بررسی تاثیر تیمار نانو کود آهن و کلات آهن در دو مرحله زیستی گیاه سالیکورنیا تحت تنش شوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکتری

چکیده

شوری یکی از مهم‌ترین تنش‌های غیرزیستی در نواحی گرم و خشک ایران است. در این نواحی عدم تعادل تغذیه‌ای بدلیل تاثیر شوری بر دسترسی مواد مغذی در خاک و کاهش جذب مواد مغذی در گیاه رخ می‌دهد. در این مطالعه شاخص‌های جوانه‌زنی و رشد گیاه در دو مرحله به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکـرار مورد بررسی قرار گرفت. فاکتور اول شامل چهار سطح ۰، ۲۰۰، ۴۰۰ و ۶۰۰ میلی‌مولار NaCl و فاکتور دوم تیمار نانوکود و کلات آهن بود. نتایج نشان داد که با افزایش شوری، سرعت و درصد جوانه‌زنی، طول ساقه‌چه، طول ریشه‌چه، ارتفاع گیاهچه، شاخص ویگور و وزن ساقه‌چه کاهش یافتند. شوری در مرحله بعد نیز موجب کاهش رشد شد به طوری‌که بیش‌ترین کاهش در شوری ۶۰۰ میلی‌مولار در تعداد گره، وزن تر ریشه و وزن خشک اندام هوایی مشاهده شد. اعمال تیمار نانوکود آهن و کلات آهن جوانه‌زنی را بهبود بخشیدند و شاخص‌های رشدی سالیکورنیا را نسبت به شاهد به طور قابل توجهی افزایش دادند. کاربرد نانو کود آهن در شرایط تنش، رشد ریشه را نیز افزایش داد به طوری که بیش‌ترین مقدار نسبت ریشه به اندام هوایی (۷۳/۰) در تیمار نانوکود آهن در شوری ۶۰۰ میلی-مولار مشاهده شد. با مقایسه میانگین حجم ریشه و ارتفاع اندام هوایی بیش‌ترین مقدار برای نانوکود‌ آهن (به ترتیب ۴۸/۰ و ۲/۹) و کلات آهن (به ترتیب ۴۳/۰ و ۸/۸) بود که تفاوت معنی‌داری برای آن‌ها مشاهد نشد، بنابراین هر دو نوع کود آهن از نظر تعدیل اثرات شوری می‌توانند مفید باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the effect of nano and chelated iron fertilizer in Salicornia under salinity stress

نویسندگان [English]

  • Shahram Riaihinia 1
  • zahra danaeipour 2

1 Department of Agricultural Science and Engineering, Faculty of Agriculture, Payame Noor University

2 PhD student

چکیده [English]

Salinity is one of the most important abiotic stress in the arid or semi-arid regions of Iran. salinity-induced nutritional disorders may result from the effect of salinity on nutrient availability in soil and Reduction of nutrient uptake within the plant. In this study, seed germination and plant growth indices of Salicornia were evaluated in two stages. The first factor was salinity, including 0, 200, 400 and 600 mM NaCl and the second was Nano-Fe and chelated-Fe fertilizer. The experiment was carried out based on the factorial complete randomized design with two factors and three replicates. The results showed that with increased salinity, germination rate and percentage, Stem length, root length, seedling height, vigor index and stem weight were decreased. The 600 mM salinity in the vegetative stage caused a decline in growth, especially in the number of nodes, and root fresh and shoot dry weights. Nano-Fe and chelated-Fe fertilizer led to improving germination and a significant increase in Salicornia growth indices compared to control. In stress conditions, the application of nano-Fe more increased growth so that the highest root to shoot ratio (0.73) was obtained in the treatment of nano-Fe at 600 mM salinity. The maximum root volume and shoot height were detected in Nano-Fe fertilizer (respectively, 0.48 and 9.2) and chelated-Fe fertilizer (respectively, 0.43 and 8.8) that no significant differences between those. However, the application of both the nano-Fe and chelated-Fe, Particularly foliar spraying, can be useful in modulating salinity in the arid or semi-arid regions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Salicornia. Abiotic stress
  • Germination
  • Vegetative stage
  • Fe-Nano fertilizer

بررسی تاثیر تیمار نانو کود آهن و کلات آهن در دو مرحله زیستی گیاه سالیکورنیا تحت تنش شوری

شهرام ریاحی­نیا۱ و زهرا دانایی­پور۲*

1 ایران، دانشگاه پیام نور، گروه علوم و مهندسی کشاورزی

2 ایران، قزوین، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه بیوتکنولوژی کشاورزی

تاریخ دریافت: 28/07/1399          تاریخ پذیرش: 25/10/1399

چکیده

شوری یکی از مهم­ترین تنش­های غیرزیستی در نواحی گرم و خشک ایران است. در این نواحی عدم تعادل تغذیه­ای بدلیل تاثیر شوری بر دسترسی مواد مغذی در خاک و کاهش جذب مواد مغذی در گیاه رخ می­دهد. در این مطالعه شاخص­های جوانه­زنی و رشد گیاه در دو مرحله بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکـرار مورد بررسی قرار گرفت. فاکتور اول شامل چهار سطح ۰، ۲۰۰، ۴۰۰ و ۶۰۰ میلی­مولار NaCl و فاکتور دوم تیمار نانوکود آهن و کلات آهن بود. نتایج نشان داد که در مرحله جوانه­زنی با افزایش شوری، سرعت و درصد جوانه­زنی، طول ساقه­چه، طول ریشه­چه، ارتفاع گیاهچه، شاخص ویگور و وزن ساقه­چه کاهش یافتند. شوری در مرحله بعد نیز موجب کاهش رشد شد بطوری­که بیش­ترین کاهش در شوری ۶۰۰ میلی­مولار در تعداد گره، وزن تر ریشه و وزن خشک اندام هوایی مشاهده شد. اعمال تیمار نانوکود آهن و کلات آهن جوانه­زنی را بهبود بخشیدند و شاخص­های رشدی سالیکورنیا را نسبت به شاهد بطور قابل توجهی افزایش دادند. کاربرد نانو کود آهن در شرایط تنش، رشد ریشه را نیز افزایش داد بطوری که بیش­ترین مقدار نسبت ریشه به اندام هوایی (۷۳/۰) در تیمار نانوکود آهن در شوری ۶۰۰ میلی­مولار مشاهده شد. با مقایسه میانگین حجم ریشه و ارتفاع اندام هوایی بیش­ترین مقدار برای نانوکود­ آهن (بترتیب ۴۸/۰ و ۲/۹) و کلات آهن (بترتیب ۴۳/۰ و ۸/۸) بود که تفاوت معنی­داری برای آن­ها مشاهد نشد، بنابراین هر دو نوع کود آهن از نظر تعدیل اثرات شوری به ویژه بصورت محلول­پاشی در نواحی گرم و خشک می­توانند مفید باشند.

واژه های کلیدی: سالیکورنیا، تنش­ غیرزیستی، جوانه­زنی، رشد رویشی، نانوکود آهن.

* نویسنده مسئول، تلفن: ۰۹۱۰۷۸۳۷۲۱۷ ، پست الکترونیکی: Z.danaeipour@edu.ikiu.ac.ir

مقدمه

 

تنش شوری بعنوان یکی از مهم­ترین تنش­های غیرزیستی روز به روز در حال افزایش است بطوری­که امروزه بیش از ۷ درصد کل زمین­های جهان شور می­باشند (۳۰). بخش قابل توجهی از این نواحی شور متعلق به زمین­های زراعی است که منجر به خروج تقریبا ۴۵ میلیون هکتار از سطح کشت می­شود (11). شوری می­تواند در اثر پدیده­های طبیعی زمین­شناسی، هیدرولوژیکی و آب و هوایی یا در اثر فعالیت­های انسانی مانند روش­های نامناسب آبیاری و کوددهی، جنگل­زدایی، آلودگی­های شیمیایی و مدیریت نامناسب آب باشد (۳۱). افزایش شوری اثر منفی روی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی خاک مانند pH و دسترسی مواد مغذی می­گذارد و سبب تغییر در خصوصیات گیاهان مانند فتوسنتز، مدیریت آب درون گیاه و تنوع و فعالیت میکروارگانیسم­ها می­شود (11).

زمانی­که pH خاک بر اثر تجمع نمک افزایش می­یابد بدلیل کاهش مواد مغذی در دسترس در خاک و کاهش جذب مواد غذایی، عدم تعادل تغذیه­ای رخ می­دهد (10). از طرفی نیز یون­های فلزی از قبیل آهن که یکی از عناصر ضروری کم­مصرف و کم­تحرک برای گیاهان به­شمار می­رود، به نمک­های نامحلول در خاک تبدیل می­شود. آهن بعنوان بخشی از گروه کاتالیزوری بسیاری از آنزیم­های اکسیداسیون و احیاء در فعالیت­های زیستی مهمی از قبیل فتوسنتز، تنفس و تثبیت ازت نقش دارد (2۵). با توجه به این که خاک اغلب زمین­های زراعی و باغی کشور ایران آهکی است، استفاده از کود نانو آهن، به دلیل سبک و کوچک بودن ذرات و واکنش پذیری زیاد، در محیط­های مختلف می­تواند بعنوان یک راه ­حل مناسب مطرح باشد. تغذیه برگی از طریق محلول پاشی و استفاده از کلات آهن دو روش عمومی کاربرد این عنصر به شمار می­رود. اعمال تیمار پودر اکسید آهن نانو نسبت به اکسید آهن معمولی در افزایش غلظت آهن گیاه گندم تاثیر معنی­داری نشان داد که احتمالا به دلیل خاصیت نانوذرات و حلالیت بیشتر آن­ها و یا افزایش شانس برخورد ریشه­ها به ذرات نانو نسبت به ذرات اکسید آهن معمولی می­باشد (14). همچنین کاربرد نانوکود آهن با افزایش نسبت Fe2+ به آهن فریک سبب افزایش سنتز کلروفیل می­شود (20). تاثیر نانوذرات آهن بر ویژگی­های شیمیایی ریزوسفر خاک و بر روی تجمع مواد مغذی بر روی گیاه لوبیا با دو غلظت مختلف مورد بررسی قرار گرفت. تیمار نانو ذرات آهن سبب افزایش در محتوی فسفر کل، فسفر قابل استخراج، پتاسیم کل، پتاسیم قابل استخراج، کلسیم، منگنز کل، آهن کل و ظرفیت تبادل کاتیونی و کاهش مقدار کلر در خاک شد. این تیمار تجمع مواد مغذی در گیاهان را با مشاهده بیشترین محتوی فسفر، پتاسیم، کلسیم، منگنز و آهن در ساقه، برگ و ریشه بطور قابل توجهی افزایش داد. علاوه بر این گیاهانی که با نانوذرات آهن تیمار شده بودند تراجایی کمتری از مقدار کل آهن و منگنز به ساقه و برگ در مقایسه با گیاهان شاهد نشان دادند که ممکن است بدلیل تبدیل فرم­های نامحلول برخی عناصر به فرم­های محلول آن ­باشد. بنابراین می توانند این عناصر در خاک حل شده و توسط گیاه جذب شوند و رشد و نمو گیاه را بهبود بخشند (9). در بین مراحل رشد و نمو، جوانه­زنی بعنوان اولین مرحله نموی گیاه، کلیدی­ترین و حساس­ترین مرحله در سبز شدن و استقرارگیاهچه در نظر گرفته می­شود. در این مرحله علاوه بر بستر مناسب، نانوکود کلات آهن باعث بهبود جوانه­زنی می­گردد که می­تواند سبب دستیابی به عملکرد بالا در واحد سطح شود (15). همچنین، در مطالعه­ای دیگر سطوح مختلف نانوکودکلات آهن و سکوسترین آهن بر عناصر غذایی و پارامترهای رشد لوبیا نشان داد که با افزایش سطح آهن اکثر خصوصیات رشدی در مقایسه با شـاهد افـزایش یافـت اما منجر به کاهش غلظت فسفر و منگنز اندام هوایی در مقایسه بـا شـاهد شـد (۲).

علاوه بر این با استفاده از کشت گونه­های مقاوم به شوری می­توان روند گسترش اراضی در معرض شوری را کاهش داد. در فرمانرو گیاهی هالوفیت­ها بطور طبیعی با محیط­های شور سازگار شده­اند. جایی که آن­ها از مقدار فراوان نمک در محیط رشد خود سود می­برند. آن­ها در بین گیاهان بسیار، دارای تحمل ذاتی به شوری می­باشند. در میان هالوفیت­ها، سالیکورنیا که گیاهی یکساله و متعلق به خانوادهChenopodiaceae  است، بسیار مورد توجه قرار می­گیرد زیرا می­تواند مستقیما بر روی خاک با شوری زیاد جوانه زده و با آب دریا با شوری شدید آبیاری شود. این گیاه بعنوان ماده با ارزش اقتصادی برای مصارف مختلف خوراکی، دارویی، علوفه­ای، صنعتی و همچنین سوخت­های زیستی مورد استفاده قرار می­گیرد (6،13،2۸). در طب سنتی برای درمان بیماری­های روده­ای، کلیوی و هپاتیت کاربرد دارد و دارای خواص ضد دیابت، ضد التهاب، آنتی اکسیدان و ضد باکتری می­باشد. بررسی­های فیتوشیمیایی این گیاه حضور طیف وسیعی از ترکیبات فنولی، فلاونوئیدها، استرول­ها، ساپونین­ها، ترپنوئیدها، آلکالوئیدها، تانن­ها، مشتقات کلروژنیک اسید، کاردیک گلیکوزید و کارتنوئید گزارش نموده­ است. برخی از ترکیبات آن از جمله تانگتون گمادیک اسید (Tungtungmadic acid)، کوئرستین 3-O-گلوکوزید و ایزورامنتین 3-O-گلوکوزید (isorhamnetin 3-O-glucoside) بعنوان متابولیت­های با فعالیت­های دارویی شناخته شده است. همچنین دارای ترکیبات سیرینگارسینول ۴-O-β-D-گلوکوپیرانوزید (syringaresinol 4-O-b-D-glucopyranoside)، ۶،۷-دی متوکسی کرومون (6,7-dimethoxychromone)، ۶،۷-متیلن دی اکسی کرومون (6,7-methylenedioxychromone) و ۷-O-β-D- گلوکوپیرانوزیل-۶متوکسی کروم (7-O-b-D-glucopyranosyl-6-methoxychromoe) نیز می­باشد (۲۷).

کشت سالیکورنیا جهت جلوگیری از فرسایش خاک و اصلاح خاک­های در معرض شوری حائز اهمیت می­باشد. در پژوهشی پاسخ­های فیزیولوژیکی گیاه سالیکورنیا را در اثر کاربرد غلظت­های مختلف نانوذرات پتاسیم بررسی کردند. پاسخ گیاه به سطوح مختلف تغذیه برگی نانوذرات پتاسیم متفاوت بود. با تغذیه برگی نانوذرات پتاسیم میزان تجمع پتاسیم، سدیم و کلسیم نسبت به شاهد افزایش نشان داد (19). پیش بینی شده است که هالوفیت­ها به دلیل توانایی خود برای بقاء در محیط­های با شوری بالا ممکن است پاسخ­های متفاوتی به نانوذرات بدهند (6). مطالعات قبلی اثرات مثبت و منفی نانوذرات را روی گیاهان زراعی و دارویی مدل بررسی نموده­اند اما، هیچ پژوهشی روی تاثیر نانوکود آهن بر روی جوانه­زنی و بهبود رشد سالیکورنیا انجام نشده است. لذا در این پژوهش تاثیر نانوکودآهن و کلات آهن بر صفات مربوط به جوانه­زنی در مرحله جوانه­زنی و خصوصیات رشدی گیاه بسیار هالوفیت سالیکورنیا در مرحله رشد رویشی از جمله طول ریشه و اندام هوایی، وزن­تر ریشه و اندام هوایی، وزن خشک ریشه و اندام هوایی، حجم ریشه، تعداد گره و شاخه فرعی مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه سطوح مختلف شوری از پایین­ترین سطح شوری تا بالاتر از شوری آب دریا در نظر گرفته شده است تا واکنش تیمار کود آهن بر میزان رشد گیاه تحت تنش شوری بهتر درک شود.

مواد و روشها

این مطالعه بصورت دو آزمایش جداگانه در دو مرحله زیستی از گیاه سالیکورنیا در دانشگاه پیام نور قم در سال 139۷ انجام شد. بذور گیاه سالیکورنیا (Salicornia europaea) از شرکت پاکان بذر اصفهان تهیه گردید. برای اعمال تیمارهای کودی، نانوکود آهن با غلظت ۲ گرم در لیتر و کود کلات آهن با غلظت ۵ گرم در لیتر مورد استفاده قرار گرفت. آزمایشات انجام شده شامل؛

مرحله اول: بررسی جوانه­زنی بذرها

در این مرحله، آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. بذرها پس از شمارش با هیپوکلرید سدیم 5 % ضد عفونی و سپس بطور یکنواخت درون ظروف پتری دیش قرار داده شدند. بمنظور بررسی بهبود جوانه­زنی، تیمار نانو کود آهن و کود کلات آهن محلول­پاشی شد. همزمان برای بررسی تحمل به تنش شوری در مرحله جوانه­زنی، شوری در چهار سطح (۰، ۲۰۰، ۴۰۰ و ۶۰۰ میلی­مولار) اعمال شد. پتری دیش­ها در این مدت در دمای ۲۵ درجه سانتی­گراد قرار گرفتند و جوانه­زنی هر روز شمارش و صفاتی از جمله، ارتفاع گیاه، طول ریشه­چه، طول ساقه­چه، وزن ریشه­چه و وزن ساقه­چه اندازه­گیری شد. همچنین، سرعت جوانه­زنی، درصد جوانه­زنی، میانگین جوانه­زنی روزانه و شاخص ویگور نیز محاسبه گردید (۴، ۵، ۲۴).

مرحله دوم: بررسی شاخص­های رشدی

در این مرحله، آزمایش به­صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل شوری با چهار سطح (0، 200، 400 و 600 میلی­مولار) و کود آهن با دو سطح (نانو کود آهن و کلات آهن) بودند. بذرها پس از بوجاری بصورت مستقیم درون گلدان­های ۲ کیلوگرمی حاوی خاک ۰-۳۰ سانتی­متری دارای ۴/۷=pH و ۴=EC از زمین­های محوطه دانشگاه پیام نور کاشته شدند (جدول ۱). گلدان­ها در دمای ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی­گراد با میانگین رطوبت ۴۰ درصد و ۱۸ ساعت روشنایی قرار گرفتند. برای استقرار گیاهچه­های سالیکورنیا به مدت ۵ هفته آبیاری با آب معمولی صورت گرفت و در این مدت چندین مرتبه کود کامل گیاهی به تمام گلدان­ها داده شد. بدلیل اینکه کنترل سطح شوری در خاک در طول مدت انجام آزمایش دشوار است، پس از مرحله استقرار گیاهچه­ها، تـنش شـوری بـا آب آبیاری حاوی سطوح مختلف نمـک سدیم کلراید بترتیب ۰، ۲۰۰، ۴۰۰ و ۶۰۰ میلی­مولار آبیـاری گردیـد. تیمار نانوکود آهن و کلات آهن دو مرتبه بصورت متناوب و با فاصله زمانی ۱۰ روز، روی سطوح گیاه محلول پاشی شد بطوری که کل گیاه با محلول به خوبی آغشته شود. شاهد هیچ نوع کود آهنی در طول دوره رشد دریافت نکرد و با آب مقطر محلول پاشی گردید.

نمونه­برداری حدود ۱۰۰ روز پس از کاشت انجام گرفت و نمونه­های گیاهی جهت سنجش­های مورفولوژیکی به آزمایشگاه منتقل شدند. اندازه­گیری طول ریشه و اندام هوایی برحسب سانتی­متر و وزن­تر ریشه و اندام هوایی برحسب گرم با ترازو با دقت ۰۰۱/۰ سنجیده شد. برای تعیین وزن خشک ریشه و اندام هوایی، نمونه­های مورد نظر به مدت ۲۴ ساعت در آون با دمای ۷۰ درجه سانتی­گراد قرار گرفتند. همچنین میانگین حجم ریشه نمونه­ها با استفاده از استوانه مدرج اندازه­گیری شد و تعداد گره و شاخه فرعی برای هر نمونه بطور جداگانه شمارش گردید. داده­های حاصل با استفاده از نرم­افزار SAS مورد تجزیه آماری قرار گرفتند و مقایسه میانگین­ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال ۵ درصد انجام گرفت.

 

جدول 1- خصوصیات خاک مورد مطالعه

Soil Texture

EC (ds/m)

pH

Fe(mg/kg)

Zn(mg/kg)

Mn(mg/kg)

Sandy Loam

4.12

7.2

4.33

2.16

6.3

 

 

نتایج

بررسی شاخص­های جوانه­زنی: نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای کودی آهن، بر سرعت جوانه­زنی، درصد جوانه­زنی و میانگین جوانه­زنی روزانه در سطح احتمال ۵% و برای سایر صفات در سطح احتمال ۱% تاثیر معنی­دار داشت. گیاه سالیکورنیا بعنوان یک گیاه بسیار هالوفیت از دامنه شوری پایین تا شوری آب دریا قادر به جوانه­زنی است و در سطوح مختلف شوری در این آزمایش برای تمام صفات جوانه­زنی در سطح احتمال 1% تفاوت معنی­دار نشان داد (جدول ۲).

 

 

جدول 2- تجزیه واریانس کود آهن و سطوح شوری در مرحله جوانه­زنی سالیکورنیا

وزن ریشه­چه

وزن ساقه­چه

شاخص ویگور

میانگین طول گیاهچه (cm)

میانگین طول ریشه چه (cm)

میانگین طول ساقه چه (cm)

میانگین جوانه زنی روزانه

سرعت جوانه زنی

درصد جوانه زنی

درجه آزادی

منابع تغییرات

00008/0**

00034/0**

4/6139**

51/0**

014/0**

356/0**

30/0*

156/1*

44/19*

2

کود آهن

0000032/0

0000124/0

2/58

022/0

0005/0

021/0

043/0

192/0

78/2

6

خطای آزمایش

00029/0**

00011/0**

2/9118**

817/0**

029/0**

54/0**

69/3**

403/36**

11/236**

3

شوری

000012/0

0000049/0

8/72

0041/0

00037/0

005/0

163/0

785/0

42/10

8

خطای آزمایش

ns غیرمعنی­دار، * و ** بترتیب معنی­دار در سطح احتمال 5 و 1 درصد

 

در بررسی مقایسه میانگین اثر کود آهن، بیشترین مقادیر وزن ریشه­چه و وزن ساقه­چه بترتیب ۰۳۶/۰ و ۰۵۶/۰ مربوط به تیمار کلات آهن بود. همچنین در تیمار کلات آهن تمام بذور جوانه زدند (۱۰۰ درصد) و سه خصوصیت جوانه­زنی نظیر سرعت جوانه­زنی (۴/۱۵)، میانگین جوانه­زنی روزانه (۵/۱۲) و شاخص ویگور (۷/۲۷۴) بیشترین مقادیر را نسبت به شاهد نشان دادند. بیشترین میانگین طول ریشه­چه در نانوکود آهن و کلات آهن بترتیب ۴۸/۰ و۵۰/۰ و کمترین مقدار در شاهد بدست آمد. بیشترین مقدار ارتفاع گیاه­چه نیز در هر دو تیمار نانوکودآهن و کلات آهن بترتیب ۶۳/۲ و ۷۵/۲ بود که نشان می­دهد تفاوت معنی­داری بین این دو کود در این صفت وجود ندارد (جدول۳).

آنالیز مقایسه میانگین اثر سطوح شوری نشان داد که برای تمام صفات جوانه­زنی تا شوری ۲۰۰ میلی­مولار اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با افزایش سطح شوری در ۴۰۰ میلی­مولار برای تمام صفات کاهش معنی­داری مشاهده شد و این روند کاهشی در سطح ۶۰۰ میلی­مولار برای مقادیر میانگین طول ساقه­چه (۵۸/۹)، طول ریشه­چه (۱۵/۰)، ارتفاع گیاهچه (۸۳/۰)، شاخص ویگور (۳۳/۶۶) و وزن ساقه­چه (۰۲۲/۰) به اوج خود رسید (جدول ۳). کاهش رشد ممکن است یکی از مکانیسم­های بقاء گیاه در برابر تنش شوری یا بدلیل آهسته شدن جذب آب توسط ریشه­ها در غلطت بالای شوری باشد.

 

جدول 3- مقایسه میانگین اثر شوری و تیمار کود آهن در مرحله جوانه زنی سالیکورنیا

وزن ریشه­چه

وزن ساقه­چه

شاخص ویگور

میانگین طول گیاهچه (cm)

میانگین طول ریشه چه (cm)

میانگین طول ساقه چه (cm)

میانگین جوانه زنی روزانه

سرعت جوانه زنی

درصد جوانه زنی

تیمارها

026/0b

036/0b

1/188c

98/1b

۳۸/0b

6/1b

9/11b

2/14b

95b

شاهد

آهن

030/0b

041/0b

2/254b

63/2a

۴۸/0a

14/2a

1/12ab

1/15ab

67/96ab

نانو

a036/0

056/0a

7/274a

75/2a

5۰/0a

24/2a

5/12a

4/15a

100a

کلات

026/0a

036/0a

10/188a

98/1a

38/0a

6/1a

87/11a

2/14a

95a

۰

شوری (میلی­مولار)

033/0a

033/0ab

37/172a

88/1a

33/0a

55/1a

46/11a

9/12a

7/91a

۲۰۰

b015/0

029/0b

8/120b

57/1b

26/0b

31/1b

10b

8/8b

80b

۴۰۰

012/0b

022/0c

33/66c

83/0c

15/0c

67/0c

58/9b

7/6b

67/76b

۶۰۰

میانگین­های دارای حروف مشترک در هر ستون از لحاظ آماری اختلاف معنی­داری ندارند.

 

بررسی شاخص­های رشدی: بر اساس نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس، اثر تنش شوری بر روی ارتفاع اندام هوایی، تعداد گره، حجم ریشه، طول ریشه، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی، وزن تر و وزن خشک ریشه و نسبت ریشه به اندام هوایی در سطح احتمال 1% و برای تعداد شاخه فرعی در سطح احتمال 5% اختلاف معنی­داری نشان داد (جدول ۴). با افزایش سطوح تنش شوری در اکثر شاخص­های رشدی کاهش مشاهده شد. بیش­ترین کاهش در شوری ۶۰۰ میلی­مولار مربوط به تعداد گره، وزن تر ریشه و وزن خشک اندام هوایی بترتیب برابر ۴/۱۳، ۰۲۴/۰ و ۰۲/۰ بود. درحالیکه مقدار نسبت ریشه به اندام هوایی در شوری ۲۰۰، ۴۰۰ و ۶۰۰ میلی­مولار نسبت به شاهد افزایش یافت. با توجه به اینکه میانگین تعداد شاخه فرعی و تعداد گره روند کاهشی را در افزایش شوری نشان دادند اما مقایسه میانگین آن دو تفاوت معنی­داری را بین دو سطح شوری ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی­مولار نشان نداد (۰۵/۰P<) (جدول ۵).

 

 

جدول 4- تجزیه واریانس کود آهن و سطوح شوری بر روی برخی صفات گیاه سالیکورنیا

 

میانگین مربعات

 

 

نسبت ریشه به اندام هوایی

وزن خشک ریشه

وزن خشک اندام هوایی

وزن­تر ریشه

وزن­تر اندام هوایی

طول ریشه

حجم ریشه

تعداد گره

تعداد شاخه فرعی

ارتفاع اندام هوایی

درجه آزادی

منابع تغییرات

 

**293/0

**000799/0

**03316/0

**00292/0

**608/0

**46/19

**264/0

**52/1730

*630/28

**404/49

3

شوری

 

*008/0

**000414/0

**00561/0

**00123/0

**174/0

*60/8

**038/0

ns 03/108

*028/35

**623/31

2

کود آهن

 

**013/0

**000116/0

**00137/0

**00043/0

**091/0

ns 87/1

ns 003/0

**99/213

*769/50

ns202/2

6

کودآهن*شوری

 

0021/0

000005/0

00002/0

00001/0

011/0

15/2

002/0

42/44

389/7

209/1

24

خطای آزمایش

 

ns غیرمعنی­دار، * و ** بترتیب معنی­دار در سطح احتمال 5 و 1 درصد

 

جدول 5- مقایسه میانگین اثر ساده شوری و تیمار کود آهن  بر خصوصیات گیاه سالیکورنیا

نسبت ریشه به اندام هوایی

وزن خشک ریشه

وزن خشک اندام هوایی

وزن تر ریشه

وزن تر اندام هوایی

طول ریشه (cm)

حجم ریشه

تعداد گره

تعداد شاخه فرعی

ارتفاع اندام هوایی

تیمارها

d22/0

a035/0

a16/0

a065/0

a1

a2/9

a6/0

a47

a2/12

a4/11

0

شوری (mM)

c32/0

b025/0

b08/0

b05/0

b6/0

ab6/7

b5/0

b1/30

ab8/10

b7/7

200

b45/0

c017/0

c04/0

c036/0

bc5/0

b4/6

c3/0

b9/25

ab9/8

bc1/7

400

a64/0

d014/0

d02/0

d024/0

c4/0

b9/5

d2/0

c4/13

b3/8

c1/6

600

 

b38/0

c018/0

c06/0

c۰35/0

c5/0

b4/6

b37/0

a1/26

b3/8

b2/6

شاهد

کودآهن

ab40/0

b021/0

b07/0

b042/0

b6/0

ab7/7

a43/0

a1/32

ab1/10

a8/8

کلات آهن

a43/0

a029/0

a1/0

a054/0

a7/0

a9/7

a48/0

a2/29

a8/11

a2/9

نانوکود آهن

میانگین­های دارای حروف مشترک در هر ستون از لحاظ آماری اختلاف معنی­داری ندارند.

 

 

داده های جدول ۴ نشان می­دهد که بین اثر تیمارهای کود آهن با ارتفاع اندام هوایی، حجم ریشه، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی، وزن تر و وزن خشک ریشه در سطح احتمال 1% و با تعداد شاخه فرعی، طول ریشه و نسبت ریشه به اندام هوایی در سطح احتمال 5% اختلاف معنی­داری وجود دارد اما با تعداد گره اختلاف معنی­داری وجود ندارد. با صرف نظر از تنش شوری، تیمار نانوکود آهن و کود کلات آهن شاخص­های رشدی گیاه سالیکورنیا را نسبت به شاهد بطور قابل توجهی افزایش دادند. تیمار نانوکود آهن رشد گیاه را به غیر از حجم ریشه بیش­تر از کلات آهن تحت تاثیر قرار داد. این تاثیرپذیری بیش­تر در تعداد شاخه فرعی، طول ریشه، وزن­تر و خشک اندام هوایی، وزن­تر و خشک ریشه، نسبت ریشه به اندام هوایی مشاهده شد و میانگین آن­ها بترتیب تا ۸/۱۱، ۹/۷، ۷/۰، ۱/۰، ۰۵۴/۰، ۰۲۹/۰ و ۴۳/۰ افزایش یافت. با مقایسه میانگین حجم ریشه و ارتفاع اندام هوایی بیش­ترین مقدار برای نانوکود­ آهن (بترتیب ۴۸/۰ و ۲/۹) و کلات آهن (بترتیب ۴۳/ ۰ و ۸/۸) بود که تفاوت معنی­داری برای آن­ها مشاهد نشد (۰۵/۰P<) (جدول ۵).

اثر متقابل شوری و کود آهن بر تعداد گره، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه و نسبت ریشه به اندام هوایی در سطح احتمال ۱٪ و بر تعداد شاخه فرعی در سطح احتمال ۵ ٪ معنی­دار بود (جدول ۴). میانگین تعداد شاخه فرعی در شرایط غیر تنش ۶ بود که با افزایش سطوح شوری این تعداد افزایش یافت. اعمال تیمار کود آهن در شرایط غیر تنش سبب پر شاخه شدن و افزایش تعداد شاخه فرعی نسبت به شاهد شد بطوری که بیش­ترین میانگین تعداد شاخه فرعی (۱۶) در گیاهچه­های تحت تیمار نانو کود آهن مشاهده شد. کاربرد کود کلات آهن در شوری صفر و ۲۰۰ میلی­مولار تعداد شاخه فرعی را افزایش داد اما با افزایش سطح شوری بصورت معکوس عمل کرده و باعث کاهش تعداد شاخه فرعی نسبت به شاهد شد. تیمار نانوکود آهن نیز در شوری ۴۰۰ میلی­مولار نسبت به شاهد کاهش نشان داد اما با افزایش سطح شوری تا ۶۰۰ میلی­مولار مجددا باعث افزایش تعداد شاخه فرعی نسبت به شاهد شد (۰۵/۰P<) (شکل ۱).

در شرایط غیر تنش با کاربرد کود آهن تعداد گره افزایش معنی­داری داشت و بیش­ترین تعداد گره را نسبت به شاهد نشان داد. با مقایسه میانگین کود کلات آهن و نانو کود آهن مشخص شد که تفاوت معنی­داری بین این دو تیمار در افزایش یا کاهش تعداد گره وجود ندارد اما هر دو این تیمارهای کودی کاهش تعداد گره را که با افزایش تنش شوری ایجاد می­شود، تعدیل نمودند (۰۵/۰P<) (شکل ۱).

 

شکل 1- نمودار اثرات متقابل تیمار نانو کود آهن × شوری برای صفات (A) تعداد شاخه فرعی؛ (B) تعداد گره

 

وزن خشک اندام هوایی و هر دو وزن تر و خشک ریشه در شوری ۶۰۰ میلی­مولار نسبت به شاهد بطور معنی­داری کاهش یافت. در شرایط غیر تنش یا شوری صفر میلی­مولار کاربرد نانوکود آهن بطور معنی­داری وزن هر دو اندام را نسبت به شاهد افزایش داد. در شرایط تنش در شوری ۴۰۰ میلی­مولار کاربرد کود کلات آهن تاثیر زیادی بر افزایش وزن هر دو اندام نداشت اما در شوری ۶۰۰ میلی­مولار که وزن تر و خشک هر دو اندام به شدت کاهش یافت با اعمال تیمار نانوکود آهن و کلات آهن نسبت به شاهد این وضعیت اندکی بهبود نشان داد (۰۵/۰P<) (شکل ۲).

در شرایط غیر تنش نسبت ریشه به اندام هوایی در گیاهچه­های بدون تیمار کود آهن بیش­تر بود و کمترین مقدار نسبت ریشه به اندام هوایی مربوط به تیمار کلات آهن (۱۹/۰) بود. در شرایط تنش بین شوری ۰ و ۲۰۰ میلی­مولار تفاوت معنی­داری در شاهد وجود نداشت اما بطور کلی با افزایش سطوح شوری نسبت ریشه به اندام هوایی روند افزایشی نشان داد. در شرایط تنش کاربرد نانو کود آهن این روند را افزایش بیش­تری داد بطوری که بیش­ترین مقدار نسبت ریشه به اندام هوایی (۷۳/۰) در تیمار نانوکود آهن در شوری ۶۰۰ میلی­مولار مشاهده شد (۰۵/۰P<) (شکل ۲).

 

شکل 2- نمودار اثرات متقابل تیمار نانو کود آهن × شوری برای صفات (A) وزن تر اندام  هوایی؛ (B) وزن تر ریشه؛ (C) وزن خشک اندام هوایی؛ (D) وزن خشک ریشه

 

بحث و نتیجه گیری

شوری بعنوان یکی از مهم­ترین تنش­های غیرزیستی، موجب کاهش عملکرد بسیاری از محصولات زراعی می­شود اما برخی از گیاهان مانند هالوفیت­ها نسبت به شوری مقاوم­اند و در خاک­های با شوری کم عملکرد مناسبی دارند. جوانه­زنی یکی از مهم­ترین مرحله رشدی گیاه است و بهبود آن می­تواند عملکرد را افزایش دهد. در این میان برخی از عناصر ریز مغذی از قبیل آهن سبب بهبود جوانه­زنی می­شود. این مطالعه تاثیر نانوکود آهن و کلات آهن را بر شاخص­های جوانه­زنی و رشد هالوفیت سالیکورنیا بررسی کرده است. نتایج نشان داد که کاربرد کود آهن به هر دو فرم کلاته و نانو سبب بهبود شاخص­های جوانه­زنی می­شود که ممکن است کاربرد آن در خاک­های با شوری­های بالا مفید باشد. زیرا در این گیاه در سطوح شوری پایین تاثیر معنی­داری بر شاخص­های جوانه­زنی مشاهد نشد اما با افزایش شوری تا ۶۰۰ میلی­مولار سرعت و درصد جوانه­زنی و سایر صفات مربوط به جوانه­زنی کاهش یافت. مطابق با این نتایج در پژوهشی صالحی و همکاران (۲۰۱۷) سطوح مختلف شوری را بر شاخص­های جوانه­زنی توده­های مختلف سالیکورنیا بررسی کردند. آن­ها مشاهده کردند که S. europaea قادر است تا شوری ۶۰۰ میلی­مولار بیش از ۸۰ درصد جوانه­زنی داشته باشد درحالیکه توده­هایی از گونه­های دیگر جوانه­زنی آن­ها تا ۹۰ درصد نیز کاهش یافت (2۴).

در آزمایش دوم با افزایش سطوح تنش شوری در اکثر شاخص­های رشدی کاهش مشاهده شد. بیش­ترین کاهش در شوری ۶۰۰ میلی­مولار مربوط به تعداد گره، وزن تر ریشه و وزن خشک اندام هوایی بود. درحالیکه مقدار نسبت ریشه به اندام هوایی در شوری ۲۰۰، ۴۰۰ و ۶۰۰ میلی­مولار نسبت به شاهد افزایش یافت. مطابق با این نتایج گزارش شده است که S. europaea در غلظت­های متوسط نمک (۱۵۰ و ۳۰۰ میلی­مولار NaCl) به سرعت رشد می­کند و در شوری­های شدید مانند آب دریا قادر به حفظ بقاء خود است (18). شوری ممکن است بصورت مستقیم یا غیر مستقیم تقسیم سلولی و بزرگ شدن در رشد گیاه را مهار کند (8). در حالیکه هالوفیت­ها بدلیل سازگاری­های بیوشیمیایی و مورفولوژیکی می­توانند به شوری بالای خاک غلبه کنند (۳۰). در بررسی سایر گونه­های گیاهی مانند پنج رقم مختلف آفتابگردان تیمار شوری سبب شد تا ارتفاع، سطح برگ، وزن خشک اندام هوایی، محتوای کلروفیل، کارایی فتوشیمیایی، غلظت پتاسیم و آهن در اندام هوایی کاهش و غلظت سدیم افزایش یابد (۱). بنابراین غلظت بالای نمک در محلول خاک می­تواند محتوای ماده خشک گیاهی و سطح برگ را کاهش دهد، نسبت ریشه به اندام­هوایی را افزایش دهد و سرانجام سبب کاهش محصول گردد. از طرف دیگر با افزایش غلظت نمک ممکن است تنش سمیت یونی به وجود آید که اگر همراه با تعرق باشد مقادیر بیش از حد نمک در برگ­های تعرق کننده انباشته می­شود و منجر به کاهش رشد و مرگ زودرس می­گردد (17).

همچنین، در آزمایش دوم که تیمار نانوکود آهن و کلات آهن بر شاخص­های رشدی سالیکورنیا بررسی شد، مشاهده گردید که این دو کود، رشد را نسبت به شاهد بطور قابل توجهی افزایش دادند. در شرایط غیر تنش نانوکود آهن شاخص­های رشدی سالیکورنیا را به غیر از حجم ریشه بیش­تر از کود کلات آهن تحت تاثیر قرار داد. در شرایط تنش تیمار نانو کود آهن این روند را افزایش بیش­تری داد بطوری که بیش­ترین مقدار نسبت ریشه به اندام هوایی در تیمار نانوکود آهن در شوری ۶۰۰ میلی­مولار مشاهده شد. در مطالعه­ای سطوح مختلف نانوکودکلات آهن و سکوسترین آهن بر عناصر غذایی و پارامترهای رشد لوبیا مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش سطح آهن اکثر خصوصیات رشدی در مقایسه با شـاهد افـزایش یافـت. اما بین دو نوع کود اخـتلاف معنی­داری وجود نداشت. تیمار دو نوع کود آهن منجر به کاهش غلظت فسفر و منگنز اندام هوایی در مقایسه بـا شـاهد شـد (۲). در مطالعه­ای دیگر روی نعناع فلفلی کاربرد نانوکودهای روی و آهن تحت شرایط شوری 40 و 80 میلی‌مولار باعث بهبود بیوماس گیاه و افزایش اسانس (منتول و منتون) نسبت به شاهد شد (۲۱). Souza و همکاران (2019) مشاهده کردند که تیمار نانوذرات آهن منجر به افزایش قابل توجهی در تجمع مواد مغذی در گیاهان لوبیا با تعیین بیشترین محتوی فسفر، پتاسیم، کلسیم، منگنز و آهن در ساقه، برگ و ریشه شد. نتایج نشان می­دهد که تیمار نانوذرات آهن ممکن است در تبدیل فرم­های نامحلول برخی عناصر به فرم­های محلول آن نقش داشته باشد. به عبارت دیگر ریشه­های تیمار شده با نانوذرات آهن مقدار منگنز و آهن بیشتری را در مقایسه با گیاهان شاهد جذب و انباشت می­کنند (9). جلالی و همکاران (2017) نشان دادند که تیمار نانوذرات آهن در ذرت سبب افزایش مقدار آهن کل در اندام هوایی می­شود (12). رستمی و همکاران اثرات محلول‌پاشی نانواکسید روی و آهن در گیاه مادری گندم را تحت تنش شوری بررسی نمودند. آن­ها نه سطح محلول‌پاشی شامل، صفر (بدون محلول‌پاشی)، نانواکسید آهن ۷۵۰ و ۱۵۰۰ میلی‌گرم در لیتر، نانواکسید روی750 و 1500 میلی‌گرم در لیتر و ترکیب این سطوح را در سه سطح تنش شوری (0، 75 و 150 میلی‌مولار کلرید سدیم) اعمال کردند. نتایج نشان داد که، کم‌ترین درصد و سرعت سبز شدن و شاخص‌های رشدی گیاهچه ‌در شوری 150 میلی‌مولار بود. همچنین محلول‌پاشی نانو اکسید روی و آهن در گیاه مادری گندم اثرات بازدارنده تنش شوری را در برخی از صفات مورد مطالعه بطور معنی‌داری تعدیل نمود (۲۲). در پژوهشی دیگر کاربرد نانوذرات آهن در کاهو منجر به حفظ آهن در ریشه بعنوان ترکیبات نامحلول شد (2۶). در حالیکه  Yuan و همکاران (۲۰۱۸) یافتند که مقدار آهن کل در هر دو اندام هوایی و ریشه Capsicum annuum افزایش داشت  (۳۲).

در خاک­های آهکی در برخی موارد بدلیل غیرفعال شدن مقادیر بالایی از آهن و در موارد دیگر بدلیل کاهش جذب آهن علائم کمبود آهن مانند کلروز ناشی از آهک مشاهده خواهد شد. برای برطرف کردن کمبود آهن روش­های مختلفی از جمله استفاده از مواد اصلاحی اسیدزا، کلات­های آهن ترکیبات آلی و روش محلول پاشی عناصر وجود دارد (7،16). اثر محلول­­پاشی سطوح مختلف نانو ذرات اکسید آهن بر خصوصیات فیزیولوژیکی و رشد Lallemantia royleana نشان داد که نانو اکسید آهن خصوصیات فیزیولوژیکی از جمله کلروفیل، کاروتنوئید و پارامتر های رشد به جز تعداد برگ را بطور معنی­داری افزایش داد اما بر میزان پرولین اثر معنی­داری نداشت (۳). در پژوهشی کاربرد عناصر ریزمغذی آهن، روی و منگنز بصورت تغذیه برگی سبب افزایش ارتفاع، وزن خشک اندام هوایی و محتوی کلروفیل در گیاه برنج گردید (3۳). تغذیه برگی مواد معدنی مانند آهن، بور، منگنز و مس نسبت به استفاده آن­ها بصورت خاکی مناسب­تر است زیرا زمانیکه مواد مغذی به خاک اضافه می­شود بر روی ذرات خاک قرار گرفته و دسترسی کمتری به محیط ریشه خواهند داشت. با این روش، عناصر بطور مستقیم در اختیار اندام­های هوایی گیاه قرار می­گیرند (2۳،2۹). در نتیجه تأمین عناصر معدنی  به شیوه محلول­پاشی برای نواحی خشک و نیمه خشک کشور دارای خاک­های آهکی با pH بالا و خاک­های شور می­تواند کارایی بالاتری داشته باشد. از طرفی نیز با توجه به اهمیت اقتصادی و ویژگی­های زراعی گیاه بسیار هالوفیت سالیکورنیا که می­توان آن را در اراضی شور کشت کرد و با آب شوری شدید آبیاری نمود می­توان امیدوار بود با پیشبرد تحقیقات در این زمینه بسیاری از اراضی شور که غیر قابل کشت اند را به کشت این گیاه اختصاص داد.

  • ترابیان، ش و زاهدی، م. ۱۳۹۲. تأثیر تغذیه برگی سولفات آهن به دو شکل معمول و نانو ذرات بر رشد ارقام آفتابگردان تحت تنش شوری، مجله علوم گیاهان زراعی ایران، شماره ۱، صص ۱۰۹-۱۱۸.
  • جوکار، ل.، رونقی، ع. ا.، کریمیان، ن. ع و قاسمی فسایی، ر. ۱۳۹۴. اثر کاربرد سطوح مختلف آهن از نانوکود کلات آهن و سکوسترین آهن بر رشد و غلظت برخی عناصر غذایی گیاه لوبیا در یک خاک آهکی، مجله علوم و فنون کشت­های گلخانه­ای، شماره ۲۲.
  • سرآبادانی، ب.، عسگری، م.، طالبی، س. م و امینی، ف. ۱۳۹۴. بررسی اثر محلول­پاشی اکسید آهن بر خصوصیات فیزیولوژیکی و پارامترهای رشد گیاه بالنگو شیرازی Lallemantia royleana، کنفرانس بین المللی توسعه پایدار، راهکارها و چالش ها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری.

 

  • Agrawal, R.L., 2004. Seed technology. New Delhi.
  • Bajji, M., Kinet, J.-M., Lutts, S., 2002. Osmotic and ionic effects of NaCl on germination, early seedling growth, and ion content of Atriplex halimus (Chenopodiaceae). Can. J. Bot. 80, 297–304.
  • Balážová, Ľ., Babula, P., Baláž, M., Bačkorová, M., Bujňáková, Z., Briančin, J., Kurmanbayeva, A., Sagi, M., 2018. Zinc oxide nanoparticles phytotoxicity on halophyte from genus Salicornia. Plant Physiol. Biochem. 130, 30–42. https://doi.org/10.1016/j.plaphy.2018.06.013
  • Bavaresco, L., Fregoni, H., Fraschini, P., 1992. Investigations on some physiological parameters involved in chlorosis occurrence in grafted grapevine. J. Plant Nutr. 15, 1791–1807.
  • Bernstein, L., Francois, L.E., Clark, R.A., 1974. Interactive Effects of Salinity and Fertility on Yields of Grains and Vegetables1. Agron. J. 66, 412. https://doi.org/10.2134/agronj1974.00021962006600030023x
  • De Souza, A., Govea-Alcaide, E., Masunaga, S.H., Fajardo-Rosabal, L., Effenberger, F., Rossi, L.M., Jardim, R.F., 2019. Impact of Fe3O4 nanoparticle on nutrient accumulation in common bean plants grown in soil. SN Appl. Sci. 1, 308. https://doi.org/10.1007/s42452-019-0321-y
  • Grattan, S.R., Grieve, C.M., 1998. Salinity-mineral nutrient relations in horticultural crops. Sci. Hortic. (Amsterdam). 78, 127–157. https://doi.org/10.1016/S0304-4238(98)00192-7
  • Hrynkiewicz, K., Patz, S., Ruppel, S., 2019. Salicornia europaea as an underutilized saline-tolerant plant inhabited by endophytic diazotrophs. J. Adv. Res. 19, 49–56. https://doi.org/10.1016/j.jare.2019.05.002
  • Jalali, M., Ghanati, F., Modarres-Sanavi, A.M., Khoshgoftarmanesh, A.H., 2017. Physiological effects of repeated foliar application of magnetite nanoparticles on maize plants. J. Agron. Crop Sci. 203, 593–602. https://doi.org/10.1111/jac.12208
  • Koyro, H., Khan, M.A., Lieth, H., 2011. Halophytic crops : A resource for the future to reduce the water crisis ? 23, 1–16.
  • Mazaherinia, S., Astaraei, A., Fotovat, A., 2010. Nano Iron Oxide Particles efficiency on Fe, Mn, Zn and Cu Concentrations in Wheat Plant. World Appl. Sci. J. 7.
  • Mirshekari, B., 2015. Effects of seed priming with microelements of Fe and B on some germination parameters and yield of marigold (Calendula officinalis ). Iran. J. Med. Aromat. Plants 30.
  • Morales, F., Grasa, R., Abadía, A., Abadía, J., 1998. Iron chlorosis paradox in fruit trees. J. Plant Nutr. 21, 815–825.
  • Munns, R., Termaat, A., 1986. Whole-plant responses to salinity. Aust. J. Plant Physiol. 13, 143–160. https://doi.org/10.1071/PP9860143
  • Muscolo, A., Panuccio, M.R., Piernik, A., 2014. Ecology, Distribution and Ecophysiology of Salicornia Europaea, in: Sabkha Ecosystems. Springer, pp. 233–240. https://doi.org/10.1007/978-94-007-7411-7_16
  • Pirzad, A., Jabbarzadeh, M., 2016. Physiological response of common glasswort (Salicornia europaea) to potassium nano-particles grown in saline soils around the lake Urmia.
  • Roosta, H.R., Jalali, M., Ali Vakili Shahrbabaki, S.M., 2015. Effect of Nano Fe-Chelate, Fe-Eddha and FeSO4on Vegetative Growth, Physiological Parameters and Some Nutrient Elements Concentrations of Four Varieties of Lettuce (Lactuca sativa) In NFT System. J. Plant Nutr. 38, 2176–2184. https://doi.org/10.1080/01904167.2015.1043378
  • Rostami, G., Ghasemi Pirbalouti, A., & Tehranifar, A. 2020. The effect of sulfate and nano particles of iron and zinc on biomass, content and compositions of peppermint (Mentha piperita) essential oil under salt stress. Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology), 33(3), 505-515.
  • Rostami, M., Javadi, A., & Hosseinzadeh, S. M. (2020). Induction of resistance to salinity stress in the produced seeds of wheat after foliar application of nano-zinc oxide and nano-iron oxide. Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology), 33(3), 553-565.
  • Sarkar, D., Mandal, B., Kundu, M.C., 2007. Increasing use efficiency of boron fertilisers by rescheduling the time and methods of application for crops in India. Plant Soil 301, 77–85. https://doi.org/10.1007/s11104-007-9423-1
  • Salehi, M., Dehghany, F., Ebrahimi, N.G., 2017. Successful Salicornia seed production using saline water 4, 37–46. https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i1.56175
  • Taiz, L., Zeiger, E., Møller, I.M., Murphy, A., 2014. Physiology Plants 761.
  • Trujillo-Reyes, J., Majumdar, S., Botez, C.E., Peralta-Videa, J.R., Gardea-Torresdey, J.L., 2014. Exposure studies of core-shell Fe/Fe3O4 and Cu/CuO NPs to lettuce (Lactuca sativa) plants: Are they a potential physiological and nutritional hazard? J. Hazard. Mater. 267, 255–263. https://doi.org/10.1016/j.jhazmat.2013.11.067
  • Wang, X., Bai, J., Wang, W., Zhang, G., Yin, S., Wang, D., 2020. A comparative metabolomics analysis of the halophyte Suaeda salsa and Salicornia europaea. Environ. Geochem. Health 1–14. https://doi.org/10.1007/s10653-020-00569-
  • Weber, D.J., Ansari, R., Gul, B., Ajmal Khan, M., 2007. Potential of halophytes as source of edible oil. J. Arid Environ. 68, 315–321. https://doi.org/10.1016/j.jaridenv.2006.05.010
  • Wissuwa, M., Ismail, A.M., Graham, R.D., 2008. Rice grain zinc concentrations as affected by genotype, native soil-zinc availability, and zinc fertilization. Plant Soil 306, 37–48. https://doi.org/10.1007/s11104-007-9368-4
  • Xu, C., Tang, X., Shao, H., Wang, H., 2016. Salinity tolerance mechanism of economic halophytes from physiological to molecular hierarchy for improving food quality. Curr. Genomics 17, 207–214. https://doi.org/10.2174/1389202917666160202215548
  • Yadav, S., Irfan, M.D., Ahmad, A., Hayat, S., 2011. Causes of salinity and plant manifestations to salt stress: A review. J. Environ. Biol. 32, 667–685.
  • Yuan, J., Chen, Y., Li, H., Lu, J., Zhao, H., Liu, M., Nechitaylo, G.S., Glushchenko, N.N., 2018. New insights into the cellular responses to iron nanoparticles in Capsicum annuum. Sci. Rep. 8, 3228. https://doi.org/10.1038/s41598-017-18055-w
  • Zayed, B.A., Salem, A.K.M., El Sharkawy, H.M., 2011. Effect of Different Micronutrient Treatments on Rice (Oriza sativa) Growth and Yield under Saline Soil Conditions. World J. Agric. Sci. 7, 179–184.
دوره 35، شماره 1
فروردین 1401
صفحه 174-188
  • تاریخ دریافت: 22 اسفند 1398
  • تاریخ بازنگری: 28 مهر 1399
  • تاریخ پذیرش: 25 دی 1399