان (Umbelliferae)، لاله (Lilliaceae) و گندمیان (Gramineae) مجموعاً با 164(6/55 درصد)گونه از کل گونه‌ها، مهمترین تیره‌های گیاهی منطقه محسوب می‌شوند.

مهمترین جنس‌های منطقه از نظر تعداد گونه عبارتند از: جنس گون ((Astragalus با 7 (83/0 %) گونه از 850 گونه‌ی آن در کشور، بزرگترین و پس از آن جنس‌های گل گندم(Centaurea) با 6 گونه، علف گربه (Nepeta)، مریم گلی (Salvia)،پیاز (Allium) و بروموس (Bromus) هر کدام با 5 گونه و جنس‌های (Silene) و فرفیون (Euphorbia) هر کدام با 4 گونه در رده‌های بعدی قرار دارند، سایر جنس ها دارای سه، دو و یک گونه می­باشند.

بررسی شکل زیستی(Biologic type) گیاهان منطقه نشان می دهد، 138(78/46%) گونه از کل گونه‌های گیاهی موجود در منطقه، همی‌کریپتوفیت‌ می‌باشند. تروفیت‌ها، ژئوفیت‌ها، فانروفیت‌ها، کامفیت‌ها، هیدروفیت‌ها و پارازیت‌ها به ترتیب با  79 (78/26 %)، 38 (88/12 %)، 19 (44/6 %)، 17 (76/5 %)، 2(68/0 %) و 2(68/0 %) گونه در رده‌های بعدی از اشکال زیستی منطقه قرار دارند (نمودار 3).

 بررسی کورولوژی (Chorology) گونه‌های منطقه نشان دهنده غلبه گونه‌های شاخص و دارای خاستگاه ناحیه رویشی ایرانو- تورانی با 7/67 درصد از فلور منطقه در رتبه اول و پس از آن گیاهان مشترک دو و چند ناحیه ای رتبه های بعدی را به خود اختصاص می دهند (نمودار 2).

نمودار 2- طیف نواحی رویشی گیاهان منطقه                              نمودار 3- طیف فرم رویشی گیاهان منطقه

نتایج حاصل از این تحقیقات نشان داد، در منطقه مورد مطالعه، گیاهان انحصاری 47 گونه از 1810(59/2%) گونه انحصاری کشور و 93/15 درصد از کل گیاهان موجود در منطقه را تشکیل می دهد. برخی از گونه های انحصاری ایران در منطقه عبارتند از :

Bufonia micrantha Boiss. & Hausskn. ex Boiss.(Caryophyllaceae)

Dianthus elymaticus Hausskn. & Bornm. ex Bornm.(Caryophyllaceae)

Gagea perpusilla Pascher.(Liliaceae)

Fibigia macrocarpa var. mirocarpa Boiss.(Cruciferae)

Asperula fragillima Boiss. & Hausskn. ex Boiss.( Rubiaceae)

Centaurea glyuensis Boiss. & Hausskn. ex Boiss. (Compositae)

Ranunculus Termei Iranshahr & Rech. F.(Ranunculaceae)

بررسی زیست اقتصادی و زیبا شناختی گیاهان موجود در منطقه نشان داد تعداد60 گونه از 295 گونه (34/20%) متعلق  به 57 جنس و 29 تیره از گیاهان شناسایی شده، دارویی می‌باشند. از این جمله می‌توان گیاهانی نظیر مریم‌گلی  (Salvia sclarea L.) ، بلوط(Quercus Brantii Lindl.)، مریم نخودی(Teucrium polium L.) ، شیرخشت (Cotoneaster luristanica Klotz) و از نظر زیبا شناختی لاله سرنگون (Fritillaria imperialis L.) ، عروس‌سنگ (Dionysia spp.) و انواع لاله(Tulipa spp.) را نام برد.

همچنین یافته‌های این تحقیق نشان داد تعداد 52 گونه از 295 (62/17%) گونه گیاهی شناسایی شده متعلق به 39 جنس و 25 تیره سمی می‌باشند از این جمله می‌توان به انواع فرفیون(Euphorbia spp.) اشاره کرد.

ارزیابی زیستی گونه‌های گیاهی نشان داد، موسیر( .Allium hirtifolium Boiss) از گونه‌های در معرض خطر ایران در منطقه مورد مطالعه رویش دارد.

بحث  

در این پژوهش گیاهان کوه ساورز واقع در 80 کیلومتری جنوب غرب یاسوج برای نخستین بار به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان داد، 295 گونه، متعلق به 202 جنس و 62 تیره گیاهی در منطقه مورد مطالعه رویش دارد. با توجه به اینکه منطقه مورد مطالعه با مساحت 80 کیلومتر مربع، تنها 005/0 درصد مساحت کشور را به خود اختصاص می‌دهد، حضور قریب به 4% درصد از گونه‌های گیاهی کشور در این وسعت کم را می‌توان به کوهستانی بودن منطقه، بارش فراوان و اختلاف ارتفاعی حدود 1500 متر و به تبع آن تغییرات اکولوژیک وابسته به طبقات ارتفاعی از یک طرف و از طرف دیگر تنوع سازندهای زمین‌شناسی منطقه، از دامنه‌های منظم با عمق بالای خاک مناسب برای شکل‌گیری جوامع جنگلی تا دامنه‌های نامنظم، آبراهه‌ها، شن‌زارها و صخره‌های سنگی و مخوف با درصد شیب بالا نسبت داد. سایر مطالعات در مناطقی با شرایط و وسعت مشابه و تحت سلطه رویش‌های ایرانو-تورانی در مجاورت کوه ساورز نیز نتایج تقریباً مشابهی داشتند از این نوع مطالعات می‌توان به مطالعات جعفری کوخدان در دنای شرقی 410 گونه(7)، رخیده در کوه نیل 331 گونه(14)، فاریابی در کوه دمه 303 گونه(20)، مرتضایی از کوه دل محطو با گزارش 277 گونه(29) اشاره کرد، مطالعات صورت گرفته در کوه‌های کم ارتفاع مناطق گرمسیری نظیر کوه دیل 224 گونه جعفری کوخدان (7) ، کوه‌های سیاه و سفید 232 گونه (یونسی)(38) از تنوع کمتری برخوردار بودند، علت این اختلاف در تنوع گونه‌های گیاهی را می‌توان به اختلاف میزان ارتفاع از سطح دریا، و مقدار بارندگی نسبت داد، زیرا کوه‌های مناطق سردسیری نظیر دنای شرقی (3950 متر)، دمه(2921 متر)، نیل (3415 متر)، دل محطو (2250 متر)،مرتفع و با متوسط حدود 700 میلی متر بارندگی و کوه‌های مناطق گرمسیری نظیر دیل ( 1800 متر) ، دژکوه (1600 متر)، کوه‌های سیاه و سفید با (1890 متر) دارای دارای ارتفاعی کمتر و میانگین بارندگی حدود 450 میلی‌متر می‌باشد به عبارتی با افزایش ارتفاع از سطح دریا در مناطق سردسیری بارندگی افزایش یافته و سایر پارامترهای اکولوژیک موثر بر تنوع گیاهی نیز تغییر می‌کند.

از نظر کرولوژی بر اساس طبقه بندی آرمن تخته‌جان(Takhtajan 1968) این منطقه از کشور، به زیرحوزه کردو- زاگرسی از ناحیه ایرانو-تورانی تعلق دارد، ولی قرار گرفتن منطقه در مسیر تلاقی و تداخل عناصر رویشی چهار ناحیه رویشی بزرگ شامل: ایرانو-تورانی، مدیترانه‌ای، نبو-سندی و صحارا-عربی، در تنوع گونه‌ای آن نیز نقش به‌سزایی داشته است. حضور عناصری نظیر کاسه ‌گل سفید (Otostegia aucheri) با خاستگاه نبو- سندین تا عناصری همچون اورس (Juniperus excelsa M.B.)با سرشت و خاستگاه قطبی در این بخش کوچک از کشور از این نظر حائز اهمیت می‌باشد.

بررسی تنوع گونه‌ای درون تیره‌های گیاهی منطقه نشان داد، تیره‌های کاسنی (Compositae) با 35 ، نعناع (Labiatae)31، شب‌بو (Cruciferae) 29، پروانه آسا (Papilionaceae) 19، چتریان (Umbelliferae)17، لاله (Lilliaceae) 16، گندمیان (Gramineae) 14گونه و تیره‌های گاوزبان (Boraginaceae)، میخک (Caryophyllaceae) و گل سرخ (Rosaceae) هر کدام با 11 گونه بزرگترین تیره‌های گیاهی از نظر تعداد گونه هستند. این ده تیره بزرگ از نظر تعداد گونه همگی در ردیف ده تیره بزرگ کشور محسوب می‌شوند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، یافته های حاصل از این تحقیق با نتایج حاصل از مطالعات فلوریستیک انجام گرفته در مناطق سردسیری استان مطابقت دارد. نتایج حاصل از مطالعات فلوریستیک منطقه مداب توسط حسینی برشنه نشان داد، تیره‌های کاسنی (Compositae)، پروانه آسا (Papilionaceae)، شب بو (Cruciferae) و نعناع (Labiatae) به ترتیب با 30، 28، 24، و 23 گونه بزرگترین تیره‌های گیاهی بودند. یافته های حاصل از مطالعه مشابهی در کوه هجال توسط صیادیان نیز نشان داد، تیره‌های کاسنی (Compositae)، شب بو (Cruciferae)، نعناع (Labiatae) و گندمیان (Gramineae) به ترتیب با 20، 20، 18 و 8 گونه، بزرگترین تیره های این منطقه محسوب می‌شوند. همچنین نتایج حاصل از مطالعات فلوریستیک کوه‌های کاچیان و آب نهر واقع در شمال شرق یاسوج توسط حسینی نشان داد، تیره‌های کاسنی (Compositae)، شب بو (Cruciferae) و نعناع (Labiatae) به ترتیب با 34، 29 و 28 گونه، بزرگترین تیره‌های گیاهی از نظر تعداد گونه می‌باشند. با وجود اینکه تیره کاسنی (Compositae) در کشور از نظر تعداد گونه (1123) گونه در رتبه دوم پس از پروانه آسا (Papilionaceae) (1196گونه) قرار دارد، ولی نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد که در تمام مطالعات صورت گرفته تیره کاسنی(Compositae) بزرگترین تیره گیاهی مناطق مرتفع استان محسوب می‌شود. علت فراوانی نسبی گیاهان این تیره را می‌توان به عواملی تکاملی، تنوع بالای گونه‌های آن در کشور، سازش‌پذیری گیاهان این تیره به شرایط سخت کوهستانی و توانایی فوق العاده گیاهان این تیره در ایجاد و انتشار بذرهای کوچک و معمولا مجهز به عوامل انتشار دانست. علاوه بر این بسیاری از گونه های آن از نظر مرتعی و درجه خوشخوراکی در کلاس3 بوده و عملاً مورد چرای دام قرار نمی‌گیرند، بنابراین عامل اصلی تخریب پوشش‌های گیاهی یا چرای دام تاثیری بر حضور بعضی از گونه های این تیره ندارد (جعفری کوخدان،1391).

بررسی جنس‌های گیاهی موجود در منطقه نشان داد، جنس گون(Astragalus) با 7 گونه مهم ترین جنس گیاهی منطقه محسوب می‌شود. گونه‌های این جنس معمولا غیرخوشخوراک بوده چرای دام برای آن‌ها تهدیدی محسوب نمی‌شود(جعفری کوخدان،1391).

این بررسی ها همچنین نشان داد، بلوط ایرانی (Quercus Branti Lindl.)، (عنصر اصلی جنگل‌های زاگرس) یکی از عناصر اصلی رویش‌های ایرانو- تورانی و تیپ غالب جنگل‌های بلوط در منطقه ساورز است. این گونه در منطقه با خط دارمرز 2500 متر از سطح دریا، بر روی سازندهایی با عمق بالای خاک سطحی، پوشش متراکم و تقریبا یکدست با زیر اشکوبی از گراس‌های یکساله نظیر Bromus tectorum L.،  B.danthoniae Trin.، Heteranthelium piliferum (Banks & Soland.) Hochst.، Aegilops triuncialis L.،  Taeniatherum crinitum (Schreb.)Nevski و علفی‌های چندساله مانند ماشک گل خوشه‌ای (Vicia villosa Roth.) و جو وحشی(Hordeum bulbosum L. ) را تشکیل می‌دهد و درختان و درختچه‌هایی نظیر بنه (Pistacia atlantica Desf.)، زالزالک (Crataegus pontica C.Koch)، زبان گنجشک(Fraxinus angustifolia Boiss. )، شیرخشت (Cotoneaster luristanica Klotz) ، ارزن(Amygdalus Haussknechtii(C.K.Schneider Bornm) ، شن (Lonicera nummulariifolia Jaub. & Spach.)، کیکم ((Acer monspessulanum L. ، راناس (Cerasus microcrpa (C.A.Mey)Boiss.) و غیره از دیگر عناصر رویشی همراه جنگل های بلوط هستند.

تنوع اکولوژیکی در منطقه‌ی مورد مطالعه و تغییرات سریع ارتفاع از سطح دریا سبب به وجود آمدن کلیماها و میکروکلیماهای خاص، در نتیجه حضور و شکل گیری تیپ‌ها و جوامع گیاهی با خواهش‌های اکولوژیک متفاوت در منطقه شده است. در حالی که در دامنه‌ های کوه ساورز، شرایط برای حضور جامعه‌ جنگلی بلوط در اشکوب فوقانی و علفی‌های چندساله و یکساله‌ای مثل ماش
(Vicia villosa Roth.)، جارو علفی((Bromus tectorum L.  و گندم نیا (Aegilops triuncialis L.) در زیراشکوب‌ها مهیاست، در ارتفاعات بالا با کاهش دما، افت رطوبت و وزش بادهای شدید شرایط به نفع رویش‌های مقاوم به این تغییرات اکولوژیکی، نظیر کلاه میر حسن (Acantholimon flexosum Boiss.)،شن (Lonicera nummulariifolia Jaub. & Spac.)، دافنه (Daphne mucronata Rayle) و بادام Amygdalus Hausskenechtii (C.K.Schneider) Bornm.)) تغییر می‌کند. حضور گیاهانی با طیف زیستی متفاوت در این رشته کوه نیز قابل توجه است بنابراین می توان از فانروفیت‌ها، ارس
(Juniperus excelsa M.B.)، از ژئوفیت‌ها لاله سرنگون (Fritillaria imperialis L. )، لالهTulipa biflora Pall.))، تره کوهی (Allium ampeloparsum L.) ، از همی کریپتوفیت‌‌ها چویل(Ferulago angulata (Schlecht))  ، جاشیر (Boiss.، Prangus ferulacea (L.)Lindl) ، بیلهر (Dorema aucheri Boiss. ) و از تروفیت‌ها موچه (Cardaria draba (L.)Desv. )، کیسه کشیش
(Capsella bursa-pastoris (L.) Medicus)، شاهتره (Fumaria parriflora Lam.) و غیره را نام برد. به‌علاوه افزایش ارتفاع در منطقه با کاهش تنوع زیستی از دامنه تا قله‌ی آن همراه است.  به عبارتی شیب تنوع زیستی از دامنه به طرف قله کوه کاهش می‌یابد این موضوع را می‌توان هم‌ارز شیب تغییرات نوع زیستی از استوا تا قطب دانست.

بررسی کورولوژی گیاهان منطقه نشان داد، گیاهان با خاستگاه ایرانو-تورانی 7/67 درصد و عناصر رویشی این ناحیه و مشترک با سایر نواحی در مجموع بیش از90 درصد گیاهان منطقه را تشکیل می‌دهند. تعلق داشتن منطقه مورد مطالعه به زیرحوزه کردو – زاگرسی از ناحیه رویشی ایرانو-تورانی نمی‌تواند غیر از این را اثبات کند. البته قرار گرفتن منطقه در مرزهای ناحیه رویشی ایرانو- تورانی، همجواری با نواحی رویشی نبو- سندین، صحارا- عربی و گسترش عناصر مدیترانه‌ای از سمت جنوب غرب کشور از یک سو و از سوی دیگر کوهستانی بودن منطقه و اقلیم دوگانه آن به تبع طبقات ارتفاعی متفاوت در شیب‌های مختلف باعث ایجاد کلیماها و میکروکلیماهای خاص در این رشته کوه شده و شرایط را برای حضور عناصری با خاستگاه دو یا چند ناحیه رویشی فراهم می‌کند. نتایج حاصل از تحقیقات (حسینی برشنه،1392) در منطقه مداب در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز نشان داد که عناصر رویشی با خاستگاه ایرانو-تورانی در مجموع 36/51 درصد از کل گیاهان منطقه مورد مطالعه را تشکیل می دهند. سایر مطالعات در مناطق مشابه نیز چنین نتایجی داشته است، عناصر ایرانوتورانی در مطالعات فلوریستیک منطقه سررود شمالی و سپیدار (مرادیان، 1393)8/62 درصد و مطالعات فلوریستیک کوه‌های آب نهر و کاچیان (حسینی،1392) 84 درصد نشان از کل گونه های گزارش شده را شامل می شود. مطالعات گرگین کرجی و همکاران در منطقه سارال کردستان در محدوده ارتفاعی 2000 تا 2500 متر از سطح دریا از بخش زاگرس شمالی نیز نشان داد گیاهان دارای خاستگاه ایرانو تورانی 72 درصد فلور منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده است (26).

نتایج حاصل از بررسی شکل زیستی منطقه نشان داد، همی کریپتوفیت ها فراوانترین و در رتبه اول سپس تروفیت‌ها دارای رتبه دوم طیف‌های رویشی منطقه می‌باشند. نتایج حاصل از بررسی فلوریستیک منطقه مداب توسط حسینی برشنه در سال 1392 نیز نشان داد، 9/39 درصد از گیاهان منطقه را همی کریپتوفیت‌ها و پس از آن تروفیت‌ها با 9/31 درصد از گیاهان منطقه در رتبه دوم قرار می‌گیرند. در بررسی مشابهی در کوه‌های کاچیان و آب نهر (حسینی، 1392)، همی کریپتوفیت‌ها و تروفیت‌ها به ترتیب با 42 و 3/26 درصد و در بررسی فلوریستیک کوه هجال در دنای شرقی (صیادیان،1391) به ترتیب با 93/63 و 6/13 درصد گزارش شده است. همچنین مطالعات فلوریستیک، اشکال زیستی و جغرافیایی منطقه مرزی تایباد (در مرزهای شرقی) توسط نقی‌نژاد و همکاران نشان داد که همی کریپتوفیت ها با 5/37 درصد و تروفیت ها با 8/32 درصد بیشترین درصد طیف‌های زیستی منطقه را به خود اختصاص می‌دهند. نتایج بدست آمده از مطالعات گرگین کرجی و همکاران در منطقه سارال کردستان در مرزهای غربی ایران نیز مشابه این نتایج است (37) این بررسی‌ها نشان می‌دهد که در گستره‌ی ناحیه‌ی ایرانو-تورانی در ارتفاعات کوهستانی فرم رویشی همی‌کریپتوفیت‌ها بالاترین درصد طیف زیستی منطقه رابه خود اختصاص می‌دهد، غالب شدن همی‌کریپتوفیت‌ها را می‌توان به شریط کوهستانی و اقلیم منطقه نسبت داد. بر اساس نظر آرکی بالد ( Archibald,1995) فراوانی همی‌کریپتوفیت‌ها در هر منطقه نشان دهنده اقلیم سرد و کوهستانی آن منطقه است، بنابراین غالب شدن فرم زیستی همی‌‌کریپتوفیت، نشان‌دهنده سازگاری گیاهان با شرایط اکولوژیکی منطقه است(24). با توجه به فصل خشک تابستان و کمبود بارش، سازگاری همی‌کریپتوفیت‌ها به چنین شرایط اقلیمی باعث شده که این شکل زیستی به ‌‌عنوان مقاوم‌ترین طیف زیستی، درصد بالایی از رستنی‌های دائمی و پایدار منطقه را به‌خود اختصاص دهد. گیاهان با مکانیسم‌های متفاوتی خود را با شرایط محیطی سازگار می‌کنند. تروفیت‌ها، دومین رتبه درصد شکل زیستی منطقه را تشکیل داده و با مکانیسم فرار از خشکی خود را قادر می‌ سازند که دوره خشکی را به صورت بذر سپری کرده و یا اینکه چرخه زندگی خود را متناسب با رطوبت تکمیل کنند. فراوانی تروفیت‌ها در منطقه بیانگر تطبیق چرخه رویشی گیاهان کوتاه عمر با شرایط بارشی و چرای دام در منطقه می باشد زیرا که در اواخر فصل زمستان و اوایل بهار قبل از ورود دام های عشایری این گیاهان، چرخه زندگی کوتاه خود را تکمیل نموده و قبل از کوچ عشایر و چرای دام خزان کرده و با تولید و انتشار بذر از بین می‌روند (جعفری کوخدان، 1393).

نتیجه مطالعات گونه‌های انحصاری نشان می‌دهد که در منطقه‌ی ساورز از 295 گونه‌ی گزارش شده، تعداد 47 گونه گیاهی معادل 93/15 درصد از کل گونه‌ها انحصاری ایران می‌باشند که این امر بر اهمیت منطقه به لحاظ ذخایر ژنتیکی و حفاظت از آن تاکید دارد.فهرست کلی کلیه گونه‌های منطقه به همراه شکل زیستی و کورولوژی آنها در جدول 3 به تفصیل آمده است.

جدول 3- فهرست گونه‌های گیاهی، شکل زیستی و کوروتیپ های منطقه‌ی ساورز