نویسندگان
1 عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
2 مرکز تحقیقات سمنان
3 دانشجوی ارشد مرتعداری - دانشکده منایع طبیعی - دانشگاه تهران
4 دانشکاه تهران
چکیده
سطح وسیعی از هر استان را مراتع با پوشش گیاهی مخصوص به خود پوشش داده و هر منطقه نوع دام سازگار به شرایط ویژه خود را داراست. دامهای چرا کننده در مراتع رفتار چرایی و تغذیهای خاصی را از خود نشان میدهند. با توجه به سطح وسیع مراتع و هزینهبر بودن پروژههای اصلاحی، باید قبل انجام چنین طرحهایی، نیاز دامها و ارجحیت انتخاب گونههای مورد تغذیه آنها مورد ارزیابی قرار گیرد. مراتع ییلاقی و قشلاقی شهرستان گرمسار عمدتا برای تغذیه دامهای شتر، گوسفند و بز مورد استفاده قرار میگیرند. این تحقیق با استفاده از روش زمانی به مدت سه سال متوالی (86 تا 88) با هدف بررسی ارزش رجحانی گونههای مورد تغذیه دام چرا کننده شتر در دو منطقه ییلاق و قشلاق در مراتع منطقه انجام شد. نتایج بررسی گونههای انتخابی شتر نشان داد که این حیوان هم در ییلاق و هم در قشلاق گیاهان بوتهایخاردار و پهن برگ خاردار مانند خارشتر(Alhagi psedoalhagi)، لور(Halocnenum strobilaceum) و گونههای درختچه مانند گز (Tamarix leptopetata) را نسبت به سایر گیاهان ترجیح داده و استفاده میکند و سایر فرمهای رویشی را بسیار کمتر مصرف و از گندمیان مانند کاله (psathyrostachys fragilis) در حد بسیار ناچیز تعلیف میکند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Study of preference value of range plants for camel in winter and summer pastures of Semnan province during three consecutive years
نویسنده [English]
3 MSc.student of range Management,Faculty of Ntural Resources,University of Tehran
چکیده [English]
The widely area of each state consist of rangeland with special vegetation and livestock in which are compatible to existing conditions. Livestock has special grazing and feeding behavior in pasture. Due to the large scale of rangelands area and high costs of improvement projects, this is essential to identifying the animal requirements and preference value of plant species for them before any practices. Winter and summer pastures in GarmSar city are mainly used to feeding livestock such as camel, sheep and goat. This research was conducted by using timing method to evaluate the preference value of the plant species for camel in summer and winter pastures for three consecutive years (86 -88). The results showed that camel feeds on thorny forb and thorny shrub such as Alhagi psedoalhagi, Halocnenum strobilaceum and Tamarix leptopetata in summer and winter rangelands. Other life form plant was consumed less than thorny plants and grasses such as psathyrostachys fragilis and does not used generally.
کلیدواژهها [English]
بررسی ارزش رجحانی گونههای مرتعی برای شتر در مراتع ییلاقی و قشلاقی سمنان طی سه سال متوالی
محمد فیاض1*، حسین عامری 2، حبیب یزدانشناس 3 و حسن یگانه4
1 تهران، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
2 سمنان، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان سمنان
3 کرج، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، گروه مرتعداری
4 گرگان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
تاریخ دریافت: 21/6/92 تاریخ پذیرش: 19/7/93
چکیده
سطح وسیعی از هر استان را مراتع با پوشش گیاهی مخصوص به خود پوشش داده و هر منطقه نوع دام سازگار به شرایط ویژه خود را داراست. دامهای چراکننده در مراتع رفتار چرایی و تغذیهای خاصی را از خود نشان میدهند. با توجه به سطح وسیع مراتع و هزینهبر بودن پروژههای اصلاحی، باید قبل از انجام چنین طرحهایی، نیاز دامها و ارجحیت انتخاب گونههای مورد تغذیه آنها مورد ارزیابی قرار گیرد. مراتع ییلاقی و قشلاقی شهرستان گرمسار عمدتا برای تغذیه دامهای شتر، گوسفند و بز مورد استفاده قرار میگیرند. این تحقیق با استفاده از روش زمانی به مدت سه سال متوالی (86 تا 88) با هدف بررسی ارزش رجحانی گونههای مورد تغذیه دام چراکننده شتر در دو منطقه ییلاق و قشلاق در مراتع منطقه انجام شد. نتایج بررسی گونههای انتخابی شتر نشان داد که این حیوان هم در ییلاق و هم در قشلاق گیاهان بوتهایخاردار و پهن برگ خاردار مانند خارشتر (Alhagi psedoalhagi)، لور (Halocnenum strobilaceum) و گونههای درختچه مانند گز (Tamarix leptopetata) را نسبت به سایر گیاهان ترجیح داده و استفاده میکند و سایر فرمهای رویشی را بسیار کمتر مصرف و از گندمیان مانند کاله (psathyrostachys fragilis) در حد بسیار ناچیز تعلیف میکند.
واژههای کلیدی: ارزش رجحانی، شتر، بوته خاردار، پهن برگ خاردار، سمنان
* نویسنده مسئول، تلفن: 03323452571، پست الکترونیکی: fayaz1335@gmail.com
مقدمه
مراتع بیابانی ایران حدود 500 هزار کیلومتر را می پوشانند و به طور عمده برای دام سبک (میش و بز) مورد استفاده قرار میگیرند (10). برای برطرف ساختن فشار چرا بر چنین عرصههای طبیعی، باید به مدیریت اصولی و جامعنگر و در عین حال افزایش تولید علوفه، تعادل بین دام و علوفه دست یافت و این مهم زمانی میسر است که از ظرفیت چرای مراتع آگاهی کامل داشت. مراتع از گونههای مختلف گیاهی با خصوصیات رویشی و فنولوزی متفاوت تشکیل شدهاند، ازاینرو دام چرا کننده نیز بر حسب آن از خود رفتار چرایی خاصی بروز میدهد. در کنار توجه به رفتار چرایی دام نیاز است تا ارزش رجحانی گیاهان مورد استفاده دامها نیز مورد بررسی قرار گیرد، زیرا رفتار چرایی دامها به طور مستقیم نشات گرفته از انتخاب گونههای گیاهی است که دامها در اختیار دارند. برنامهریزی صحیح در امر انتخاب نوع دام مناسب با توجه به گیاهان موجود و علاقه دامها به گیاهان موجب میگردد که تولیدات دامی در مساحتهای کم به حداکثر خود برسد و از فشار چرای دامها بر گیاهان کاسته شود. به طور کلی در تعیین ظرفیت مرتع، مشخص نمودن مقدار علوفه تولید شده، ارزش رجحانی، حد بهرهبرداری مجاز، ارزش غذایی و وضعیت مرتع مورد نیاز است (20 و 22). دام علاوه بر اثرات مثبت خود بر گیاهان میتواند به منظورکنترل بیولوژیک نیز به کار رود (27). مهمترین عامل در هر فعالیت برای کنترل بیولوژیکی، مدیریت صحیح و کنترل موجودات زنده موجود در اکوسیستم است. در کنترل بیولوژیکی، انتخابی عمل کردن نیز امری ضروریست، زیرا این عمل شرایط مناسب برای بقا و توسعه گونههای گیاهی مطلوب و کاهش گونههای نامطلوب را به وجود میآورد. استفاده مشترک از مراتع و همچنین کنترل بیولوژیکی گیاهان با کمک چرا، هر دو بر مبنای اصول اکولوژیکی چرای انتخابی استوارند (5). یکی دیگر از خصوصیات بیولوژیکی تفاوت در نیاز غذایی گونههای دامی است (18). چرای صحیح دامها در مرتع اثرات قابل توجهی بر ترکیب گونههای گیاهی و بازدهی مراتع داشته و میتواند درآمد حاصل از تولیدات دامی را افزایش دهد. تنوع گونههای گیاهی و دامی و مراحل تولید باعث افزایش حیات اکوسیستمهای مرتعی میشود. به دلیل رفتار ذاتی و طبقات رجحانی جیرهغذایی در بین گونههای دام و تغییر در نیاز غذایی آنها، استفاده از چند نوع دام در جهت بهبود کارایی بیولوژیکی و اقتصادی بهرهبرداری از علوفه مؤثر است. تفاوت بین گونهها باعث ایجاد اختلاف از نظر نیاز غذایی آنها بر حسب مراحل مختلف نموُ فیزیولوژیکی و تولید مثلی آنها میشود. دامهای چراکننده در مراتع به طور انتخابی گیاهان را گزینش میکنند و مجموعهای از عوامل با یکدیگر کنش متقابل را به وجود آورده تا تعیین نمایند که ترکیب غذایی دام در یک روز معین چه چیزهایی می تواند باشد (20). برای انتخاب نوع غذا توسط دام حداقل چهار شرط لازم است و اگر یکی از این شرایط موجود نباشد موضوع ارجحیت و انتخاب معنی نخواهد داشت. این شرایط شامل: علوفه قابل دسترس، تنوع از تمام فرم رویشی گیاهان، آزادی کامل دام برای چرا و نیاز دام به غذاست (12). طالبی چایچی (1376) شروط ارزش رجحانی را شامل: دسترسی به غذا، کیفیت غذا، نیاز به غذا، تنوع غذا، آزادی و توان استفاده از علوفه ذکر نمودهاست (11). ارجحیت گونهها و انتخاب رژیم غذایی به شدت تحت تأثیر میزان و نوع علوفه در مراتع است (16). سایروسممککل (1374) در ارزیابی علوفههای مرتعی از نظر مناسب بودن برای چرا، 5 معیار اصلی مانند کیفیت، خوشخوراکی، قابلیت هضم، کمیت و قابلیت دسترسی فصلی را مد نظر قرار دادهاست(9). برای نمونه درختان و بوتههای برگریز بیشترین محتویات جیره شتر در فصول خشک و در فصل مرطوب را در سومالی تشکیل میدهد (30). از این رو میتوان این حیوان را درخت و درختچهخوار محسوب کرد. شوارتز و الیس (1981) بیان میکنند که شترها سرشاخهخوارند و مواد مصرفی آنها عمدتاً از درختچهها، بوتهها و درختان میباشد (29). همچنین بررسی ارزش رجحانی و عادات غذایی میش، بز و شتر با روش فیلمبرداری و کرونومتر توسط عامری و همکاران (1374 و1380)، عبداللهی و همکاران (1388)، دیانتی تیلکی (1386) و فیلهکش و همکاران ( 1382) انجام شده است (7، 12، 13، 15 و 16). بنابراین دانستن ارزش رجحانی گیاهان برای دامها در هر منطقه آب و هوایی نه تنها مدیریت مراتع و عرصههای وسیع را میسر خواهد کرد بلکه جنبههای سلامت و حفاظت اکوسیستم در قالب کنترل بیولوژیک و همچنین موجب پایداری تولیدات دامی در درازمدت خواهد شد. بنابراین تعیین ارزش رجحانی به دو طریق زمانی و تعداد لقمه برداشت شده از گیاهان مشخص میشود (28). این مطالعه به منظور تعیین ارزش رجحانی گیاهان موجود در دو منطقه ییلاقی و قشلاقی استان سمنان برای دام سنگین شتر که از عمده دامهای این منطقه است به مدت سه سال متوالی (88-86) انجام شد.
مواد و روشها
این مطالعه در دو منطقه معرف قشلاق و ییلاق در استان سمنان انجام شد و شامل ناحیه اول: منطقه قشلاقی (رمضان قره) که این منطقه بر روی پلایای دشت گرمسار در فاصله 30 کیلومتری شرق شهر گرمسار واقع شده است. اقلیم آن با توجه به نظر پابو استپی سرد و تیپ گیاهی غالب: لور (Halocnemum)، اشنان (Seidlitzia rosmarinus)، گز (leptopetata Tamarix) و خارشتر (Alhaji psedoalhagi) میباشد، همچنین گونههای عمده همراه تیپHalocnemum strobilaceu ، Hallostachys caspica و Phragmites australis میباشد. نوع استفاده از مرتع، دامداری نیمه کوچرو و دام غالب و ترکیب دام چرا کننده در مرتع، میش، بز و شتر بوده (60 درصد میش و30 درصد شتر و 10 درصد بز در منطقه مشاهده شد) و فصل رویش از اوایل فصل بهارتا اواسط دی ماه میباشد. فصل چرای دامها: از اول دی ماه هر سال چرا شروع و تا اواخر اسفند ادامه دارد. سایت دوم: منطقه ییلاقی یمین فیروزکوه در حدود 7 کیلومتری روستای درده و 30 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان فیروزکوه قرار دارد. فرم پوشش گیاهی بوته، پهن برگ، گندمیان و تیپ گیاهی آن بوته همراه گندمیان است. بر اساس شرایط محیطی معتدل تابستانه فصل چرایی از اواسط ماه خرداد تا اواخر شهریور است. مهمترین گونههای گیاهی منطقه فیروز یمین و رمضان قره است که به همراه خصوصیات فرم رویشی در جدول 1 آورده شده است.
جدول 1- لیست مهمترین گونههای گیاهی منطقه رمضان قره و یمین فیروزکوه
نام گونه |
نام فارسی |
فرم رویشی |
نام گونه |
نام فارسی |
فرم رویشی |
Alhagi psedoalhagi |
خارشتر |
پهن برگ پایا، خاردار |
Agropyron cristatum |
قیاق |
گندمیان پایا |
Phragmites australis |
نی |
گندمیان پایا |
Acantholimon bladum |
کلاه میرحسن |
بوته خاردار |
Suaeda fruticosa |
شورسیاه |
بوته پایا، بیخار |
Aagropyrun intermedium |
علفگندمی |
گندمیان پایا |
Salsola crassa |
شور |
پهن برگ یکساله، بیخار |
Brumus tomentellus |
نرمه |
گندمیان پایا |
Halocnenum strobilaceum |
لور |
بوته پایا، بیخار |
Brumus cappadocicus |
نرمه |
گندمیان یکساله |
Hallostachys caspica |
گنگ |
بوته پایا، بیخار |
Stipa hohenackeriana |
دم اسب |
گندمیان پایا |
Tamarix hispida |
گز |
درختچه، بیخار |
psathyrostachys fragilis |
کاله |
شبهگندمیپایا |
Tamarix leptopetata |
گز |
درختچه، بیخار |
Festuca ovina |
علف بره |
گندمیان پایا |
Cousinia cylindracea |
کرک، تیغ |
فررب پایا، خاردار |
Cirsium congestum |
قنقال، کنگر |
فررب پایا، خاردار |
Cousinia cylindrocephala |
هزار خار |
فررب پایا، خاردار |
Eryngium bilardieri |
زوله نقره ای |
فررب پایا، خاردار |
Verbascum sp |
خرگوشک |
فررب پایا، بیخار |
Onobrechys cornata |
اسپرس خاردار |
فررب پایا، خاردار |
Leuctuca scaerophylla |
کاهوی وحشی |
بوته پایا، بیخار |
Acanthophyllum festocaceum |
چوبک |
بوته خاردار |
روش بررسی: در این مطالعه زمان صرف شده برای چرای گونهها با دوربین فیلم برداری تعیین گردید. بدین نحو که در هر ماه یک روز بین یک تا دو ساعت بعد از ورود دام به مرتع که آنها به تعادل نسبی در چرا می رسند، ترجیحاً 30 دقیقه از چرای دام یک نفر شتر (ماده4 ساله) که روی گونههای گیاهی چرا میکرد، فیلم تهیه و مجموع زمان چرا بر روی هرگونه تعیین گردید. ارزش رجحانی گونهها بر حسب زمان صرف شده، در هر ماه و در پایان فصل چرا مشخص گردید. دام مورد بررسی، در طول فصل چرا ثابت باقی مانده و فیلم برداری از دام مورد نظر در دفعات مختلف، در زمان مشابه و در مکان ثابت در سه سال متوالی انجام شد. سپس نتایج به دست آمده از درصد زمان مصرف گونههای گیاهی با توجه به فرم رویشی و زمان مصرف موجود در منطقه به منظور بررسی با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. همچنین بعد از معنیدار بودن تجزیه واریانس مربوط به مصرف گونههای گیاهی، تیمارها بر اساس آزمون دانکن گروهبندی شدند.
نتایج
منطقه یمین فیروزکوه منطقهای ییلاقی بوده و عمده دام چرا کننده از آن شتر است که در خلال ماههای تابستان در این منطقه چرا میکند، نتایج تجزیه واریانس مدت زمان مصرف فرمهای گیاهی ترجیح داده شده در ماه چرا توسط شتر در این منطقه مطابق جدول است. البته میزان مدت زمان مصرف گیاهان با توجه به فرم رویشی آنها تفاوت معنیداری را نشان داده است.
جدول2- نتایج تجزیه واریانس زمان مصرف فرمهای مختلف ترجیحی شتر طی 4 ماه گوناگون در منطقه ییلاقی یمین فیروز
منبع تغییرات |
درجه آزادی |
مجموع مربعات |
میانگین مربعات |
F |
Pr>F |
مدت زمان چرا |
3 |
83/16427 |
944/5475 |
14/1 |
342/0 |
فرم رویشی |
5 |
67/3924465 |
133/784893 |
47/163 |
0001/0> |
مدت زمان در فرم رویشی |
15 |
0/143954 |
933/9596 |
2 |
035/0> |
خطا |
48 |
23046 |
375/4801 |
- |
- |
کل |
71 |
5/4315313 |
- |
- |
- |
متوسط زمان مصرف گیاهان با توجه به مدت زمان مصرف و فرم رویشی گیاهان مصرف شده توسط شتر، مقایسه و مطابق جدول 3 گروهبندی شدند.
منطقه قشلاقی رمضان قره در طول ماههای پاییز و زمستان مورد چرای شتر قرار میگیرد. نتایج بررسی آماری مدت زمان مصرف گیاهان بر اساس فرم رویشی گیاهان و مدت زمان مصرف در ماه به صورت زیر بدست آمد. همچنین گروهبندی مدت زمان و فرم رویشی مورد مصرف فرمهای رویشی گیاهان توسط دام شتر در جدول 5 آورده شده است.
جدول3- گروهبندی (دانکن) اثرات متقابل ماه و فرم رویشی گیاهان ترجیحی شتر بر اساس زمان مصرف در منطقه ییلاقی یمین فیروز
ماه چرا |
فرم رویشی مصرفی |
متوسط زمان مصرف (ثانیه) |
درصد مصرف علوفه |
خرداد |
پهن برگ خاردار |
b3/491 |
85 |
خرداد |
گندمیان |
c33/48 |
0 |
خرداد |
بوته خاردار |
c67/33 |
/7/5 |
خرداد |
پهن برگ بدون خار |
c11 |
7/1 |
تیر |
پهن برگ خاردار |
b558 |
4/97 |
تیر |
بوته خاردار |
c18 |
6/2 |
مرداد |
پهن برگ خاردار |
a67/716 |
1/96 |
مرداد |
بوته خاردار |
c6/34 |
9/3 |
شهریور |
پهن برگ خاردار |
a768 |
7/99 |
شهریور |
بوته بی خار |
C2 |
0 |
میانگین تیمارهایی که دارای حروف یکسان میباشند، از لحاظ آماری با یکدیگر اختلاف معنیداری ندارند.
جدول 4- نتایج تجزیه واریانس زمان مصرف فرمهای مختلف ترجیحی شتر طی ماههای گوناگون در منطقه قشلاقی رمضان قره
منبع تغییرات |
درجه آزادی |
مجموع مربعات |
میانگین مربعات |
F |
Pr>F |
مدت زمان چرا |
6 |
74/110366 |
45/18394 |
74/0 |
618/0 |
فرم رویشی |
5 |
36/3810829 |
87/762165 |
69/30 |
0001/0> |
مدت زمان در فرم رویشی |
30 |
78/2801396 |
89/93379 |
76/3 |
0001/0> |
خطا |
75 |
67/1862603 |
71/24834 |
- |
- |
کل |
116 |
3/8394208 |
- |
- |
- |
جدول 5- گروهبندی (دانکن) اثرات متقابل ماه و فرم رویشی گیاهان ترجیحی شتر بر اساس زمان مصرف منطقه قشلاقی رمضان قره
(ماه- فرم رویشی مصرفی) |
ماه چرا |
فرم رویشی مصرفی |
متوسط زمان مصرف (ثانیه) |
درصد مصرف علوفه |
ش- فخ |
شهریور |
پهن برگ خاردار |
b557 |
8/56 |
ش- دبخ |
شهریور |
درختچه بدون خاردار |
bcde5/266 |
2/43 |
ش- ببخ |
شهریور |
بوته بدون خار |
de82 |
35 |
م- فخ |
مهر |
پهن برگ خاردار |
b542 |
2/73 |
م- دبخ |
مهر |
درختچه بدون خاردار |
cde213 |
9/26 |
م- ببخ |
مهر |
بوته بدون خار |
de11 |
12 |
اب- فخ |
آبان |
پهن برگ خاردار |
a906 |
9/89 |
اب- دبخ |
آبان |
درختچه بدون خاردار |
de70 |
2/10 |
آذ- فخ |
آذر |
پهن برگ خاردار |
bcd384 |
80 |
آذ- دبخ |
آذر |
درختچه بدون خاردار |
de7/90 |
18 |
آذ- ببخ |
آذر |
بوته بدون خار |
de7/13 |
20 |
د- فخ |
دی |
پهن برگ خاردار |
bcde3/348 |
9/55 |
د- دخ |
دی |
درختچه خاردار |
bcde314 |
1/44 |
ب- دخ |
بهمن |
درختچه خاردار |
b7/465 |
3/53 |
ب- فخ |
بهمن |
پهن برگ خاردار |
bcde309 |
7/46 |
اس- دخ |
اسفند |
درختچه خاردار |
a1017 |
3/95 |
اس- فخ |
اسفند |
پهن برگ خاردار |
de43 |
64/4 |
میانگین تیمارهایی که دارای حروف یکسان میباشند، از لحاظ آماری با یکدیگر اختلاف معنیداری ندارند.
در منطقه ییلاقی فیروز یمین کوه فرم رویشی پهن برگ خاردار بیشترین ارزش رجحانی را برای شتر داشتند (جدول 5). عمده فرم رویشی مورد مصرف شتر در منطقه قشلاقی مورد مطالعه درختچه بیخار و پهنبرگان خاردار بودند و گراسها در حد بسیار ناچیز مورد مصرف قرار گرفتهاند (شکل1).
بحث و نتیجهگیری
ارتباط بین اقلیم و شکل زیستی گیاهان اثبات شده و روابط
تنگاتنگی را نشان میدهد (17)، همچنین رویش و گسترش گیاهان ناشی از سازگاری با محیط اطرافشان می باشد (8)، به همین ترتیب نوع پوشش گیاهی تعیین کننده نوع دام و حیات وحش چراکننده مخصوص به خود است.
شکل1- تغییرات ارزش رجحانی چهار فرم رویشی گیاهان مورد مصرف شتر در قشلاق طی ماههای مختلف در طول سال 86 تا 88
شتر در منطقه ییلاقی یمین فیروزکوه، از گونههای خارداری مانند ارشته (Cousinia multiloba)، قنقال (Cirsium congestum)، زول نقرهای (Eryngium bilardieri)، چوبک (Acanthophyllum Festocaceum)، کلاه میرحسن (Acantholimon bladum)، گون سفید (Astragalus gossypinus)، اسپرس خاردار (Onobrechys cornata)، تیغ زردک (Carthamus sp)، کلغر (Cousinia sp) و در طول مدت مطالعه فقط از یک شبه گندمیان مانند psathyrostachys fragilis و Poa bulbosa استفاده نمود. این بررسیها با نتایج امینی فرد (1379)، نور محمدی (1387) و ورده (1990) در ارتباط با بررسی انتخاب فرمهای رویشی گیاهان توسط شتر در مناطق ییلاقی مطابقت دارد (4، 25 و 30).
در مراتع قشلاقی، ماههای شهریور، مهر، آبان و آذر گونه خارشتر (Alhagi psedoalhagi) و در ماه شهریور لور (Halocnenum strobilaceum) و در ماه بهمن و اسفند گز (Tamarix leptopetata) بیشترین درجه شاخص رجحان را برای شتر داشتند. به طور کلی شترها در طول سه سال بررسی در مراتع قشلاقی از گونههای خارشتر (Alhagi psedoalhagi)، لور (Halocnenum strobilaceum)، گنگ (Hallostachys caspica)، گز (Tamarix leptopetata) و در مراتع بهاره از گونههای Zygophyllum eurypterum، Seidlitzia rusmarinus، Salsola arbuscula،Haloxylon persecum، Artemisia sieberi، Calligonumاستفاده نمودهاند.
با توجه به درصد فراوانی فرمهای رویشی، در مراتع قشلاقی رمضان قره اگرچه فقط یک گونه از 12 گونه موجود، پهن برگ خاردار بود، اما شترها در اغلب ماهها (شهریور تا اسفند) از این گونه خاردار (Alhagi psedoalhagi) استفاده میکنند و بعد از آن گونههای درختچهای و بوتهای را مورد مصرف قرار میدهند. لازم به ذکر است که در ماه بهمن و اسفند گرایش چرایی شتر به درختچه گز بیشتر است. در این زمان درختچههای گز جوانهدار هستند که در این زمینه احمدی و همکاران (1387) چرای تناوبی دام را در چنین مواقعی بر روی گز پیشنهاد دادهاند (2). همچنین در این زمان گونه خارشتر نیز خشک بود. در این بررسی مشخص گردید که شترها در ییلاق (یمین فیروزکوه) عمدتاً از گیاهان خاردار شیرین (پهن برگ یکساله و چند ساله و بوتهای) تغذیه میکنند اما در مراتع قشلاقی از گونههای پهن برگ خاردار، بوته و درختچه بدون خار هالوفیت استفاده نمودند. در مراتع بهاره فرم رویشی یکسالهها و بوتههای تاغ، اسکنبیل، سالسولا، قیچ و سایر بوتههای مقاوم به خشکی موجود در منطقه مصرف مینمایند، که آنها یا خاردار و یا هالوفیت بوده و مواد ضد کیفیتی زیادی در آنها برای مصرف دام وجود دارد. نتایج این بررسی با پژوهشهای احمدی و همکاران (1387)، امینی فرد (1379)، ورده (1990)، ابرسجی و همکاران (1388) مطابقت دارد (1، 2، 4 و 30 ).
با توجه به درصد فراوانی فرمهای رویشی در مراتع ییلاقی یمین فیروزکوه، شتر بیشتر بوته، درختچه و پهن برگ خاردار شیرین را از میان فرمهای مختلف مصرف نموده است. اگرچه در منطقه ییلاقی از هر سه فرم رویشی گیاهان وجود داشت، و ارزش رجحانی گیاهان انتخاب شده توسط شتر در طی چند ماه چرا در ییلاق و قشلاق دارای نوسانات جزئی بود. اما شتر خارخواری را ترجیح میدهد، همانطور که ورده (1990)، هدایتی زاده و همکاران (1387)، مقدس (1388)، مصداقی (1382-1375) و خدایی (1386) نیز شتر را حیوانی خارخوار ذکر کردهاند (6، 20، 21، 26 و 30). بنابراین ارجحیت انتخاب فرم رویشی گندمیان و شبه گندمیان در این دو منطقه تقریباً صفر میباشد و دام شتر از گونههایی مانند کاله (psathyrostachys fragilis) و بروموس (Brumus tomentellus) بسیار در حد ناچیز استفاده میکند.