The in vitro antibacterial activity of different organs hydroalcoholic extract of Dendrostellera lesserti

Document Type : Research Paper

Authors

1 , Department of Agricultural Biotechnology, Bu-Ali Sina University,

2 Department of Agricultural Biotechnology, Bu-Ali Sina University

Abstract

Resistance of many diseases pathogenic bacteria against synthetic drugs and their side effects ,besides high expense of chemical drugs directed the attention to scientists toward natural and herbal medicines usage. The purpose of this study is to investigate the antibacterial properties of root, leaf and stem hydroalcoholic extract of Dendrostellera lesserti against some human pathogenic bacteria. Dendrostellera lesserti was collected from Hamedan province in 2013. After plant identification, the extracts were prepared using maceration method. The eight positive and negative gram human pathogenic bacteria were tested. For‌‌ antibacterial‌ properties investigation, agar well diffusion, MIC (serial dilution method) and MBC methods were used. The amount of total phenol was measured by Folin-ciocalteu. The results was statistically analysis using sas 9.2 in factorial with completely randomized design in three replications. Though, the highest growth inhibition zone (18±1.00 mm) in Bacillus subtillis culture in presence of root hydroalcoholic extract, the stem hydroalcoholic extract showed more inhibitory and bactericidal effect on the most bacterial cultures. The amount of total phenol in the root, stem and leaf was measured as, 111.8± 2.69, 79.47±0.55 and 69.16±3.29 (mgGAE/g), respectively. According to the results, the root, leaf and stem hydroalcoholic extracts of Dendrostellera lesserti contain different amount of phenol and plant contains compounds with antibacterial properties. This research can be used as a base in antimicrobial compounds study of this plant.

Keywords

Main Subjects

فعالیت ضدباکتریایی عصاره هیدروالکلی اندام­های مختلف گیاه سیاه گینه (Dendrostellera lesserti) در شرایط درون شیشه­ای

مصطفی علم هولو و سنبل ناظری*

همدان، دانشگاه بوعلی­سینا، گروه بیوتکنولوژی کشاورزی

تاریخ دریافت: 2/4/93                  تاریخ پذیرش: 10/8/93

چکیده

مقاوم شدن بسیاری از باکتری­های بیماری­زا در برابر داروهای سنتزی و عوارض جانبی و گرانی داروهای شیمیایی توجه دانشمندان را به سمت مصرف داروهای طبیعی و گیاهی معطوف کرده است. هدف از این تحقیق بررسی خواص آنتی­باکتریایی عصاره­ هیدروالکلی ریشه، برگ و ساقه گیاه سیاه گینه علیه برخی باکتری‌های بیماری‌زای انسانی است. گیاه سیاه گینه در تابستان سال 1392 از استان همدان جمع­آوری شد. پس از شناسایی گیاه، عصاره­ها به روش خیساندن تهیه شدند. هشت باکتری پاتوژن گرم مثبت و گرم منفی انسانی مورد آزمایش قرار گرفتند. برای بررسی خواص آنتی­باکتریایی عصاره هیدروالکلی از روش­های انتشار چاهک در آگار، MIC (به روش رقت لوله­ای) و MBC استفاده شد. میزان فنول کل به روش فولین سیو­کالتو اندازه­گیری شد. نتایج با نرم‌افزار سس (SAS) در قالب فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در سه تکرار آنالیز آماری شد. هر چند، بیشترین هاله بازدارندگی (00/1± 18 میلی­متر) در کشت باکتری باسیلوس سابتیلیس در برابر عصاره هیدروالکلی ریشه مشاهده شد، اما عصاره هیدروالکلی ساقه اثر بازدارندگی و کشندگی در کشت غالب باکتری‌های مورد مطالعه داشت. مقدار فنول کل ریشه، ساقه و برگ به‌ترتیب 69/2±8/111، 55/0±47/ 79 و 29/3±16/69 (mgGAE/g) اندازه­گیری شد. آزمایش­ها انجام شده در این تحقیق نشان داد که عصاره هیدروالکلی ریشه، برگ و ساقه گیاه سیاه گینه حاوی میزان متفاوتی از فنول بوده و این گیاه دارای ترکیباتی با خاصیت ضد­باکتریایی است. این تحقیق می­تواند به‌عنوان یک پایه در بررسی ترکیبات آنتی‌باکتریایی این گیاه مورد استفاده قرار گیرد.

واژه­های­کلیدی: سیاه گینه، ضدباکتری، باکتری­های بیماری‌زای انسانی

* نویسنده مسئول، تلفن: 34424012-081، پست الکترونیکی: snblnazeri@yahoo.com

مقدمه

 

گیاهان دارویی دارای مواد مؤثره مشخصی هستند که این مواد مؤثره فعال به میزان بسیار کم در گیاه ساخته می‌شود و در درمان بیماری­ها بکار می­رود. امروزه به دلیل گسترش مسئله مقاومت دارویی و هزینه بالای درمان با داروهای شیمیایی و همچنین مشاهده عوارض جانبی برخی آنتی‌بیوتیک­ها، تحقیقات برای کشف گیاهانی با خاصیت ضدباکتریایی افزایش یافته است. در بیشتر باکتری­ها، استفاده بی­رویه از داروهای ضدمیکروبی سنتزی منجر به افزایش مقاومت­های دارویی علیه آنتی­بیوتیک­های متفاوت شده است (15). خاصیت آنتی­میکروبی داروهای گیاهی همانند آنتی­بیوتیک­های مرسوم توجه زیادی را به خود معطوف کرده است(5). امروزه گیاهان دارویی به دلیل مزیت­های دارویی و طبیعی، برای درمان بیماری­ها ازجمله عفونت­ها مورد توجه قرار گرفته­اند (11). بسیاری از خواص آنتی­میکروبی عصاره­های گیاهی به علت وجود موادی همانند فنول و نظایر آن می­باشد که در قسمت­های مختلف گیاه وجود دارند.

گیاه lessertii Dendrostellera تنها گونه جنس دندروستلرا در ایران و از خانواده Thymelaeaceae است. این گیاه، بوته­ای چند ساله با ساقه چوبی به ارتفاع 20-60 سانتی‌متر، برگ­ها نیزه­ای باریک، گل­ها کرم تیره­ای تا زرد رنگ می­باشد که در مناطق شمال و شمال­غرب ایران انتشار دارد. خواص دارویی این گیاه قبلا به اثبات رسیده است. عصاره هیدروالکلی برگ سیاه گینه، مشابه داروی گیاهی آنتی­نئوپلاستیک تاکسول، سبب تحریک آزاد شدن فاکتور نکروزدهنده بافتی آلفا توسط مونوست­ها در محیط کشت و نیز سبب تنظیم کاهشی تعداد گیرنده­های فاکتور نکروزدهنده بافتی آلفا در سطح مونوسیت­های انسان می گردد (4). 3- هیدروجنکوادافنین یک استر دی ترپن نوع دافنان ایزوله شده از برگ­های گیاه دارویی سیاه گینه با خاصیت ضد سرطانی است. یزدانپرست و مشکینی (2009 ) اثر بازدارندگی این ترکیب را روی سلول­سرطانی خون KG1 نشان دادند(16). البته خواص دارویی جنس­های دیگر این خانواده نیز گزارش شده است. برگ­های گیاه  senensis  Aquilaria­ برای درمان بیماری­های وابسته به زخم مانند شکستگی و کبودشدگی بکار می‌رود (10). بر اساس مطالعات هندرا و همکاران (2011) گیاه
Phaleria macrocarpa برای درمان بیماری­هایی مانند سرطان، دیابت، قلب و غیره کاربرد دارد (7).

تاکنون گزارشی از اثر ضدباکتریایی بافت­های این گیاه منتشر نشده است. هدف از این تحقیق اندازه­گیری مقدار فنول کل و همچنین بررسی فعالیت ضدباکتریایی عصاره هیدروالکلی ریشه، ساقه و برگ گیاه دارویی سیاه گینه روی رشد برخی باکتری­های بیماری­زای انسانی است.  

مواد و روشها

مواد شیمیایی: محیط­کشت­های  نوتریت  براث  و  مولر

هینتون آگار از شرکت مرک آلمان و دیسک­های آنتی بیوتیک آموکسی­سیلین و کانامایسین از شرکت پادتن تب خریداری شدند.  

جمع­آوری گیاه و روش عصاره­گیری: در تابستان 1392، گیاه سیاه گینه از ارتفاعات کوه الوند استان همدان جمع آوری شد. اندام­های ریشه، ساقه و برگ ابتدا توسط آب جاری شستشو شده و بعد در دمای اتاق و در سایه خشک شدند. دستگاه آسیاب برای  پودر کردن قسمت­های خشک گیاه استفاده گردید. از روش خیساندن برای تهیه عصاره استفاده شد. بدین ترتیب 20 گرم از پودر خشک شده به طور جداگانه به 200 میلی­لیتر اتانول 70 درصد اضافه و به مدت 48 ساعت بر روی شیکر گذاشته شد (12). با استفاده از کاغذ صافی واتمن شماره 1 عصاره­ها صاف شدند و برای خلوص بیشتر به مدت 10 دقیقه با شدت 10000 دور در دقیقه سانتریفیوژ گردیدند. دستگاه روتاری برای تغلیظ عصاره اسفاده شد و پس از خشک شدن کامل در دمای 40 درجه سلسیوس، عصاره­ها در فریزر 22- درجه سلسیوس نگهداری شدند.

تهیه سویه­های میکروبی استاندارد: سویه های باکتریایی از دانشگاه علوم پزشکی استان همدان تهیه شدند. اسامی این سویه­ها عبارتند از: میکروکوکوس لوتئوس (PTCC1110)، باسیلوس سابتیلیس (PTCC1156) ، استرپتوکوکوس پیوژنز (PTCC1447) ، استافیلوکوکوس اورئوس (PTCC1189) ، اشریشیا کولای ( ATCC25922)، شیگلا بایدی، سالمونلا تیفی ( PTCC1609) و انتروباکتر آئروژنز (PTCC1221). برای تهیه کشت تازه باکتری، یک کلونی باکتری بر روی محیط جامد مولر هینتون آگار منتقل و 24 ساعت در دمای 37 درجه انکوبه شد. در زمان آزمایش یک لوپ از کشت تازه باکتری به یک میلی­لیتر محیط نوترینت براث انتقال و در دمای 37 درجه به مدت 24 ساعت انکوبه شد. غلظت سوسپانسیون باکتری برابر نیم مک فارلند (108×5/1 باکتری در میلی­لیتر) برای آزمایش­ها استفاده گردید.

روش انتشار چاهک در آگار (Agar well diffusion method): عصاره­ هیدروالکلی در غلظت­های 100 ،200 و400 میلی گرم بر میلی لیتر از اندام­های ریشه، برگ و ساقه تهیه شد. 2/0 میلی­لیتر از سوسپانسیون باکتری روی پلیت­های مولر هینتون آگار استریل تلقیح و با سوآب استریل کشت داده شد. چاهک­هایی به قطر پنج میلی­متر ایجاد و 50 میکرولیتر از هر یک از غلظت­ها به داخل این چاهک­ها ریخته شد. پلیت­ها 24 ساعت در دمای  37 درجه انکوبه شدند (7). آنتی بیوتیک­های­ آموکسی­سیلین )25 میکروگرم( برای باکتری­های گرم مثبت و کانامایسین(30میکروگرم) برای باکتری­های گرم منفی به عنوان کنترل مثبت و حلال­ اتانول 70 درصد به عنوان کنترل منفی استفاده شدند. آزمایش­ها برای تمام غلظت­ها در سه تکرار انجام شد. اندازه قطر هاله­های بازدارندگی رشد باکتری در اطراف چاهک بر حسب میلی­متر اندازه­گیری شد (شکل1).

 

 

شکل1- هاله بازدارندگی در کشت باکتری. الف: اثر عصاره هیدروالکلی ریشه در کشت باکتری B.subtilis، ب: اثر عصاره هیدروالکلی برگ در کشت باکتری M. luteus


حداقل غلظت مهارکنندگی (Minimum inhibitory concentration) و حداقل غلظت کشندگی (Minimum bacteriocidal concentration): با استفاده از روش رقت لوله­ای حداقل غلظت مهارکنندگی(MIC) و حداقل غلظت کشندگی(MBC)عصاره­ هیدروالکلی ریشه، ساقه و برگ تعیین گردید. سری­های رقت 200،100، 50، 25، 5/12و 25/6 میلی­گرم در میلی­لیتر در محیط نوترینت براث برای تعیین MIC تهیه شدند. سپس، 20 میکرولیتر از سوسپانسیون باکتریایی (برابر نیم مک­فارلند) به همه لوله­ها بجز کنترل مثبت (محیط+ عصاره) اضافه گردید. لوله­های تلقیح شده 24 ساعت در دمای 37 درجه سانتی­­گراد انکوبه گردیدند. کمترین رقتی از عصاره که در آن کدورتی مشاهده نشد، به‌عنوان MIC در نظر گرفته شد. برای تعیین حداقل غلظت کشندگی، 5 میکرولیتر از تمامی لوله­های بدون کدورت (فاقد رشد باکتریایی) در سطح محیط کشت مولر­هینتون­آگار کشت و در دمای 37 درجه قرار داده شدند. پس از 24 ساعت، کمترین غلظتی از عصاره که در آن رشد باکتری مشاهده نشد به‌عنوان MBC در نظر گرفته شد.

میزان فنول کل: برای اندازه­گیری محتوای فنول کل از واکنش­گر فولین سیوکالتو استفاده شد(13). از حلال متانول برای عصاره­گیری و از معرف ­اسید­گالیک بعنوان استاندارد استفاده گردید. نمونه­ها 15 دقیقه در دمای اتاق قرار داده شدند. میزان جذب نمونه­ها توسط دستگاه اسپکتوفتومتر در طول موج 765 نانومتر اندازه گیری شد. مقدار فنول کل معادل میلی­گرم اسید­گالیک­ بر گرم وزن عصاره خشک محاسبه شد.

آنالیز آماری: این پژوهش در قالب فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. مقایسه میانگین­ها با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن در سطح احتمال05/0 توسط نرم افزاز  sas 9.2 و خطای استاندارد (SE) با استفاده از نرم افزار SPSS 20 محاسبه شد.

نتایج

فعالیت ضدباکتریایی به روش انتشار چاهک در آگار: اثر ضدباکتریایی عصاره هیدروالکلی گیاه دارویی سیاه گینه  بر روی تعدادی از باکتری­های گرم مثبت و گرم منفی استفاده شد. در کشت همه باکتری­ها، هاله عدم رشد در کنترل منفی مشاهده نشد. آنالیز آماری در سطح احتمال 05/0 روی تمام باکتری­ها انجام شد (جدول 1).

بیشترین حساسیت در برابر عصاره هیدروالکلی ریشه و ساقه، در کشت باکتری باسیلوس سابتیلیس به ترتیب با قطر هاله عدم رشد 00/1± 18 و 88/0± 66/13 و در مورد برگ در کشت باکتری میکروکوکوس لوتئوس با قطر هاله عدم رشد 2/1± 66/17 میلی­متر مشاهده گردید. هاله عدم رشد، در برابر هر سه غلظت عصاره ریشه، در کشت باکتری­های گرم منفی  انتروباکتر آئروژنز و اشریشیا کولای در مقایسه با آنتی­بیوتیک کانامایسین بیشتر بود. غلظت­های بالای عصاره برگ سبب تشکیل هاله آنتی­باکتریایی بزرگتر از آنتی­بیوتیک کانامایسین و آموکسی­سیلین  به ترتیب در کشت باکتری انتروباکتر آئروژنز و  باکتری میکروکوکوس لوتئوس شد.

 

جدول 1- مقایسه میانگین قطر هاله عدم رشد (میلی­متر) عصاره­ هیدروالکلی ریشه، ساقه و برگ سیاه گینه علیه برخی باکتری­های بیماری‌زای انسانی

    غلظت (میلی­گرم بر میلی­لیتر)                                                       میانگین قطر هاله­های بازدارندگی(میلی­متر)

باکتری

کانامایسین

آموکسی­سیلین

برگ

ساقه

ریشه

 

 

11±00/0rspoq

83/23±16/0a

11±57/0rspoq

6±00/0yx

14±55/0kglfihj

100

 

11±00/0rspoq

83/23±16/0a

66/12±33/0knlmpoj

6±57/0yx

33/14±88/0kgfihj

200

En 

aerogenes

11±00/0rspoq

83/23±16/0a

33/13±66/1knlmihj

33/10±33/0rstq

33/12±88/0knlmpoq

400

 

10±00/0rst

66/15±33/0gfe

13±52/1knlmioj

0±00/0z

33/11±66/0rnspoq

100

 

10±00/0rst

66/15±33/0gfe

66/17±2/1d

6±57/0yx

66/14±33/0gfihj

200

M.luteus

10±00/0rst

66/15±33/0gfe

16±57/0fe

33/10±33/0rstq

66/14±66/0gfihj

400

 

66/15±66/0gfe

15±57/0gfih

66/10±33/0rspq

33/10±33/0rstq

13±00/1knlmioj

100

 

66/15±66/0gfe

15±57/0gfih

10±00/0rst

11±57/0rspoq

15±00/0gfih

200

Sal.typhi

66/15±66/0gfe

15±57/0gfih

11±57/0rspoq

33/10±33/0rstq

14±00/0kglfihj

400

 

66/18±88/0d

33/21±66/0bc

11±15/1rspoq

33/11±88/0rnspoq

66/13±33/0kglmihj

100

 

66/18±88/0d

33/21±66/0bc

33/10±66/0rstq

66/13±88/0kglmihj

33/10±88/0rstq

200

B.subtilis

66/18±88/0d

33/21±66/0bc

33/10±2/1rstq

33/11±88/0rnspoq

18±00/1d

400

 

66/12±66/0knlmpoj

33/15±44/0gfh

8±57/0vwu

33/11±66/0rnspoq

33/14± 88/0kgfihj

100

 

66/12±66/0knlmpoj

33/15±44/0gfh

33/10±33/0rstq

33/12±33/0knlmpoq

33/17±66/0de

200

E.coli

66/12±66/0knlmpoj

33/15±44/0gfh

66/8±88/0vtu

33/10±33/0rstq

33/13±88/0knlmihj

400

 

12±00/0rnlmpoq

16/11±72/0rspoq

7±00/0vwx

66/10±33/0rspq

66/10±33/0rspq

100

 

12±00/0rnlmpoq

16/11±72/0rspoq

7±00/0vwx

66/12±33/0knlmpoj

33/10±33/1rstq

200

Strep

pyogenes

12±00/0rnlmpoq

16/11±72/0rspoq

8±57/0vwx

11±57/0rspoq

12±57/0rnlmpoq

400

 

15±00/0gfih

66/20±33/0c

66/9±33/0st

66/10±66/0rspq

33/11±66/0rnspoq

100

 

15±00/0gfih

66/20±33/0c

10±57/0st

11±57/0rspoq

33/12±33/0knlmpoq

200

Staph

aureus

15±00/0gfih

66/20±33/0c

33/11±88/0rnspoq

33/12±33/0knlmpoq

66/12±33/0knlmpoj

400

 

14±00/0kglfihj

66/22±66/0ab

13±57/0knlmioj

11±57/0rspoq

66/11±88/0rnsmpoq

100

 

14±00/0kglfihj

66/22±66/0ab

66/6±33/0ywx

33/11±57/0rspoq

33/12±33/0knlmpoq

200

Sh.boydi

14±00/0kglfihj

66/22±66/0ab

66/10±33/0rspq

13±57/0knlmioj

66/13±33/0kglmihj

400

 

               

 

بر اساس نتایج جدول 1، عصاره هیدروالکلی ریشه در مقایسه با ساقه و برگ فعالیت ضدباکتریایی بیشتری را نشان داد. در این تحقیق بیشترین حساسیت در برابر عصاره هیدروالکلی گیاه مربوط به باکتری­های گرم مثبت در هر سه بافت مشاهده شد. بر اساس داده­های هاله­های بازدارندگی رشد، آنتی­بیوتیک آموکسی­سیلین در مقایسه با کانامایسین روی باکتری­های آزمایش شده حساسیت بیشتری نشان داد.

نتایج بررسی قطر هاله نشان داد که در برخی موارد در غلظت­­های پایین اثرات عصاره­ها روی باکتری­ها (انتروباکتر آئروژنز) بیشتر بصورت باکتریواستاتیک و با افزایش غلظت عصاره اثرات آن بیشتر بصورت باکتریوساید بود.

بر اساس نتایج جدول 2 بین باکتری، بافت، غلظت و عصاره هیدروالکلی ریشه، ساقه و برگ تفاوت معنی­داری در سطح احتمال 05/0 مشاهده شد.


جدول 2- نتایج تجزیه واریانس اثرات ضدباکتریایی عصاره هیدروالکلی ریشه، ساقه و برگ سیاه گینه روی باکتری­های بیماری‌زای انسانی  

F

میانگین مربعات

MS

درجه آزادی

Df

منابع تغییر

s.o.v

1/372*

18/351

7

باکتری

06/75*

83/70

2

بافت

15/2836*

75/2676

2

عصاره

39/18*

35/17

2

غلظت

67/24*

28/23

202

باکتری×بافت×عصاره×غلظت

 

94/0

430

خطا

 

 

645

کل

75/6 

 

 

ضریب تغییرات

*: اختلاف معنی­دار در سطح احتمال پنج درصد


MBC و MIC: نتایج حداقل غلظت بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی عصاره هیدروالکلی ریشه، برگ و ساقه سیاه گینه علیه 8 سویه باکتری بیماری‌زای انسانی به روش رقت لوله­ای در (جدول3) نشان داده شده است. MIC در رقت پایین 25 میلی­گرم بر میلی­­لیتر عصاره ساقه در کشت باکتری­های سالمونلا تیفی، میکروکوکوس لوتئوس، شیگلا بایدی و اشریشیا کولای و عصاره برگ در کشت باکتری میکروکوکوس لوتئوس مشاهده شد. عصاره هیدروالکلی ساقه در مقایسه با عصاره ریشه و برگ اثر بازدارندگی بهتری نشان داد.

 

جدول 3-  MIC و MBC عصاره هیدروالکلی ریشه، برگ و ساقه سیاه گینه علیه برخی باکتری­های بیماری‌زای انسانی (بر حسبmg/ml)

Strep

pyogenes

E

coli 

 

Staph

aureus

M

luteus

En

aerogenes

Sh

boydi

Sal

typhi

B

subtillis

باکتری

عصاره

100

200

100

100

100

-

100

200

100

200

100

100

50

200

50

-

MIC                     

MBC             ریشه           

 

50

50

25

25

50

100

25

50

50

50

25

200

25

25

50

-

MIC                            ساقه

MBC             

-

-

-

-

50

50

25

50

50

50

50

100

50

-

50

-

MIC              برگ

MBC                

-: باکتری رشد کرده

 

بررسی میزان فنول کل: مقدار فنول کل بر حسب میلی­گرم گالیک اسید بر گرم وزن خشک عصاره هیدروالکلی ریشه، برگ و ساقه در جدول(4) آورده شده است. مقدار فنول کل ریشه، ساقه و برگ به ترتیب 69/2±8/111، 55/0±47/ 79 و 29/3±16/69 (mgGAE/g) محاسبه شد. ریشه در مقایسه با ساقه و برگ بیشترین میزان فنول را داشت. با توجه به نتایج بدست آمده، بین میانگین مقدار فنول کل هر سه بافت ریشه، برگ و ساقه اختلاف معنی­داری در سطح 05/0 مشاهده شد.  

 

جدول 4- مقدار فنول کل ریشه، برگ و ساقه سیاه گینه

برگ

ساقه

ریشه

اندام گیاه

16/69±29/3c

47/79±55/0b

8/111±69/2a

میزان فنول کل (mgGAE /g)

حروف غیر مشترک نشان‌دهنده اختلاف معنی­دار در سطح 05/0 می‌باشد.

 

بحث

در عصر حاضر با توجه به اثرات درمانی و تأثیرات قابل توجه گیاهان دارویی نسبت به داروهای شیمیایی بررسی اثر این گیاهان در دستور کار محققان قرار گرفته است(3). بر اساس گزارشهای متحدین و صعودی (1385)، باکتری سودوموناس آئروؤینوزا دارای مقاومت نسبی علیه آنتی­بیوتیک­های نورفلوکساسین و کاربنی­سیلین است(2). بر اساس نتایج بدست آمده عصاره هیدروالکلی ریشه در مقایسه با ساقه و برگ اثر آنتی­باکتریایی بهتری روی باکتری­های کشت شده داشت. بطور مثال عصاره ریشه در غلظت 400 میلی­گرم بر میلی­لیتر بیشترین اثر ضدباکتریایی را روی باکتری­ گرم مثبت باسیلوس سابتیلیس با قطر­00/1± 18 میلی­متر نشان داد.  

بر اساس نتایج رقت 25 میلی­گرم بر میلی­لیتر، حداقل رقت بازدارندگی عصاره هیدروالکلی برگ بر روی رشد باکتری میکروکوکوس لوتئوس و عصاره هیدروالکلی ساقه روی رشد باکتری­های سالمونلا تیفی، میکروکوکوس لوتئوس، شیگلا بایدی و اشریشیا کولای بود. طبق نتایج کامون واناسیت و همکاران (2013)، رقت 6 میلی­گرم بر میلی­لیتر عصاره آبی برگ گیاه Aquilaria crassna  که از جنس همین خانواده است، حداقل رقت بازدارندگی را در رشد باکتری استافیلوکوکوس اپیدرمیدس داشت(9). هر چند این دو گیاه در یک خانواده قرار دارند، اما اختلاف نتایج می­تواند به دلیل تفاوت در جنس گیاه و سویه­های باکتری باشد.   

مقایسه تحقیق بر روی هاله بازدارندگی گیاهان مختلف این خانواده نشان داد که: در بررسی داش و همکاران(2008)، عصاره آبی برگ گیاه Aquilaria agallocha Roxb اثری بر روی باکتری باسیلوس سابتیلیس نداشت و تفاوت نتایج این گروه احتمالا به دلیل تفاوت در جنس گیاه با نتایج این تحقیق بود(6). بر اساس تحقیقات کامون­واناسیت و همکاران (2013) عصاره آبی برگ گیاه Aquilaria crassna روی باکتری استافیلوکوکوس اپیدرمیدس قطر هاله بازدارندگی بزرگتری در مقایسه با عصاره هیدروالکلی برگ گیاه سیاه گینه در کشت استافیلوکوکوس اورئوس داشت، این اختلافات می­تواند به دلیل تفاوت در گونه باکتری، جنس گیاه و همچنین حلال باشد (7). جاوید­نیا و همکاران (2003)، فعالیت ضد­باکتریایی عصاره اتانولی ریشه، ساقه و برگ گیاه mucronata Daphne را که متعلق به همین خانواده است، علیه باکتری­های باسیلوس سابتیلیس، اشریشیا کولای و استافیلوکوکوس اورئوس گزارش کردند. طبق نتایج این گروه عصاره­­های مذکور اثر آنتی­باکتریایی قوی­تری روی باکتری­ استافیلوکوکوس اورئوس داشتند(8) که با نتایج این تحقیق مطابقت دارد. بر اساس نتایج حاصل احتمالا گونه­های دو جنس دندروستلرا و دافنه­ دارای ترکیباتی با خواص آنتی­باکتریایی مشابه ­باشند. تایوب و همکاران (2012)، اثر ضدباکتریایی عصاره اتانولی برگ و ساقه گیاه Daphne oleofolia lam را علیه باکتری­های اشریشیاکولای بررسی کردند؛ اثر عصاره اتانولی ساقه در تحقیق این گروه در مقایسه با عصاره هیدروالکلی ساقه این تحقیق روی باکتری اشریشیا کولای مشابه بود. این احتمال وجود دارد که حلال­های مورد استفاده در این دو تحقیق ترکیبات آنتی­باکتریایی مشابهی را بر علیه اشریشیاکولای جدا کرده باشند (14).

دلنواز هاشملویان و همکاران(1390) با استفاده از حلال کلروفرم میزان فنول کل برگ و ریشه سیاه گینه را اندازه گیری کردند و دریافتند که میزان فنول برگ و ریشه به یک اندازه و بیشتر از ساقه بود، اما در این تحقیق میزان فنول ریشه بیشتر از برگ و ساقه محاسبه شد. این اختلاف احتمالا ناشی از نوع حلال استفاده شده در این دو تحقیق (حلال­­های کلروفرم و متانول) و منطقه رشد گیاه مورد نظر ­است (1). کامون واناسیت و همکاران (2013) میزان فنول عصاره آبی برگAquilaria crassna  را برابر 46/24±61/176mgGAE/g محاسبه کردند، به‌طوری‌که در مقایسه با میزان فنول در اندام های مورد مطالعه در این گیاه بیشتر بود (9).  ندلجکو و همکاران(2012)، میزان فنل کل عصاره متانولی برگ و ساقه گیاه Daphne cneorum  را به‌ترتیب 79/0± 45/76  و85/0± 67/69 mgGAE/g گزارش کردند(12). اختلاف مشاهده شده در نتایج این گروه­ها با این تحقیق، احتمالا به دلیل تفاوت در جنس گیاه است.

در نهایت می­توان نتیجه گرفت که عصاره بافت­های ریشه، برگ و ساقه گیاه سیاه گینه حاوی میزان متفاوتی از فنول بوده و این گیاه دارای ترکیباتی با خاصیت آنتی­باکتریایی است.

سپاسگزاری

این پژوهش برگرفته از پایان­نامه دانشجویی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی بوعلی سینا همدان است. بدین وسیله از جناب آقای دکتر رنجبر، عضو هیئت علمی و متخصص گروه زیست شناسی و آقای دکتر نگارش که صمیمانه با ما همکاری کردند، تشکر می‌کنیم.

1- دلنواز هاشملویان، ب.، مینا مژدهی، س. و عطایی عظیمی، ع.،1390. استخراج و جداسازی مواد مؤثره (فنل و تانن) سیاه گینه Dendrostellera lessertii .اولین همایش ملی علوم زیستی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد  فلاورجان، 10-11 اسفند، 545-553.
2- متحدین،پ. و صعودی،م.ر.، 1385. بررسی مقاومت به مواد ضدمیکروبی در سویه­های سودوموناس جدا شده از فراورده­های بهداشتی. مجله زیست شناسی ایران، 19(1): 77-86 .
3- نسیمی، م.، حیدری نصر آبادی، م. و شیروی،ع.، 1391. اثرات عصاره الکلی میوه عروسک پشت پرده (Physalis alkekengi) بر تولید مثل و جنین در موش صحرایی نژاد ویستار.  مجله زیست شناسی ایران، 25(2): 276-285. 
4- هدایتی، م.، یزدانپرست، ر.، جعفری بروجردی، ب. و عزیزی، ف.، 1384. اثر عصاره گیاه Dendrostellera leserrtii بر ترشح TNF-a و تنظیم کاهشی آن بر سطح مونوسیت­های انسانی در محیط کشت. پژوهش در پزشکی، 29(4): 337-342.
 
5-Alviano , DS. and  Alviano,  CS., 2009. Plant extracts: search for new alternatives to treat microbial diseases. Curr  Pharm  Biotechnol, 10:106-21.
6-Dash, M., Kumar Patra, J. and Panda, P.P., 2008. Phytochemical and antimicrobial screening of extracts of Aquilaria agallocha Roxb. African Journal of Biotechnology, 7(20): 3531-3534.
7-Hendra,R., Ahmad، S., Sukari, A., Yunus Shukor, M. and Oskoueian, E., 2011.  Flavonoid analyses and Antimicrobial activity of various parts of phaleria macrocarpa (Scheff.) boerl fruit. Molecular Sciences, 12: (3422-3431).
8-Javidnia, K., Miri, R., Najafi, R.B. and Jahromi, N.K., 2003. A preliminary study on the biological activity of  Daphne muronata royle. Daru, 11 (1).  
9-Kamonwannasit, S., Nantapong, N., Kumkrai,P., Luecha, P., Kupittayanant, S. and Hudapongse, N., 2013. Antibacterial activity of  Aquilaria crassna leaf extract against Staphylococcus epidermidis by disruption of cell wall. Animal of Clinical Microbiology  Antimicrobials, 12 (20): 1-7.
10- Zhou, M., Wang, H., Jiba, S., Kou, J. and  Yu, B., 2008. Antinociceptive and anti-inflammatory  activities of  Aquilaria Senensis  (Lour) Gilg  Leaves Extract. Journal of (Ethnopharmacology), 117: 345-350.
11-Mazutti, M., Mossi, A.J., Cansian,  R.L., Corazza, M.L., Dariva,  C. and  Oliveira,  J.V., 2008. Chemical profile Boldo (peumus boldus molina) extracts obtained by compressed and antimicrobial  activity of carbon dioxide extraction. Braz J Chem Eng,  25(34): 427-434.
12-Nedeljko, T., Pavle, Z., Perica, J., Ratomir, M. and Marina, Ž., 2012. HPLC analysis, antimicrobial and antioxidant activities of  Daphne cneorum L. Hem. Ind,  66 (5): 709–716.
13-Pourmorad, F., Hosseinimehr, S. and Shahabimajd, N., (2006).  Antioxidant activity, phenol and flavonoid contents of some selected iranian medicinal plants. African  Journal of  Biotechnology,5(11):1142-1145.
14-Tayoub, G., Alnaser, A.A. and Shamma, M., 2012.  Microbial inhibitor of the  Daphne oleifolia lam ethanolic extract. Int.J.Med.Arom.Plant, 2 (1): 161-166.
15-Weinstine,  RA., 2001. Controlling antimicrobial resistance in hospitals: Infection control and use of antibiotics.  Emerg  Infect Dis, 7: 188-192.
16-Yazanparast, R and Meshkini, A., 2009. 3-hydrogenkwadaphnine,a­ novel diterpene ester from Dendrostellera lessertii, its role in differentiation and apoptosis of KG1 cells. Phytomedicine, 16: 206-214.
Volume 29, Issue 2 - Serial Number 2
September 2016
Pages 407-421
  • Receive Date: 23 June 2014
  • Revise Date: 10 September 2014
  • Accept Date: 17 November 2014