بررسی تأثیر کیتوسان بر باززایی و متابولیت های ثانویه دو گونه گل سوسن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم باغبانی

2 عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی

3 دانشکده کشاورزی

چکیده

گل سوسن با پتانسیل بالای اقتصادی، یکی از مهمترین گل‌ها در بین محصولات باغبانی و زینتی در سراسر جهان بوده و چهارمین جایگاه را در بین گل‌ها به خود اختصاص داده است. به منظور بررسی اثرات غلظت‌های مختلف کیتوسان (صفر (شاهد)،50، 100 و 150 و 200 میلی‌گرم در لیتر) بر باززایی و تولید متابولیت‌های ثانویه دو گونه سوسن (L. ledebourii, L. dandie) در محیط کشت پایه MS، آزمایشی به صورت طرح کاملاً تصادفی با 10 تکرار انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که تأثیر تیمار کیتوسان بر صفات مورفولوژیکی مثل وزن‌تر، ارتفاع گیاه، تعداد ریشه، تعداد پیازچه، درصد باززایی، کلروفیل b ,a و کل و متابولیت‌های ثانویه فنل در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار بود. تأثیر کیتوسان بر روی فلاونوئید نیز در سطح احتمال 5 درصد معنی‌دار بود. نتایج حاصل از مقایسه میانگین داده‌ها نیز نشان داد که بیش‌ترین وزن‌تر و تعداد پیازچه از گونه چلچراغ در محیط کشت حاوی 200 پی‌پی‌ام کیتوسان حاصل شد. بیش‌ترین ارتفاع گیاهچه، تعداد ریشه، درصد باززایی، کلروفیل a، b، فنل کل و فلاونوئید کل نیز تأثیر از گونه دندیه با غلظت 200 پی‌پی‌ام حاصل گردید. در کل نتایج نشان داد که کیتوسان می‌تواند تأثیر مثبتی بر باززایی برخی از گونه‌های سوسن داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effect of Chitosan on Regeneration and Secondary Metabolite Production of Two Species of Lily Flower

نویسندگان [English]

  • Mahsa Khalafi 1
  • Younes Pourbeyrami hir 2
  • Esmaeil Chamani 3
  • Hassan Maleki Lajayer 1

1 Horticulture dep.

2 University of Mohaghegh ardebili

3 Agriculture Faculty

چکیده [English]

Lily flower with a high economical potential, is one of the most important flowers between horticultural and ornamental crops in worldwide and occupies the fourth place among flowers. In order to investigate the effects of different concentration of Chitosan (0 (control), 50, 100 and 150 and 200 mg/L) on regeneration and secondary metabolites production of two species of lily (L. ledebourii, L. dandie) in MS medium, an experiment was conducted based on a completely randomized design with 10 replications. The results of analysis of variance showed that chitosan significantly (P≤0.01) affected most of the morphological traits such as fresh weight, plant height, root numbers, bulblet numbers, percentage of regeneration, chlorophyll b, a and total and secondary phenol metabolites. The effects of chitosan on flavonoid was significant at 5% level. The mean comparison also revealed that the highest number and weight of bulblet in lilium ledebourii species was observed on MS medium containing 200 mg/l chitosan. However, the highest amount of plant height, root number, percentage of regeneration, chlorophyll a and b, total phenol and total flavonoid also was obtained in Lilium dandie species treated by 200 mg/l of chitosan. In conclusion, our findings highlight that the chitosan can positively affected regeneration of some lilium species.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chitosan
  • Lilium
  • Regeneration rate
  • Secondary metabolites
  • Tissue culture

بررسی تأثیر کیتوسان بر باززایی و متابولیت­های ثانویه دو گونه گل سوسن

مهسا خلفی، یونس پوربیرامی هیر*، اسماعیل چمنی و حسن ملکی لجایر

ایران، اردبیل، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه علوم باغبانی.

تاریخ دریافت: 04/08/1398          تاریخ پذیرش: 24/10/1399

چکیده

گل سوسن با پتانسیل بالای اقتصادی، یکی از مهمترین گل­ها در بین محصولات باغبانی و زینتی در سراسر جهان بوده و چهارمین جایگاه را در بین گل­ها به خود اختصاص داده است. به منظور بررسی اثرات غلظت­های مختلف کیتوسان (صفر (شاهد)،50، 100 و 150 و 200 میلی­گرم در لیتر) بر باززایی و تولید متابولیت­های ثانویه دو گونه سوسن (L. dandie و
 L. ledebouri) در محیط کشت پایه MS، آزمایشی به صورت طرح کاملاً تصادفی با 10 تکرار انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که تأثیر تیمار کیتوسان بر صفات مورفولوژیکی مثل وزن‌تر، ارتفاع گیاه، تعداد ریشه، تعداد پیازچه، درصد باززایی، کلروفیل b ,a و کل و متابولیت‌های ثانویه فنل در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار بود. تأثیر کیتوسان بر روی فلاونوئید نیز در سطح احتمال 5 درصد معنی­دار بود. نتایج حاصل از مقایسه میانگین داده‌ها نیز نشان داد که بیش‌ترین وزن‌تر و تعداد پیازچه از گونه چلچراغ در محیط کشت حاوی 200 پی­پی­ام کیتوسان حاصل شد. بیش‌ترین ارتفاع گیاهچه، تعداد ریشه، درصد باززایی، کلروفیل a، b، فنل کل و فلاونوئید کل نیز تأثیر از گونه دندیه با غلظت 200 پی­پی­ام حاصل گردید. در کل نتایج نشان داد که کیتوسان می­تواند تأثیر مثبتی بر باززایی برخی از گونه­های سوسن داشته باشد.

واژه های کلیدی: درصدباززایی، کشت بافت، کیتوسان، گل سوسن، متابولیت ثانویه،

* نویسنده مسئول، تلفن: 09141568053 ، پست الکترونیکی: Younes_ph62@uma.ac.ir

مقدمه

 

در حال حاضر نزدیک 400 هزار گونه گیاهی شناسایی شده، که بخشی از آن به عنوان گیاهان زینتی مورد استفاده قرار می­گیرد. و گل سوسن در زمره مهمترین گل‌های شاخه بریده، در جایگاه چهارم زینتی پس از رز، میخک و داوودی قرار دارد و تولید آن بیش از 300 میلیون شاخه گل است بنابراین گیاهان زینتی جزئی جدا نشدنی زندگی ما انسانهاست باید هرچه بیشتر و بهتر درشناخت، حفظ و ازدیاد آنها بکوشیم (38). سوسن­ها را می­توان با روش­های جنسی و غیر­جنسی تکثیرکرد. بیشتر ارقام از نظرتجاری، از طریق روش­های رویشی، یعنی سوخک­ها و پاجوش­ها و پیازچه­های نابجا و فلس­های پیازی و کشت بافت تکثیر می­شوند (17).

گل سوسن چلچراغ  یکی از گونه­های بسیار زیبای جنس لیلیوم از تیره سوسن­سانان می­باشد. این گیاه بومی شمال کشور و لنکران جمهوری آذربایجان است این گونه در معرض خطر، امروزه به دلیل زینتی بودن و برداشت بی‌رویه، نسل آن در حال انقراض است (7 و 39). گل سوسن دندیه یک گونه جدید از هیبرید آسیایی است. گل آن نارنجی قرمز است. پیازهای این گونه خوراکی است. طعم آن شیرین بوده و نه تنها ارزش تغذیه­ای بالایی دارد بلکه حاوی مقادیر زیادی از مواد فعال زیستی است (41).

استفاده از تکنیک کشت بافت کنترل بیشتری از شرایط بیرون دارد و می­توان تعداد زیادی از گیاهان را در فضایی محدود ارزیابی کرد و امکان انجام آزمایش­ها در شرایط یکسان در تمام طول سال امکان­پذیر است. بسیاری از عکس العمل­های فیزیولوژی و مورفولوژی و بیوشیمیایی گیاه در شرایط کشت بافت قابل اندازه­گیری است (33).

   کیتوسان مشتق اصلی کیتین و فرم داستیله شده آن می‏باشد که در نتیجه داستیلاسیون آلکالین کیتین حاصل می‏شود. همچنین کیتوسان به‏طور طبیعی در برخی از قارچ‏ها تولید می‏گردد که میزان آن بسیار کمتر از میزان کیتین می‏باشد (14). آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﺄثیر ﻛﻴﺘﻮسان ﺑﺮ شاخصﻫﺎی ﺑﻴﻮﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻣﻮرﻓﻮﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در ﮔﻴﺎه دارویی شیرین برگ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار گرفته است و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻣﺤﻠﻮل پاشی ﻛﻴﺘﻮسان ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ مناسب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ محرک زﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻬﺒﻮد در ﺻﻔﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﮔﻴﺎه شیرین برگ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ، ﻛﻴﺘﻮسان از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آﻧﺰﻳﻢﻫﺎی ﻛﻠﻴﺪی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺤﺮک ﻛﺎرآمد در ﺗﻮﻟﻴﺪ متاﺑﻮﻟﻴﺖﻫﺎی ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﮔﻴﺎه شیرین برگ مانند رﺑﺎدﻳﻮزﻳﺪ A تأﺛﻴﺮگذار می­باشد (26). در ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﻣﺤﺮک ﻛﻴﺘﻮسان ﺑﺮ ﮔﻴﺎه داروﻳﻲ ﭘﻮﻧﻪ نیز ﮔﺰارش شده ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺮک ﻛﻴﺘﻮسان ﺻﻔﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ مانند وزن­تر و ارتفاع گیاه اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓت (18). همچنین گزارش شده که غلظت­های مناسب کیتوسان درصد باززایی گیاهان ارکیده را به طور معنی­دار تحت تأثیر قرار داده است (29). جامی و همکاران (2) نیز در بررسی اثر کیتوسان بر شاخص­های مورفولوژیکی گیاه نوروزک مشاهده کردند که اثر کیتوسان بر ارتفاع گیاه نوروزک معنی­دار بوده است و ارتفاع گیاه نوروزک به طور معنی­دار نسبت به شاهد افزایش داشته است. هنگ و همکاران (19) اثر محرک کیتوسان بر گیاه دارویی پونه را بررسی نموده و گزارش کردند که ارتفاع گیاهچه با مصرف محرک کیتوسان افزایش یافت. دزینگ و همکاران (15) نیز افزایش ارتفاع گیاه قهوه در غلظت 60 پی­پی­ام کیتوسان را گزارش کردند.

استفاده از  گیاهان  زینتی  در  جوامع  مختلف معمول شده

است. در کشور ما نیز عامه مردم به منظور زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻃﺮاوت ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ، از گل­ها و گیاهان زینتی استفاده می‍نمایند. امروزه استفاده از گل سوسن کاربرد گسترده­ای به­عنوان گل بریده و گیاه گلدانی دارد لذا دست یافتن به روش­های مؤثر برای تکثیر بهینه با توجه به طولانی بودن زمان گلدهی در تکثیر با بذر، ازدیاد آن با روش غیرجنسی نظیر کشت‌بافت سبب تسریع در گلدهی می‌گردد در بسیاری از موارد تولید متابولیت ثانویه می­تواند به وسیله تیمار با محرک­ها افزایش یابد. محرک­ها بر اساس منبع تولید به محرک­های درون­زا و برون­زا (مانند کیتوسان) طبقه­بندی می­شوند در همین راستا در پژوهش حاضر از کیتوسان به عنوان محرک به منظور باززایی و تولید متابولیت­های ثانویه دو گونه سوسن در شرایط درون شیشه­ای استفاده شد.

مواد و روشها

این پژوهش در آزمایشگاه کشت بافت و بیوتکنولوژی گروه باغبانی و فضای سبز دانشگاه محقق اردبیلی انجام گردید. برای انجام این پژوهش ابتدا سوخ دو گونه مختلف از گل سوسن با اسامی علمی ledebourii, L. dandie L. تهیه و سپس به منظور پرآوری درون شیشه­ای، فلس آنها کشت گردید. جهت ضد­عفونی ریز­نمونه از  اتانول 70 % به مدت 60 ثانیه و هیپوکلریت سدیم 5/2 % به مدت 20 دقیقه استفاده شد، سپس ریز­نمونه­ها سه بار با آب مقطر استریل به مدت 2، 5 و 15 دقیقه شستشو داده شدند. پس از ضدعفونی ریز نمونه­ها با استفاده از یک پنس استریل زیر هود لامینار روی محیط کشت پایه MS بدون تنظیم کننده­های رشد انتقال یافتند. پس از استقرار ریزنمونه­ها در محیط کشت، درب ظروف کشت توسط فویل الومینیومی و پارافیلم بسته شد. پس از باززایی نمونه­ها واکشت انجام شد تا پیازچه­­های درون شیشه­ای به اندازه مناسب برسند و فلس­های پیازچه درون شیشه­ای جهت اعمال تیمارها استفاده شدند. بدین منظور فلس هر یک از گونه­ها را بطور جداگانه در محیط­های کشت جامد حاوی کیتوسان در پنج سطح صفر (شاهد)،50، 100 و 150 و 200 میلی­گرم در لیتر کشت شدند. همچنین در محیط کشت یاد شده 30 گرم در لیتر ساکارز به عنوان منبع کربوهیدرات و 8 گرم در لیتر آگار برای جامد کردن محیط کشت به کار برده شد. قبل از افزودن آگار pH محیط کشت در7/5 تنظیم شد. پس از توزیع محیط کشت  در شیشه مربایی حاوی 20 میلی­لیتر محیط کشت جامد پایه MS و با 10 تکرار و چهار فلس در هر تکرار به عنوان واحد آزمایشی در نظر گرفته شد. جهت ضدعفونی محیط کشت در دمای 121 درجه سانتی گراد و فشار 2/1 کیلوگرم بر سانتی­متر مربع اتوکلاو شدند. سپس نمونه­ها نمونه­ها در یک اتاقک رشد با 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی در روز، شدت نور  2000 لوکس و دمای 25 درجه سانتی­گراد قرار داده شدند. پس از انتقال نمونه­های کشت شده به اتاقک رشد و ژرمیناتور، کنترل روزانه به منظور بررسی تغییرات در رشد و نمو و باززایی نمونه­ها و همچنین حذف کشت­های آلوده انجام گردید.

اندازه‌گیری صفات

وزن­تر گیاهچه: بعد از خارج نمودن گیاهچه­ها از محیط کشت، ابتدا محیط کشت اطراف آن­ها را به صورت کامل تمیز نموده و سپس با استفاده از ترازوی با دقت یک هزارم، وزن­تر اندازه­گیری شد.

ارتفاع گیاهچه: بعد از خارج کردن گیاهچه­ها از محیط کشت و تمیز نمودن ژل اطراف آن­ها ارتفاع گیاهچه­ها با استفاده از خط­کش اندازه­گیری شد.

تعداد ریشه و پیازچه: تعداد ریشه، پیازچه، بعد از خارج کردن گیاهچه­ها از محیط کشت و تمیز نمودن ژل اطراف آن­ها شمارش گردید.

درصد باززایی: درصد باززایی با مشاهده میزان رشد یک واحد آزمایشی تعیین شد.

میزان کلروفیل: اندازه‌گیری کلروفیل با استفاده از روش اسپکتروفتومتری و در دو طول موج 663 و 645 نانومتر انجام گرفت. مقدار کلروفیل­های a و b و کلروفیل کل بر طبق معادله خطی­های زیر به دست آمد.

(19.3× A663 –0.86 A645) V/100W= کلروفیل a

= (19.3× A645 – 3.6× A663) V/100W کلروفیلb

a کلروفیل b + کلروفیل =کلروفیل کل

اندازه گیری میزان فنل کل: بر اساس روش اسلینکرد و سینگلتون (36) با کمی تغییر و با استفاده از معرف فولین سیوکالتیو محاسبه گردید غلظت فنل بر مبنای مقادیر ناشی از واکنش عصاره با معرف فولین سیوکالتیو و بر اساس مقایسه آن با محلول­های استاندارد اسید گالیک با غلظت­های صفر، 20، 40، 60، 80، 100، 120، 180 و 200 میلی­گرم بر لیتر تهیه شد و بر طبق معادله خط رو به رو از منحنی استاندارد اسید گالیک به دست آمد.

Y= 0.0028 X + 0.1652

اندازه­گیری فلاونوئیدکل: اندازه­گیری فلاونوئید ﺑﻪ روش رﻧﮓ ﺳﻨﺠﯽ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم ﮐﻠﺮﯾﺪ و با روش کومار و شارما (21) انجام ﺷﺪ. محاسبه غلظت فلاونوئید بر اساس مقایسه آن با محلول­های استاندارد کوئرستین با غلظت­های صفر، 10، 20، 40، 60، 80 و 100 میکروگرم بر میلی­لیتر تهیه شد و بر طبق معادله خط به دست آمده زیر از منحنی استاندارد کوئرستین به دست آمد.

Y= 0.0053 X - 0.092

تجزیه و تحلیل داده­ها: داده­ها با استفاده از نرم افزار آماریSPSS تجزیه و تحلیل شدند. مقایسه میانگین با آزمون چند دامنه­ای دانکن و نمودارها نیز با استفاده از Excel رسم گردید.

نتایج

بررسی  تأثیر  غلظت‌های  مختلف  کیتوسان  بر  صفات

مورفولوژیکی دو گونه گل سوسن: وزن تر گیاهچه: نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس داده­ها نشان داد اثرات اصلی در سطح احتمال 1% معنی­دار بود اما اثر متقابل گونه و غلظت­های مختلف کیتوسان معنی­دار نبود (جدول 1). مقایسه میانگین داده­ها نیز نشان داد که بیشترین وزن تر متعلق به گونه چلچراغ بود (نمودار 1). بین مقادیر مختلف کیتوسان­ نیز غلظت 200 پی­پی­ام بیشترین تأثیر را در افزایش وزن­تر داشت و پس از آن غلظت 150 پی­پی­ام قرار داشت که با سایر غلظت­ها اختلاف معنی­داری را نشان دادند کمترین تأثیر نیز در غلظت 0 میلی گرم در لیتر کیتوسان مشاهده شد (نمودار 2).

 

 

 

جدول 1- تجزیه واریانس تأثیر گونه و کیتوسان برصفات مورفولوژیکی گل سوسن

منابع تغییرات

درجه آزادی

((df

میانگین مربعات(MS)

 

 

وزن تر

ارتفاع گیاهچه

تعداد ریشه

درصد باززایی

تعداد پیازچه

گونه

1

ns01/0

**9/410

ns07/1

**4/8341

**8/545

کیتوسان

4

**51/0

ns8/4

**81/6

**5/2000

**1/31

گونه×کیتوسان

4

ns 78/0

ns93/0

ns3/2

**1/1110

**5/13

خطا

89

05/0

55/1

67/1

22/23

05/3

ضریب تغییرات

 

19/34

33/35

69/30

31/22

94/39

               

*,**و ns به ترتیب نشان دهنده معنی داری در سطح احتمال 5% و 1% وعدم اختلاف معنی­دار می­باشد

 

   

نمودار 1- تأثیر نوع گونه بر وزن تر گیاهچه                            نمودار 2- تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر وزن تر گیاهچه

 

 

ارتفاع گیاهچه: با توجه به نتایح به دست آمده از تجزیه واریانس داده­ها مشخص شد که تأثیر اثرات اصلی (کیتوسان و گونه) بر ارتفاع گیاهچه در سطح احتمال 1% معنی­دار بود (جدول 1). مقایسه میانگین داده­ها نیز نشان داد که بین گونه­های مختلف بیشترین ارتفاع گیاهچه در گونه دندیه بود (نمودار 3) همچنین با افزایش مقدار کیتوسان­ تا غلظت 150 پی­پی­ام ارتفاع گیاهچه­ها افزایش نشان داد و بعد از آن کاهش یافت هر چند این اختلاف معنی­دار نبود (نمودار 4).

 

 

        نمودار3- تأثیر نوع گونه بر ارتفاع گیاهچه                                 نمودار4- تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر ارتفاع گیاهچه

 

 

تعداد ریشه: نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که تأثیر نوع گونه و کیتوسان بر شاخص تعداد ریشه در سطح احتمال 1 % معنی­دار بود (جدول 1). مقایسه میانگین داده­ها نشان داد که بیشترین تعداد ریشه از گونه دندیه بدست آمد (نمودار 5). غلظت 200 پی­پی­ام کیتوسان­ها نیز بیشترین تعداد ریشه را داشت و کمترین تعداد ریشه در تیمار شاهد (0 میلی گرم در لیتر) مشاهده شد (نمودار 6).

 

 

 

نمودار 5- تأثیر نوع گونه بر تعداد ریشه                                   نمودار 6- تأثیر  غلظت­های مختلف کیتوسان بر تعداد ریشه

 

درصد باززایی: تجزیه واریانس درصد باززایی نشان داد اثرات متقابل گونه و کیتوسان در سطح احتمال 1% معنی­داری می­باشد اثرات اصلی آن نیز در سطح احتمال 1% معنی دار بود (جدول 1). نتایج حاصل از مقایسه میانگین داده­ها با استفاده از آزمون چنددامنه­ای دانکن نشان داد که بیشترین درصد باززایی در هر دو رقم از غلظت 200 پی­پی­ام کیتوسان بدست آمد و کمترین میزان نیز در هر دو گونه در تیمار شاهد (0 میلی گرم در لیتر کیتوسان) مشاهده شد هر چند درصد باززایی در گونه دندیه بیشتر از گونه چلچراغ بود (نمودار 7 و شکل 1).

تعداد پیازچه: نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که اثر متقابل گونه و کیتوسان اعمال شده و اثرات اصلی آن بر تعداد پیازچه در سطح احتمال 1% معنی­دار بود (جدول 1). مقایسه میانگین داده­ها نیز نشان داد که بیشترین و کمترین تعداد پیازچه در هر دو گونه به­ترتیب از غلظت 200 و 0 پی­پی­ام کیتوسان حاصل شد. بین گونه­ها نیز سوسن چلچراغ بیشترین تعداد پیازچه را داشت که با گونه دندیه اختلاف معنی­داری داشت (نمودار 8 و شکل2).

 

 

  

نمودار 7- تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر درصد باززایی         نمودار 8- تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر تعداد پیازچه

 

شکل1- تأثیر غلظت­0 (شاهد) و200 کیتوسان بر رشد گونه­ دندیه    شکل 2- تأثیر غلظت­ 0 (شاهد) و 200  کیتوسان بر رشد گونه­ چلچراغ

 

 

میزان کلروفیل a: نتایج حاصل از تجزیه واریانس تأثیر غلظت‌های مختلف کیتوسان بر شاخص میزان کلروفیل a در دو گونه سوسن نشان داد که تأثیر اثرات اصلی و اثر متقابل کیتوسان و گونه بر این شاخص در سطح احتمال1% معنی‌دار بود (جدول 2). نتایج حاصل از مقایسه میانگین داده­ها نشان داد که بیشترین میزان کلروفیل a در هر دو گونه از غلظت 200 پی­پی­ام و کمترین نیز از غلظت 0 پی­پی­ام (شاهد) کیتوسان بدست آمد (نمودار 9).

ارتفاع گیاهچه: با توجه به نتایح به دست آمده از تجزیه واریانس داده­ها مشخص شد که تأثیر اثرات اصلی (کیتوسان و گونه) بر ارتفاع گیاهچه در سطح احتمال 1% معنی­دار بود (جدول 1).

 

 

جدول 2- تجزیه واریانس تأثیر گونه و کیتوسان برصفات مورفولوژیکی و متابولیت­های ثانویه گل سوسن

منابع تغییرات

درجه آزادی((df

میانگین مربعات(MS)

 

 

کلروفیلa

کلروفیلb

کلروفیل کل

فنل

فلاونوئید

گونه

1

**9/199

**81/0

**7/238

**6/7751

**01/6510

کیتوسان

4

**63/0

**18/0

**69/2

**4/1021

**3/3302

گونه×کیتوسان

4

**282/3

**54/0

**26/5

**5/1928

ns9/1069

خطا

89

42/0

06/0

94/0

5/4346

6/4584

ضریب تغییرات

 

04/31

83/95

82/34

60/12

99/23

               

*,**و ns به ترتیب نشان دهنده معنی داری در سطح احتمال 5% و 1% وعدم اختلاف معنی­دار می­باشد

   

               نمودار 1- تأثیر نوع گونه بر وزن تر گیاهچه                            نمودار 2- تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر وزن تر گیاهچه

 

 

مقایسه میانگین داده­ها نیز نشان داد که بین گونه­های مختلف بیشترین ارتفاع گیاهچه در گونه دندیه بود (نمودار 3) همچنین با افزایش مقدار کیتوسان­ تا غلظت 150 پی­پی­ام ارتفاع گیاهچه­ها افزایش نشان داد و بعد از آن کاهش یافت هر چند این اختلاف معنی­دار نبود (نمودار 4).

تعداد ریشه: نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که تأثیر نوع گونه و کیتوسان بر شاخص تعداد ریشه در سطح احتمال 1 % معنی­دار بود (جدول 1).

 

 

 

       نمودار3- تأثیر نوع گونه بر ارتفاع گیاهچه                          نمودار4- تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر ارتفاع گیاهچه

 

مقایسه میانگین داده­ها نشان داد که بیشترین تعداد ریشه از گونه دندیه بدست آمد (نمودار 5). غلظت 200 پی­پی­ام کیتوسان­ها نیز بیشترین تعداد ریشه را داشت و کمترین تعداد ریشه در تیمار شاهد (0 میلی گرم در لیتر)  مشاهده شد (نمودار 6).

 

 

         نمودار 5- تأثیر نوع گونه بر تعداد ریشه                                   نمودار 6- تأثیر  غلظت­های مختلف کیتوسان بر تعداد ریشه

 

درصد باززایی: تجزیه واریانس درصد باززایی نشان داد اثرات متقابل گونه و کیتوسان در سطح احتمال 1% معنی­داری می­باشد اثرات اصلی آن نیز در سطح احتمال 1% معنی دار بود (جدول 1). نتایج حاصل از مقایسه میانگین داده­ها با استفاده از آزمون چنددامنه­ای دانکن نشان داد که بیشترین درصد باززایی در هر دو رقم از غلظت 200 پی­پی­ام کیتوسان بدست آمد و کمترین میزان نیز در هر دو گونه در تیمار شاهد (0 میلی گرم در لیتر کیتوسان) مشاهده شد هر چند درصد باززایی در گونه دندیه بیشتر از گونه چلچراغ بود (نمودار 7 و شکل 1).

تعداد پیازچه: نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که اثر متقابل گونه و کیتوسان اعمال شده و اثرات اصلی آن بر تعداد پیازچه در سطح احتمال 1% معنی­دار بود (جدول 1). مقایسه میانگین داده­ها نیز نشان داد که بیشترین و کمترین تعداد پیازچه در هر دو گونه به­ترتیب از غلظت 200 و 0 پی­پی­ام کیتوسان حاصل شد. بین گونه­ها نیز سوسن چلچراغ بیشترین تعداد پیازچه را داشت که با گونه دندیه اختلاف معنی­داری داشت (نمودار 8 و شکل2).

 

  

نمودار 7- تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر درصد باززایی         نمودار 8- تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر تعداد پیازچه

 

شکل1- تأثیر غلظت­0 (شاهد) و200 کیتوسان بر رشد گونه­ دندیه    شکل 2- تأثیر غلظت­ 0 (شاهد) و 200  کیتوسان بر رشد گونه­ چلچراغ

 

میزان کلروفیل a: نتایج حاصل از تجزیه واریانس تأثیر غلظت‌های مختلف کیتوسان بر شاخص میزان کلروفیل a در دو گونه سوسن نشان داد که تأثیر اثرات اصلی و اثر متقابل کیتوسان و گونه بر این شاخص در سطح احتمال1% معنی‌دار بود (جدول 2). نتایج حاصل از مقایسه میانگین داده­ها نشان داد که بیشترین میزان کلروفیل a در هر دو گونه از غلظت 200 پی­پی­ام و کمترین نیز از غلظت 0 پی­پی­ام (شاهد) کیتوسان بدست آمد (نمودار 9).

 

 

جدول 2- تجزیه واریانس تأثیر گونه و کیتوسان برصفات مورفولوژیکی  و متابولیت­های ثانویه گل سوسن

منابع تغییرات

درجه آزادی((df

میانگین مربعات(MS)

 

 

کلروفیلa

کلروفیلb

کلروفیل کل

فنل

فلاونوئید

گونه

1

**9/199

**81/0

**7/238

**6/7751

**01/6510

کیتوسان

4

**63/0

**18/0

**69/2

**4/1021

**3/3302

گونه×کیتوسان

4

**282/3

**54/0

**26/5

**5/1928

ns9/1069

خطا

89

42/0

06/0

94/0

5/4346

6/4584

ضریب تغییرات

 

04/31

83/95

82/34

60/12

99/23

               

*,**و ns به ترتیب نشان دهنده معنی داری در سطح احتمال 5% و 1% وعدم اختلاف معنی­دار می­باشد

 

 

میزان کلروفیل b: نتایج حاصل از تجزیه واریانس تأثیر غلظت‌های مختلف کیتوسان بر روی شاخص میزان کلروفیل b در دو گونه سوسن نشان داد که تأثیر اثرات اصلی و اثر متقابل کیتوسان و رقم بر این شاخص در سطح احتمال1% معنی‌دار بود (جدول 2). بر اساس مقایسه میانگین اثر متقابل غلظت­های مختلف کیتوسان و گونه بر شاخص میزان کلروفیل b مشخص شد که بیشترین میزان کلروفیل b در هر دو گونه در غلظت 200 پی­پی­ام مشاهده شد هر چند در گونه دندیه کمی بیشتر از گونه چلچراغ بود ولی با هم اختلاف معنی­داری نداشتند. کمترین میزان کلروفیل b نیز در هر دو گونه در غلظت 0 پی­پی­ام (تیمار شاهد) بدست آمد (نمودار 10).

میزان کلروفیل کل: نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که تأثیر غلظت‌های مختلف کیتوسان، تأثیر گونه و نیز  اثر متقابل کیتوسان و گونه بر میزان کلروفیل کل در سطح احتمال1% معنی‌دار بود ( جدول 2).

 

 

   نمودار 9- اثر متقابل کیتوسان و گونه بر میزان کلروفیل a            نمودار 10- اثر متقابل کیتوسان و گونه بر میزان کلروفیلb

 

مقایسه میانگین داده­ها نیز نشان داد بیشترین میزان کلروفیل در گونه دندیه با غلظت 200 پی­پی­ام حاصل شد. کمترین میزان کلروفیل نیز از گونه چلچراغ با غلظت 0 پی­پی­ام  (شاهد) حاصل گردید (نمودار 11).

بررسی تأثیر غلظت‌های مختلف کیتوسان بر متابولیت­های ثانویه دو گونه گل سوسن

میزان فنل کل:  نتایج  تجزیه  واریانس  تأثیر   غلظت‌های

مختلف کیتوسان بر میزان فنل کل در دو گونه سوسن نشان داد که اثر متقابل کیتوسان و گونه و همچنین اثرات اصلی بر این شاخص در سطح احتمال 1% معنی‌دار بود ( جدول 2). مقایسه میانگین اثر متقابل غلظت‌های مختلف کیتوسان و گونه بر شاخص فنل کل نیز نشان داد که بیشترین و کمترین میزان فنل کل در هر دو گونه به ترتیب از غلظت 200 و 0 پی­پی­ام کیتوسان حاصل شد (نمودار 12).

 

 

  

نمودار 11- اثر متقابل کیتوسان و گونه بر میزان کلروفیل کل              نمودار 12- اثر متقابل کیتوسان و گونه بر میزان فنل کل

 

میزان فلاونوئید کل: با توجه به نتایح به دست آمده از تجزیه واریانس داده­ها اثرات متقابل گونه و کیتوسان تفاوت معنی­داری با هم نداشت اما اثرات اصلی آن در سطح احتمال 5% معنی دار بود (جدول 2) در مقایسه میانگین بین گونه­های مختلف بیشترین فلاونوئید در گونه دندیه مشاهده شد که با گونه چلچراغ تفاوت معنی­داری داشت (نمودار 13) بین غلظت­های مختلف کیتوسان غلظت 200 پی­پی­ام بهترین تأثیر را بر روی میزان فلاوئید نشان داد و کمترین تأثیر مربوط به غلظت 0و بدنبال آن 50 پی­پی­ام بود (نمودار 14).

 

 

         نمودار 13- تأثیر گونه بر میزان فلاونوئید کل                         نمودار 14- تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر میزان فلاونوئید کل

 

بحث

نتایج نشان داد که بیشترین تأثیر در میزان این شاخص­ها مربوط به تیمار کیتوسان با غلظت 200 پی­پی­ام می­باشد. مکانیزم عمل کیتوسان بر افزایش رشد گیاهان ناشناخته باقی مانده است ولی به نظر می­رسد که مصرف کیتوسان با تحریک رشد گیاهچه و در نتیجه افزایش جذب آب و مواد غذایی و انتقال بهتر مواد در اندام گیاهی منجر به افزایش وزن­تر گیاه می­گردد (12). نتایج حاصل از پژوهشهای زیر یافته­های پژوهش حاضر را تایید مینماید سینگلا و گاری (35) نشان دادند که با کاربرد غلظت­های مختلف کیتوسان در گیاه لوبیا وزن­تر و خشک ریشه و ساقه افزایش دهد. که با نتایج آزمایش حاضر مطابقت دارد. در تحقیقاتی مشابه که بر روی گیاه توت فرنگی و برنج انجام شد تیمار کیتوسان باعث افزایش وزن تر و خشک برگ شد (33). به نظر می­رسد که مصرف کیتوسان با تحریک رشد گیاهچه و در نتیجه افزایش جذب آب و مواد غذایی و انتقال بهتر مواد در اندام گیاهی منجر به افزایش وزن­تر گیاه، افزایش تعداد غده­های تولید شده و نیز افزایش تعداد شاخه می‍گردد (32).

با توجه به نتایح به دست آمده از تجزیه واریانس داده­ها  بیشترین ارتفاع گیاهچه در گونه دندیه و در غلظت 150 پی­پی­ام بدست آمد. نتایج مشابهی توسط سید شریفی (4) گزارش شده است که ارتفاع گیاهچه در غلظت­های مختلف کیتوسان نسبت به تیمار شاهد در گیاه گلرنگ افزایش نشان داده است. گوان و همکاران (17) در آزمایشی که بر روی ذرت انجام دادند به این نتیجه رسیدند که کیتوسان در رشد، ارتفاع و عملکرد گیاهان و همچنین در فیزیولوژی و متابولیسم گیاهان مختلف اثرات بسیار مثبتی دارد. بهبود رشد ممکن است نتیجه افزایش تقسیم سلولی در مریستم انتهایی باشد.

در پژوهشی دیگر کیتوسان با افزایش تعداد و طول ریشه­ها باعث بهبود ریشه­زایی قلمه­های انگور تولیدی شده است (16و 5). نورافکن (9) نشان داد که با افزایش غلظت مصرف کیتوسان، تعداد ریشه ریزنمونه­های به لیمو افزایش یافته است. نو و همکاران نیز (30) در آزمایشی روی گیاه ارکیده اثر شدید کیتوسان بر رشد و توسعه ریشه گیاه را گزارش نموده­اند. که با نتایج آزمایش حاضر مطابقت دارد. از آنجایی که افزایش در طول ریشه سبب افزایش در جذب آب و مواد غذایی می­شود، به نظر می­آید با مصرف این ماده در شرایط درون شیشه­ای، گیاهان تیمار شده با افزایش طول ریشه توانستند مقدار زیادی مواد غذایی را از محیط جذب کرده و رشد خود را افزایش دهند (6). کاربرد کیتوسان در مطالعات کشت بافتی در دهه­های أخیر برای افزایش باززایی گیاهان رو به فزونی است (11) در این تحقیق باززایی ریزنمونه­های کشت شده در محیط حاوی تیمارهای کیتوسان با افزایش غلظت کیتوسان افزایش یافته است (شکل1). بر همین اساس نور افکن (9) در پژوهشی نشان داد مصرف کیتوسان موجب افزایش درصد باززایی ریزنمونه­های به لیمو شده است. ایت بارکا و همکاران (10) گزارش کردند کیتوسان در کشت بافت انگور رشد و نمو و درصد باززایی نمونه­ها را تحریک نمود که با نتایج آزمایش حاضر مطابقت دارد. به طور کلی نتایج مطالعات نشان می­دهد کیتوسان باعث افزایش رشد، توسعه سلولی و در نتیجه افزایش عملکرد در گیاه می­شود (37) کیتوسان با استفاده از افزایش فعالیت آنزیم­های کلیدی در متابولیسم نیتروژن (نیترات ردوکتاز، گلوتامین و پروتئاز سنتاز) و بهبود انتقال نیتروژن باعث توسعه و رشد می­شود (28).

به ­طور کلی در پژوهش حاضر با افزایش غلظت کیتوسان تعداد پیازچه در گونه چلچراغ افزایش یافت، شایان ذکر است که افزایش تحریک کنندگی کیتوسان بر صفات مورفولوژیکی گیاهان توسط محققان بسیاری به اثبات رسیده است (28). تأثیر مثبت کیتوسان بر تعداد پیازچه و رشد و عملکرد گیاهان توسط ملک­پور و همکاران (24) و همچنین باززایی درون شیشه­ای برخی از گیاهان از قبیل انگور (5) به اثبات رسیده است.

تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر مقدار کلروفیل a و b  نیز مثبت بود به نظر می­رسد که کیتـوسان در افـزایش کلروفیـل و فتوسنتز نقش دارد و علاوه بر این، ثابت شده است که کیتوسان بیان ژن  ycf2(شماره مسلسل DQ268736) کلروپلاست برگ را تحت تأثیر قرار میدهد. بـه طـوری که تغییرات در اندازه کلروپلاست ممکن اسـت عامـل تحریـک کننده رشد گیاهان باشد (22). مهدوی و همکاران (8) دریافتند که مصرف کیتوسان سبب افزایش قابل ملاحظه مقدار کلروفیل a و b نسبت به شاهد در گیاه گلرنگ شد. احتمالأ مصرف کیتوسان با تأثیر بر ژن­های مسئول سازنده کلروفیل تولید کلروفیل را زیاد نموده است (24). آزمایش دیگر روی باقلا نشان می­دهد که مصرف کیتوسان باعث افزایش کلروفیل a  و b وکل در باقلا می­شود که با نتایج این آزمایش مطابقت دارد (33). در تحقیقی دیگر نیز مشخص شد که کاربرد کیتوسان موجب افزایش میزان کلروفیل برگ قهوه شده ­است (32). با توجه به وجود عنصر نیتروژن در محرک کیتوسان و نقش ساختاری این عنصر در حلقه­های تتراپیرولی کلروفیل، چنین افزایشی توجیه پذیر می­باشد (24).

تأثیر غلظت‌های مختلف کیتوسان بر میزان فنل کل در گیاهان تیمار شده نسبت به شاهد مثبت بوده است. ﻛﻴﺘﻮسان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﻟﻴﺴﻴﺘﻮر زﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ تولید ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺖﻫﺎی ﺛﺎﻧﻮیه بسیاری از ﮔﻴﺎﻫﺎن در شرایط درون شیشه­ای شده است (1). ترکیبات فنلی مهارکننده قوی برای تنش اکسایشی هستند و در همکاری با پراکسیدازها در جمع آوری یا حذف پراکسیدهیدروژن شرکت می­کنند (20). گیاهان ترکیبات فنلی را در پاسخ به برخی ترکیبات پیام­رسان آزاد می­سازند که نقش دفاعی مهمی در برابر الیسیتورها دارند (25). همچنین مطالعات اخیر نشان داده است که کیتوسان نیز به عنوان الیسیتور زیستی ممکن است دارای پتانسیل برای از بین بردن رادیکال آزاد باشد که باعث افزایش میزان ترکیبات فنلی می­شود. میچالاک (27) در پژوهشی که روی گیاه زنیان انجام داد نشان داد که کیتوسان میزان ترکیبات فنلی را نسبت به شاهد افزایش داد. همچنین طبق تحقیقات انجام شده، لیو وهمکاران (23) دریافتند تیمار کیتوسان باعث افزایش فعالیت ترکیبات فنلی در گیاه گوجه فرنگی می­شود. در پژوهش دیگر پالیدا و همکاران (31) مشخص کردند که کاربرد کیتوسان در گیاه چای سبب افزایش قابل توجه در محتوای فنل گیاه نسبت به تیمار شاهد شد. به طور کلی الیسیتورها با تحریک سیگنالهای سلولی و برهمکنش مولکولی میان گیرنده­های گیاهی در سطح غشای سلولی موجب شناسایی آنها می­شوند. در نتیجه سیگنال دریافتی توسط سلول­های گیاهی، بیان ژن­های مرتبط در مسیر را تحریک می­کنند و موجب سنتز متابولیت­های ثانوی در گیاهان می­شوند (42). موارد مختلفی از جمله منبع الیسیتور، اختصاصی بودن آن، غلظت الیسیتور، مرحله رشدی گیاه، زمان افزودن الیسیتور و مدت زمانی که گیاه در معرض الیسیتور قرار می­گیرد؛ بر افزایش تولید متابولیت­های ثانویه تأثیر می­گذارد (39). کاکرو و همکاران (13) گزارش کردند که کاربرد کیتوسان محتوی فلاونوئیدها را در گیاه گوجه فرنگی افزایش داده است. در پژوهش دیگر اسمعیل زاده و شریفی (1) مشخص کردند که کیتوسان در کشت سلول کتان سفید سبب افزایش قابل توجهی در محتوای فلاونوئید شد.

نتیجه­گیری کلی

با توجه به نتایج بدست آمده از این پژوهش مشخص شد که استفاده از کیتوسان در محیط کشت به‌عنوان محرک برای بهبود باززایی می‌تواند کمک مهمی ‌در تکثیر و تولید پیازچه­های درون شیشه­ای گل سوسن داشته باشد. به‌طور کلی نتایج نشان داد که غلظت 200 پی­پی­ام بر باززایی و متابولیت‌های ثانویه سوسن نسبت به سایر تیمارها تأثیر مثبت‌تری داشته است و غلظت بالای کیتوسان یک روند کلی برای رشد مناسب گیاه است (شکل 3 الف و ب). تغییر فرآیند رشد به موازات تغییر غلظت­های مختلف کیتوسان مربوط به توانایی گونه­های مختلف گل سوسن در جذب کیتوسان می‌باشد و امید آن می­رود که با استفاده از این مواد بتوان میزان تولید پیازچه­های درون شیشه­ای این گیاه را افزایش داد و با آزمایشات بیشتر این ماده را در سایر گیاهان نیز استفاده نمود.

 

 

الف

 

شکل 3- تأثیر غلظت­های مختلف کیتوسان بر رشد الف) گونه سوسن چلچراغ و ب) گونه سوسن دندیه

 

سپاسگزاری

این پژوهش با حمایت مالی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی انجام گرفت که جا دارد از مسئولان محترم این دانشگاه در انجام این پایان نامه تقدیر و تشکر نماییم. کلیه حقوق مادی و معنوی آن نیز متعلق به دانشگاه محقق اردبیلی می­باشد

  1. اﺳﻤﻌﻴﻞ زاده ﺑﻬﺎﺑﺎدی، ص. ﺷﺮﻳﻔﻲ، م. 1392، اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺖ ﻫﺎی ﺛﺎﻧﻮی ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻟﻴﺴﻴﺘﻮرﻫﺎی زﻳﺴﺘﻲ. ﻣﺠﻠﻪ ﺳﻠﻮل و ﺑﺎﻓﺖ. 128- 119.
  2. جامی، س. اسمعیل­زاده بهابادی، ص. مدرس، م. 1397، تأثیر کیتوسان بر ریزازدیادی، محتوی متابولیت­های ثانویه و فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه نوروزک .(Selvia lerifolia Benth) مجله پژوهش­های گیاهی (مجله زیست شناسی ایران). 31(3): 568-578.
  3. خوشخوی، م. 1393، اصول نوین باغبانی. چاپ سوم، شیراز. انتشارات دانشگاه شیراز،
  4. سید ﺷﺮﻳﻔﻲ، ر. 1387، بررسی اثر PEG بر جوانه­زﻧﻲ و رﺷﺪ ارقام ﮔﻴﺎﻫﭽﻪﮔﻠﺮﻧﮓ. ﻣﺠﻠﻪ زیست شناسی ایران، 21 (3): 4001-400.
  5. صادق پور، ص. ناصری، ل. 1393، تأثیر کیتوسان بر پرآوری درون شیشه­ای انگور رقم، بی دانه. دانشکده کشاورزی ،دانشگاه ارومیه. 16(3): 653- 653.
  6. صبورا، ع. شکری، م. 1392، بررسی اثر تنظیم‌کننده‌های رشد بر جوانه­زنی و ریزازدیادی گیاه دارویی برازمبل (Perovskia abrotanoides)، در شرایط in vitro، زیست‌شناسی گیاهی ایران، 5 (18): 114-95.
  7. مرادی،ا. حمزه، ب. مظفریان، و.ا. افشارزاده، س. 1396، مطالعه فلوریستیک و معرفی رویشگاه­های بالای مرز جنگلی حوزه آبخیز لومیر. مجله پژوهش­های گیاهی (زیست شناسی ایران). 30(3): 656-673.
  8. مهدوی، ب. مدرس ثانویه، ع.م. آقاعلیخانی، م. شریفی، م. علوی اصل، س.ع. 1393، اثر محلول پاشی کیتوسان بر رشد و خصوصیات بیوشیمیایی گلرنگ carthamus tinctorius L.)) در شرایط تنش کم آبی. نشریه پژوهش­های زراعی ایران، 236-229.
  9. نور افکن، ح. 1397، تأثیر کیتوسان بر صفات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی به لیمو (lippie (Citriodora L. در شرایط درون مزرعه­ای و درون شیشه­ای. نشریه علمی­پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی، 86-73.

 

  1. Ait-Barka, E., Eullaffroy, P., Clement, C. and Vernet, G. 2004. Chitosan improves development, and protects Vitis vinifera against Botrytis cinerea. Plant Cell Reports, 22: 608-614.
  2. Baker, L.G., Specht, C.A., Donlin, M.J. and Lodge, J.K. 2007. Chitosan the de-acetylated form of chitin is necessary for cell wall integrity in Cryptococcus neotormans. Eukaryotic Cell, 6 (5): 855-867.
  3. Cho, M.H., No, H.K. and Prinyawiwatkul, W. 2008. Chitosan treatments affect growth and selected quality of sunflower sprouts. Journal of Food Science, 73: 570-577.
  4. Coqueiro, D.S.O., Maraschin, M. and Piero, R.M.D. 2011. Chitosan reduces bacterial spot severity and acts in phenylpropanoid metabolism in Tomato plants. Journal of Phytopathology, 159(7):488-494.
  5. Dinesh, K. and Singh Alok, R. 2000. Ray biomedical applications of Chitin, and their derivatives. Journal of Macromolecular Science, Part C: Polymer Reviews, 40 (11): 69–83.
  6. Dzung, N.A., Phuong, V.T. and Dzung, T.T. 2011. Research on impact of chitosan oligomers on biophysical characteristics, growth, development and drought resistance of coffee. Carbohydrate Polymer, 84:751755.
  7. Gornik, K., Grzesik, M. and Romanowska Duda, B. 2008. The effect of chitosan on rooting of grapevine cutting and on subsequent plant growth under drought and temperature stress. Journal of Fruit and Ornamental Plant Research, 16: 333-343.
  8. Guan, Y.J., Hu, J., Wang, X.J. and Shao, C.X. 2009. Seed priming with chitosan improves maize stress germination and seedling growth in relation to physiological changes under low temperature. Journal of Zhejiang University- Science, 10: 427-433.
  9. Hasandokht, M. and Ebrahimi, R. 2006. Principle of plant tissue culture. Marzedanesh. Press.
  10. Heng, Y., Xavier, C.F., Lars, P.C. and Kai, G. 2012. Chitosan oligosaccharides promote the content of polyphenols in Greek Oregano (Origanum vulgare hirtum). Journal of Agriculture Food Chemistry, 60:136-143.
  11. Kovacik, J., Backor, M., Strnad, M. and Repcak, M. 2009. Salicylic acid-induced changes to growth and phenolic metabolism in Matricaria chamomilla Plant Cell Report, 28: 135-143.
  12. Kumar, S., Kanwar, J.K. and Sharma, D.R. 2015. In vitro propagation of Lilium: Review paper. Advances in Horticultural Science, 20: 181-188.
  13. Limpanavech, P., Chaiyasuta, S., Vongpromek, R., Pichyangkura, R., Khunwasi, C., Chadchawan, S., Lotrakul, P., Bunjongrat, R., Chaidee, A. and Bangyeekhun, T. 2008. Chitosan effects on floral production, gene expression, and anatomical changes in the Dendrobium Scientia Horticulturae, 116: 65-72.
  14. Liu, J., Tian, S., Meng, X. and Xu, Y. 2007. Effects of chitosan on control of postharvest diseases and physiological responses of tomato fruit. Journal of Postharvest Biology and Technology, 44 (3): 300 - 306.
  15. Malekpoor, F., Salimi, A. and Ghasemi Pirbalouti, A. 2017. Effect of bioelicitor of chitosan on physiological and morphological properties in purpule basil (Ocimum basilicum L.) under water deficit. Journal of Plant Ecophysiology. 8(27): 56-71.
  16. Mandal, S. 2010. Induction of phenolics, lignin and key defense enzymes in eggplant roots in response to elicitors. Journal of Biotechnology, 9:8038-8047.
  17. Mehregan, M., Mehrafarin, A., Labbafi, M.R. and Naghdi Badi, H. 2017. Effect of different concentrations of chitosan biostimulant on biochemical and morphophysiological traits of Stevia plant (Stevia rebaudiana Bertoni). Institute of Medicinal Plants, 62: 169-181.
  18. Michalak, A. 2006. Phenolic compounds and their antioxidant activity in plants growing under heavy metal stress. Polish Journal of Environmental Studies, 15 (4): 523 – 530.
  19. Mondal, M.A., Malek, M.A., Puteh, A.B., Ismail, M.R., Ashrafuzzaman, M. and Naher, L. 2012. Effect of foliar application of chitosan on growth and yield in okra. Australian Journal of Crop Science, 6 (5): 918-921.
  20. Nge, K.L., New, N., Chandrkrachang, S. and Stevens, W.F. 2006. Chitosan as a growth stimulator in orchid tissue culture. Plant Science, 170: 1185-1190.
  21. No, H.K., Park, N.Y., Lee, S.H. and Meyers, S.P. 2002. Antibacterial activity of chitosans and chitosan oligomers with different molecular weights. International Journal of Food Microbiology, 74: 65–72.
  22. Palida, S., Rath, P. and Supachitra, C. 2014. Chitosan increased phenolic compound contents in Tea (Camellia sinensis) leaves by pre- and post-treatments. Journal of Chitin and Chitosan Science, 2 (2): 93 - 8.
  23. Salachna, P. and Zawadzińska, A. 2014. Effect of chitosan on plant growth, flowering and corms yield of potted freesia. Journal of Ecological Engineering, 15(3): 97– 102.
  24. Sheikha, S.A. and Al-Malki, F.M. 2011. Growth and chlorophyll responses of bean plants to chitosan applications. European Journal of Scientific Research, 50(1):124-134.
  25. Shibli, R.A. and Al-Juboory, K. 2002. Comparative responses of Nabali Olive microshoot, callus, and suspension cell Cultures to salinity and water deficit. Plant Nutrition, 25 (1): 61-74.
  26. Singla, R. and Gary, N. 2005. Influence of salinity on growth and yield attributes in chickpea cultivars. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 29: 231-235.
  27. Slinkard, K. and Singleton, V.L. Total phenol analysis: automation and comparison with manual methods. American Journal of Enology and Viticulture, 28, 49-55.
  28. Uthairatanakij, A., Teixeira da Silva, J.A. and Obsuwan, K. 2007. Chitosan for improving orchid production and quality. Orchid Science and Biotechnology, 1(1):1-5.
  29. Van Tyul, J.M. and Van Holestijin, H.C.M. 1996. Liliy breading research in the Netherlands. Horticulture Science, 414: 35-45.
  30. Vasconsuelo, A. and Boland, R. 2007. Molecular aspects of the early stages of elicitation of secondary metabolites in plants. Plant Science, 172: 861-875.
  31. Wendelbo, P. 1977. Tulips and Irises of Iran and their relatives. Botanical Institute of Iran Tehran, Iran, 88.
  32. Yuan, S.X., Liu, Ch. and Ming, J. 2016. A New Lily Cultivar Dandie. Acta Horticulturae Sinica, 10: 2065-2066.
  33. Zhao, J. and Sakai, K. 2003. Multiple signaling pathways mediate fungal elicitor induced beta-thujaplicin biosynthesis in Cupressus lusitanica cell cultures. Journal of Experimental Botany, 4: 647-65.
دوره 35، شماره 2
تیر 1401
صفحه 374-388
  • تاریخ دریافت: 04 آبان 1398
  • تاریخ بازنگری: 13 دی 1399
  • تاریخ پذیرش: 24 دی 1399