نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشکده زیست شناسی و پژوهشکده علوم زیستی، دانشگاه دامغان، دامغان
چکیده
مطالعه پوشش گیاهی مناطق مختلف ایران مقدمهای برای بسیاری از طرحهای پژوهشی و اجرایی محسوب میشود. هرباریوم ها گنجینههای دائمی نمونههای گیاهی یک منطقه و بهترین منبع اطلاعاتی در مورد رستنیهای آن منطقه را دارا میباشند. در تحقیق حاضر نمونه های استان سمنان در هرباریوم دانشگاه دامغان مطالعه شدند. بر اساس نتایج حاصل از شناسایی نمونههای هرباریومی درمجموع 3۱۱ گونه گیاهی متعلق به 237 جنس و 68 تیره شناسایی شد. تیره گندم (Poaceae) با 23 جنس و 32 گونه، تیره کاسنی (Asteraceae) با 23 جنس و 30 گونه و تیره نعناع (Lamiaceae) با 16 جنس و 24 گونه تیرههای بزرگ موجود در هرباریوم هستند. همچنین جنسهای جاروعلفی (Bromus) با 6 گونه، شور (Salsola)، سنبلهای (Stachys) و آلو (Prunus) با 5 گونه و سلمک (Chenopodium) با 4 گونه بیشترین غنای گونهای را دارا میباشند. در این مطالعه 122 گونه دارویی و 8 گونه مقاوم به شوری معرفی شدند و 25 گونه در فهرست گونه های در معرض خطر اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت قرار گرفتند.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
An investigation of plant species distribution in Semnan province (Case study: Herbarium of Damghan University)
نویسندگان [English]
Faculty of Biology and Institute of Biological Science, Damghan University, Damghan
چکیده [English]
Studying of plant vegetation is a prelude to many researches and executive projects. Herbaria are permanent treasures of plant specimens for a region and the best source of information about the flora of the region. The present study is concerned with the identification of plant species of herbarium of Damghan University (DU, Semnan province). Based on the results obtained from the plant identification of herbarium specimens, a total of 311 species belonging to 237 genera and 68 families from Semnan province were identified. The most species richness families were Poaceae (23 genera, 32 species), Asteraceae (23 genera, 30 species), Lamiaceae (16 genera, 24 species), respectively. Also, the genus Bromus with 6 species, Salsola, Stachys and Prunus each with 5 species and Chenopodium with 4 species are the largest genera in the region. This study documents 122 medicinal and 8 halophytic plant species in the region. Moreover, 25 plant species were listed as threatened species based on the criteria of the International Union for Conservation of Nature.
کلیدواژهها [English]
بررسی پراکنش گونههای گیاهی استان سمنان (مطالعه موردی: هرباریوم دانشگاه دامغان)
عارفه ذاکری، رضا نادری* و وحید پوزش
ایران، دامغان، دانشگاه دامغان، دانشکده زیستشناسی و پژوهشکده علوم زیستی
تاریخ دریافت: 11/7/1397 تاریخ پذیرش: 25/10/1397
چکیده
مطالعه پوشش گیاهی مناطق مختلف ایران مقدمهای برای بسیاری از طرحهای پژوهشی و اجرایی است. هرباریومها گنجینههای دائمی نمونههای گیاهی و بهترین منبع اطلاعاتی برای رستنیهای منطقه هستند. در تحقیق حاضر نمونههای استان سمنان در هرباریوم دانشگاه دامغان مطالعه شدند. براساس نتایج حاصل از شناسایی نمونههای هرباریومی در مجموع 3۱۱ گونه گیاهی متعلق به 237 جنس و 68 تیره شناسایی شدند. تیره گندم (Poaceae) با 23 جنس و 32 گونه، تیره کاسنی (Asteraceae) با 23 جنس و 30 گونه و تیره نعناع (Lamiaceae) با 16 جنس و 24 گونه تیرههای بزرگ موجود در هرباریوم هستند. همچنین جنسهای جاروعلفی (Bromus) با 6 گونه، شور (Salsola)، سنبلهای (Stachys) و آلو (Prunus) با 5 گونه و سلمک (Chenopodium) با 4 گونه بیشترین غنای گونهای را دارا میباشند. در این مطالعه 121 گونه دارویی و 8 گونه مقاوم به شوری معرفی شدند و 25 گونه در فهرست گونههای در معرض خطر اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت قرارگرفتند.
واژههای کلیدی: گیاهان دارویی، نمونههای هرباریومی، مطالعه فلوریستیک، پوشش گیاهی
* نویسنده مسئول، تلفن: 02335220223، پست الکترونیکی: rezanaderia@du.ac.ir
مقدمه
هرباریوم مجموعه نمونههای گیاهی خشک و پرس شده یک منطقه جغرافیایی خاص مانند استان، کشور و یا قاره است و یکی از وظایف آن ساماندهی فعالیتهای گیاهشناسان در رابطه با فلور هر منطقه است. هدف کلی مدیریت هرباریوم عبارت از جمعآوری و حفاظت از نمونههای گیاهی همراه با یادداشتهای کافی و جمعآوری کتابهای تاکسونومی در کتابخانه هرباریوم است (34). نمایه بینالمللی هرباریوم بیش از ۴۰۰۰ هرباریوم از ۱۶۵ کشور جهان و مجموعاً مشتمل بر بیش از ۳۵۰ میلیون نمونه گیاهی متعلق به چهارصد سال قبل را در سطح جهانی معرفی کرده است (33). از اهداف و کاربرد هرباریوم میتوان به تائید شناسایی یک گیاه و یا کشف گونه جدید برای علم گیاهشناسی، برنامهریزی برای سفرهای گیاهشناسی از قبیل تاریخ دقیق جمعآوری گل و بذور نمونههای گیاهی، ارائه خدمات آموزشی، بررسی تغییرات آب و هوایی درگذشته و پیشبینی آبوهوای آینده و شناخت و معرفی گیاهان دارویی اشاره کرد (39).
هرباریوم دانشگاه دامغان در سال 1388 تأسیس شد و در نمایه بینالمللی هرباریومی (باغ گیاهشناسی نیویورک) با کد هرباریومی DU ثبت و بهطور رسمی معرفی شد (57). اهداف این مجموعه معرفی گونههای جدید، شناخت گیاهان دارویی استان سمنان و جمعآوری گیاهان شور پسند مناطق بیابانی و گونههای نادر آلپی میباشد. هماکنون در این هرباریوم بالغبر 6000 نمونه هرباریومی استاندارد از گیاهان آوندی نگهداری و با استفاده از نرمافزار مدیریت دادههای تنوع زیستی (Biota) ثبت و طبقهبندی میشوند (7).
استان سمنان به دلیل زیست مرز بودن و حالت بینابینی که بین حوزه هیرکانی (استانهای شمالی کشور) و ایران و تورانی (نواحی مرکزی ایران) دارد از تنوع گونههای گیاهی و جانوری بالایی برخوردار است و معرفی فلور این منطقه بستر مناسبی برای تحقیقات گیاهشناسی و علوم محیطی فراهم خواهد نمود. شناسایی گیاهان سبب شناخت گیاهان دارویی، گونههای مقاوم، در حال انقراض و گیاهان ناخواسته (هرز) شده و تعیینکننده پتانسیلهای رویشی و اکولوژیکی منطقه است. مطالعات فلوریستیک و پوشش گیاهی محدودی در این استان انجامشده است که میتوان به معرفی فلور، اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان مراتع شهرستان دامغان (20)، شناسایی و معرفی گیاهان دارویی (6، 9 و 23)، معرفی فلور و پوشش گیاهی منطقه گرمسار (2 و 15)، ذخیرهگاه بیوسفر توران (16) و منطقه امن سربند دیباج (3)، جمعآوری و شناسایی بخشی از فلور دارویی زیستبومهای کشاورزی و منابع طبیعی استان (8)، شناسایی اجتماعات گیاهی شورروی در مراتع سرخده دامغان (18) و فلور و جوامع گیاهی علفهای هرز دامغان (26) اشاره کرد.
ایران دارای پیشینه غنی در طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی در درمان بیماریها است (13). با توجه به افزایش حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی و فرآوردههای آن، قرارگیری گیاهان دارویی در اولویت الف حوزه علوم پایه و کاربردی در نقشه جامع علمی کشور (12) و برای تحقق چشمانداز بیستساله کشور ایران در افق 1404، مطمئناً شناسایی، مدیریت بهینه و سازمانیافته نمونههای گیاهی در هرباریوم امری لازم و ضروری است. طبق مطالعاتی که نویسندگان بر روی منابع بهویژه فلور ایران (1) و فلورا ایرانیکا (55) انجام دادهاند نمونههای گیاهی محدودی از استان سمنان (بهویژه البرز شرقی) جمعآوری شده است. به دلیل موقعیت هرباریوم دانشگاه دامغان و دسترسی محلی و سریع آن به منطقه البرز شرقی، معرفی نمونههای گیاهی استان سمنان در این هرباریوم و بررسی خواص دارویی و وضعیت حفاظتی آنها میتواند حائز اهمیت باشد.
مواد و روشها
استان سمنان با مساحت برابر با ۹7۴۹۱ کیلومترمربع که 9/5 درصد مساحت کل کشور را شامل میشود، ازنظر مساحت ششمین استان ایران است. این استان از ۳۴ درجه و ۱۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و از ۵۱ درجه و ۵۱ دقیقه تا ۵۷ درجه و ۳ دقیقه طول شرقی با مرکزیت شهرستان سمنان از جانب شمال به استانهای خراسان شمالی، گلستان و مازندران، از جنوب به استانهای خراسان جنوبی و اصفهان، از مشرق به استان خراسان رضوی و از مغرب به استانهای تهران و قم محدود است. استان سمنان در دامنههای جنوبی سلسله جبال البرز واقعشده که ارتفاع آن از شمال به جنوب کاهش مییابد و به دشت کویر منتهی میشود.
براساس دادههای هواشناسی آبوهوای استان سمنان در نواحی کوهستانی سرد، در دامنه کوهها معتدل و در حواشی کویر گرم است (17). میانگین دادههای 7 ساله ایستگاه هواشناسی چهار شهرستان استان سمنان شامل شهرستان سمنان، شاهرود، دامغان و گرمسار برآورد شد. براساس نمودار آمبروترمیک حاصل از دادههای 7 ساله هواشناسی (2014-2008)، این استان در 9 ماه مارس تا نوامبر خشک میباشد (شکل 1).
نمونههای گیاهی در طی سالهای مختلف از مناطق بیابانی و نیمه بیابانی استان سمنان جمعآوری و با استفاده از روشهای رایج در تاکسونومی شناسایی شدند. شناسایی گونههای گیاهی غالباً براساس فلورا ایرانیکا انجام شد (55). برای شناسایی نمونههای گیاهی علاوه بر فلورا ایرانیکا از منابعی دیگر مانند فلور ایران (1)، فلور ترکیه (38)، فلور اروپا (58)، فلور عراق (56)، فلور روسیه (47)، اطلس گونهای ایران (49)، فلور رنگی ایران (19)، ردهبندی گیاهی برای شناسایی دقیق جنسهای گیاهی (27) و درختان و درختچههای ایران (29) استفاده شد. در صورت وجود ابهام در شناسایی، نامگذاری دقیق نمونههای گیاهی با بهکارگیری تکنگارهها و منابعی مانند جنسهای Acanthophyllum (37)، Allium (51)، Astragalus (4) Bromus (53)، Elymus (36) Eremopoa (54)، Ferula (21)، Festuca (43)، Glaucium (22)، Hyoscyamus (32)، Isatis (11)، Jurinea (31)، Oxytropis (50)، Poa (46)، Polygonum (52)، Trifolium (42) و Stipa (41) صورت گرفت.
نمونههای گیاهی با تصاویر نمونههای تیپ و نمونههای جمعآوریشده موجود در هرباریومهای مجازی مثل ادینبرو، برلین، کیو، وین و غیره مقایسه شدند (7). سپس نام علمی گونههای شناساییشده با نمایه بینالمللی نامهای گیاهی (IPNI) یکسان سازی شدند (44). گونههای گیاهی منطقه ازنظر دارا بودن ارزش دارویی بررسی شدند. برای معرفی گیاهان دارویی منطقه از منابعی چون گیاهان دارویی زرگری (10) و شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران مظفریان (30) استفاده شد. گونههای در معرض خطر استان سمنان براساس مطالعات جلیلی و جمزاد (45) و طبق طبقهبندی حفاظتی محرابیان (25) و گونههای شورپسند نیز مطابق با آخانی و قربانلی (35) فهرستبندی شدند. نامهای فارسی گونههای شناساییشده براساس فرهنگ نامهای گیاهان ایران (28) معرفی شدند.
شکل 1- منحنی آمبروترمیک مربوط به میانگین دادههای 7 ساله از 4 ایستگاه هواشناسی شهرستان سمنان، شاهرود، دامغان و گرمسار
نتایج
از مجموع 6000 نمونه گیاهی موجود در هرباریوم دانشگاه دامغان، ۷۴۶ نمونه هرباریومی از استان سمنان تا اسفند 1394 جمعآوری شدند که این تعداد به ۳۱۱ گونه گیاهی، ۲۳۷ جنس و ۶۸ تیره تعلق دارند (جدول ۱). تمامی گونههای شناساییشده متعلق به نهاندانگان هستند. از مجموع ۶۸ تیره از نهاندانگان، ۸ تیره شامل 36 جنس و 50 گونه متعلق به تکلپهایها و ۶۰ تیره شامل ۲۰۱ جنس و ۲۶۱ گونه متعلق به دولپهایها هستند. تیرههای Poaceae با ۲3 جنس و ۳۲ گونه، Asteraceae با ۲۳ جنس و ۳۰ گونه، Lamiaceae با ۱۶ جنس و ۲۴ گونه، Fabaceae با ۱۶ جنس و ۱۹ گونه، Rosaceae با ۱۱ جنس و ۱۷ گونه و Brassicaceae با ۱۴ جنس و ۱۶ گونه بترتیب بیشترین میزان تنوع گونهای را به خود اختصاص دادند (شکل 2). جنس Bromus با ۶ گونه دارای بیشترین غنای گونهای است و جنسهای Salsola، Stachys و Prunus با ۵ گونه و Chenopodium با ۴ گونه رتبههای بعدی را کسب کردند. جنسهای Amaranthus، Astragalus، Cucumis، Dianthus، Nepeta، Plantago، Poa، Rosa، Salix و Tulipa هرکدام دارای ۳ گونه و مابقی جنسها دارای ۱ تا ۲ گونه هستند.
شکل 2- نمودار تعداد جنسها و گونههای متعلق به تیرههای بزرگ استان سمنان در هرباریوم دانشگاه دامغان
از مجموع گونههای شناساییشده در استان سمنان، 30/32 درصد گونهها (94 گونه) جزء عناصر ایران و تورانی/ اروپا-سیبری، 61/31 درصد گونهها (92 گونه) متعلق به ناحیه ایران و تورانی، 95/14 درصد گونهها (42 گونه) متعلق به نواحی ایران و تورانی/اروپا-سیبری/مدیترانهای، 12/4 درصد (12 گونه) جهانوطن، 78/3 درصد (11 گونه) چند ناحیهای، 10/3 درصد (9 گونه) متعلق به نواحی ایران و تورانی/ مدیترانهای میباشند. نواحی ایران و تورانی/ اروپا-سیبری/ صحرا-سندی، ایران و تورانی/ مدیترانهای/ صحرا-سندی و ایران و تورانی/ صحرا-سندی هرکدام 38/1 درصد (4 گونه) گونهها را به خود اختصاص دادند و تعداد 19 گونه (10/6 درصد) متعلق به گونههای کاشته شده هستند (شکل 3). تعداد 20 گونه در حد جنس شناسایی شدند. 21 گونه گیاهی نیز جزء گونههای انحصاری ایران میباشند که از این تعداد تیره Fabaceae دارای 5 گونه انحصاری و تیرههای Lamiaceae و Rosaceae هرکدام دارای 4 گونه انحصاری هستند. تیرههای Asteraceae با 3 گونه، Apiaceae با 2 گونه، و Boraginaceae، Papaveraceae و Rubiaceae هرکدام با یکگونه انحصاری رتبههای بعدی را کسب کردند. از گونههای شاخص، در معرض انقراض و یا انحصاری که در هرباریوم وجود دارد میتوان بهAstragalus semnanensis Bornm. & Rech.f.، A. fridae Rech.f. (شکلهای 4و 5) Cloutea porphyrogramma Rech.f. و Drymocallis dmaghanensis Naderi & Faghir اشاره نمود.
شکل 3- نمودار پراکنش جغرافیایی گونههای گیاهی. IT: ایرانی و تورانی، ES: اروپا-سیبری، M: مدیترانهای، PL: چند ناحیهای، Cosm: جهانوطن، SS: صحرا سندی، CULT: کاشته شده
شکل 4- گونه انحصاری و در معرض انقراضAstragalus (sect. Semnanense Podlech & Zarre) semnanensis Bornm. & Rech.f. با شماره هرباریومی نادری 2441 (DU)
شکل 5- گونه انحصاری و در معرض انقراض Astragalus (sect. Incani DC.) fridae Rech.f. با شماره هرباریومی نادری 2448 (DU)
121 گونه دارای ارزش دارویی هستند (جدول 1). از این نظر تیره Lamiaceae و Asteraceae با 12 گونه بیشترین تعداد گونه دارویی را دارا میباشند. تیرههای Rosaceae و Fabaceae بترتیب با داشتن 11 و 10 گونه، Poaceae با 7 گونه، Chenopodiaceae با 6 گونه، Brassicaceae و Apiaceae هرکدام با 5 گونه، Oleaceae با ۴ گونه، Moraceae،Cucurbitaceae و Polygonaceae با 2 گونه و Convolvulaceae، Papaveraceae، Plantaginaceae، Caprifoliaceae و Scrophulariaceae هرکدام با ۲ گونه رتبههای بعدی را به خود اختصاص دادند. ۳2 تیره نیز تنها دارای یکگونه دارویی میباشند.
25 گونه در فهرست گونههای در معرض خطر اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت قرار میگیرند (جدول ۱). بر اساس طبقهبندی IUCN و مطالعات جلیلی و جمزاد (45) گونههای در معرض خطر موجود در هرباریوم ازنظر وضعیت حفاظتی شامل 3 گونه در معرض انقراض (EN؛ شکل 4 و 5 را ببینید)، 3 گونه آسیبپذیر (VU)، ۱۶ گونه کمتر درخطر (LR) و 3 گونه با اطلاعات ناکافی (DD) میباشد (جدول 1). تیرههای Lamiaceae و Fabaceae هرکدام با ۴ گونه و Poaceae با ۳ گونه بترتیب سهم بیشتری از گونههای در معرض خطر را به خود اختصاص دادند و مابقی تیرههای مربوطه هرکدام دارای ۱ گونه در معرض خطر هستند. در این هرباریوم دو نمونه هولوتیپ و پاراتیپ از گونه Drymocallis damghanensis Naderi & Faghir نگهداری میشود.
جدول 1- فهرست گونههای شناساییشده در استان سمنان (هرباریوم دانشگاه دامغان)
نام علمی گیاه |
پراکنش جغرافیایی |
نام فارسی |
خواص دارویی |
وضعیت حفاظتی |
شماره هرباریومی |
Aceracaeae |
|
||||
Acer monspessulanum L. |
IT-M |
کیکم آشوری |
DD |
2590، 2591 |
|
Ailanthaceae |
|
||||
Ailanthus altissima (Mill.) Swingle |
CULT |
درخت عرعر |
* |
1873، 2423 |
|
Amaranthaceae |
|
||||
Amaranthus blitoides S.Watson. |
CULT |
تاجخروس گسترده |
LR |
2555 |
|
A. graecizans L. |
IT-ES-M |
تاجخروس هرز |
2554 |
||
A. retroflexus L. |
COSM |
زلف عروسان |
2556 تا 2562 |
||
Celosia argentea L. var.cristata (L.) Kuntze |
IT |
تاجخروسی |
2546 تا 2553 |
||
Gomphrena globosa L. |
IT-M |
تکمهای |
* |
1862 |
|
Amaryllidaceae |
|
||||
Ixiolirion tataricum (Pall.) Schult. & Schult. f. |
IT |
خیارک |
2562 تا 2565 |
||
Anacardiaceae |
|
||||
Rhus coriaria L. |
IT-ES-M |
سماق |
* |
1874 |
|
Apiaceae |
|
||||
Anethum graveolens L. |
IT-M |
شوید |
* |
216، 1822، 1823 |
|
Astrodaucus orientalis (L.) Drude |
IT-ES |
هویج کوهی |
2283 |
||
A. persicus (Boiss.) Drude |
IT-ES |
هویج کوهی ایرانی |
2286 |
||
Chaerophyllum cf. macropodum Boiss. |
IT |
جعفری فرنگی کوهستانی |
2285 |
||
Coriandrum sativum L. |
IT |
گشنیز |
* |
1825، 2280 |
|
Cuminum cyminum L. |
IT-M-SS |
زیره سبز |
* |
1826، 2279 |
|
C. setifolium (Boiss.) Koso-Pol. |
IT |
زیره سفید |
2281 |
||
Dorema ammoniacum D.Don |
IT [End] |
وشق |
* |
LR |
1824 |
Prangos latiloba Korovin |
IT |
جاشیر گچدوست |
2282 |
||
Pycnocycla spinosa Decne. |
IT [End] |
سگدندان خاردار |
* |
204، 2287 |
|
Apocynaceae |
|
||||
Nerium indicum Mill. |
IT-M-SS |
کیش |
2566 تا 2570 |
||
Vinca herbacea Waldest. & Kit. subsp. mixavelen. |
IT-ES |
پیچ تلگرافی ایرانی |
بدون شماره |
||
Arecaceae |
|
||||
Phoenix dactylifera L. |
CULT |
نخل، خرما |
* |
1837 تا 1839 |
|
Washingtonia filifera (Lindel ex Andr'e) H.Wendle. ex de Bary |
CULT |
2595، 2596 |
|||
Asteraceae |
|
||||
Achillea tenuifolia Lam. |
IT-ES |
بومادران ایرانی |
2299، 2306، 2309، 2310، 2311 |
||
Acroptilon repens (L.) DC. |
IT-ES |
تلخه |
2326، 2328 |
||
Anthemis tinctoria L. |
IT-ES |
بابونه زرد |
* |
1999 |
|
Anthemis sp. |
بابونه |
2320 |
|||
Artemisia aucheri Boiss. |
IT [End] |
درمنه کوهی |
* |
1626، 2002 تا 2006 |
|
A. turcomanica Gand. |
IT [End] |
درمنه |
بدون شماره |
||
Aster sp. |
CULT |
ستارهای |
2323، 2329، 2330 |
||
Calendula officinalis L. |
IT-ES |
همیشهبهار |
* |
2014، 2327 |
|
Carthamus oxyacantha M.Bieb. |
IT-ES |
گلرنگ زرد |
* |
2057 |
|
Centaurea depressa M.Bieb. |
CULT |
گل گندم |
* |
2015 تا 2019، 2325 |
|
C. virgata Lam. |
IT |
گل گندم بوتهای |
2308 |
||
Cichorium intybus L. |
IT-ES |
کاسنی |
* |
2021 تا 2023، 2029 |
|
Cirsium sp. |
کنگر |
2304، 2305، 2307 |
|||
Conyza canadensis (L.) Cronquist |
COSM |
پیر بهارک کانادایی |
* |
2001، 2008 تا 2010 |
|
Echinops sp. |
شکر تیغال |
2314 |
|||
Gundelia tournefortii L. |
IT |
کنگر خوراکی |
2321 |
||
Koelpinia linearis Pall. |
IT-M |
هزار پایی |
2318 |
||
Lactuca undulata Ledeb. |
IT |
کاهوی مواج |
2319 |
||
Lactuca serriola L. |
IT-ES-M |
کاهوی خاردار |
* |
2240، 2313 |
|
Launaea acanthodes (Boiss.) Kuntze |
IT [End] |
کاهوسای بیابانی |
2331 تا 2333 |
||
Scariola orientalis (Boiss.) Soja’k |
IT-ES |
گاو چاق ترکهای |
2334 |
||
Senecio glaucus L. |
PL |
پیام بهار |
1406، 2312، 2315 تا 2317 |
||
S. vulgaris L. |
IT-ES-M |
پیر گیاه |
* |
2007 |
|
Sonchus asper (L.) Hill |
IT-M |
شیر تیغک |
* |
2011، 2012 |
|
Sonchus sp. |
شیر تیغک |
2321 |
|||
Tagetes erecta L. |
CULT |
جعفری زینتی |
2322 |
||
Tragopogon buphthalmoides (DC.) Boiss. |
IT-ES |
شنگ ایرانی |
2300 تا 2302 |
||
T. graminifolius DC. |
IT-ES |
شنگ |
2297، 2303 |
||
Tussilago farfara L. |
IT-ES-M |
پای خر |
* |
1888 تا 1891 |
|
Xanthium strumarium L. |
IT-ES |
زردینه |
* |
2242، 2324 |
|
Berberidaceae |
|
||||
Berberis integerrima Bunge |
IT-ES |
زرشک زر افشانی |
* |
1856 تا 1861، 2042، 2422 |
|
B. orthobotrys Bien. ex Aitch. |
IT-ES |
زرشک راست خوشه |
2420، 2421 |
||
Boraginaceae |
|
||||
Anchusa aegyptiaca (L.) A.DC. |
IT-M-SS |
گاوزبان مصری |
2429، 2430 |
||
Asperugo procumbens L. |
IT-ES |
علفک چسبک |
|
||
Echium amoenum Fish. & C.A.Mey. |
IT-ES |
گلگاوزبان ایرانی |
* |
LR |
1869 |
Heliotropium supinum L. |
IT-ES-M |
آفتابپرست خوابیده |
2432 |
||
Heliotropium sp. |
آفتابپرست |
2440 |
|||
Lappula sinaica (A.DC.) Asch. & Schweinf. |
IT |
خارلنگری |
2428 |
||
Myosotis lithospermifolia )Willd.) Hornem. |
IT-ES |
فراموشم مکن کوهستانی |
2425 تا 2431 |
||
Onosma bulbotrichum DC. |
IT |
زنگولهای تیغالی |
2434 |
||
Paracaryum persicum (Boiss.) Boiss. |
IT [End] |
DD |
2435 تا 2439 |
||
Brassicaceae |
|
||||
Alyssum heterotrichum Boiss. |
IT |
قدومه پرسپولیسی |
2619، 2623، 2624 |
||
Camelina hispida Boiss. |
IT |
کتان کش کرکی |
2613 |
||
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. |
COSM |
کیسه کشیش |
* |
1559، 1779 |
|
Cardaria draba (L.) Desv. |
IT-ES |
ازمک |
* |
1555، 1556، 1780، 2232 |
|
Cardamina sp. |
ترتیزک |
2627، 2628 |
|||
Chorispora tenella (Pall.) DC. |
IT-ES |
2612 |
|||
Descurainia sophia (L.) Webb ex Prantl |
PL |
خاکشیر ایرانی |
* |
1460، 1570، 1774، 1775، 2236 |
|
Erysimum sisymbrioides C.A.Mey. |
IT-ES |
خاکشیر تلخ |
2622 |
||
Isatis cappadocica Desv. |
IT-ES |
وسمه آذربایجانی |
2629 |
||
Lepidium perfoliatum L. |
IT-ES |
ترتیزک ساقه آغوش |
* |
1778 |
|
L. sativum L. |
IT |
شاهی |
* |
1772، 1773 |
|
Malcolmia spryginioides Botsch. & Vved. |
IT |
شببوی صحرایی |
2615، 2620، 2621، 2625، 2626 |
||
Matthiola longipetala (Vent.) DC. |
IT-ES |
چلیپایی |
2616، 2617 |
||
Matthiola alyssifolia Bornm. |
IT |
چلیپای مرتفع |
بدون شماره |
||
Sinapis aucheri O.E.Schulz |
IT |
خردل زاگرسی |
2614، 2618 |
||
Sisymbrium sp. |
خاکشیر |
بدون شماره |
|||
Caesalpinaceae |
|
||||
Caesalpinia gilliesii (Hook.) D.Dietr. |
CULT |
ابریشم مصری |
2474 تا 2480 |
||
Cercis siliquastrum L. |
IT |
ارغوان |
* |
1763، 2237 |
|
Cannabaceae |
|
||||
Cannabis sativa L. |
IT-ES |
شاهدانه |
* |
1852 |
|
Caprifoliaceae |
|
||||
Lonicera caprifolium L. |
IT-ES |
پیچ امینالدوله |
* |
1808 تا 1810، 1812 |
|
Viburnum opulus L. |
IT-ES-M |
بداغ جنگلی |
* |
1811 |
|
Capparidaceae |
|
||||
Capparis spinosa L. |
IT-ES-M |
علف مار |
* |
1853، 1854 |
|
Cleome coluteoides Boiss. |
IT |
علف مار بادکنکی |
2406 تا 2407 |
||
Caryophyllaceae |
|
||||
Acanthophyllum verticillatum C.A.Mey. |
IT |
چوبک فراهم |
2580 |
||
Dianthus armeria L. |
IT-ES |
میخک جنگلی |
2586 تا 2589 |
||
D. orientalis Adams. subsp. stenocalyx (Boiss) Rech.f. |
IT |
میخک شرقی |
2581 تا 2583 |
||
D. pseudarmeria M.Bieb. |
IT-ES |
میخک |
بدون شماره |
||
Minuartia lineata Bornm. |
IT |
مرواریدی کوهسری |
2584 |
||
Silene latifolia Poir. |
IT |
سیلن |
2579 |
||
Stellaria media (L.) Vill. |
COSM |
دانه قناری |
* |
2585 |
|
Celasteraceae |
|
||||
Euonymus japonicus Thunb. |
IT |
2482 تا 2487 |
|||
Chenopodiaceae |
|
||||
Anabasis annua Bunge |
IT |
آسمانی یکساله |
2515، 2516 |
||
A. aphylla L. |
IT-ES |
آسمانی بیبرگ |
* |
1976، 1981، 1984 |
|
Atriplex flabellum Bunge ex Boiss. |
IT |
سلمکی بادبزنی |
2522 |
||
Camphorosma monspeliaca L. |
IT-ES-M |
کافوری |
* |
1975، 2013 |
|
Chenopodium album L. |
COSM |
سلمه تره |
* |
1974، 1980 |
|
Ch. ambrosoides L. |
IT-ES |
سلمک |
* |
1973، 1979 |
|
Ch. novopokrovskyanum (Aellen) Uotila |
IT-ES |
سلمک |
2513، 2514، 2518 |
||
Ch. sosnowskyi Kapeller |
IT-ES |
سلمک |
|
||
Kochia prostrata Roth. |
IT-ES-SS |
علف مرتعی |
2503 تا 2506، 2511، 2517 |
||
K. scoparia (L.) Schard. |
IT-ES |
جاروی قزوینی |
* |
1982 |
|
Salsola dendroides Pall. |
IT-ES |
شور گچدوست |
2519، 2520 |
||
S. gossypina Bunge ex Boiss. |
IT |
شور پنبهای |
2509، 2510، 2512، 2523 |
||
S. kali L. |
IT-ES-SS |
شور خاردار |
* |
1977، 1983، 2050 |
|
S. kerneri (Wol.) Botsch. |
IT |
شور البرزی |
2521 |
||
S. lanata Pall. |
IT-ES |
شور پشمالو |
2507 |
||
Convolvulaceae |
|
||||
Convolvulus arvensis L. |
IT-ES |
پیچک صحرایی |
* |
1863، 1864، 1866، 1867 |
|
Convolvulus fruticosus Pall. |
IT-ES |
پیچک درختچهای |
بدون شماره |
||
Ipomoea purpurea (L.) Roth |
IT-ES |
نیلوفر |
* |
2059، 2060 |
|
Cornaceae |
|
||||
Cornus mas L. |
IT-ES |
زغالاخته |
* |
1757 |
|
Cucurbitaceae |
|
||||
Cucumis melo var. flexuosus (L.) Naudin |
IT-ES |
خیارچنبر |
* |
1795 |
|
C. melo var. reticulatus Ser. |
CUIT |
طالبی |
* |
1791 |
|
C. sativus L. |
IT-ES |
خیار |
* |
1793، 1794 |
|
Cuscutaceae |
|
||||
Cuscuta campestris Yunck. |
IT |
سس زراعی |
221، 2592 |
||
Cyperaceae |
|
||||
Cyperus alternifolius L. |
PL |
نخل مرداب |
2470 |
||
C. rotundus L. |
COSM |
اویارسلام |
* |
1796، 1798 تا 1803، 2470 تا 2473 |
|
Dipsacaceae |
|
||||
Pterocephalus sp. |
سربال |
بدون شماره |
|||
Scabiosa olivieri Coult. |
IT |
طوسک صحرایی |
2439 |
||
Elaeagnaceae |
|
||||
Elaeagnus angustifolia L. |
IT-ES |
سنجد |
* |
1841 تا 1844 |
|
Euphorbiaceae |
|
||||
Euphorbia bungei Boiss. |
IT-ES |
فرفیون شاهرودی |
2340 |
||
Fabaceae |
|
||||
Alhagi persarum Boiss. & Buhse |
IT |
خارشتر ایرانی |
* |
1945 |
|
Astragalus (sect. Incani DC.) fridae Rechi.f. |
IT [End] |
گون |
EN |
2441 |
|
A. (sect. Poterion Bunge) glaucacanthus Fisher. |
IT [End] |
گون اسبی |
LR |
2414 |
|
A. (sect. semnanense Podlech & Zarre) semnanensis Bornm. & Rech.f. |
IT [End] |
گون سمنانی |
EN |
2448 |
|
Colutea buhsei (Boiss.) Shap. |
IT |
دغدغک البرزی |
2409، 2410 |
||
C. porphyrogramma Rech.f. |
IT [End] |
دغدغک رگه |
LR |
2412 |
|
Coronilla varia L. |
IT-ES |
یونجه تاجی |
* |
1933، 1949 |
|
Glycyrrhiza glabra L. |
IT |
شیرینبیان |
* |
LR |
1948 |
Lotus corniculatus L. |
IT-ES-M |
آهو ماش زرد |
* |
1644، 1927 تا 1931 |
|
Medicago sativa L. |
PL |
یونجه |
* |
1934، 1955، 1641 |
|
Melilotus officinalis (L.) Pall. |
IT-ES-M |
یونجه زرد |
* |
1643، 1936 تا 1944، 2415 |
|
Onobrychis cornuta (L.) Desv. |
IT |
اسپرش پشتهای |
2413 |
||
Robinia pseudoacacia L. |
CULT |
اقاقیای قرمز |
* |
1238، 1926 |
|
Sophora alopecuroides L. |
IT-ES |
تلخبیان |
* |
1951، 1952 |
|
Spartium junceum L. |
CULT |
طاووسی |
2418 |
||
Trifolium pratense L. |
IT-ES-M |
شبدر قرمز |
* |
1635، 1639 |
|
Trigonella foenum-graecum L. |
IT-M |
شنبلیله |
* |
1925 |
|
Vicia iranica Boiss. |
IT [End] |
ماشک ایرانی |
2411 |
||
Vigna radiata (L.) R.Wilczek |
IT |
ماش |
2419 |
||
Fumariaceae |
|
||||
Fumaria asepela Boiss. |
IT-ES |
شاهتره بی کاسبرگ |
2497 تا 2502 |
||
Geraniaceae |
|
||||
IT-ES-M |
نوکلکلکی هرز |
* |
1761 |
||
Geranium stepporum P.H.Davis |
IT-ES |
سوزن چوپانی استپی |
2274 تا 2276 |
||
Pelargonium quercetorum Agnew |
IT |
شمعدانی ارغوانی |
2277، 2278 |
||
Iridaceae |
|
||||
Crocus caspius Fisch. & C.A.Mey.ex Hohen. |
IT-ES |
زعفران خزری |
2236 |
||
Iris kopetdagensis (Vved.) B.Mathew & Wendelbo |
IT |
زنبق خراسانی |
2235 |
||
Juglandaceae |
|
||||
Juglans regia L. |
IT |
گردو |
* |
1817 |
|
Juncaceae |
|
||||
Juncus sp. |
سازو |
2344 |
|||
Lamiaceae |
|
||||
Ajuga chamaecistus Going. ex Benth. |
IT [End] |
لبدیس بوتهای پرسپولیسی |
* |
LR |
1446، 1754 |
Dracocephalum moldavica L. |
IT-ES |
بادرنجبویه |
* |
1753 |
|
Eremostachys macrophylla Montbret & Aucher ex Benth. |
IT |
سنبل بیابانی |
2269 |
||
Lamium amplexicaule L. var. amplexicaule |
IT-ES-M |
گزنهسای ساقه آغوش |
* |
1749 تا 1751 |
|
Marrubium cuneatum Banks & Sol. |
IT |
فراسیون ایرانی |
2263 |
||
Mentha langifolia (L.) L. var. amphilema Briq. ex Rech.f. |
IT [End] |
پونه یکرنگ |
* |
LR |
1736، 1737 |
Moluccella laeavis L. |
IT-ES |
زنگوله ایرلندی |
* |
1735، 1744، 1745 |
|
Nepeta crispa Willd. |
IT [End] |
پونه سای مواج |
LR |
2266 |
|
N. glomerulosa Boiss. |
IT [End] |
پونه سای انبوه کرمانی |
* |
LR |
1738، 2271 |
N. ispahanica Boiss. |
IT |
پونه سای بیابانی |
2272 |
||
Ocimum basilicum L. |
IT-M |
ریحان |
* |
1752، 2273 |
|
Phlomis cancellata Bunge |
IT |
گوش بره شاهرودی |
2261 |
||
Salvia multicaulis Vahl. |
IT |
مریمگلی ارغوانی |
2262، 2270 |
||
S. sclarea Crantz |
IT-ES |
مریمگلی |
* |
1740، 1742، 2257 |
|
Satureja hortensis L. |
IT-ES |
مرزه |
2273 |
||
Stachys annua (L.) L. |
IT-ES |
سنبله |
2268 |
||
S. byzantina K.Koch |
IT-ES |
سنبلهای نقرهای |
2267 |
||
S. inflata Benth. |
IT-ES-M |
سنبلهای ارغوانی |
2253 تا 2256 |
||
S. lavandulifolia Vahl |
IT-ES |
سنبلهای زیبا |
* |
1443، 1755 |
|
S. laxa Boiss. & Buhse |
IT |
سنبلهای دماوندی |
2264، 2265 |
||
Teucrium polium L. |
IT-ES-M |
کلپوره |
* |
1434، 1774، 1748، 2258 |
|
Vitex negundo L. |
IT-ES-M |
بنگرو |
2259، 2260 |
||
Ziziphora persica Bunge |
IT-ES |
کاکوتی ایرانی |
* |
1739، 1740 |
|
Z. tenuior L. |
IT-ES |
کاکوتی |
* |
1437، 1743 |
|
Liliaceae |
|
||||
Allium cristophii Trautv. |
IT-ES |
والک ستارهای |
2249 |
||
A. rubellum M.Bieb. |
IT |
پیاز صورتی |
2246، 2248 |
||
Colchicum robustum (Bunge) Stef. |
IT |
گل حسرت غولآسا |
2247 |
||
Eremurus olgae Regel |
IT |
سریش طناز |
1411، 2252 |
||
Gagea tenuifolia (Boiss.) Fomin |
IT-ES-M |
نجم طلایی پرسپولیسی |
1409، 2250 |
||
Tulipa biflora Pall. |
IT-ES |
لاله هفترنگ |
2245 |
||
T. micheliana Hoog |
IT |
لاله خطدار |
2243 |
||
Tulipa sp. |
لاله |
2244 |
|||
Yucca filamentosa L. |
CULT |
زنگولهای نخ دار |
* |
1868 |
|
Loranthaceae |
|
||||
Loranthus europaeus Jacq. |
IT-ES |
موخور |
* |
1815، 1816 |
|
Malvaceae |
|
||||
Abutilon sp. |
گاو پنبه |
2388 |
|||
Alcea sp. |
ختمی |
2389 |
|||
Hibiscus sp. |
ختمی |
2387 |
|||
Malva sylvestris L. |
IT-ES |
پنیرک قرمز |
* |
1781 تا 1789 |
|
Meliaceae |
|
||||
Melia azedarach L. |
IT-SS |
زیتونتلخ |
* |
1759، 1760، 2545 |
|
Mimosaceae |
|
||||
Albizia julibrissin Durazz. |
IT-ES-SS |
درخت گلابریشم |
* |
1762 |
|
Prosopis farcta (Banks & Sol.) J.F.Macbr. |
IT-ES-M |
کهورک |
2481 |
||
Moraceae |
|
||||
Ficus carica L. |
IT-ES |
انجیر خوراکی |
* |
1878 |
|
Morus alba L. |
IT-ES-M |
توت سفید |
* |
1875 |
|
M. nigra L. |
IT-ES-M |
توت سیاه |
* |
1877 |
|
Myrtaceae |
|
||||
Callistemon citrinus (Curtis.) Skeels |
IT-ES-M |
شیشهشور |
2572 |
||
Eucalyptus obliqua L'Hér. |
IT-ES-M |
اکالیپتوس |
2573 |
||
Oleaceae |
|
||||
Forsythia suspensa (Thumb.) Vahl. |
IT |
یاس |
2489 |
||
Fraxinus angustifolia Vahl |
IT-ES |
زبانگنجشک |
2492 تا 2494 |
||
F. excelsior L. |
IT-ES |
ون |
* |
LR |
1971، 1972، 2233، 2495 |
Jasminum fruticans L. |
IT-ES-M |
یاسمن زرد |
2488 |
||
Ligustrum vulgare L. |
IT-ES |
برگ نو |
* |
1957، 1962، 1964 تا 1968، 2490، 2491 |
|
Olea europaea L. |
PL |
زیتون خوراکی |
* |
LR |
1956، 1958 تا 1961 |
Syringa persica L. |
IT |
یاس بنفش ایرانی |
* |
1969، 1970 |
|
Papaveraceae |
|
||||
Glaucium contortuplicatum Boiss. |
IT [End] |
شقایق درهمتنیده |
LR |
2630، 2631 |
|
G. paucilobatum Freyn |
IT |
شقایق خراسانی |
DD |
بدون شماره |
|
Hypecoum pendulum L. |
IT-ES-M |
شاهترهای |
* |
1767، 1768، 1771 |
|
Papaver argemone L. |
IT-ES-M |
خشخاش بیابانی |
* |
1769، 1770 |
|
Pittosporaceae |
|
||||
Pittosporum tobira (Thumb.) W.T.Aiton |
CULT |
میخک زینتی |
2341 تا 2343 |
||
Plantaginaceae |
|
||||
Plantago lagopus L. |
IT-ES-M |
بارهنگ کپهای |
2335 تا 2338 |
||
P. lancelota L. |
IT-ES-M |
بارهنگ سرنیزهای |
* |
1827، 1828، 2037 |
|
P. major L. |
IT-ES |
بارهنگ |
* |
1829 تا 1832 |
|
Plantanaceae |
|
||||
Plantanus orientalis L. |
IT-ES |
چنار |
* |
1870 تا 1872 |
|
Plumbaginaceae |
|
||||
Acantholimon sp. |
کلاه میرحسن |
2597 |
|||
Poaceae |
|
||||
Aegilops sp. |
گندم نیا |
2361 |
|||
Agropyron cristatum (L.) Gaertn. |
PL |
چمن گندمی تاجخروسی |
2386 |
||
A. longiaristatum (Boiss.) Boiss. |
IT |
چمن گندمی سیخک دار |
1351 |
||
Arundo donax L. |
IT-M |
قمیش |
* |
1892، 1893، 1895، 2382 |
|
Avena sativa L. |
COSM |
یولاف |
* |
1903 تا 1907 |
|
Bromus cappadocicus Boiss. & Balansa |
IT-ES |
جاروعلفی آسیای صغیر |
LR |
1150 |
|
B. danthoniae Trin. |
IT-ES-SS |
جاروعلفی هرز |
1328، 1345 |
||
B. gracillimus Bunge. |
IT |
جاروعلفی نازک |
1169، 1352 |
||
B. pumilio (Trin.) P.M.Sm. |
PL |
جاروعلفی |
1346 |
||
B. tectorum L. |
COSM |
جاروعلفی بامی |
1165، 1349، 1353، 2383 |
||
B. tomentellus Boiss. |
IT |
جاروعلفی نمدی |
* |
LR |
1149، 1329، 1347، 1350، 1354 |
Bothriochloa ischaemum (L.) Keng |
IT-ES-M |
جارو پنجهای |
2353، 2354، 2359 |
||
Cymbopogo jwarancusa (Jones) Schult. subsp. olivieri (Boiss.) Soenarko |
IT-SS |
چمن معطر |
* |
1902، 2032 |
|
Cynodon doctylon (L.) Pers. |
IT-ES |
مرغ |
* |
1896 تا 1898، 2235، 2381 |
|
Eremopyrum distans (K. Koch) Nevski |
IT-ES |
بیابان گندمی تنک |
2356 |
||
Hordeum geniculatum All. |
PL |
جو زانو دار |
بدون شماره |
||
H. glaucum Steud. |
IT-SS |
جو هرز |
2378 |
||
Lolium multiflorum Lam. |
IT-ES |
چچم پر گل |
2379 |
||
Loliolum subulatum (Banks & Sol.) Eig |
IT |
چمنک |
1416 |
||
Oryzopsis molinioides (Boiss.) Hack. ex Paulsen |
IT-ES |
برنج دنایی |
2385، 2384 |
||
Phalaris minor Retz. |
COSM |
دانه قناری |
2372، 2373 |
||
Phleum pratense L. |
IT-ES-M |
دمگربهای چمن زاری |
LR |
2362، 2377 |
|
Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud. |
IT-ES-M |
نی |
* |
1900 |
|
Poa annua L. |
COSM |
چمن یکساله |
2355 |
||
P. bulbosa L. subsp. vivipara (Koeler) Arcang. |
IT-ES-M |
چمن پیازک دار |
2352، 2360 |
||
Poa sp. |
چمن |
2374 |
|||
Polypogon monspeliensis (L.) Deaf. |
PL |
چمن ریشی |
2358 |
||
Setaria viridis (L.) P.Beauv. |
IT-ES-M |
ارزنی سبز |
2363 تا 2371 |
||
Stipagrostis plumosa Munro ex T.Anderson |
IT-M-SS |
سبط پاکوتاه |
2376 |
||
Stipa sp. |
چمن سوزنی |
2357 |
|||
Trisetum flavescens (L.) P.Beauv. |
IT-ES |
شبه یولاف طلایی |
2375 |
||
Triticum aestivum L. |
COSM |
گندم |
* |
1888 تا 1891، 2380 |
|
Podophyllaceae |
|
||||
Bongardia chrysogonum (L.) Spach |
IT-ES-M |
علف کبکی |
2593 |
||
Polygonaceae |
|
||||
Atraphaxis spinosa L. |
IT-ES |
کاروان کش |
1391، 2542، 2543 |
||
Polygonum arenastrum Boreau |
IT-ES |
هفتبند شن دوست |
2544 |
||
P. aviculare L. |
IT-ES |
علف هفتبند |
* |
1647، 1913 تا 1917 |
|
Pteropyrum aucheri Jaub. & Spach |
IT |
پرند |
1921، 1923، 1924 |
||
Rumex crispus L. |
IT-ES |
ترشک مواج |
* |
1908 تا 1912 |
|
Portulacaceae |
|
||||
Portulaca oleracea L. |
COSM |
خرفه |
* |
1814 |
|
Punicaceae |
|
||||
Punica granatum L. |
IT-ES-M |
انار زینتی |
* |
1766 |
|
Ranunculaceae |
|
||||
Adonis dentata Delile. |
IT |
چشم خروس ایرانی |
2459، 2460 |
||
Ceratocephala falcata (L.) Pers. |
IT-ES |
گل آفتابرو |
2461 |
||
C. testiculata (Crantz) Besser |
IT-ES |
گل آفتاب روی دوقلو |
2462 |
||
Clematis ispahanica Boiss. |
IT |
کلماتیس اصفهانی |
2468، 2469 |
||
Consolida sp. |
زبان در قفا |
2147، 2457، 2458، 2466، 2467 |
|||
Ficaria kochii (Ledeb.) Iranshar & Rech.f. |
IT |
آلاله برف زی |
* |
1820، 1821 |
|
Ranunculus constantinopolitanus (DC.) d'Urv. |
IT-ES |
آلاله پشمالو |
2463 تا 2465 |
||
Resedaceae |
|
||||
Reseda aucheri Boiss. |
IT |
ورث مصری |
2345 تا 2348 |
||
R. lutea L. |
IT-ES-M |
ورث |
بدون شماره |
||
Rhamnaceae |
|
||||
Rhamnus pallasii Fisch. & C.A.Mey. |
IT-ES |
سیاه تنگرس |
بدون شماره |
||
Rosaceae |
|
||||
Contoneaster assadii Khat. |
IT [End] |
شیرخشت |
VU |
بدون شماره |
|
Crataegus aronia (L.) Bosc ex DC. |
IT |
زالزالک |
2642 |
||
C. babakhanloui Khat. |
IT [End] |
زالزالک |
VU |
2640، 2641 |
|
Cydonia oblonga Miller. |
IT-ES |
به جنگلی |
* |
1986 |
|
Drymocallis damghanensis Naderi & Faghir |
IT [End] |
چوب زیبای دامغانی |
بدون شماره |
||
Malus domestica Borkh. |
IT |
سیب |
* |
1990 |
|
M. orientalis Uglitzk. ex Juz. |
IT-ES |
سیب جنگلی |
* |
1992 |
|
Potentilla aucheriana Th.Wolf ex Bornm. |
IT [End] |
پنجهبرگ آزاد بری |
بدون شماره |
||
Prunus armeniaca L. |
IT |
زردآلو |
* |
2055، 2056 |
|
P. cerasus L. |
CULT |
آلبالو |
* |
1996، 1998، 2633 |
|
P. divaricata Ledeb. |
IT-ES |
آلوچه |
* |
2054، 2632، 2643 |
|
P. dulcis (Mill.) D.A.Webb. |
CULT |
بادام |
* |
1988، 1989 |
|
P. persica (L.) Batsch. |
CULT |
هلو |
* |
1987، 1995 |
|
Rosa canina L. |
IT-ES |
نسترن وحشی |
* |
1991 |
|
R. foetida Herrm. |
IT-ES |
نسترن زرد |
بدون شماره |
||
R. persica Michx. ex Juss. |
IT |
رز ایرانی |
2635 تا 2639 |
||
Sanguisorba minor Scop. |
IT-ES-M |
توت روباهی آبله روی |
* |
1698، 1985، 1993، 1994، 2634 |
|
Rubiaceae |
|
||||
Asperula glomerata (M.Bieb.) Griseb. |
IT [End] |
زبرینه کوهستانی |
بدون شماره |
||
Galium aparine L. |
IT-ES-M |
بی تی راخ |
* |
1846 تا 1848، 1850، 2053، 2524 تا 2527 |
|
Rutaceae |
|
||||
Haplophyllum acutifolium (DC.) G.Don |
IT |
سدابی |
2351 |
||
Salicaceae |
|
||||
Populus caspica (Bornm.) Bornm. |
IT-ES |
سفید پلت |
EN |
2607 |
|
P. euphratica Oliv. |
IT-ES-M |
پده |
2608، 2609 |
||
Salix acmophylla Boiss. |
IT-M |
زرد بید |
2601 تا 2605 |
||
S. daviesii Boiss. |
IT |
بید مرجانی |
2598 تا 2600 |
||
Salix sp. |
بید |
2606 |
|||
Scrophulariaceae |
|
||||
Antirrhinum majus L. |
CULT |
گل میمونی |
2390 تا 2403 |
||
Scrophularia variegata M.Bieb. |
IT-ES |
گل میمونی رنگارنگ |
2405 |
||
Veronica anagalis-aquatica L. |
IT-ES |
سیزاب آبی |
* |
1887، 2035 |
|
V. hederifolia L. |
IT |
سیزاب آبی عشقهای |
* |
1883 تا 1886، 2404 |
|
Solanaceae |
|
||||
Capsicum annuum L. |
CULT |
فلفل قرمز |
2292 |
||
Datura innoxia Mill. |
IT-SS |
داتوره گلدرشت |
* |
1804 تا 1807 |
|
Hyoscyamus pusillus L. |
IT-ES-M |
بذر البنج کوتاه |
2288 تا 2289 |
||
Lycium ruthenicum Murray. |
IT-ES |
گرگ تیغ |
2290 |
||
Lycopersicon esculentum Mill. |
CULT |
گوجهفرنگی |
2296 |
||
Petunia × atkinsiana D.Don ex W.H. Baxter |
CULT |
اطلسی |
2295 |
||
Solanum asiae-mediae Pojark. |
IT |
تاجریزی خراسانی |
VU |
2293 |
|
Tamaricaceae |
|
||||
Myricaria germanica (L.) Desv. |
IT-ES |
شبه گز |
* |
1819 |
|
Tamarix ramosissima Ledeb. |
IT-ES |
گز پر شاخه |
2528 تا 2539 |
||
Tamarix sp. |
گز |
2540، 2541 |
|||
Typhaceae |
|
||||
Typha domingensis Pers. |
PL |
لویی |
* |
1764 |
|
Ulmaceae |
|
||||
Ulmus foliacea Gilib. |
IT-ES |
نارون |
2350 |
||
Urticaceae |
|
||||
Parietaria judaica L. |
IT-ES-M |
گوش موش افشان |
2496 |
||
Urtica dioica L. |
IT-ES |
گزنه دوپایه |
* |
1765، 2039 |
|
Verbanaceae |
|
||||
Phyla nodiflora (L.) Greene. |
IT-ES-M |
توت پایابی |
* |
1818، 2611 |
|
Vitaceae |
|
||||
Vitis vinifera L. |
IT |
انگور |
* |
1879 تا 1882، 2424 |
|
Zygophyllaceae |
|
||||
Peganum harmala L. Var. harmala |
PL |
اسپند |
* |
1833 تا 1835، 2048، 2594 |
|
Zygophyllum atriplicoides Fish. & C.A.May Var. atriplicoides |
IT |
قیچ ارمنستانی |
1396 |
پراکنش جغرافیایی: ES= اروپا-سیبری، IT= ایران و تورانی، M= مدیترانهای، SS= صحرا-سندی، COSM= جهانوطن، PL= چند ناحیهای، End= انحصاری، CULT= کاشته شده. وضعیت دارویی: *= خواص دارویی دارد. وضعیت حفاظتی: EN= گونه در معرض انقراض، VU= گونههای آسیبپذیر، LR= گونههای درخطر کمتر، DD= گونههای با اطلاعات ناکافی
بحث و نتیجهگیری
ناحیه ایران و تورانی یکی از نواحی وسیع زیر قلمرو تتیان از قلمرو هولارکتیک است که براساس نقشه پراکنش جغرافیایی گیاهی ایران، استان سمنان در ناحیه ایران و تورانی و در دو زیر حوزه آذربایجان و ایران مرکزی قرار میگیرد. تنوع اقلیمی و واحدهای رویشی متفاوت در استان سمنان اقلیمی را فراهم آورده است تا پوشش گیاهی منطقه از غنای بالایی برخوردار باشد (23). پوشش گیاهی این منطقه خشکیپسند است و شامل ریختار گیاهی کپهای و کلاه وش، استپهای خاردار، درختزارهای اورس، بادام و بنه- بادام میباشد (24 و 34). گونههای متعددی از جنس گون و درمنه همچون Artemisia aucheri Boiss.، Astragalus glaucacanthus Fisher. و A. fridae Rech.f. در هرباریوم دانشگاه دامغان نگهداری میشوند و 186 گونه از 311 گونه شناسایی شده متعلق به ناحیه ایران و تورانی و ایران و تورانی-اروپا سیبری هستند.
از دیرباز شناسایی نمونههای یک مجموعه هرباریومی کمک شایانی به معرفی فلور منطقه و یا تهیه تکنگاره تخصصی بر روی جنسها یا تیرهها کرده است. بهعنوان مثال صحت نیاکی (14) نمونههای گیاهی علوفه ایران (تیره Poaceae) را در هرباریوم کیو لندن شناسایی و کلیدی برای جنسها و گونهها همراه با ارزش اقتصادی، تولیدی و مصرف آنها ارائه نمود. در تحقیق حال حاضر نیز نمونههای استان سمنان در هرباریوم دانشگاه دامغان تا اسفند 1394 مطالعه و ۳۱۱ گونه گیاهی شامل ۲۳۷ جنس و ۶۸ تیره شناسایی شد. بردسیری و همکاران در سال 1396 (3) به مطالعه فلور منطقه سربند دیباج (شمال دامغان) پرداختند. آنها در مطالعه خود 285 گونه گیاهی را شناسایی کردند که این نمونههای گیاهی در هرباریوم دانشگاه دامغان نگهداری میشود. با مقایسه فهرست و حذف گونههای مشترک در حال حاضر 519 گونه گیاهی از استان سمنان جمع آوری شده است.
در این تحقیق از میان نمونههای شناسایی شده 8 گونه در فهرست گیاهان شورروی و مقاوم به شوری قرار میگیرند که در این بین تیره Chenopodiaceae با 5 گونه دارای بیشترین گونههای شورپسند میباشد. گونههای شورپسند شامل Anabasis aphylla L.، Atriplex flabellum Bunge ex Boiss.،Cahmphorosma monspeliaca L. ، Salsola gossypina Bunge ex Boiss. ، S. kerneri (Wol.) Botsch.، Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud.، Prosopis farcta (Banks & Sol.) J.F.Macbr. و Typha domingensis Pers. میباشند. براساس برآوردهای انجامشده 10 درصد از اراضی جهان شور و بسیار شور هستند (5). گیاهان شورپسند به دلیل سازگاری بالایی که به شرایط نامساعد محیطی دارند در بسیاری از مناطق بیابانی و نیمه بیابانی، مردابهای شور و سواحل دریا پراکنش یافتهاند (40 و 48). ازآنجاییکه گیاهان مزبور منبع اصلی تغذیه دامهای چرا کننده محسوب میشوند میتوانند انتخاب مناسبی برای کم کردن مشکلات بیابانزدایی باشند (59). خاکهای شور و قلیایی در مناطق خشک و نیمهخشک ایران نیز توسعهیافته و سطحی معادل 5/12 درصد (204800 کیلومترمربع) از کل سطح کشور را پوشش میدهند (5). براساس مطالعات آخانی و قربانلی (35) مجموعاً 165 گونه شورزی و مقاوم به شوری با 73 جنس و 26 خانواده از گیاهان گلدار در ایران شناخته شده است که 53 درصد گونهها به خانواده Chenopodiaceae تعلق دارند. نتایج حال حاضر نیز مؤید حضور بالای گونههای شورپسند از این خانواده است. باتوجه به پوشش گیاهی خشک و شور استان سمنان، ایجاد بانک بذر در هرباریوم دانشگاه دامغان، نگهداری بذور و تأسیس باغ گیاهشناسی گیاهان شورپسند میتواند حائز اهمیت باشد.
گودرزی و همکاران (23) به مطالعه شناسایی و پراکنش گیاهان دارویی استان سمنان پرداختند. محدودهی مشخص آنها شامل کل استان سمنان میباشد که درنتیجه این پژوهش، آنها ۱۱۰ گونه دارویی را برای استان سمنان معرفی نمودند و نقشهای از پراکنش گونههای دارویی را ارائه دادند. رودی و همکاران (9) باهدف معرفی فلور ارتفاعات استان سمنان 133 گونه دارویی متعلق 45 تیره را شناسایی کردند. کریمی (20) در مطالعه فلور شهرستان دامغان با در نظر گرفتن مصارف محلی به ۹۳ گونه دارویی و ۱۴۹ گونه علوفهای-مرتعی اشاره نمود. بردسیری (3) در مطالعه فلوریستیک منطقه امن سربند دیباج (استان سمنان) ۴۴ گونه دارویی را برای این منطقه معرفی نمود. در مطالعه حال حاضر 121 گونه دارویی شناسایی شد. تیرههای Lamiaceae، Asteraceae، Fabaceae و Rosaceae بیشترین تعداد گونههای دارویی را به خود اختصاص دادند. مقایسه فهرست گیاهان دارویی این تحقیق با فهرست گونههای دارویی مطالعات پیشین (3، 9 و 23) نشان میدهد که بیش از 200 گونه از گیاهان دارویی با خواص درمانی مشخص در استان سمنان وجود دارد که تاکنون این اطلاعات منتشر نشده است.
از مجموع ۱۷۲۷ گونه انحصاری در ایران (با محاسبه گونههای جدید حدود 2000 گونه) ۳۹ گونه انحصاری در استان سمنان وجود دارد (34 و 45). از مجموع ۳۱۱ گونه گیاهی شناساییشده از هرباریوم دانشگاه دامغان (استان سمنان) 21 گونه جزء گونههای انحصاری ایران هستند. جلیلی و جمزاد (45) ۴۵۳ گونه گیاهی ایران را در فهرست گونههای در معرض خطر قراردادند که از این تعداد ۲۱ گونه در طبقه گونههای درخطر انقراض و ۴۳۲ گونه در طبقه گونههای آسیبپذیر قرار میگیرند. خانواده Fabaceae با ۹ گونه درخطر انقراض و ۲۱۶ گونه آسیبپذیر، Lamiaceae با ۵ گونه درخطر انقراض و ۴۴ گونه آسیبپذیر، Rosaceae با ۲۳ گونه آسیبپذیر، Asteraceae با ۱۸ گونه آسیبپذیر و Apiaceae با ۲ گونه درخطر انقراض و ۱۴ گونه آسیبپذیر، بترتیب بزرگترین خانوادههای ایران ازنظر تعداد گونههای در معرض خطر هستند. در پژوهش حال حاضر، 25 گونه در فهرست گونههای در معرض خطر اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت قرار میگیرند که تیرههای Lamiaceae و Fabaceae سهم بیشتری از گونههای در معرض خطر را به خود اختصاص دادند. گونههای گیاهی در معرض انقراض موجود در هرباریوم شاملPopulus caspica (Bornm.) Bornm. ، Astragalus semnanensis Bunge و A. fridae Rech.f. هستند.
تاکنون تلاشهای زیادی جهت حفاظت گونههای نادر یا در معرض خطر صورت گرفته است که یکی از راهکارهای آن ایجاد شبکه مناطق حفاظتشده و محدودیت فعالیت بشر در طبیعت میباشد (25)، اما زمانی که شرایط زیستگاهی جهت حفاظت گونهها مناسب نباشد، استفاده از روشهایی چون استقرار بانکهای بذر، مدیریت بهینه هرباریوم و باغهای گیاهشناسی متداول میگردد. لذا پژوهش انجامشده میتواند مقدمهای برای حفاظت گونههای شناسایی شده، انحصاری، در معرض خطر و یا گیاهان دارویی استان سمنان باشد.