طبقه بندی بومشناختی ﮔﻮﻧﻪهای گیاهی با استفاده از روش ایزوپم ( مطالعه موردی: تالاب گندمان در استان چهارمحال و بختیاری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری- گروه مرتعداری

2 دانشیار گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

3 دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد

4 تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشکده عمران، گروه نقشه برداری

چکیده

هدف این تحقیق شناسایی، طبقه‌بندی و بررسی شکل زیستی و رویشی ﮔﻮﻧﻪهای ﮔﻴﺎﻫﻲ در تالاب گندمان شهرستان بروجن، استان چهارمحال و بختیاری‌ می‌باشد. برای این منظور گونه‌های ﮔﻴﺎهی در فصل رویش و دوره زﻣﺎﻧﻲ تیر 1395 ﺗﺎ ﻣﻬﺮ 1396 ﺟﻤﻊ‌آوری ﺷﺪند. نمونه برداری به روش تصادفی- سیستماتیک تو در تو انجام شد. بدین صورت که در امتداد 11 ترانسکت، 55 پلات‌ اصلی دربرگیرنده 275 پلات فرعی، استقرار یافت. درصد پوشش گونه‌های گیاهی و لاشبرگ در هر پلات فرعی ثبت شد. سپس جهت طبقه بندی گروه‌های بوم شناختی، روش جدید طبقه‌بندی Isopam در نرم افزار RStudio اجرا گردید. نتایج نشان داد که ﺗﻌﺪاد 60 گونه‌ی گیاهی متعلق به 17 خانواده در منطقه وجود دارد. غنی‌ترین تیره‌های گیاهی در این مطالعه به ترتیب Poaceaeبا 15 گونه و Cyperaceae با 12 گونه بودند. ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻫﻤﻲ ﻛﺮﻳﭙﺘﻮﻓﻴﺖ ﺑﺎ (49%) ﻓﺮاوان‌ترین اﺷﻜﺎل زﻳﺴﺘﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ‌دهند. ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ اﻳﺮان- ﺗﻮراﻧﻲ (IT) ﺑﺎ اﺧﺘﺼﺎص (30%) و چند ناحیه‌ای (18%) ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ را دارند. نتایج حاصل از طبقه‌بندی ایزوپم پنج گروه بوم شناختی را نشان داد که با پراکنش جوامع گیاهی منطقه نیز انطباق دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ecological classification of plant species using isopam method (Case study: Gandoman wetland in Chaharmahal and Bakhtiari Province)

نویسندگان [English]

  • Shahrbanoo Rahmani 1
  • zeinab jafarian jolodar 2
  • Ataollah Ebrahimi 3
  • Barat Mojaradi 4

1 Sari agriculture and natural resource university

2 Prof. Dept.of Rangeland and WatAssoc. Prof. College of Range Management, Department of Natural Resources, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources Universityershed Management, Sari University

3 Assoc. Prof. College of Rangeand watershed Management, Department of Natural Resources and Earth science, Shahrekord University

4 Dept. of Geomatics, ّ School of Civil Engineering, Iran University of Science and Technology, Tehran, I.R. of Iran

چکیده [English]

The purpose of this study was to identify, classify and investigate the biological and vegetative forms of plant species in Gandoman wetland, Chahar Mahal and Bakhtiari province in Iran. For this aim, species were collected during the period of June 2016 to September 2017. Sampling was done in a nested, random-systematic manner. So, 11 transects, 55 main plots includes 275 subplots were deployed. Then, vegetation and litter cover percentage was recorded in each sub plot. Afterwards, the new Isopam classification method was implemented in RStudio software to classify ecological groups. The results showed that there are 60 species belonging to 17 families in the region. The richest plant families in this study were Poaceae with 15 species and Cyperaceae with 12 species. Hemicryptophyte plants with (49%) are accounted as the most abundant biological form in the region. The elements belonging to the Iran-Turanian region (IT) with the allocation of (30%) and a multi-region with (18%) are the most frequent. The results of classification also illustrated five ecological groups that are compatible with the vegetation communities of the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gandoman wetland
  • Isopam classification method
  • Biological form
  • Vegetative element

طبقه‌بندی بوم‌شناختی ﮔﻮنه‌های گیاهی با استفاده از روش ایزوپم ( مطالعه موردی: تالاب گندمان در استان چهارمحال و بختیاری)

شهربانو رحمانی1، زینب جعفریان جلودار1*، عطاالله ابراهیمی2 و برات مجردی3

1 ایران، ساری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، دانشکده منابع طبیعی، گروه مرتعداری

2 ایران، شهرکرد، دانشگاه شهرکرد، دانشکده منابع طبیعی، گروه مرتعداری

3 ایران، تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران، گروه نقشه­برداری

تاریخ دریافت: 16/9/98                تاریخ پذیرش: 8/10/98

چکیده

هدف این تحقیق شناسایی، طبقه‌بندی و بررسی شکل زیستی و رویشی ﮔﻮﻧﻪ‌های ﮔﻴﺎﻫﻲ در تالاب گندمان شهرستان بروجن، استان چهارمحال و بختیاری‌ می‌باشد. برای این منظور گونه‌های ﮔﻴﺎهی در فصل رویش و دوره زﻣﺎﻧﻲ تیر 1395 ﺗﺎ ﻣﻬﺮ 1396 ﺟمع‌آوری ﺷﺪند. نمونه برداری به روش تصادفی- سیستماتیک تو در تو انجام شدبدین صورت که در امتداد 11 ترانسکت، 55 پلات اصلی دربرگیرنده 275 پلات فرعی، استقرار یافت. درصد پوشش گونه‌های گیاهی و لاشبرگ در هر پلات فرعی ثبت شد. سپس جهت طبقه‌بندی گروه‌های بوم شناختی، روش جدید طبقه‌بندی Isopam در نرم افزار RStudio اجرا گردید. نتایج نشان داد که ﺗﻌﺪاد 60 گونه‌های گیاهی متعلق به 17 خانواده در منطقه وجود دارد. غنی‌ترین تیره‌های گیاهی در این مطالعه به ترتیب  Poaceaeبا 15 گونه و Cyperaceae با 12 گونه بودند.ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻫﻤﻲ ﻛﺮﻳﭙﺘﻮﻓﻴﺖ ﺑﺎ (49%) ﻓﺮاوان‌ترین اﺷﻜﺎل زﻳﺴﺘﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ می‌دهند. ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ اﻳﺮان- ﺗﻮراﻧﻲ (IT) ﺑﺎ اﺧﺘﺼﺎص (30%) و چند ناحیه‌ای (18%) ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ را دارند. نتایج حاصل از طبقه‌بندی ایزوپم پنج گروه بوم شناختی را نشان داد که با پراکنش جوامع گیاهی منطقه نیز انطباق دارند.

واژه های کلیدی: تالاب گندمان، روش طبقه‌بندی Isopam، شکل زیستی، عنصر رویشی

* نویسنده مسئول، تلفن: 01133882984 ، پست الکترونیکی: z.jafarian@sanru.ac.ir

مقدمه

 

تالاب‌ها به عنوان اکوسیستم‌های منحصر به‌فرد، غنی و حاصلخیز، دارای فواید و ارزش‌های بی‌شماری هستند، ولی با وجود کارکردها و فواید بی‌شمار، هنوز آگاهی و شناخت کامل از این زیستگاه‌ها در میان جوامع خصوصآً کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه وجود ندارد (9).

مطالعه پوشش گیاهی اولین قدم در راه شناخت دقیق‌تر هر اکوسیستم و نقطه شروعی برای سایر مطالعات بعدی است، زیرا گیاهان بهترین نماینده محیط از لحاظ شرایط فیزیکی و بیولوژیکی می‌باشند (18).

تاﻛﻨﻮن ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺎدی در مورد معرفی فلور، شکل زیستی و کرولوژی پوﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﺗﺎﻻب‌های اﻳﺮان ﺑﻪ وﻳﮋه ﺗﺎﻻب‌های بین‌المللی ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪه اﺳﺖ. افتخاری و دیانت نژاد (1376) جامعه شناسی گیاهی جنوب غربی تالاب انزلی را بررسی و نقشه رویشی منطقه را تهیه کردند، در این تحقیق 72 گونه متعلق به 42 تیره جمع‌آوری شد که از این تعداد، 32 گونه به رده تک‌لپه‌ای‌ها، 36 گونه به رده دولپه‌ای‌ها و 4 گونه به نهانزادان آوندی متعلق بودند (2). در مطالعه فلوریستیک تالاب بین المللی امیرکلایه، 105 گونه گزارش شد. بیشترین اشکال زیستی مشاهده شده در منطقه تروفیت‌ها و همی‌کریپتوفیت‌ها بودند (13).

در مطالعه فلورستیکی تالاب پریشان و اطراف آن، 269 گونه متعلق به 204 جنس و 68 تیره تشخیص داده شد. در این منطقه بزرگترین تیره Asteraaceae با 40 گونه بود و تروفیت‌ها فراوانترین شکل زیستی در اطراف تالاب پریشان را داشتند (6). در پژوهشی جهت بررسی تنوع گونه‌های گیاهی تالاب بین المللی فریدونکنار تعداد 248 گونه گیاهی آوندی متعلق به 176 جنس و 73 خانواده گیاهی شناسایی شد. خانواده‌های گندمیان (Poaceae)، کاسنی (Asteraceae)، گل سرخ (Rosaceae) و علف هفت‌بند (Polygonaceae) به‌ترتیب غنی‌ترین خانواده‌های گیاهی منطقه از نظر تعداد گونه بودند. بیشترین اشکال زیستی گونه‌ها در این منطقه مربوط به تروفیت‌ها و بیشترین تنوع گونه‌ها مربوط به عناصر چند ناحیه‌ای بود. گیاهان منطقه در سه رویشگاه مختلف حاشیه‌ای و خرابه‌روی آبزی و جنگلی تقسیم شدند (19).

هرچند تاﻛﻨﻮن ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺎدی نظیر مطالعات ذکر شده در مورد معرفی فلور، شکل زیستی و کرولوژی پوﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﺗﺎﻻب‌های اﻳﺮان ﺑﻪ وﻳﮋه ﺗﺎﻻب‌های بین‌المللی ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪه اﺳﺖ اما متأسفانه در مورد ارزیابی و طبقه‌بندی پوشش گیاهی این اکوسیتم‌ها مطالعه چندانی صورت نگرفته است. هدف اصلی طبقه‌بندی پوشش گیاهی نشان دادن ماهیت یک واحد گیاهی و ترکیب گونه‌های سازنده آن است. حاصل طبقه‌بندی، مجموعه‌ای از گروه‌های مشتق شده از افراد است که هر فردی در داخل هر گروه در مقایسه با افراد گروه‌های دیگر شباهت بیشتری با افراد گروه خود دارد (17). روش‌های متعددی برای طبقه‌بندی پوشش گیاهی ابداع و توسعه یافته است.

در مطالعه‌ای در آفریقای جنوبی با هدف طبقه‌بندی پوشش گیاهی تالاب و شناسایی و مشخص کردن مناطق با بالاترین میزان اختلالات ناشی از اثرات انسان، رولوه‌های مستقر شده در تالاب Klerksdorp توسط آنالیز دو طرفه گونه‌های شاخص و روش طبقه‌بندی براون-بلانکه طبقه‌بندی شد. در مجموع 9 جامعه گیاهی، چهار زیر جامعه و سه واریته مشخص گردید. نتایج این مطالعه می‌تواند به تهیه برنامه‌های حفاظتی و توسعه‌ای منطقه کمک کند (33).

در سال 1390 جوامع گیاهی در چهار تالاب کنیا و تانزانیا بررسی گردید. در هر تالاب چهار نوع کاربری اراضی بر اساس میزان تخریب انسانی (اراضی تحت کشت، شخم رها شده، تحت چرا و استفاده نشده) وجود داشت. جوامع گیاهی با استفاده از روش طبقه‌بندی آنالیز اصلاح شده دو طرفه گونه‌های شاخص تعیین شدند. 15 جامعه گیاهی و 147 گونه شاخص شناسایی گردید. جوامع به پوشش گیاهی تالابی نیمه‌طبیعی (مربوط به محیط‌های کمتر تخریب شده)، گراس‌لندها و گیاهان اراضی شخم رها شده و جوامع علف‌های هرز تفکیک گردیدند. پوشش نیمه‌طبیعی به وضوح با اراضی استفاده نشده مطابقت داشت، دیگر جوامع گیاهی با انواع کاربری اراضی تطابق کمتری داشتند (20).

در پژوهشی در پنج چمنزار مرطوب و مزیک در منطقه سیرا نوادای کالیفرنیا، ترکیب گونه‌ها و شرایط محیطی در 100 پلات را در بیش از دو سال ثبت گردید. آنالیز طبقه‌بندی و رسته‌بندی برای طبقه‌بندی جوامع گیاهی و شناسایی رابطه بین انواع جوامع و هردو گرادیانت چرا و شرایط محیطی مورد استفاده قرارگرفت. شش نوع جامعه گیاهی شناسایی گردید، این محققین هم ارتباط قوی بین جوامع گیاهی و متغیرهای عمق آب یافتند، اما هیچ همبستگی بین چرا و طبقه‌بندی انواع جامعه پیدا نکردند (27).

در مطالعه‌ای جهت برنامه‌ریزی مدیریتی آینده، با بررسی‌های میدانی ترکیب گیاهی، عناصر جغرافیایی، ویژگی‌های اکولوژیکی و تنوع گونه‌ای تالابی در سواحل میانی رودخانه هایهه، شمال غربی چین را مورد مطالعه قرارگرفت. پوشش گیاهی نمونه‌برداری شده از 42 پلات با استفاده از تجزیه و تحلیل گونه‌های شاخص دو طرفه (TWINSPAN) به 10 جامعه گیاهی طبقه‌بندی شد. شاخص‌های تنوع گونه‌ای جوامع نسبتا پایین بودند، اما تفاوت‌های زیادی با یکدیگر داشتند. شاخص غنای مارگالف (Rm) بین 344/0 تا 202/1، شاخص تنوع سیمپسون (D) بین 0 تا 840/0، شاخص تنوع شانون (H) از 0 تا 999 .1 و شاخص تناسب پیلو (J) در محدوده 712/0-1 بودند که نشان می‌دهد ساختار جوامع گیاهی در این تالاب نسبتا ساده است (35).

در مطالعه‌ای بین سال‌های 2011 تا 2013 بیش از 300 سایت تالاب ساحلی در دریاچه لورانتین مورد بررسی قرارگرفت و بیست و یک جامعه گیاهی تالابی از طریق تجزیه و تحلیل خوشه‌ای و آنالیز گونه‌های شاخص شناسایی گردید (25).

روش جدیدی برای طبقه‌بندی داده‌های پوشش گیاهی (ماتریس گونه در پلات) به نام ایزوپم (Isopam) معرفی گردید (29). این روش متشکل از دو روش کاهش ابعادی (Isomap:  (32) و طبقه‌بندی فضای رسته‌بندی مرجع (PAM:)(24) است. در این روش، طبقه‌بندی به‌صورت سلسله مراتبی مقسمی یا غیرسلسله مراتبی انجام می‌گردد. و این روش در مقایسه با دیگر روش‌های خوشه‌بندی، دارای ویژگی‌های زیر است: (الف) طبقات را با توجه به عملکرد شاخص‌های گروهی (گونه‌های معمولی) و یا حداکثر میانگین "وفاداری" توصیف‌گرها انتخاب می‌کند (ب) تعداد خوشه‌ها در هر بخش را به صورت اختیاری انتخاب می‌کند (ج) گروه‌ها در فضای ویژگی دارای اشکال متنوعی هستند و (د) اندازه فاصله استفاده شده در ماتریس فاصله اولیه، به‌صورت اختیاری تعیین می‌شود. این روش برای 20 مجموعه داده واقعی در جهان مورد آزمایش قرارگرفته است. نتایج این طبقه‌بندی با هشت الگوریتم خوشه‌بندی که به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند، مقایسه گردیده است. نتایج بیانگر آن است که باتوجه به اهمیت وفاداری گونه‌ها به گروه‌های سایت‌ها و کمیت و کیفیت گونه‌های شاخص، ایزوپم اغلب در مقایسه با الگوریتم‌های دیگر در رتبه بالاتری قرار دارد (29). در این مطالعه ضمن بررسی فلورستیک و شکل زیستی گیاهان تالاب گندمان، طبقه‌بندی پوشش گیاهی با استفاده از روش جدید طبقه‌بندی ایزوپم مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روشها

منطقه مورد مطالعه: منطقه مورد مطالعه، تالاب گندمان در استان چهارمحال و بختیاری می‌باشد که با مختصات °31 و '48 تا °31 و '51 عرض شمالی و °51 و '05 تا °51 و '07 طول شرقی (شکل 1) در جنوب تالاب چغاخور قرار دارد. تالاب گندمان بین ارتفاعات کلار با ارتفاع 3830 متر در غرب و ارتفاعات گندمان (مادر و دختر) با ارتفاع 3100 متر در شرق محصور شده است. مساحت تالاب بالغ بر 1200 هکتار است که در حال حاضر با توجه به تصرفات انجام شده مساحت آن به 980 هکتار می‌رسد و ارتفاع آن از سطح آب ۲۲۱۹ متر است. رژیم بارندگی همانند سایر مناطق جنوب غربی ایران، مدیترانه‌ای و سودانی است و اقلیم آن سرد و نیمه‌خشک می‌باشد. این تالاب که به عنوان زیستگاهی با ارزش در میان ۱۰۵ زیستگاه مهم پرندگان در ایران شناسایی شده است (22)، در شمار زیباترین تالاب‌های کشور و مهمترین کانون‌های گردشگری چهارمحال بختیاری قرار داشته و زیستگاهی منحصربه‌فرد برای زمستان گذرانی و تخم‌گذاری پرندگان مهاجر و اسکان دائم پرندگان بومی محسوب می‌شود. پوشش گیاهی تالاب گندمان را عمدتاً گونه‌های حاشیه‌ای و نم‌پسند تشکیل می‌دهد (22و 23).

روش تحقیق

الف- تعیین فلور  شکل  زیستی  و  پراکنش  جغرافیایی

گونه‌ها: ﺟمع‌آوری ﮔﻴﺎﻫﺎن در دوره زﻣﺎﻧﻲ تیر 1395 ﺗﺎ ﻣﻬﺮ 1396 اﻧﺠﺎم ﺷﺪ.

 

 

 

 

 

 

شکل 1- موقعیت تالاب گندمان در نقشه ایران و استان چهارمحال و بختیاری

 

در ﻃﻮل ﻛﺎر ﺻﺤﺮاﻳﻲ، پراکنش جغرافیایی گیاهان و ﺷﻜﻞ زﻳﺴﺘﻲ آنها یادداشت گردید. ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻤﻮنه‌های ﮔﻴﺎﻫﻲ از ﻓﻠﻮر اﻳﺮاﻧﻴﻜﺎ (29)، ﻓﻠﻮر ترﻛﻴﻪ (21) و ﻓﻠﻮر ایران (1) اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه است. اﻧﺘﺸﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ انتشار آن، ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺰﺑﻮر و ﺗﻘسیم‌بندی ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ رویش‌های اﻳﺮان (36و 31) و ﺷﻜﻞ زﻳﺴﺘﻲ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻴﺴﺘﻢ راﻧﻜﺎﻳﺮ (28) ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ. ﺗﻘسیم‌بندی روﻳﺸﮕﺎه‌ها و ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮدن ﺑﺮﺧﻲ از ﮔﻮﻧه‌ها ﺑﺮاﺳﺎس روش ﻓﻴﺰﻳﻮﻧﻮﻣﻲ و ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺻﺤﺮاﻳﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ.

ب- روش نمونه‌برداری جهت طبقه‌بندی پوشش گیاهی با ایزوپم (Isopam): در این پژوهش، جهت نمونه‌برداری از خصوصیات پوشش گیاهی رویشگاه از روش پلات‌گذاری در امتداد ترانسکت در چهار جهت تالاب، از حاشیه به طرف مرکز استفاده شد. به منظور افزایش دقت و جلوگیری از اعمال نظرهای شخصی و دخالت‌های احتمالی روش تصادفی‌سیستماتیک تو در تو انتخاب گردید (30)، بدین صورت که در امتداد 11 ترانسکت با فواصل 300 متر، 55 پلات اصلی به ابعاد 10 در 10 متر مستقر گردید و داخل هر پلات اصلی پنج پلات فرعی مربع شکل با مساحت 4 متر مربع (3 و 10) استقرار یافت که یکی از پلات‌ها در مرکز و بقیه در چهار گوش پلات اصلی با فاصله 6 متر از هم قرار گرفتند. نقطه مرکزی پلات‌های فرعی و اصلی با استفاده از GPS ثبت گردید. از روش نمونه‌برداری تو در تو برای ارزیابی ناهمگنی داخل پلات استفاده شد (30). درصد پوشش گونه‌های گیاهی و پوشش لاشبرگی در هر پلات فرعی ثبت شد. سپس طبقه‌بندی گروه‌های بوم شناختی به روش Isopam با نرم افزار RStudio انجام شد.

نتایج

الف- تعیین فلور، شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی گونه‌ها: ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ به دست آمده ﺗﻌﺪاد 60 گونه‌ی گیاهی متعلق به 51 جنس و 17 خانواده مورد شناسایی قرارگرفتند (جدول1). غنی‌ترین تیره‌های گیاهی در این مطالعه به ترتیب Poaceae با 15 گونه (25 %) و Cyperaceae با 12 گونه (20 %) بودند. ﻃﺒﻘه‌بندی ﮔﻴﺎﻫﺎن در ﺷﻜﻞﻫﺎی زﻳﺴﺘﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ روش راﻧﻜﺎﻳﺮ ﻧﺸﺎن می‌دﻫﺪ که ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻫمی‌کرﻳﭙﺘﻮﻓﻴﺖ ﺑﺎ 29 گونه (49 %) ﻓﺮاوان‌ترین اﺷﻜﺎل زﻳﺴﺘﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ می‌دهند (شکل 1). ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﮔﻴﺎﻫﺎن منطقه ﻧﺸﺎن می‌دهد ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ اﻳﺮان- ﺗﻮراﻧﻲ (IT) ﺑﺎ اﺧﺘﺼﺎص 18 گونه (30 %) و چندناحیه‌ای با 11 گونه (18 %) ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده‌اند (شکل 2).

ب - طبقه‌بندی پوشش گیاهی به روش ایزوپم (Isopam): نتایج تجزیه و تحلیل اطلاعات پوشش گیاهی مربوط به 275 پلات نمونه‌برداری شده از منطقه در شکل 4 آورده شده است.

 

 

شکل 2- درصد فراوانی شکل‌های زیستی گیاهان منطقه مورد مطالعه

 

شکل 3- درصد فراوانی پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه مورد مطالعه

 

ﺟﺪول 1- فهرست گونه‌های گیاهی، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان تالاب گندمان.

 "علائم اختصاری: IT= ایران تورانی، PL= چند ناحیه‌ای، ES= اروپا –سیبری،M = مدیترانه‌ای، SS= صحارا- سندی،COSM = جهانی، SA= صحارا- عربی، He- همی کریپتوفیت‌ها، GE- ژئوفیت‌ها، Th- تروفیت‌ها، CR- کریپتوفیت‌ها، Hy- هیدروفیت‌ها

کوروتیپ

شکل زیستی

نام علمی

IT

He

Fabaceae

Trifolium repens L.

IT

He

Ononis spinosa L.

IT

Th

Medicago polymorpha L.

IT-ES

He

Festuca arundinacea Schreb

IT

Ge

Cyperaceae

Carex stenophylla Wahlenb.

PL

Ge

Carex diluta M.Bieb.

IT-ES

Ge

Eleocharis palustris (L.) Roem. & Schult

ES-M-IT

He

Carex pseudocyperus L.

PL

Ge

Carex divulsa Stokes

ES- IT- M

Cr

Cladium mariscus (L.) Pohl

ES-M-IT-SA

He

Schoenus nigricans L.

Cosm

He

Blysmus compressus subsp. Compressus

Cosm

He

Schoenoplectus lacustris (L.) Palla)

PL

He

Carex flava L.

IT

Ge

Scirpoides holoschoenus (L.) Soják

IT

He

Asteraceae

Taraxacum officinale (L.) Weber ex F.H. Wigg

IT

He

Centaurea iberica Trevir.

IT

He

Cirsium hygrophilum Boiss.

IT

He

Inula Britannica L.

IT-M

Th

Picnomon acarna (L.) Cass.

Cosm

Th

Sonchus oleraceus (L.) L.

Cosm

He

Rosaceae

Potentilla reptans L.

PL

He

Potentilla anserina L.

PL

He

Poaceae

Cynodon dactylon (L.) Pers.

PL

He

Poa trivialis L.

IT

Ge

Hordeum brevisubulatum (Trin.) Link

IT

He

Eremopoa persica (Trin.) Roshev.

ES

Ge

Ranunculus grandiflorus L.

IT-M

Th

Hordeum glaucum Steud

IT

Th

Bromus danthoniae Trin.

IT-ES

He

Alopecurus arundinaceus Poir.

IT

He

Scariola orientalis (Boiss.) Sojak

IT-ES

He

Glyceria plicata (Fr.) Fr.

IT

Th

Setaria viridis (L.) P.Beauv.

IT-ES-SS

He

Calamagrostis pseudophragmites (Haller) Koeler

PL

Th

Polypogon monspeliensis (L.) Desf.

IT

He

Hordeum violaceum Boiss. & Hohen.

Cosm

Cr

Phragmites australis (Cav.) Trin.ex Steud

SS

Th

Plantaginaceae

Plantago amplexicaulis Cav.

ES

Hy

Hippuris vulgaris L.

Cosm

Ge

Veronica anagallis-aquatica L.

PL

Ge

Catabrosa aquatic (L.) P.Beauv.

M-SS-IT

He

Plantago ovata

IT

He

Polygonaceae

Polygonum paronychioides C.A.Mey.

ES

He

Rumex elbursensis Boiss.(nepalensis)

Cosm

He

Persicaria amphibian (L.) S. F. Gray

PL

Ge

Primulaceae

Glaux maritima L.

IT-ES

Ge

Triglochin maritima L.

IT

He

Lamiaceae

Mentha spicata L.

IT-ES

He

Scutellaria galericulata L.

Cosm

Cr

Mentha longifolia (L.) L.

IT

Ge

Dactylorhiza umbrosa (Kar. & Kir.) Nevski.

PL

Ge

Juncaceae

Juncus articulatus L.

Cosm

Ge

Juncus inflexus L.

IT-ES-M

Th

Iridaceae

Iris spuria L.

IT

Th

Brassicaceae

Draba aucheri Boiss.

IT-ES-SS

He

Lythraceae

Lythrum salicaria L.

Onagraceae

PL

Ge

Epilobium parviflorum Schreb.

Funariaceae

-

-

Funaria cf.microstoma

IT-ES-M

He

Typhaceae

Typha latifolia L.

 

 

با توجه به این شکل و جدول 2 طبقه‌بندی به روش ایزوپم، پوشش گیاهی منطقه را در سه سطح با مقادیر ویژه مثبت، به 5 واحد بوم‌شناختی با نیازهای محیطی متفاوت طبقه‌بندی کرد که عبارتند از:

1.1= Cynodon dactylon (Cy-da(, Trifolium repens (Ti-re (, Taraxacum officinale (Ta-of (, Juncus inflexus (Ju-i (, Ononis spinosa (On-sp (, Cirsium hygrophilum (Ci-hy (

واحد 1.1 متنوع‌ترین واحد بوم شناختی در منطقه می‌باشد که گونه Cynodon dactylon با 85 درصد بالاترین فراوانی را در این گروه دارد.

1.2= Carex stenophylla(Ca - st (, carex diluta (Ca - di), Potentila anserine (Po - an), Polygonum paronychioides (Po - pa)

در واحد 2.1گونه‌های Carex stenophylla- carex diluta- Potentila anserine- Polygonum paronychioides به ترتیب با مقادیر 98، 61، 38 و 20 بالاترین فراوانی را دارند.

2.1= Juncus articulates(Ju - ar), Eleocharis palustris (Pa - el.)

دو گونه Juncus articulates و Eleocharis palustris بیشترین درصد فراوانی در این واحد بوم شناختی را دارند.

2.2= Cladium mariscus (Cl - ma), Carex pseudocyprus (Ca - ps), Calamagrosis psoudo phragmatis (Cal - ps)

- Calamagrosis psoudo Carex pseudocyprus -Cladium mariscus

فراوان‌ترین گونه‌ها در واحد بوم شناختی 2.2 هستند.

2.3= Phragmites australis (Ph - au)

Phragmites australis گونه شاخص واحد بوم شناختی 3.2 است.

نتایج این تحقیق نشان داد که روش Isopam توانایی بالایی

در تفکیک طبقات از یکدیگر دارد.

 

 

جدول 2- نتایج روش Isopam برای طبقه‌بندی پوشش گیاهی منطقۀ مورد مطالعه

نام علمی

1.1

1.2

2.1

2.2

2.3

Cynodon dactylon (L.) Pers.

85***

35

9***

7***

0***

Trifolium repens L.

84***

25

4***

3***

0***

Taraxacum officinale (L.) Weber ex F.H. Wigg

64***

18

0***

0***

0**

Juncus inflexus L.

55***

0***

14

1***

0*

Ononis spinosa L.

54***

0***

0***

0***

0

Cirsium hygrophilum Boiss.

43***

22

2***

4***

0*

Carex stenophylla Wahlenb.

33

98***

7***

5***

0***

Carex diluta M.Bieb.

21

61***

21

9***

0**

Potentilla anserina L.

4

37***

0**

1**

0

Polygonum paronychioides C.A.Mey.

4

20***

0

1

0

Juncus articulatus L.

4***

24

70***

11**

0**

Eleocharis palustris (L.) Roem. & Schult

0***

0***

70***

4***

0*

Cladium mariscus (L.) Pohl

0***

2***

9*

28*

100***

Carex pseudocyperus L.

4**

4*

12

37***

0*

Phragmites australis (Cav.) Trin.ex Steud

0***

2***

9*

28*

100***

Hordeum glaucum Steud

22***

22**

0**

0***

0

Inula Britannica L.

1

16***

4

3

0

Plantago amplexicaulis Cav.

1

8

2

1

0

Schoenus nigricans L.

0

0

2

9***

0

Calamagrostis pseudophragmites (Haller) Koeler

0

2

0

8**

0

Hordeum brevisubulatum (Trin.) Link

6

0

5

0

0

Centaurea iberica Trevir.

9***

0

0

0

0

Medicago polymorpha L.

9***

0

0

0

0

Potentilla reptans L.

7***

0

0

0

0

Glaux maritima L.

0

2

4

1

0

Ranunculus grandiflorus L.

6**

0

0

0

0

Triglochin maritima L.

0

0

4

1

0

Eremopoa persica (Trin.) Roshev.

4*

0

0

0

0

Funaria cf.microstoma

0

2

0

0

4

Epilobium parviflorum Schreb

0

0

0

0

8**

Veronica anagallis-aquatica L.

0

0

0

0

8**

Poa trivialis L.

0

2

2

0

0

Setaria viridis (L.) P.Beauv.

1

0

2

0

0

Catabrosa aquatic (L.) P.Beauv.

0

0

2

1

0

 

شکل 4- طبقه‌بندی پوشش گیاهی منطقه به روش ایزوپم

شکل 5- طبقه‌بندی پوشش گیاهی منطقه به روش ایزوپم

 

در این تحقیق از قطعات نمونه با داده‌های درصد پوشش گیاهی استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل به صورت گراف و دندروگرام مشخص گردید (شکلهای 4و 5).

بحث و نتیجه گیری

غنی‌ترین تیره گیاهی در این مطالعه poaceae با 15 گونه می‌باشد. بررسی فلور و پوشش گیاهی تالاب بین المللی فریدون‌کنار و امیرکلایه همین نتایج را نشان داد (4، 11 و 12). خانواده poaceae توانایی جذب آلاینده‌ها را داشته و قادر به زندگی در محیط‌های آلوده می‌باشند (7 و 8). در تالاب گندمان نیز به دلیل استفاده از سموم و کودهای شیمیایی در اراضی اطراف تالاب، میزان آلودگی در حال بالا رفتن است. بررسی‌های انجام شده در مورد نوع کود مصرفی در منطقه نشان داد که کودهای شیمیایی، اوره و فسفات در اراضی زراعی به شکل قابل توجهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نتیجه اگر استفاده از کودهای شیمیایی در اراضی حاشیه تالاب به صورت کنترل نشده ادامه یابد با توجه به شرایط اقلیمی ایجاد شده در منطقه (خشکسالی‌های پی در پی و کاهش شدید سطح ایستابی آب) انتظار می‌رود نفوذ اوره و فسفات به مرور زمان و طی سالیان متوالی بر منابع آبی زیر زمینی و حتی رواناب‌های سطحی تأثیر منفی داشته باشد و به مرور زمان برای تالاب ایجاد مشکل بنماید و چون تالاب در محل خروجی شبکه هیدرولیکی آبهای زیرزمینی قرار دارد، بیشترین تأثیر را می‌پذیرد.

نتایج بررسی طیف زیستی گیاهان منطقه نشان می‌دهد که همی‌کریپتوفیت‌ها، ژئوفیت‌ها و تروفیت‌ها به ترتیب برتری بیشتری نسبت به دیگر اشکال زیستی دارند. اشکال زیستی گیاهان انعکاسی از سازش آنها با شرایط محیطی به ویژه عوامل اقلیمی است (6، 15، 16و 35)، بنابراین یافته‌های این تحقیق با شرایط منطقه که دارای اقلیم سرد و نیمه‌خشک می‌باشد، انطباق دارد. حضور فراوان تروفیت‌ها را می‌توان به تخریب‌های صورت گرفته در منطقه و هجوم گونه‌های غیربومی از اراضی حاشیه تالاب نسبت داد، چرا که حضور زیاد دام (چرای مفرط) و تغییر کاربری تالاب به اراضی کشاورزی باعث تخریب و تغییر ترکیب گونه‌های گیاهی شده است. خشکسالی‌های چند سال اخیر مزید بر علت است. در مطالعات دیگر نیز حضور تروفیت‌ها را نتیجه تخریبهای صورت گرفته و خشکسالی دانسته‌اند (5، 13و 14).

درصد بالایی از منطقه را گیاهان ناحیه ایران تورانی، چند ناحیه‌ای و جهان‌ گستر پوشش می‌دهند لذا می‌توان گفت تالاب گندمان بر حسب کوروتیپ اکوسیستم متنوع و با ارزشی است. علت فراوانی گونه‌های جهان‌گستر این است که اکوسیستم‌های آبی نسبت به اکوسیستم‌های خشکی به دلیل نقش تعدیل‌کننده آب دارای نوسان‌های کمتری هستند و اغلب این گیاهان تحت‌تأثیر شرایط فیزیکی و شیمیایی آب قرار دارند و کمتر تحت‌تأثیر اقلیم قرار می‌گیرند (9).

در تجزیه و تحلیل داده‌های پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه، با استفاده از آنالیز Isopam پنج گروه بوم­شناختی گیاهی تفکیک گردید که هریک از آنها بیانگر یک واحد همگن گیاهی منحصر به‌فرد می‌باشد. شناخت گروه‌های گیاهی و تعیین موقعیت مکانی آنها در توصیف دامنه تغییرپذیری شرایط محیطی اهمیت زیادی دارد و می‌تواند در مدیریت آمایش سرزمین الگوی مناسبی محسوب گردد. جوامع گیاهی که با عناصر رویشی Cynodon dactylon, Trifolium repens, Taraxacum officinale, Juncus inflexus, Ononis spinosa, Cirsium hygrophilum مشخص می‌شوند نشان‌دهنده مناطقی است که تا حدودی در اثر چرای دام و فعالیت انسانی تخریب شده و از طرفی در معرض هجوم گونه‌های غیربومی از اراضی حاشیه تالاب است و در شرایط خشک‌تری نسبت به بقیه تالاب قرار گرفته‌اند. باتوجه به نتایج آنالیز Isopam، گروه بوم­شناختی دوم با حضور گونه‌هایی مانند Carex stenophylla, carex diluta, Potentila anserine, Polygonum paronychioides در مناطقی تا حدودی تخریب شده با خاکی مرطوب در فصولی از سال، قرارگرفته است. گروه بوم­شناختی سوم شامل گونه‌های Juncus articulates, Eleocharis palustris هستند که در مناطق همیشه مرطوب، به‌صورت مکرر تحت تأثیر آب کم‌عمق، احتمالاً تا حدودی تخریب‌شده و یا بدون تخریب قرار گرفته است. گروه بوم‌شناختی چهارم شامل گونه‌های Cladium mariscus, Carex pseudocyprus, Calamagrosis psoudo phragmatis است که نشان‌دهنده شرایطی است که ریشه گیاه کاملاٌ در آب غرقاب است و تخریبی هم صورت نگرفته است. گروه بوم‌شناختی پنجم با گونه‌هایی مانند Phragmites australis نشان‌دهنده شرایطی است که به طور دائم آب گرفته است و ریشه گیاهان کاملاً غرقاب می‌باشد و تخریبی در منطقه صورت نگرفته است. نتایج طبقه‌بندی نشان می‌دهد که رطوبت مهم‌ترین عامل محیطی در تفکیک گروه‌های اکولوژیک از یکدیگراست. مطالعات دیگر هم به این نتیجه رسیده‌اند که در محیط باتلاقی، رطوبت عامل اصلی در شکل‌گیری ساختار و توزیع جوامع تالابی است و غلبه و بقای یک گونه بسیار تحت تأثیر رطوبت خاک و دوره‌های آبگیری قرار می‌گیرد (26، 27و 34). مطالعه‌ای در یک اکوسیستم تالابی در هند به‌منظور طبقه‌بندی جوامع و گونه‌های گیاهی با استفاده از تجزیه و تحلیل دو طرفه گونه‌های شاخص (TWINSPAN)، جوامع گیاهی را به چهار و گونه‌های گیاهی را به یازده گروه تقسیم کرد. جوامع با کمترین میزان رطوبت خاک در ابتدا و جوامع با بیشترین رطوبت خاک در انتها تفکیک شدند. به‌طور مشابه، گونه‌های در حال رشد در شرایط خشک‌تری نسبت به گونه‌های بومی رطوبت دوست قرار داشتند (26). همچنین طی تحقیقی در منطقه تالابی Danjiangkou در چین توزیع الگوها و ترکیب گونه‌ای گیاهان استفاده از آزمون TWINSPAN و DCA پوشش گیاهی را به 14 جامعه تقسیم کرد. نتایج آزمون DCA نشان داد که نوع خاک و میزان رطوبت، عوامل اصلی تأثیرگذار در شکل‌گیری ساختار و توزیع جوامع تالابی هستند. گونه‌های غالب پوشش گیاهی در این منطقه Cynodon dactylon، Rumex maritimus، Mazus gracili و Echinochloa crusgalli بودند (34).

تالاب گندمان از حیث غنای گونه‌های گیاهی، پیچیدگی اکوسیستم، زیبایی‌های طبیعی خیره‌کننده و زیستگاه منحصربه‌فرد پرندگان مهاجر دارای اهمیت فوق العاده‌ای است. از طرفی حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد تالاب گندمان در وضعیت خشکی قرار گرفته است؛ و علاوه بر خشکسالی و محرومیت از حق‌آب طبیعی با برداشت بی‌رویه آب برای کشاورزی نیز رو به رو است و به تازگی مورد هجوم افرادی قرار گرفته که قصد تهیه علوفه از نیزارهای این تالاب را دارند (22). بنابراین برنامه‌ریزی‌های مدیریتی و حفاظتی در این تالاب نیازمند انجام مطالعات طبقه‌بندی، شناسایی ترکیب گونه‌ای و شکل توزیع پوشش گیاهی است.

در نهایت با در نظر گرفتن مشکلات اجتماعی موجود در منطقه و همچنین ملاحظات اکولوژیک لازم است که مسئولین ذیربط با مدیریتی صحیح و هوشمندانه از تخریب‌های بی‌رویه ناشی از چرای دام جلوگیری به عمل آورده و در حفاظت از این تالاب و مدیریت منابع آبی آن اقدامات بیشتری را تدارک ببینند.

  • اسدی، م.، 1387. فلور ایران، شماره‌های 58-1، انتشارات موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور.
  • افتخاری، ط و دیانت نژاد، ح، 1376، جامعه شناسی گیاهی و تهیه نقشه رویشی جنوب غربی تالاب انزلی, مجله زیست شناسی ایران, جلد 5، شماره های 3 و 4.

3-    ایمانی، ج.، ابراهیمی، ع.، طهماسبی، پ.، و قلی نژاد، ب.، 1396. مقایسه نحوه چیدمان، تعداد و ابعاد نمونه های زمینی داخل پیکسل های ۳۰×۳۰ سنجنده لندست ۸ جهت آگاهی از همبستگی درصد پوشش گیاهان غالب سه سایت با شاخص NDVI (منطقه مورد مطالعه: مراتع اطراف دریاچه سد چغاخور استان چهارمحال و بختیاری)، فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران، شماره2، صفحات 456-489.

4-    حسین­زاده، ف.، 1388. بررسی فلور پوشش گیاهی تالاب بین المللی فریدون کنار در استان مازندران، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته سیستماتیک- اکولوژی گیاهی، دانشگاه پیام نور تهران.

5-    خدادادی زرینی، ص.، 1386. مطالعه رویشگاه‌ها و فلور تالاب استیل آستارا، پایان نامه کارشناسی ارشد سیستماتیک- اکولوژی گیاهی، دانشگاه علوم پایه، گیلان.

6-    دولتخواهی، م.، یوسفی، م.، و عصری، ی.، 1389. بررسی فلورستیک تالاب پریشان و اطراف آن در استان فارس، مجله زیست شناسی ایران، جلد 23، شماره1، صفحات 35-46.

7-    رضوانی، م.، نور محمدی، ق.، و زعفریان، ف.، 1384. پاک‌سازی مواد آلاینده خاک، آب‌های زیرزمینی و هوا به وسیله گیاهان (phytoremediation)، مجله علمی پژوهشی علوم کشاورزی، صفحات 8-24.

8-    زاهد چکوری، س.، عصری، ی.، یوسفی، م.، و مرادی، ا.، 1392. فلور شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان تالاب سلکه، مجله پژوهش‌های گیاهی (مجله زیست شناسی ایران)، جلد 26، شماره 3، ص 310-301.

9-    صفائیان، ن.، و شکری، م.، 1381. تالاب‌ها یا آب‌بندان‌های مازندران، مجله محیط‌شناسی، 31، صفحات 48-70.

10-  طهماسبی، پ.، ابراهیمی، ع.، و یارعلی، ن.، 1391. تعیین مناسب ترین شکل و اندازه پلات برای برآورد چند متغیر مرتعی در مراتع نیمه‌استپی، نشریه مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران، دوره ۶۵، شماره ۲، صفحات 203-216.

11-  عصری، ی.، و مرادی، الف.، 1383. بررسی فلورستیکی و ویژگی‌های زیستی گیاهان تالاب امیرکلایه، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 1، صفحات 171-178.

12-  قهرمان، ا.، و نقی نژاد، ع.، 1381, مطالعه فلوریستیک تالاب بین المللی امیرکلایه (پناهگاه حیات وحش) و مناطق ساحلی اطراف آن, خلاصه مقالات اولین کنفرانس علوم و تنوع زیستی گیاهی ایران.

13-  کاظمیان، آ.، ثقفی خادم، ف.، اسدی، م.، و قربانی، م.، 1383. مطالعه فلورستیک بند گلستان و تعیین شکل‌های زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه، پژوهش و سازندگی شماره، صفحات 48-61 .

14-  گرگین کرجی، م.، کرمی، پ.، و معروفی، ح.، 1392. معرفی فلور، شکل زیستی و کورولوژی گیاهان منطقه سارال کردستان (زیر حوزه فرهادآباد)، مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران)، جلد 26، شماره4، ص 525-510.

15-  مبین، ص.،1360. جغرافیای گیاهی، گسترش جهان گیاهی، اکولوژی، فیتوسوسیولوژی و خطوط اصلی رویش‌های ایران، انتشارات دانشگاه تهران، 271 ص.

16-  محرابیان، ا.، نقی نژاد، ع.، مصطفوی، ح.، حسن زاد کیابی، ب.، و عبدلی، ا.، 1387. بررسی فلور و رویشگاه‌های منطقه حفاظت شده مند (استان بوشهر)، مجله محیط شناسی، 34(46)، صفحات 18-1.

17-  مصداقی، م.، 1384. بوم شناسی گیاهی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۸۷ ص.

18-  نجفی تیره شبانکاره، ک.، جلیلی، ا.، خراسانی، ن. ا.، جم زاد، ز.، و عصری، ی.، 1385. جوامع گیاهی منطقه حفاظت شده گنو، مجله پژوهش و سازندگی، 20(75)، صفحات17-27.

19-  نقی نژاد، ع.، و خسین زاده، ف.، 1393. بررسی تنوع گونه‌های گیاهی تالاب بین المللی فریدونکنار مازندران، مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران)، جلد 27، شماره 2، ص 335-320.

 

20-  Alvarez, M, Becker, M, Böhme, B, Handa, C, Josko, M , Kamiri, H, W,  Langensiepen, M, Menz, G, Misana, S, Mogha, N, G Möseler, B,M, Mwita, E, J,  Oyieke, H, A, and Sakané, N, 2012, Floristic classification of the vegetation in small wetlands of Kenya and Tanzania, Global Journal of Science Frontier Research: H: Environment & Earth Science, 14(1).

21-  Davis, P.H, (ed.), 1988, Flora of Turkey and the East Agean Island Vols 1-10, Edinburgh University Press, Edinburgh.

22-  http://ammi.ir/Gandman wetland/ Iranology/ Chaharmahal-and-Bakhtiari-/

23-  https://fa.wikipedia.org/wiki/Gandman wetland.

24-  Kaufman, L, Rousseeuw, P.J, 1990, "Partitioning around medoids (program pam)." Finding groups in data: an introduction to cluster analysis 344: 68-125

25-  25-  Lemein, T, Albert, D A., Tuttle, E, D, G., 2017, Coastal wetland vegetation community classification and distribution across environmental gradients throughout the Laurentian Great Lakes, Journal of Great Lakes Research, 43(4), 658-669.

26-  Manhas, R. K., Gautam, M. K., and Kumari, D., 2009. Two Way Indicator Species Analysis (TWINSPAN) of the Herbaceous Vegetation in an Inland Wetland Ecosystem of Doon Valley Himalaya, India, Journal of Wetlands Ecology, Vol. 3, PP: 23-31.

27-  McIlroy, S. K., and Allen-Diaz, B. H., 2012. Plant community distribution along water table and grazing gradients in montane meadows of the Sierra Nevada Range, Wetlands Ecol Manage, Vol 20, PP:287–296.

28-  Raunkiaer, C, 1934, Life forms of plants and statistical plant geography, Oxford University Press, Oxford.

29-  Schmidtlein, S., Tichý, L., Feilhauer, H., and Faude, U., 2010. A brute force approach to vegetation classification, Journal of Vegetation Science 21, PP: 1162–1171.

30-  Schmidtlein, S., Feilhauer, H., and Bruelheide, H., 2012. Mapping plant strategytypes using remote sensing, Journal of Vegetation Science, 23, PP: 395–405.

31-  Takhtajan, A., 1986. Floristic regions of the world University of California press, California (English translation from Russian).

32-  Tenenbaum, J. B., de Silva, V., Langford, J. C., 2000. A global geometric framework for nonlinear dimensionality reduction, Science 290, PP: 2319–2323.

33-  Van Wyk', E. Cilliers, S.S, and G.J. Bredenkamp, 2000, Vegetation analysis of wetlands in the Klerksdorp Municipal Area, North West Province, South Africa, S. Afr. J. Bot, 66 (I): 52- 62

34-  Wenzhi, L., Quanfa, Z. H., Tianyu, L., Wei, L., Wenying, W., andGuihua, L., 2006. Quantitative classification and ordination of wetland vegetations in Danjiangkou reservoir region, Wuhan Botanical Research, 24(3), PP: 220-224.

35-  Zhao, H. L., Zhao, R., Zhang, L. H., and Jiang, P., 2013. Community characteristics and species diversity of wetland plants in middle reaches of Heihe River, Northwest China, Article in Chinese Journal of Ecology, 32(4), PP: 813-820.

36-  Zohary, M, 1973, Geobotanical foundation of the Middle East. Stuttgart (Germany): Gustav Fischer-Verlag.

دوره 34، شماره 2
مرداد 1400
صفحه 428-439
  • تاریخ دریافت: 18 خرداد 1398
  • تاریخ بازنگری: 16 آذر 1398
  • تاریخ پذیرش: 08 دی 1398