Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology)

Effects of physicochemical treatments on the germination properties of seeds of ornamental-medicinal plant (Amaranthus cruentus)

Document Type : Research Paper

Author

Abstract

Ornamental Amaranthus (Amaranthus cruentus) is one of the valuable ornamental, medicinal and edible plants .The A. cruentus seeds plant have problem in germination and number of few cultivated seed will germinated. Therefore, in present study the effect of treatments includes: sulfuric acid, freezing, boiling water, wetting and drying, cold and scarification were investigated on break dormancy of this plant seeds and germination percentage and velocity of germination were determined. This study were done based on Completely randomized design experimental design with with 4 replications in Petri-Dish in Germinator. Then, obtained data along the experiment were analyzed using SPSS package (p<0.01). The results showed that A. cruentus seeds had physical and physiological dormancy and all used treatments effect on seed germination. Boiling water had most positive effect on improvement of seed germination and increase the germination percent from about 7% (Control sample) to 36%. Also, the highest velocity of germination (20 seed per day) was observed on boiling treat. Among all treatments only Cold treatment had negative effect on seed germination properties and decrease germination percentage to 4% in compare to Control sample.

Keywords

Main Subjects

اثر تیمار­های فیزیکی و شیمیایی بر خصوصیات جوانه­زنی بذر گیاه دارویی­زینتی تاج خروس (Amaranthus cruentus)

حبیب یزدانشناس1، علی طویلی2* و ملیحه نصیری1 

1 کرج، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی 

2  کاشان، دانشگاه کاشان، دانشکده منابع طبیعی

تاریخ دریافت: 11/9/92                تاریخ پذیرش: 4/9/93

چکیده

تاج خروس زینتی (Amaranthus cruentus) یکی از گیاهان زینتی، خوراکی و دارویی بسیار ارزشمند است. بذر این گیاه دارای مشکل جوانه زنی می­باشد و در زمان کشت تعداد محدودی از بذور کشت شده جوانه می­زنند. بنابراین در پِژوهش حاضر اثر تیمار­های اسید سولفوریک، منجمد سازی، آب جوش، مرطوب و خشک کردن، سرمادهی و تیمارخراش­دهی بر خواب بذر این گیاه اعمال شد و درصد جوانه­زنی و سرعت جوانه زنی بذرها بررسی شد. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار درون پتری­دیش در محیط ژرمیناتور انجام شد. سپس داده­های جمع­آوری شده مربوط به جوانه­زنی بذرها در طول آزمایش مورد تجزیه و تحلیل آماری (با نرم‌افزار SPSS – p<0.01) قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بذر این گیاه دارای خواب فیزیکی و فیزیولوژیک می­باشد و تمام تیمارهای مورد آزمایش بر جوانه­زنی بذر این گیاه اثرگذار بودند. تیمار آب جوش بیشترین تأثیر مثبت بر بهبود جوانه­زنی بذور را داشت و میزان جوانه‌زنی بذور را از حدود 7% (نمونه شاهد) به 36% افزایش داد. همچنین بالاترین سرعت جوانه­زنی بذرها مربوط به تیمار آب جوش (20 بذر در روز) بود. سرمادهی تنها تیماری بود که اثر منفی بر ویژگی­های جوانه­زنی بذر تاج خروس زینتی داشت و میزان جوانه­زنی بذرها را در مقایسه با نمونه کنترل به 4% کاهش داد.

واژه‌های کلیدی: خواب بذر، ویژگی­های جوانه­زنی، سرعت جوانه­زنی  

* نویسنده مسئول، تلفن:  09125622950 ، پست الکترونیکی: atavili@ut.ac.ir

مقدمه

 

بذر بسیاری از گیاهان بلافاصله پس از رسیدگی و قرار گرفتن در شرایط مناسب جوانه نمی­زنند. وجود عواملی مانند پوسته سخت و یا نارس بودن جنین موجب تأخیر در جوانه زنی بسیاری از بذرها می­شود. به همین ترتیب امروزه با استفاده از تکنیک­هایی که بر اثر آزمایش و تجربه به دست آمده، وجود خواب در بذرها تشخیص داده شده است. روش­های استانداردی برای تعیین قدرت جوانه­زنی گیاهان وجود دارد (9)، بنابراین راه رفع مشکل جوانه­زنی بذرها با روشهای گوناگون بررسی شده که موجب غلبه بر خواب بذر­ها برای کشت شده است. با توجه به اینکه امروزه استفاده از گیاهان با اهداف زینتی و دارویی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است (12)، بهبود جوانه­زنی بذر گیاهان برای کشت و زادآوری آنها ضروری می­باشد و گونه­های تاج خروس از این قاعده مستثنی نیستند.

گونه­های تاج خروس گیاهانی یکساله، علفی، تک­پایه، جزء دو لپه­ای­ها و به ارتفاع 10 تا 150 سانتیمتر هستند. برگ­های آنها تخم­مرغی و رنگ اجزای گیاه سبز، سبز مایل به زرد، و قرمز تا زرشکی می­باشد (1). گونه­های این تیره جزء گیاهان 4 کربنه بوده و در برابر تنش­های محیطی نظیر کم­آبی، خشکی هوا و گرما مقاومند و تولید بایومس بالایی دارند و در شرایطی که خاک و بستر کشت مملو از مواد غذایی باشد، رشد و تولید حداکثر را دارند. تاج خروس­ زینتی با نام علمی Amaranthus cruentus (A. cruentus) متعلق به تیره آمارانتاسه (Amaranthaceae) می­باشد که عمدتاً به عنوان گیاه تولیدکننده دانه (Mexican grain Amaranth) مورد کشت قرار می­گیرد (بیش از 235000 بذر در هر گیاه) (13، 18) و وزن هزار دانه در گونه­های آن با توجه به ریز بودن بذور بین 5/0 تا 1 گرم می­باشد (10). تاج خروس نه تنها از لحاظ زینتی مهم و مورد استفاده است بلکه از رنگدانه­های این گیاه در صنایع رنگ سازی، انواع سالاد­ها و غذاهای گیاهی استفاده می­شود. همچنین این گونه از لحاظ دارا بودن نشاسته در طبقه گیاهان با نشاسته بالا قرار می­گیرد (19). گونه تاج خروس زینتی از نظر دارویی نیز دارای اهمیت بوده، به‌طوری‌که گونه­ A. spinosus از این تیره برای درمان بیماریهای پوستی و سوختگی­ها مؤثر است (5، 14). تکثیر گیاه تاج خروس علاوه بر بذر با روش کشت ژرم پلاسم و کشت آزمایشگاهی به منظور منبع غذایی توسط پژوهشگران مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته است (17).

بذرهای گونه تاج خروس زینتی همانند بسیاری از دیگر گونه های تاج خروس در شرایط استاندارد به خوبی جوانه نمی­زنند و ظرفیت جوانه زنی آن خصوصاً بلافاصله بعد از برداشت کمتر از سایر گونه­های تاج خروس می­باشد (13). در پژوهشی تیمار نیترات پتاسیم (KNO3) 2 درصد برای شکست خواب در بذر گونه­های زینتی تاج خروس مورد استفاده و میزان جوانه­زنی بذر را بهبود بخشید (10). از طرفی بذرهای این گیاه به دوره های تابش نور واکنش متفاوتی نشان می­دهند، به طوری‌که بذرهایی که رنگ روشن­تری دارند از نظر جوانه­زنی در شرایط بهتری هستند (13). گونه­های تاج خروس عمدتاً در مزارع به عنوان علف هرز و در رقابت با سایر گیاهان هستند. بر همین اساس در آزمایشی عصاره اجزای گیاه آفتابگردان به عنوان عوامل آللوپاتیک و مؤثر بر جوانه‌زنی بذر گونه­ای از تاج خروس (A. retrofelexus) مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که اجزای مختلف گیاه آفتاب‌گردان تأثیر متفاوتی بر جوانه­زنی بذر گیاه تاج خروس داشت (2). بدین ترتیب با توجه به اهمیت این گیاه نیاز است تا با استفاده از تیمارهای گوناگون بر خواب بذر این گونه ارزشمند و رفع موانع جوانه­زنی بذر این گیاه اقدام نمود.

انواع تیمارهای شیمیایی و فیزیکی که هریک نمونه­های مختلفی دارند بر روی بذر گیاهان اثرات گوناگون دارند، اگرچه باید در دوره جوانه زنی تمام نیازهای بذر ازجمله اکسیژن و رطوبت مهیا باشد (6). اما در مواردی بعد از رسیدن بذر گیاهان در هنگام دارا بودن خواب فیزیکی و فیزیولوژیکی باید تغییراتی در پوشش و یا جنین بذر­ها حاصل شود تا جوانه بزنند و در بسیاری از موارد دما موجب تکامل و جوانه­زنی جنین می­شود (17). روش­های زیادی برای شکست خواب بذرها وجود دارد که متناسب با نوع گونه باید از این روش­ها استفاده کرد، زیرا تیماری مانند سرمادهی در جوانه­زنی بعضی از گونه­ها لازم است ولی اگر از حدی فراتر رود این فرایند را دچار اختلال می­کند (7). قرار گرفتن بعضی از بذرها در لایه­های گرم در طبیعت موجب تسریع جوانه­زنی آنها می­شود (15). استفاده از ابسیزیک اسید در بعضی گونه­های گیاهی باعت تأثیر بر خصوصیات جوانه­زنی بذرها می­شود (8)، بدین ترتیب مواد شیمیایی هم می­توانند خواب بذر گونه­هایی از گیاهان را از بین ببرند. گونه­هایی از گیاهان ممکن است برای رفع خوابشان نیاز به لایه­بندی داشته باشند. برای مثال گیاه عشقه زینتی (Hedera Helix) نیاز به چند دوره سرما برای جوانه­زنی دارد (7). در بعضی مواقع برای اثرگذاری بهتر تیمارهای مورد استفاده ممکن است از چند تیمار هم زمان استفاده کنند و در این مواقع باید ترتیب و شدت تیمار مورد استفاده از قبل تعیین شده باشد. بذر گیاهانی که دارای خواب دوگانه هستند بهتر است از دو تیمار فیزیکی و شیمیایی برای شکستن خواب و تسریع در جوانه زنی آنها استفاده کرد (11). در مواردی هم، تیمارهایی ممکن است بر جوانه­زنی گونه­هایی از گیاهان اثرگذار باشند و اختصاصی عمل کنند، برای مثال خراش­دهی باعث تحریک جوانه­زنی و رفع خواب در بذر گونه‌هایی از گیاهان می­شود. خیس کردن بذرهای گونه تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retroflexus) موجب بهبود جوانه­زنی آنها می­شود (12).

با توجه به اهمیت گیاه تاج خروس زینتی برای کشت و تکثیر با اهداف تولید و مصرف خوراکی، دارویی و همچنین زینتی آن به صورت انبوه، نیاز است تا بر روی شناسایی و رفع موانعی که بر جوانه­زنی بذر آن اثرگذارند اقدام نمود. بنابراین هدف از این پژوهش مطالعه اثر تیمارهای اسید سولفوریک، منجمد سازی، آب جوش، مرطوب و خشک کردن، سرمادهی و تیمارخراش­دهی بر بهبود جوانه­زنی بذر این گونه ارزشمند می­باشد. همچنین تعیین سرعت جوانه­زنی از اهداف جنبی این مطالعه می­باشد.

مواد وروشها  

بذرهای گیاه تاج خروس از فضای سبز دانشگاه صنعتی اصفهان جمع آوری شد. تیمارهای اعمال شده بر روی بذر این گونه شامل: خراش‌دهی مکانیکی، اسید سولفوریک، منجمد نمودن، مرطوب و خشک کردن، سرما دهی و آب جوش بود، ضمن آنکه تیماری به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. هریک از تیمارها در چهار تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی و در هر تکرار 100 عدد بذر قرار داده شد. انجام آزمایش تحت استانداردهای ISTA (در دمای 25درجه سانتی گراد، تعداد 100عدد بذر در هر تکرار، حداقل تعداد کافی تکرار معادل 4 و در رطوبت 80 درصد و نور کافی) انجام شد و تمام وسایل و همچنین بذرها با محلول آب ژاول ضدعفونی و سپس چندین مرتبه با آب مقطر شست­وشو شدند. تیمارها به شرح زیر اعمال شدند:

 اولین نمونه آزمایشگاهی مربوط به شاهد می­باشد، در این نمونه بدون استفاده از تیماری چهارصد بذر در چهار پتری‌دیش قرار داده شد و در دما  (25 سانتیگراد) و نور و رطوبت کافی (80 درصد) در ژرمیناتور قرار داده شد. تیمار سرمادهی در دمای 5 درجه سانتی گراد به مدت یک هفته انجام شد و پس از آن بذرها داخل پتری‌دیش کشت شدند. در این تحقیق بذرهای این گونه به مدت یک هفته در چهار تکرار صد تایی در دمای زیر صفر درجه سانتیگراد نگه داری شدند و پس از رفع انجماد در پتری‌دیش کشت گردیدند. در تیمار آب­جوش بذرها به مدت دو تا سه دقیقه داخل آب جوش (90 درجه سانتی گراد) قرار داده شد و بعد از خارج نمودن از آب جوش و سرد شدنشان در داخل پتری دیش کشت گردیدند، همچنین به منظور خراش­دهی مکانیکی و ریز بودن بذرهای این گیاه، از خرده شیشه استفاده شد. در تیمار شیمیایی، بذرها به مدت 5 دقیقه در محلول رقیق شده سولفوریک اسید %95 قرار داده شدند و بعد از  شستشوی کامل با آب مقطر داخل پتری­دیش کشت شدند. تیمار مرطوب و خشک نمودن در طی یک هفته و به صورت 12 ساعت در هنگام شب مرطوب و خشک نمودن نمونه­ها در هوای آزاد در صبح انجام شد.

در مجموع 2400 بذر (6*4*100) کشت شد و از روز سوم پس از کشت بذرهای جوانه زده مشاهده شد (مربوط به تیمار آب جوش)، سپس تعداد بذر جوانه زده در هر روز شمارش و یاداشت شد. از زمان کشت بذرها تا مشاهده آخرین بذر جوانه­زده یک هفته به طول انجامید و بعد از آن بذر دیگری که جوانه بزند مشاهده نشد. طی دوره آزمایش، تعداد بذر جوانه زده در هر روز شمارش شد تا در نهایت تعداد کل بذرهای جوانه زده (درصد جوانه زنی) محاسبه شود (معادله 1). همچنین سرعت جوانه زنی برای هر تیمار محاسبه شد. سرعت جوانه­زنی بذرها با استفاده از فرمول ماکویر (Magvier)(1962) (16) برای بذرها در هر تیمار محاسبه گردید که بر اساس تعداد بذرهای جوانه زده در هر روز تا پایان دوره جوانه­زنی به دست آمد (معادله 2).

 

(1)
 

GP: درصد جوانه زنی

G: تعداد بذر جوانه زده در هر شمارش

N: تعداد بذر

همچنین سرعت جوانه زنی با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد.

 

(2)
 

VG: سرعت جوانه زنی )تعداد بذر در روز)

n: تعداد بذر جوانه زده در روز معین

t: زمان شمارش بذرهای جوانه زده

داده­های به دست آمده برای بررسی­های آماری وارد نرم افزار SPSS شد، برای آزمایش نرمال بودن داده­ها از آزمون کولموگراف-اسمیرنوف استفاده شد و بعد تجزیه واریانس یکطرفه انجام گردید و پس از معنی­دار بودن نتیجه آماری داده­ها، مقایسات گروهی با استفاده از روش دانکن انجام شد.

 

 

شکل 1- مراحل انجام آزمایش و نمونه بذرهای جوانه زده

نتایج

نتایج تجزیه واریانس معنادار شدن تیمارها در سطح 1 درصد در خصوص جوانه زنی بذر تاج خروس زینتی در قالب جدول 1 نشان داده شده است. با توجه به معنی­دار شدن اثر تیمارها، مقایسات گروهی نیز انجام شد و نتایج آن به صورت شکل 2 است. بیشترین و کمترین درصد جوانه­زنی بذور به ترتیب مربوط به تیمار آب­جوش و تیمار سرمادهی می­باشد.

 

 

جدول 1- تجزیه واریانس درصد جوانه زنی بذر تاج خروس زینتی

 

مورد آزمون

منابع تغییر

درجه آزادی

مجموع مربعات

میانگین مربعات

Sig.

F

درصد

جوانه زنی

تیمار

6

429/3007

2387/501

**0007/0

**02/13  

خطا

21

0/808

476/38

-

-

 

کل

27

429/3815

-

-

-









**: معنی‌دار در سطح احتمال  1 درصد خطا و  :Sig معنی­داری در سطح 95 یا 99 درصد احتمال.

 

 

همچنین نتایج حاصل از مقایسات گروهی (دانکن) به صورت نمودار زیر ارائه شده است. اثر تیمارهای به‌کار برده شده تقریباً به سه گروه تقسیم شده­اند که حروف مشابه تفکیک کننده آنها می­باشد.

سرعت جوانه ­بذور تحت تأثیر تیمارهای متفاوت تغییر می‌کند و عموماً بدین صورت است که تیمارهایی که درصد جوانه­زنی را بالا می­برند، سرعت جوانه زنی بذور را نیز افزایش می­دهند. این فاکتور در ظهور همزمان نهال و نشای گیاهانی که به طور انبوه کشت، جابه­جا یا به فروش می­رسند مهم خواهد بود.

 

 

شکل 2- مقایسه درصد جوانه‌زنی بذر تاج خروس زینتی (A. cruentus) در تیمارهای مختلف

جدول 2- تجزیه واریانس سرعت جوانه‌زنی بذر تاج خروس زینتی در تیمارهای مختلف

مورد آزمون

منابع تغییر

درجه آزادی

مجموع مربعات

میانگین مربعات

Sig.

F

سرعت

 جوانه زنی

تیمار

6

357/986

393/164

**0004/0

**445/15

خطا

21

500/223

643/10

-

-

کل

27

857/1209

-

-

-

نتایج حاصل از مقایسات گروهی (روش دانکن) در سرعت جوانه زنی بذرها به صورت نمودار شماره 3 در زیر آورده شده است. بالاترین سرعت جوانه­زنی بذرها در تیمار آب جوش (20 بذر در روز) و در کمترین سرعت جوانه­زنی بذرها در تیمار سرمادهی اتفاق افتاد.

 

شکل 3- مقایسه سرعت جوانه‌زنی بذر تاج خروس زینتی (A. cruentus) در تیمار های مختلف


بحث ونتیجه‌گیری  

از گیاهانی با کاربردهای شناخته شده جدید و با اهمیت است که در تهیه غذا، به عنوان گیاه دارویی و به عنوان گیاهی زینتی کاربرد دارد و بهبود و همزمانی جوانه زنی بذرها اهمیت شایانی برای مباحث کشت و زادآوری دارد. بدین ترتیب با توجه به اینکه جوانه­زنی و رشد و نمو دانه­رستها مراحل مهمی از زندگی گیاهان است (3)، تلاش در جهت تسریع و بهبود آن حائز اهمیت می­باشد. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان دادند که عامل خواب و جوانه نزدن بذر گیاه تاج خروس زینتی هم درونی و هم بیرونی و فیزیولوژیکی­اند که شامل عوامل بیرونی مانند پوسته سخت بذرها می­باشد و به احتمال قوی مربوط به درون بذر و جنین می­باشد. تیمارهای فیزیکی شامل آب جوش، سرمادهی، خراشدهی و سرمادهی اثرات متفاوتی بر روی جوانه­زنی بذرهای تاج خروس زینتی داشتند که این عمل در مورد بسیاری از بذرهای سایر گیاهان نیز صادق می­باشد، از طرفی تیمارهای شیمیایی نظیر اسید سولفوریک ممکن است بسیار متفاوت از تیمارهای فیزیکی خواب بذر گیاهان را تحت تأثیر قرار دهد که در این بررسی اثر آن در بین تیمارهای دیگر قرار گرفت. این تیمار که اثر خود را بر پوسته بذر القا می­کند توانست جوانه زنی بذر را افزایش دهد. تیمار خراش­دهی نیز جوانه­زنی بذر تاج خروس را بهبود بخشید. طی پژوهشی این تیمار برای رفع خواب بذر گیاه Astragalus fridae بسیار مؤثر بوده است (1). هر دو تیمار اسیدسولفوریک و خراشدهی به صورت سطحی و عمدتاً بر پوسته بذر اثرگذارند و به نظر می­رسد عامل سختی پوست بذر تاج خروس زینتی یک مانعی برای نفوذ رطوبت و احتمالاً اکسیژن عمل می­کند.

تیمار آب جوش درصد جوانه­زنی بذر این گیاه را از  7 درصد (نمونه کنترل) به 36 درصد افزایش داد و همچنین سرعت جوانه­زنی را بسیار بالا برد (20 بذر در روز) و بدین ترتیب باعث کوتاه شدن دوره جوانه­زنی می­شود. در مطالعات پیشین آب جوش بهترین تیمار برای بهبود جوانه­زنی بذر گیاه بابا آدم (Arctium lappa) معرفی گردید که اثرات زیانبار و مضر هم ندارد (4). به نظر می­رسد افزایش دما بیشتر بر روی بلوغ جنین بذرها اثرگذار می­باشد و جوانه­زنی را در بسیاری از بذرها بهبود می­بخشد. سایر تیمارها هم مانند منجمد نمودن که بر روی پوسته بذر و هم تکامل درونی بذر اثرگذار است، تغییر مشخصی در تعداد بذر جوانه زده ایجاد کرده­ است، اما تیماری مانند سرمادهی نه تنها اثر مثبت بر جوانه زنی بذرهای این گیاه زینتی نداشت بلکه باعث تعویق (و افزایش دوره) جوانه­زنی بذرها شد و در طی آزمایش مشاهده شد که بذرها در این تیمار یک روز نسبت به نمونه کنترل دیرتر جوانه زده­اند؛ درصورتی که این تیمار در بسیاری از گیاهان مانند Echinacea angustifolia  تأثیر قابل توجهی بر روی جوانه­زنی بذرها داشته است (15). تیمار مرطوب و خشک نمودن هم تأثیر مثبت بر روی جوانه­زنی بذرها داشت.

با توجه به نتایج بدست آمده در این مطالعه مجموعه عواملی (به احتمال قوی هم درونی و هم بیرونی) بر جوانه­زنی بذر تاج خروس زینتی اثرگذار هستند. مطالعات پیشین چند نوع ساپونین را در بذر این گونه گیاه معرفی کرده است که شاید یکی از عوامل مؤثر بر جوانه زنی بذرهای این گیاه، وجود این ترکیبات باشد (19). از طرفی با توجه به اینکه تیماری مانند آب جوش و تیمارهایی مانند اسید سولفوریک و یا خراشدهی موجب بهبود جوانه­زنی بذر گونه مورد آزمایش شده است، نشان می­دهد که بذر این گیاه دارای خواب فیزیولوژیک می­باشد که بر اثر عوامل درونی و هم بیرونی بوجود می‌آید. به طور کلی با توجه به نتایج این آزمایش می‌توان چنین استنتاج کرد که تیمار آب­جوش بهترین روش برای رفع خواب و بهبود جوانه­زنی بذر تاج خروس زینتی می­باشد و پس از آن دو تیمار منجمد کردن و خشک و مرطوب کردن بیشترین تأثیر را بر بهبود جوانه­زنی بذر این گیاه دارند.

1-      آزادی، ر. 1391. فلور ایران، شماره 75. تیره تاج خروس (Amaranthaceae). انتشارات موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور.
2-      زارع، ا.، حیدریان اردکانی، ح.، آبادی خواه، ع. 1389. مطالعه آللوپاتی آفتاب­گردان (Helianthus annus) بر جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه تاج خروس خروس (Amaranthus retrofelexus). پنجمین همایش ملی ایده­های نو در کشاورزی. دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان (اصفهان).
3-      طویلی، ع.، صابری، م.، شهریاری، ع.ر. و حیدری، م. 1392. بررسب اثر پیش تیمار سالسیلیک اسید بر ویژگیهای جوانه­زنی بذر دانه­رست Bromus tomentellus Boiss در شرایط تنش کادمیوم. مجله پژوهش­های گیاهی (زیست شناسی ایران). جلد 26. شماره 2: 208-216.
4-      نبئی، م.، روشندل، پ. و محمدخانی، ع.ر. 1392. بررسی اثر تیمارهای مختلف شیمیایی، آب داغ و آب جاری بر شکست خواب بذرهای باباآدم (Arctium lappa). مجله پژوهش­های گیاهی (زیست شناسی ایران). جلد 26. شماره 2: 217-225.
 
5-       Basnet, B., Joshi, R., Lekhak, H.D. 2001. Thnobotanical survey of Chepang tribe of Makawanpur district, Nepal.InEnviron Agric Biodivers Agric Pollut South Asia.Edited by Jha PK, Baral SR, Karmacharya SB, Lekhak HD, Lacoul P, Baniya CB. Kathmandu, Nepal: Ecological Society (ECOS):245–252.
6-       Berlyn, GP. 1972. Seed gemination and morphogenesis, In: T.T. Kozlowski, ed. Seed Biology. Academic Press, New York, p. 223 - 312
7-       Del Tredici, P., 1976. On the germination of seeds of Comptonia peregrina, the sweet fern. Bot. Gaz. 137: 262 - 268.
8-       Derek Bewley, J. and Black, M., 1985. Seeds physiology of development and Germination. Plenum Press , New York.
9-       Din, MA, Heuser, CW., 1987. The reference manual of woody plant propagation: From seed to tissue culture. Varsity Press, Athens, GA.
10-   Gimplinger, D.M., Dobos, G., Schönlechner, R and Kaul, H.P. 2007. Yield and quality of grain amaranth (Amaranthussp.) in Eastern Austria. Plant Soil Environ. 53(3): 105–112 
11-   Junkuszew, M., Oleszek, W.,  Jurzysta, M., piancent,  S. and Pizza, C., 1998. Triterpenoid Saponin from the seed Amaranthus. Phytochemistry. 49:195-198.
12-   Kaur, Sh., Singh, N. and Chand Rana, J., 2010. Amaranthus hypochondriacus and Amaranthus caudatus germplasm:Characteristics of plants, grain and flours. Food Chemistry, 123 :1227–1234.
13-   Lanta, V., Havranek, P and Ondrej, V., 2003. Morphological analysis and seed germination of Amaranthus Cruent, A. retrofluex and their hybrid. Plant Soil Environ. 49 (8): 364-369. 
14-   Luitel, D.R., Rokaya, M.B., Timsina, B., Münzbergová, Z., 2014. Medicinal plants used by the Tamang community in the Makawanpur district of central Nepal. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 10(5): 1-11.
15-   Macchia, M., Angelini, L.G. and Ceccarini, L., 2001. Method to overcome seed dormancy in Echinacea angustifolia Dc. Scientia Horticulturae, 89(4): 317-324.
16-   Maguire, J.D., 1962. Speed of germination in selection and evolution for seeding vigor.Crop Sci, 2,176-177.
17-   Park, Y., Nemoto, K., Nishikawa, T., Matsushima, K., Minami, M. and Kawase, M., 2011. Genetic diversity and expression analysis of granule bound starch synthase I genein the new world grain amaranth (Amaranthus cruentus L.). Journal of Cereal Science 53 : 298-305.
18-   Purseglove, J.W., 1968. Tropical Crops, Dicotyledons. John Wiley and Sons, Inc., New York.
19-   Zaczek, J.J., Heuser, C.W., and Steiner, K.C., 1997. Effect of shade levels and IBA during the rooting of eight tree taxa. Environ. Hort.15:56 - 60.
Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology)
Volume 28, Issue 5
March 2016
Pages 1129-1136
  • Receive Date: 02 December 2013
  • Revise Date: 25 November 2014
  • Accept Date: 25 November 2014