نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشگاه ازاد اسلامی جیرفت
چکیده
چکیده
در این مطالعه فلور گیاهی منطقه فاریاب واقع در 76کیلومتری شهرستان کهنوج در جنوب استان کرمان بر رسی شد.. منطقه مورد مطالعه یک منطقه کوهستانی با وسعت حدود 16000هکتار،شامل پستی و بلندی های متعدد ار جمله تپه های کو تاه و دشت های کو چک است.میزان متوسط بارندگی سالیانه.180.میلی متر و ارتفاع منطقه.بین حد اقل636متر.وحد اکثر1196متر از سطح دریا(متوسط916.متر) است.در مجموع186گو نه گیاهی متعلق به135جنس و43تیره شناسایی شد. این گیا هان شامل40تیره دو لپه ای و3تیره تک لپه ای هستند. تیره.Asteraceae با دارا بودن 25جنس و 31.گونه و نیز جنسAssteragalus از تیره Papilionaceaeبا دارا بودن 6گونه به ترتیب بزرگترین تیره وجنس منطقه را تشکیل می دهند. جنس Tamarixو جنس Convolvolus و Nepeta هر یک با5 گونه و جنس های Echinops, Eragrostis و Salviaهریک با 3گونه از بزرگترین جنس های ناحیه مورد مطالعه محسوب می شوند.بر رسی شکل زیستی گیاهان نشان داد که در حدود.24/32%گونه ها،تروفیت64/30 %همی کریپتو فیت 84/16 %کامفیت 22/12 %گونه ها فا نرو فیت06/ 8%ژئو فیت هستند. غلبه شکل های زیستی تروفیت وهمی کریپتو فیت (مجموعا.88/62%)نشانگر فلور خاص مناطق کو هستانی مرکزی ایران است. از نظر توزیع جغرافیایی 4/41%گیاهان به ناحیه ایرانی-تورانی62/15% صحرا-سندی،و4/34 % ایرانی –تورانی وصحراسندی وبقیه : 58/ 8%به سایر نواحی تعلق دارد. همچنین تعداد18گونه بوم زاد ایران و 9گونه نادر در این منطقه شناسایی شدند.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
An investigation of the flora of Fayabregion of kahnog city inKerman province
نویسنده [English]
ISLAMIC AZAD UNIVERSITY OF JIROFT
چکیده [English]
Abstract
In this study, the flora of theFaryab region, in 76 Km of the kahnug city in South of kerman province investigated. This region is a mountainous area with some small plains and short hills that cover a surface of ca. 16000 hectares. The annual precipitation in the region is about 180mm and its elevation varies from 636 to 1196 meter above of the sea level (mean is 916 m). The results showed that there were 186 plant species belonging to 135 genera and 43families of higher vascular plants (40 families were dicotyledones, 3 families were monocotyledons, The family Asteraceae with 25 genera and 31 species was the largest family and the genus Astragalus (Fabaceae) with 6 species was the largest genus in the region, respectively. The genera Tamarix with 5 species, Convolvolusand Nepeta each with 5 species, and Echinops, Eragrostis and Salvia each with 3 species are the other large genera in the flora of Faryab region.. Survey of the life form of the plants showed that 12/22%of the species were phanerophytes, 16/84% were chamaephytes, 30/64% were hemicryptophytes8/06% were geophytes and 32/24%were therophytes. The dominance of hemicryptophytes and therophytes (totally 62/88,) indicates the severe conditions of the area which is characteristics of the mountainous regions. Phytogeographically, 41/4%of the species belonged to the IranoTuranian region, 15/62%were Sahra Sandy and 34/4% belonged to the IranoTuranian and Sahra Sandy regions. and 8/58% belonged to the other regions. Also, 18 species were endemic for the flora of Iran, and, 9 species were rare.
کلیدواژهها [English]
بررسی فلور منطقه فاریاب شهرستان کهنوج استان کرمان
سید محمد علی وکیلی شهربابکی1 و محمد رشیدی2
1 جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، گروه زیست شناسی
2 تهران، دانشگاه پیام نور، گروه زیست شناسی
تاریخ دریافت: 25/4/95 تاریخ پذیرش: 1/10/95
چکیده
در این مطالعه فلور گیاهی منطقه فاریاب واقع در 76کیلومتری شهرستان کهنوج در جنوب استان کرمان بررسی شد. منطقه مورد مطالعه یک منطقه کوهستانی با وسعت حدود 16000هکتار، شامل پستی و بلندیهای متعدد آر جمله تپههای کو تاه و دشتهای کوچک است. میزان متوسط بارندگی سالیانه180 میلی متر و ارتفاع منطقه بین حداقل636متر و حداکثر1196متر از سطح دریا (متوسط916.متر) است.در مجموع186گو نه گیاهی متعلق به135جنس و43تیره شناسایی شد. این گیا هان شامل40تیره دو لپهای و3تیره تک لپهای هستند. تیره.Asteraceae با دارا بودن 25جنس و 31.گونه و نیز جنسAssteragalus از تیره Papilionaceaeبا دارا بودن 6گونه به ترتیب بزرگترین تیره وجنس منطقه را تشکیل میدهند. جنس Tamarixو جنس Convolvolus و Nepeta هر یک با5 گونه و جنسهای Echinops, Eragrostis و Salviaهریک با 3گونه از بزرگترین جنسهای ناحیه مورد مطالعه محسوب میشوند.بر رسی شکل زیستی گیاهان نشان داد که در حدود.24/32%گونهها،تروفیت64/30 %همی کریپتو فیت 84/16 %کامفیت 22/12 %گونهها فا نرو فیت06/ 8%ژئو فیت هستند. غلبه شکلهای زیستی تروفیت وهمی کریپتو فیت (مجموعاً.88/62%)نشانگر فلور خاص مناطق کو هستانی مرکزی ایران است. از نظر توزیع جغرافیایی 4/41%گیاهان به ناحیه ایرانی-تورانی62/15% صحرا-سندی،و4/34 % ایرانی –تورانی وصحراسندی وبقیه : 58/ 8%به سایر نواحی تعلق دارد. همچنین تعداد18گونه بوم زاد ایران و 9گونه نادر در این منطقه شناسایی شدند.
واژههای کلیدی: اشکال زیستی فاریاب،فلور ،کرمان
نویسنده مسئول، تلفن: ، پست الکترونیکی: Mohammadvakili72@yahoo.com
مقدمه
پوشش گیاهی تنظیم کننده جریان آ ب های سطحی و زیر زمینی ،تأمین کننده غذای دامهای وحشی و اهلی، پناهگاهی برای وحوش بوده و اهمیت زیادی در حفظ خاک و جلو گیری از فرسایش آن دارد. این چنین ارزشها وسایر مزیتهای پوشش گیاهی ،ما را بر آن میدارد که این مو هبت های خدا دادی را ارج نهیم و به مطالعه آن بپر دازیم. (16).از این جهت شناخت فلور و پوشش گیاهی مناطق مختلف اهمیت ویژ ه ای مییابد .مطالعه فلور مناطق مختلف ایران سابقهای نسبتاً طو لانی دارد وتا کنون پو شش گیاهی مناطق متعددی از کشور پهناو رمان تو سط پژو هشگران مختلف به روش فلو رستیک بر رسی شده است. (27). در استان کرمان نیز مناطق شاهزاده عباس رفسنجان درجنوب غربی استان کرمان(20) پناهگاه حیات وحش مهروئیه کرمان (.12) منطقه هرارون استان کرمان(26) منطقه خبر و روچون شهرستان بافت(2) منطقه میمند شهربابک (24،23) منطقه ریسه و پاقلعه از توابع شهرستان شهربابک واقع درغرب استان کرمان(21) منطقه . شهرستان بافت (19) منطقه جبال بارز استان کرمان (25) مطالعه شدهاند. شهرفاریاب واقع درشمال شهرستان کهنوج کرمان به لحاظ این که درفاصله 24 کیلو متری پناهگاه حیات وحش مهروئیه کرمان قرار دارد. از مناطق با اهمیت استان کرمان به حساب میآ ید.که تا کنون پو شش گیا هی آن مطالعه نشده بود. بنا بر این هدف پژوهش حاضر بر رسی فلور منطقه است زیرا انجام هر گو نه مطالعات مربوط به منابع طبیعی و اجرای طر ح های تو سعه ای در این منطقه به نوعی نیاز مند داشتن اطلاع دقیق از نوع گیاهان آن است
مواد و روشها
معرفی منطقه مورد مطاالعه: این مطالعه در محدو ده ای به وسعت تقریبی16000هکتار وبه مختصات 57درجه و 2 دقیقه تا 57 درجه و 42 دقیقه طول شرقی و 27 درجه و 54دقیقه تا 28 درجه و29 دقیقه عرض شمالی در بخش فاریاب شهرستان کهنوج در فاصله تقریبی75کیلو متری شمال شهرستان کهنوج انجام شد.(شکل1).این شهرستان از سمت شمال به شهرستان عنبر آباد،از شرق با شهرستان قلعه گنج و رودبار واز از سمت غرب با فاریاب ورودان و از سمت جنوب بامنو جان هم مرز است. ارتفاع متوسط شهرستان 916 متر وبلند ترین و پستترین نقاط آن به ترتیب برابر 1196.متر و636متراز سطح دریا است.کوههای نسبتاً مرتفع در جنوب غربی ،شمال شمال غربی ،و شمال شرقی که همانند دیواری اطراف آن را گرفته اندکه دنباله رشته کوههای زاگرس هستند.( 5)میانگین سالانه درجه حرارت هوا در منطقه 26 درجه سانتیگراد،متوسط بارش سالیانه منطقه 180میلی متراست.شکل2- منحنی دما-باران منطقه را نشان میدهد.اقلیم منطقه مورد مطالعه بر اساس روش کوپن(koppen )بیابانی، وطبق روش دمارتن(Demarten) فرا خشک بیابانی، بر اساس ضریب اعتدال زیر معتدل، میباشد(13). آب و هوای این شهرسـتان بـه واسـطه وجود مناطق کوهستانی و مناطق پست شدیداً تحت تأثیر عــوارض جغرافیــایی و پســتی و بلندیهای متنــوع آن میباشد، ولی عموماً دارای اقلیم بیابـانی گـرم و خشـک و گاهی شرجی بوده که تحت تأثیر بادهای موسمی منطقـه.هرمزگان در ناحیه جنوبی این منطقه است.
شکل 1- منطقه مورد بررسی فاریاب در (شهرستان کهنوج)
شکل 2- منحنی دما-باران (آمبروترمیک( ایستگاه کلیماتو لوژی شهرستان کهنوج بر اساس آمار ده سال متوالی(1390-1380)
روش تحقیق: با مراجعه به نقشههای توپو گرافی،عکسهای هوایی،را ه های دسترسی و بازدیدهای صحرایی اولیه محدوده مورد مطالعه بر رسی شد.(شکل1). جمع آوری نمو نههای گیاهی از اسفند ماه1393.تااوایل آبان ماه 1394.انجام شد. و در این فاصله زمانی با مراجعات مکرر به منطقه نسبت به جمع آوری گیاهان، ثبت مشخصات و تعیین اشکال زیستی گو نه هااقدام گردید. نمونههای جمع آوری شده پس از خشک شدن به صورت نمونههای هر باریومی استاندارد تهیه و درهرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان شناسایی و ذخیره شدند.شناسایی نمونهها بر اساس روشهای رایج و با استفاده از کلیدهای شناسایی، از جمله فلورا ایرانیکا(33) فلور ترکیه(29(،فلور عراق(36)فلور ایران (1)،رستنیهای ایران (14)،ردهبندی گیاهی(17)،و گونهای ایران (18)،انجام گرفت. شکل زیستی گیا هان جمع آوری شده نیز بر اساس سیستم رانکایر (28،32( )و وضعیت حفاظتی آنها با استفاده از فهرست ارائه شده در منبع
Red data book of Iran (31) و کورولوژی گونهها به تبعیـت ازتختجان و زهری (35،37،38 (تعیین گردید. مجموعههایی از نمو نهها در هر باریوم مر کزی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان نگهداری شد.
نتایج
نتایج حاصل از این پژوهش در جدول 1 خلاصه شد.در مجموع تعداد 186گونه متعلق به 135جنس و 43 تیره از گیا هان آوندی در این منطقه شناسایی شد.این گیاهان (شامل164 گونه و 117 جنس و 40 تیره دو لپهای و22 گونه و 18 جنس و 3 تیره تک لپهای) از شاخه نهاندانگان ((Magnoliophyta هستند. همچنین تیرهAsteraceae با دارا بودن 25 جنس و 31 گونه و نیز جنس Asteragalus از خانواده Papilionaceae با دارا بودن 6 گونه به ترتیب بزرگترین تیره و جنس منطقه را تشکیل میدهند (شکل 5). پس از جنس . AsteragalusجنسTamarix. و جنس Convolvolus و Nepeta هر کدام با 5 گونه و جنس هایEchinops از تیره Asteraceae و Eragrostis از تیره poaceae و Salviaاز تیره Lamiaceae هر یک با 3 گونه در ردههای بعدی قرار دارند. تعداد 108 جنس با یک گونه و 19 جنس با دو گونه و بقیه با گونههای بیشتری در منطقه حضور دارند. طیف زیستی منطقه(شکل3)نشان میدهد کـه24/ 32 % تروفیت 64/30% گونهها همــی کریپتوفیــت، 7684/16 %کامفیــت و 22/12 %فانروفیــت و 06/8 % ژئوفیــت، هستند. همچنین از لحــاظ پراکندگی جغرافیایی در حدود4/41% گونهها ایرانـی- تــورانی و 62/ 15 % ناحیه صحرای سندی و 4/34 %ایرانـی- تــورانی و صحرای سندی و بقیــه 58/8 % بــه ســایر منــاطق فلوریسـتیک تعلـق دارنـد (جـدول 1). 18گونه اندمیک (1/9%) متعلق به 8 تیـره از گیاهان این منطقه جزو گونههای انحصاری ایران هستند. از بین گونههایی که در این منطقه میرویند 9 گونه جـزو گیاهـان نـادر ایـران به شمار میآیند.
جدول1- فهرست تاکسون های شناسائی شده، شکل زیستی، نام فارسی یا محلی، و منطقه رویشی گیاهان منطقه شهرستان فاریاب، استان کرمان. تروفیت(Th)، همی کریپتوفیت (He)، کامفیت (Ch)، ژئوفیت(Ge)، ایران تورانی(IT)، صحرا سندی SS) جهانی (Cosm)
*برای گونههای اندمیک و $برای گو نههای نادر
عنصر رویش |
شکل زیستی |
نام فارسی |
نام تیره |
نام علمی |
ردیف |
IT |
He |
کلاه میر حسن |
Asteraceae |
AcantholimondemawendicumBoiss. |
*1 |
IT,SS |
He |
چمن شور |
Poaceae |
2 |
|
SS |
Ch |
پشموک |
Amaranthaceae |
3 |
|
IT,SS |
Th |
علف فرش قناری |
Aeizoaceae |
4 |
|
IT |
Ge |
Liliaceae |
Allium ampeloprasum L . |
5 |
|
IT |
Ge |
Liliaceae |
Allium rubellum M.B |
6 |
|
IT,SS |
Th |
خلال دندان |
Apiaceae |
8 |
|
SS |
Th |
چنگ مریم |
Brassicaceae |
8 |
|
IT,SS |
He |
ناز بیابانی زبر |
Euphorbiaceae |
9 |
|
IT |
Th |
بابونه شفاف |
Asteraceae |
10 |
|
IT , SS |
Ch |
سندانی |
Asteraceae |
Anvillea garcini (Burm.)DC . |
11 |
IT |
Th |
نیام نقرهای |
Papilionaceae |
12 |
|
SS |
Ch |
گل عسلی زبر |
Boraginaceae |
13 |
|
IT |
Ch |
درمنه کوهی |
Asteracea |
14 |
|
IT,SS |
He |
مارچوبه ایرانی |
Liliaceae |
5 1 |
|
IT,SS |
Th |
|
Liliaceae |
16 |
|
IT |
Ch |
آق گون |
Papilionaceae |
Astragalus amblolepis Fish |
17 |
IT |
Ch |
نوعی گون |
Papilionaceae |
Astragalus cephalantu s |
18 |
IT |
He |
نوعی گون |
Papilionaceae |
Asteragalus kahiricus |
19 |
IT |
He |
نوعی گون |
Papilionaceae |
Asteragalus macrostachys |
20 |
IT |
Ch |
نوعی گون |
Papilionaceae |
21* |
|
IT |
Ph |
نوعی گون |
Papilionaceae |
22* |
|
IT |
He |
نوعی گون |
Papilionaceae |
Asteragalus squarrosus |
23 |
IT |
Th |
_ |
Asteraceae |
24 |
|
IT,SS |
Ge |
یولاف بیابانی |
Poaceae |
25 |
|
IT , SS |
He |
دودندان |
Asteraceae |
26 |
|
IT,SS |
Th |
کلم اروپائی |
Brassicaceae |
27 |
|
IT |
Th |
جارو علفی بی برگ |
Poaceae |
Bromus scoparius L |
28$ |
IT,SS |
Th |
علف بام |
Poaceae |
29 |
|
SS |
Ph |
استبرق |
Asclepiadaceae |
30 |
|
IT,SS |
Ch |
علف مار |
Capparidaceae |
31 |
|
IT |
Th |
سراردکی |
Brassicaceae |
32 |
|
IT |
Th |
گلرنگ زرد |
Asteraceae |
33 |
|
SS |
Ch |
سنای مکی |
Caesalpinaceae |
Cassia italica Lam. ex F.W.Andrews. |
34 |
IT , SS |
Th |
گل گندم مهاجر |
Asteraceae |
Centaurea bruguieriana (DC.) Hand. Mzt. |
35 |
IT |
Th |
گل گندم |
Asteraceae |
Centaurea depressa M.B . |
36 |
IT |
Ch |
گونی |
Papilionaceae |
37 |
|
IT,M |
He |
ازرق درخچه ای |
Euphorbiaceae |
38 |
|
COSM |
He |
کاسنی پاکوتاه |
Asteraceae |
Cichorium pumilum Jacq |
39 |
IT,SS |
He |
هندوانه ابوجهل |
Cucurbitaceae |
40 |
|
SS |
He |
علف مار خامه بلند |
Capparidaceae |
41* |
|
IT |
Th |
علف مارگچ دوست |
Capparidaceae |
42 |
|
IT,SS |
Th |
خردل سپری خارکی |
Brassicaceae |
43 |
|
IT,SS |
He |
پیچک برگ پیکانی |
Convolvulaceae |
44 $ |
|
COSM |
He |
پیچک صحرائی |
Convolvulaceae |
45 |
|
IT,SS |
He |
پیچک انبوه |
Convolvulaceae |
46 |
|
IT |
Ch |
پیچک جنوبی |
Convolvulaceae |
47* |
|
IT,SS |
Ch |
پیچک کارواندی |
Convolvulaceae |
48*$ |
|
COSM |
Th |
پیربهارک هرز |
Asteraceae |
49 |
|
IT |
He |
هزار خار بال باریک |
Asteraceae |
Cousina piptocephala bungei |
50 |
IT |
Th |
هزار خار خوابیده |
Asteraceae |
Cousinia prolifera Jaub. &Spach |
51 |
IT , SS |
Th |
ریش قوش زیبا |
Asteraceae |
52 |
|
SS |
He |
مس کردی |
Cuscutaceae |
Cuscuta kurdica Engelm . |
53 |
IT,SS |
He |
کاه مکی |
Poaceae |
54 |
|
SS |
He |
ـ |
Cyperaceae |
55 |
|
IT,SS |
He |
نوعی اویارسلام |
Cyperaceae |
56 |
|
COSM |
He |
اویار سلام |
Cyperaceae |
57 |
|
IT |
Ph |
توربید |
Myrtaceae |
58 |
|
SS |
He |
دانوره تماشایی |
Solanaceae |
59 |
|
IT |
He |
میخک کرکی کرمانی |
Caryophyllaceae |
60 |
|
SS |
Th |
چتر گرزی |
Apiaceae |
61* |
|
IT |
Ge |
|
Liliaceae |
62 |
|
IT,SS |
Th |
دورج |
Brassicaceae |
63 |
|
IT,SS |
Ph |
ناترک |
Sapindaceae |
Dodonaea viscose (L.) Jacq. |
64 |
IT,M |
He |
سوروف برنجی |
Poaceae |
Echinochloa colonum(L.)Link . |
65 |
IT |
He |
شکر تیغال خراسانی |
Asteraceae |
66 |
|
IT , SS |
He |
شکر تیغال کپه درشت |
Asteraceae |
67*$ |
|
IT |
He |
شکر تیغال مشهدی |
Asteraceae |
68 |
|
IT |
Ge |
سریش |
Liliaceae |
Eremurus persicus (Jaub.& Spach) Boiss. |
69 |
IT,SS |
Ph |
ارمک رونده |
Ephedraceae |
70 |
|
IT,SS |
Ph |
ارمک |
Ephedraceae |
71 |
|
IT |
Ge |
علف عشق هرز |
Poaceae |
72 |
|
IT,SS |
Ge |
علف عشق کمانی |
Poaceae |
Eragrostis collina Trin . |
73 |
IT,SS |
Ge |
علف عشق کرکی |
Poaceae |
74 |
|
IT,SS |
Th |
نوک لک لکی |
Geraniaceae |
75 |
|
IT |
Th |
مندابی |
Brassicaceae |
76 |
|
IT |
He |
فرفیون |
Euphorbiaceae |
Euphobia connata Boiss |
77 |
IT,SS |
He |
اسفند رومی بنفش |
Zygophylaceae |
$78 |
|
SS |
Th |
آفتابی |
Brassicaceae |
79 |
|
IT |
He |
انغوزه |
Apiacea |
Ferula assa-foetida L |
80 |
IT |
He |
نوعی انغوزه |
Apiacea |
Ferula oopoda Boiss |
81 |
IT |
Ph |
انجیروحشی افغانی |
Morceae |
82 |
|
IT,SS |
He |
نرمه چسبک |
Urticaceae |
83 |
|
IT |
Ch |
شب بوی بیابانی |
Brassicaceae |
84 |
|
IT |
He |
کک گریز |
Asteraceae |
85 |
|
IT |
He |
شقایق لوب تیز |
Papaveraceae |
86 |
|
IT-M |
He |
شیرین بیان-متکی |
Papilionaceae |
Glycerrhiza glabraL |
87 |
SS |
He |
_ |
Asteraceae |
Grantia aucheri Boiss. |
88 |
IT,SS |
Ph |
کروج |
Caryophyllaceae |
Gymnocarpus decander Forssk |
89 |
SS |
He |
سدابی جنوبی |
Rutaceae |
90 |
|
SS |
Ch |
علف مارگچ دوست |
Cistaceae |
Helianthmum lippi i (L.) Pers |
91 |
COSM |
Th |
دانه گنجیشکی |
Cistaceae |
92 |
|
IT |
Ch |
آفتاب پرست جنوبی |
Boraginaceae |
93* |
|
IT,SS |
Ch |
آفتاب پرست پرشاخه |
Boraginaceae |
94 |
|
IT |
Ch |
آفتاب پرست کاشانی |
Boraginaceae |
Heliottropium europaeum. L . |
95 |
IT |
Th |
ـ |
Boraginaceae |
96 |
|
IT,M |
Th |
خردلی |
Brassicaceae |
97 |
|
IT,M |
He |
جو وحشی |
Poaceae |
98 |
|
IT,SS |
Th |
بذرالبنج بلوچستانی |
Solanaceae |
99* |
|
IT |
Ch |
کارواندری |
Asteraceae |
100* |
|
IT |
Th |
هزار پائی تاجیک |
Asteraceae |
101 |
|
IT |
Th |
کاهوی نوک دراز |
Asteraceae |
Lactuca glauciifolia Boiss. |
102 |
IT,SS |
Th |
زرده چمن |
Poaceae |
103 |
|
SS |
He |
خارلنگری میوه ریز |
Boraginaceae |
104 |
|
IT |
Th |
خارلنگری کوتوله |
Boraginaceae |
Lappula squarrosa M B. |
105 |
SS |
Ph |
شحم |
Asclepiadaceae |
Ieptadenia pyrotechnica (Forssk.) Decnce. |
106 |
IT,SS |
Th |
کتانی گل ریز |
Scrophulariaceae |
Linaria micrantha (Cav.)Hoffm. & Link |
107$ |
IT,SS |
Th |
کتان یکساله |
Linaceae |
108 |
|
IT,M |
Ge |
چجم شکنده |
Poaceae |
109 |
|
SS |
Ph |
دیوخار گرمسیری |
Solanaceae |
110 |
|
IT,SS |
Th |
شب بوی صحرائی |
Brassicaceae |
111 |
|
IT |
Th |
پنیرک کرمانی |
Malvaceae |
112 |
|
IT |
Th |
شن خاکشیرک کوتوله |
Brassicaceae |
113 |
|
IT |
He |
ملبکای صخره روی |
Poaceae |
114 |
|
IT |
Th |
یونجه زرد هندی |
Papilionaceae |
115 |
|
COSM |
Ge |
پونه کرمانی |
Lamiaceae |
116 |
|
IT,SS |
He |
- |
Moringaceae |
Moringa peregerina (Forssk)Fiori |
117 |
IT |
Th |
Lamiaceae |
Nepeta assurgens Bornm |
118 |
|
IT |
Th |
زوفا |
Lamiaceae |
Nepeta bracteata |
119 |
IT |
Th |
پونه سای هزاری |
Lamiaceae |
Nepeta bornmulleri Hausskn.ex Borum(K F 1359) |
120 |
IT |
Th |
پومخ سای دنایی |
Lamiaceae |
Nepeta daenensis Bois |
121 |
IT |
Th |
پونه سای بیابانی |
Lamiaceae |
122* |
|
IT, SS |
Ph |
کیش |
Apocynaceae |
123 |
|
SS |
Ph |
حززهره |
Apocynaceae |
124 |
|
IT |
He |
خاربنه برگه نازک |
Asteraceae |
.Onopordon leptolepis .DC. |
125 |
IT,SS |
Ch |
درختچهای |
Lamiaceae |
126 |
|
IT,SS |
Ch |
کاسه گل |
Lamiaceae |
127* |
|
IT , SS |
He |
فرچهای |
Asteraceae |
128 |
|
IT,M |
He |
شبدرترشک |
Oxalidaceae |
129 |
|
IT,SS |
Th |
خشخاش |
Papaveraceae |
130 |
|
|
|
|
Boraginaceae |
131* |
|
IT |
He |
عقربک |
Caryophyllaceae |
132 |
|
IT |
He |
اسفند |
Zygophylaceae |
133 |
|
SS |
Ph |
لباشیر |
Asclepiadaceae |
134 |
|
SS |
Ph |
گیشدر |
Asclepiadaceae |
135 |
|
IT , SS |
He |
_ |
Asteraceae |
Phagnalon intidum Cass |
136 |
IT,SS |
He |
عروسک پشت پرده هرز |
Solanaceae |
$137 |
|
IT |
Ph |
خینجوک |
Anacardiaceae |
138 |
|
IT,SS |
Th |
بارهنگ مژه دار |
Plantaginaceae |
Plantago ciliata Desf . |
139 |
IT,SS |
Th |
بارهنگ کتانی |
Plantaginaceae |
140 |
|
SS |
He |
ریش پهن |
Asteraceae |
141 |
|
SS |
He |
ریش پهن منقاری |
Asteraceae |
142* |
|
IT |
Th |
شال دم ساحلی |
Poaceae |
143 |
|
SS |
Ph |
کهور |
Mimosaceae |
144 |
|
SS |
Ph |
کهور درختچهای |
Mimosaceae |
145* |
|
SS |
Ph |
کهور پاکستانی |
Mimosaceae |
146 |
|
IT , SS |
He |
کک کش بیابانی |
Asteraceae |
147 |
|
IT |
Ch |
سگ دندان بشاگردی |
Apiaceae |
Pycnocycla bashagrdiana Mozaffarian |
148* |
IT |
Ch |
سگ دندان بوتهای |
Apiaceae |
149* |
|
IT , SS |
Th |
_ |
Asteraceae |
150 |
|
SS |
Ch |
اشورک |
Apocynaceae |
151 |
|
IT,SS |
Ph |
کرچک |
Euphorbiaceae |
152 |
|
IT,M |
Ge |
تبا شیر خودروی |
Poaceae |
153 |
|
102IT,SS |
He |
مریم گلی لولهای |
Lamiaceae |
154 |
|
IF |
Ch |
مورپوژو |
Lamiaceae |
155* |
|
IT |
He |
مریم گلی خاردار |
Lamiaceae |
Salvia ceratophyiia L . |
156 |
IT |
Th |
زیره وش |
Apiaceae |
157 |
|
IT |
Th |
طوسک نقرهای |
Dipsacaceae |
158 |
|
IT |
He |
Asteraceae |
Scariola oreintalis (Boiss.) Sojak subsp. Orientalis |
159 |
|
IT,SS |
Ch |
ناز پروانه |
Scrophulariaceae |
160 |
|
IT |
Ge |
شنگ اسبی استثنائی |
Asteraceae |
161 |
|
IT |
Ge |
شنگ اسبی بیابانی |
Asteraceae |
162 |
|
COSM |
Th |
پیام بهار |
Asteraceae |
163 |
|
IT, M |
Th |
پیر گیاه |
Asteraceae |
164 |
|
IT,SS |
Th |
خاکشیر لندنی |
Brassicaceae |
165 |
|
IT |
Th |
خاکشیر حلبی |
Brassicaceae |
166 |
|
IT |
He |
استیپی آفریقا |
Poaceae |
1167 |
|
IT,SS |
Ch |
ناز پروانه |
Poaceae |
Stipagrostis paradise (Edgew.) |
168 |
IT,SS |
Ph |
گزمودار |
Tamaricaceae |
169 |
|
SS |
Ph |
گز کرمانی |
Tamaricaceae |
170 |
|
SS |
Ph |
شاه گز |
Tamaricaceae |
171 |
|
IT |
Ph |
شوره گز |
Tamaricaceae |
Tamarix szowitsiana Bge |
172 |
IT-SS |
Ph |
گز چهارپرچمی |
Tamaricaceae |
173 |
|
IT,SS |
Ch |
لاتی |
Papilionaceae |
174 |
|
IT,M |
He |
کلپوره همدانی |
Lamiaceae |
175 |
|
IT,M |
Ch |
آویشن کرمانی |
Lamiaceae |
176 |
|
IT |
Th |
ساقه خز |
Apiaceae |
177 |
|
SS |
Th |
فانوس آبی سودانی |
Boraginaceae |
178 |
|
IT |
He |
فانوس آبی بلوچستان |
Boraginaceae |
$1179* |
|
IT,SS |
Th |
خارخسک |
Zygophylaceae |
180$ |
|
IT |
Th |
گل پشمالو |
Scrophulariaceae |
181 |
|
IT,SS |
He |
گل ماهور جنوبی |
Scrophulariaceae |
182* |
|
IT |
Th |
سیزاب البرزی |
Scrophulariaceae |
183 |
|
IT,SS |
He |
آویشن شیرازی |
Lamiaceae |
184 |
|
IT |
Th |
کاکوتی |
Lamiaceae |
185 |
|
IT,SS |
Ph |
قیچ |
Zygophylaceae |
186 |
شکل3- اشکال زیستی گو نههای گیاهی منطقه فاریاب
شکل4- پراکنش جغرافیایی گو نههای گیاهی منطقه فاریاب
Asteraceae Poaceae Lamiaceae Bracicaceae Boraginaceae
شکل5- مهمترین تیرههای گیاهی منطقه مورد مطالعه فاریاب
بحث و نتیجه گیری
حضور تعداد 186گونه گیاهی متعلق به 135 جنس و 43 تیره در عرصه 16000 هکتاری و در منطقهای با شـرایط اقلیمـی بیابانی وخشک بـا میزان بارندگی 180 میلی متردر طـول سال، نشاندهنده تنوع مطلـوب پوشـش گیـاهی در ایـن منطقه است. مقایسه این نتایج نشان میدهد که در مناطق واقـع در شمال و شمال غربی این استان که ارتفاع بالاتر و بارندگی بیشتر (اقلیم سـرد و نیمـه مرطـوب یـا مرطـوب) دارنـد، گونههای بیشتری میرویند(22) در تحقیقی درمنطقه حیات وحش مهروئیه، به مساحت 7000 هکتار که در 24 کیلومتری ارتفاعات منطقه مورد مطالعه قراردارد تعداد 264 گونه گیاهی متعلــق بــه 205 جــنس و 61تیــره را گزارش نمود که تعـداد بیشـتر گونههای آن بـا میـزان بارنـدگی بیشـتر (بـا میـانگین سـالانه 148 میلـیمتـر) و مرتفعتر بودن آن منطقه(635-1200متر) و بالا بودن سفرههای آب زیر زمینی مرتبط است(12) همجنین در منطقه حفاظت شده پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون واقع درجنوب غربی استان کرمان با وسعت تقریبی 12000 هکتار تعداد451گونه متعلـق به 279 جنس و74 تیره را گزارش شده است که مرتبط بـا میـزان بارنـدگی بیشـتر(بـا میـانگین سـالانه 83-240میلـیمتـر) و مرتفعتر بودن آن منطقه) میباشد. تنوع آب و هوایی سه نوع آب و هوای سردسیر، معتدل و گرمسیری در پارک موجب تشکیل سیستمهای اکولوژیک مختلف شده و زیستگاههای متفاوت، چشم اندازهای دیدنی و گونههای گیاهی و جانوری فراوانی را در منطقه بوجود آورده است. (2) درمنطقه حفاظت شده ریسه و پاقلعه از توابع شهرستان شهربابک واقع درغرب استان کرمان با وسعت تقریبی 40000هکتار تعداد205گونه متعلـق به 151 جنس و41 تیره) ارتفاع2300متر متوسط بارندگی8/209 در سال) گزارش شده است.(20) در منطقه میمند شهربابک استان کرمان با وسعت تقریبی 7000هکتار تعداد181گونه متعلـق به 116جنس و38 تیره را با متوسط ارتفاع2240مترو میزان بارندگی سالانه 185 میلی مترگزارش گردیده است.(23 (در منطقه شاهزاده عباس رفسنجان درجنوب غربی استان کرمان با وسعت تقریبی 31000هکتار تعداد410، ،گونه متعلـق به 244جنس و58 تیره را گزارش شده(20) درمنطقه . شهرستان بافت واقع در استان کرمان با وسعت تقریبی 13162کیلو متر مربع تعداد95 ،گونه متعلـق به 75جنس و30 تیره را گزارش گردیده (19 ) محقق دیگری در منطقه هرارون استان کرمان با وسعت تقریبی 13000هکتار , تعداد112گونه متعلـق به 89جنس و33 تیره و در منطقه جبال بارز استان کرمان با وسعت تقریبی 10000هکتار , تعداد235گونه متعلـق به 180جنس و56 تیره را گزارش نمود (26، 25 )برای منطقه حفاظت شده بشاگرد هرمزگان واقع درجنوب استان کرمان با وسعت تقریبی 1563319هکتار تعداد280گونه متعلـق به 196 جنس و65 تیره را گزارش گردیده است(11). بررسـی طیـف زیســتی و غلبـه شکلهای زیســتی همی کریپتوفیت و تروفیت (مجموعاً88/62%) نشانگر فلور خاص مناطق کوهستانی مرکزی ایران اسـت. این یافته با شرایط آب و هوایی سرد و خشک کوهستانی و نیز دخالت شدید انسان در اکوسیستم منطقه مورد بررسی و مطالعات محقین دیگر همخوانی دارد (2،6،8،9). دلیل دیگر فراوانی همی کریپتوفیتها در این منطقه، سازگاری اینگونه گیاهان در برابر چرای درازمدت و شدید دام است که به قرار گرفتن جوانه انتهایی این گیاهان در سطح خاک مربوط میشود (2). به دلیل کم بودن آستانه بردباری در برابر گرمای زیاد، تروفیتها چرخه زیستی خود را بسرعت تکمیل نموده و همزمان با اوج گرما خزان میکنند (7) همچنـین، پراکنش جغرافیایی(4/41% )عناصر ایرانی-تورانی نیز این مطلب را تأییـد میکند. ویژگـی بـارز منطقـه ایرانـی- تورانی در وجود جنسهای Cousinia ،Astragalus و Acantholimon است(30).که این جنسها در این منطقـه رویـش فراوانـی دارند.(جدول1) حضور گونههای متعددی از جنسهای مـذکور به همراه گونههای مختلف از جـنسهـای Centaurea، و Allium ، ،Nepeta ،Acanthophyllum, Ferula نشان از تسلط رویشهای ایرانـی-تـورانی در منطقه دارد. حضور گونههای اختصاصی از ناحیه ایران- تورانی مانند گونههای مختلف از خانوادههای Poaceae ،Rosaceae ، Fabaceae و Asteraceae از سوی دیگر در این منطقه) جدول 1) از شواهد این ارتباط میباشد. خانوادههای مذکور در مطالعات تیمور زاد و همکاران در استان اردبیل نیز به عنوان مهمترین گونههای گیاهی منطقه معرفی شدهاند. (4). طیف رویشی عناصـر گیـاهی و درصـد حضـور هـر یک از اشکال رویشی میتواند سیمایی از وضـعیت آب و هــوایی منطقــه را تــداعی کنــد. فراوانــی گیاهــان همی کریپتوفیت در یک منطقه نشاندهنده اقلـیم سـرد و کوهستانی در آن است.(28). بـا توجـه به نوع اقلیم منطقه مورد مطالعه، بر اساس روش کوپن(koppen بیابانی،طبق روش دمارتن(Demarten) فرا خشک بیابانی، بر اساس ضریب اعتدال زیر معتدل،می باشدودر بر رسی پراکنش جغرافیایی نشان داد که در صد با لایی از گیا هان، دارای پراکنش جغرا فیایی ایرانی- تورانی با 4/41 %و همچنین ایرانی تو رانی و صحارا –سندی، هستندبا4/34% وصحارا سندی 62/15 %هستند. قابل ذکر است که: مرزهای شمالی قلمرو رویشی صحرا-سندی در جنوب ایران دچار گسیختگی شده است و به شاخههای زیادی در سمت شمال و در امتداد مسیلها منشعب میشود.و تعیین دقیق خط مرزی بین فلور قلمرو صحرا-سندی و ایران تورانی در ایران را بسیار دشوار ساخته است (38).با توجه به تعلق بالای گیا هان منطقه به این دو ناحیه رویشی، نتایج بیان کننده تعلق منطقه به این دو ناحیه یعنی ایرانی –تورانی و صحارا- سندی میباشد. بالطبع، در صد پایین و یا نبودن گیاهان سایر نواحی دیگر، به علت دوری منطقه از نو احی دیگر است. این مو ضوع در مطا لعات دیگر محققین نیز تأیید شده است.(10،28). نهایـت ایـن کـه اقلـیم منطقه بین شاخصهای اقلیمی معتدل تا سرد خشـک در نوسان است، بنـابراین حضـور( 24/32%) درصـد گونههای گیاهی منطقه در طیف رویشی تروفیت به عنوان شکل رویشی غالب منطقه، به دلیل کوتاه بـودن فصـل رویـش(دوره بــذر تــا بــذر) اســت؛ امــا کمــی بارنــدگی و خشکسـالی هـای اخیـر، شـرایط نامسـاعد قـرق و چـرا و متعاقب آن، تخریبهایی که در اثـر فشـارهای ناشـی از این عوامل بر منطقه تحمیل شده است، از عواملی هستند کــــه در فراوانــــی گیاهــــان یــــکســــاله مؤثرنــــد .( (34) همچنین حضـور 64/30%درصـد از گونههای گیاهی منطقه به شکل همی کریپتوفیت تحـت تـأثیر ایـن اقلیم و به علـت سردسـیری، مرتفـع و کوهسـتانی بـودن منطقـه اسـت. همچنـین، در میان کشورهای خاورمیانه، فلور ایـران از لحـاظ تعداد و درصد گونههای بومزاد، یکی از غنیترین آنها به شمار میرود بـه طـوری کـه حـدود 24-22 درصـد گونههای فلـور ایـران، انحصـاری محسـوب میشوند (31،27). تعداد 18 گونه شناسایی شده بومزاد ایران از 7 تیـره در منطقـه با توجه بـه وسـعت کـم منطقـه مطالعـه شـده، حــاکی از غنــای گونهای نســبتاً بــالای منطقــه اســت تعداد 18گونه اندمیک 51 /7 %در منظقه مورد مطالعه یافت شد. که در مقایسه با فلور جوزم 10 %گونههای آن و پناهگاه حیات وحش خبرروچون 16% و پناهگاه حیات وحش مهروئیه، که 12 %گونه ه های آنها، اندمیک است. درصداندمیک منطقه مورد مطالعه، نسبتاً کم است.. مشاهده برخـی گونههای تیـره نعنـاع، گونههایی از جـــنس فرفیـــون (.Euphorbia spp)، (Eremurus) سریش ،(Glycyrrhiza glabra) شیرین بیان درنقــــاط مختلف، (جدول1) نیزمیتواند نشاندهنـده رونـد روبـه تخریـب در مراتع ودخالت انسان درعرصـه هـای طبیعـی منطقـه باشـد (27). ایــن امــربــه منزلــه هشــداری بــرای سازمانهای مربوط به منابع طبیعی ومراتع اسـت تـا تـدابیر حفاظتی در منطقه تشدید ونظارت بربهره برداری ازمراتع افزایش یابد. از آنجا که امروزه تخریب وسـیع پوشش گیاهی و بهره بـرداری بـی رویـه منـابع حیـاتی بـا دخالـت بشـردر تمـام عرصهها رو بـه افـزایش اسـت، انقـراض گونههای گیـاهی و جـانوری متعـددی را در سـطح کشـور شـاهد هسـتیم، لـذا ضـرورت دارد تـا بـا شناسـایی گونههای گیـاهی و معرفــی آنهـا خصوصــاً گونههای نادر بومی، به مطالعه همه جانبه آنها پرداخته و ضمن جلوگیری از پیشـرفت تخریـب منـابع حیـاتی، در تبیــین فرهنــگ صــحیح اســتفاده از زیســتکــره و بــه خصوص اکوسیسـتمهـای محلـی و احیـای عرصههای حیاتی بکوشیم و آسیب پذیری اکوسیستمهـا را کـاهش دهیم. نسـبت گونـه بـه جـنس معیـاری بـرای معرفـی نمـو گونهای است. این معیار از تقسیم تعداد گونـه بـه تعـداد جنس در هر منطقه به دست میآید و میـزان بـالای آن نشاندهنده تنـوعی جدیـد و میـزان پـایین آن بیـانگرآن است که تنوع در زمان بسیار طولانی پدیدار شده اسـت(34 ) نسبت گونه بـه جـنس بـرای منطقــه مورد مطالعه فاریاب شهرستان کهنوج3/1 اســت. ایــن نســبت بــرای منطقه حفاظت شده پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون واقع درجنوب غربی استان کرمان (2) درمنطقه حیات وحش مهروئیه واقع درشمال غربی استان کرمان(12) برای منطقه حفاظت شده بشاگرد هرمزگا نواقع درجنوب استان کرمان(11) برای منطقه حفاظت شده منطقه ریسه و پاقلعه از توابع شهرستان شهربابک واقع درغرب استان کرمان (21) منطقه میمند شهربابک استان کرمان (23) منطقه شاهزاده عباس رفسنجان درجنوب غربی استان کرمان (20) منطقه . شهرستان بافت واقع در استان کرمان (19) منطقه هرارون استان کرمان (26) منطقه جبال بارز استان کرمان (25) به ترتیب،6/1و28/1و4/1و3/1و5/1و 6/1و2/1و2/1،و3/1 این مقایسه نشان میدهد که نسبت گونه بـه جنس در کلیه مناطق مورد مقایسه، با وجـود تفـاوت در وسعت منطقه بررسی شـده بـه یکـدیگر نزدیـک اسـت . البتـه کمتـرین آن عـدد 2/1 درشهرستان بافت (11) و منطقه هرارون استان کرمان(2/1 ) (25)و بیشترین آن6/1 پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون (2) و منطقه شاهزاده عباس رفسنجان درجنوب غربی استان کرمان (20)است .پایین بودن این نسبت .در شهرستان بافت (2/1)و منطقه هرارون استان کرمان(2/1 (برطبــق نظــر Solinska و همکاران (1997)، مؤید این است که تنوع در زمان بسیار طولانی پدیدار شده است.