اثر تنش شوری بر برخی ویژگی­های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه داروئی بابونه (Matricaria chamomilla)

فاطمه راسخ¹، وحید روشن² ، آتوسا وزیری^1*و بهمن خلد برین³

¹ ایران، تهران، دانشگاه پیام نور، گروه زیست شناسی

² ایران، شیراز، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس

³ ایران، شیراز، دانشگاه شیراز، دانشکده علوم، گروه زیست شناسی

تاریخ دریافت: 14/6/96                تاریخ پذیرش: 8/12/96

چکیده

گیاه Matricaria chamomillaازگیاهان دارویی متعلق به خانواده کاسنی بوده که به دلیل داشتن ترکیبات دارویی خاص، نقش مهمی در درمان­های طب سنتی دارا می باشند. شرایط شوری می­تواند روی مواد موثره­ی گیاهان اثرگذار باشد. در پژوهش حاضر کاشت بذر گونه M. chamomilla در محیط گلخانه صورت پذیرفت و به منظور بررسی اثر شوری بر برخی ویژگی­های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی، گیاهان 14 هفته­ای تحت تیمار سطوح مختلف شوری [صفر (شاهد) ، 50، 100 و 150 میلی­گرم در لیتر] قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش شوری منجر به افزایش محتوای پرولین و فعالیت پاد اکسیدانی در بابونه گردید. تنش شوری ملایم و شدید منجر به تغییر در نسبت ترکیبات اصلی اسانس و پلی­فنل­ها شد. مقدار و نوع ترکیبات تشکیل دهنده اسانس M. chamomillaبا دستگاه GC و GC/MS تعیین و بر اساس نتایج کروماتوگرافی اسانس، مهمترین ترکیبات موجود در اسانس گیاه، -Bisabolol oxide A a (33/7 درصد تا 27/12 درصد)،  Chamazulene(05/16 درصد تا 95/30 درصد) و En-in-dicycloether (52/11 درصد تا 89/14 درصد) گزارش گردید. مقدار و نوع ترکیبات پلی­فنلی با دستگاه HPLC اندازه گیری شد. بر اساس کروماتوگرام بدست آمده از آنالیز عصاره، مهمترین ترکیبات شامل کلروژنیک اسید، کافئیک اسید، کاته­کین ، سیناپیک اسید، هسپریدین، الاگیک اسید، کوئرستین و ائوژنول بودند. به طور کلی نتایج نشان داد که تنش شوری باعث تغییرات تعداد، نوع و درصد ترکیبات اسانس گردید. نتایج آنالیز میانگین­ها نشان داد تنش شوری منجر به افزایش غلظت پرولین گردیده است. تنش ملایم (50 میلی­گرم برلیتر) منجر به افزایش محتوای رنگیزه ها گردیده که این افزایش در سطح کمتر از  05/0 معنی دار می باشد. همچنین افزایش سطوح شوری منجر به افزایش معنی دار فعالیت پاد اکسیدانی(کاهش عددی) نسبت به گیاهان شاهد گردید. با بررسی اثر تنش شوری بر میزان ترکیبات پلی­فنلی، مشخص گردید که در تمام گیاهان تحت تیمار مقدار پلی­فنل­های سیناپیک اسید و ائوژنول نسبت به سایر پلی­فنل ها بیشتر می باشد.

واژه های کلیدی: Matricaria chamomilla، پاد اکسیدان، روغن­های اسانسی، پرولین، پلی­فنل

* نویسنده مسئول، تلفن: 02122485314 ، پست الکترونیکی: a_vaziri@pnu.ac.ir

مقدمه

شوری عامل مهمی است که تولید محصول را در بسیاری از مناطق جهان به مخاطره می­اندازد. وسعت خاک­­های شور ایران حدود 24 میلیون هکتار است که معادل 15% از اراضی کشور را شامل می شود. امروزه با توجه به بحران آب جایگزین کردن گیاهان داروئی مقاوم به خشکی وشوری به جای گیاهان پر مصرف وحساس از اهمیت زیادی برخوردار است. کشت گیاهان مناسب در شرایط تنش یکی از مسائل مهم در تولید محصولات گیاهی محسوب می­شود (1). بابونه با نام علمی
Matricaria chamomilla گیاهی از تیره کاسنیان می باشد که با توجه به کاربرد روز افزون آن در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی، عطرسازی و تهیه های غذائی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است (2). بیش از 120 ماده شیمیایی در گل بابونه به عنوان های ثانویه شناسایی شده­اند (38 و 37). به طور کلی نتایج متضادی در مورد تاثیر تنش شوری بر مقدار روغن­های اسانسی گیاهان دارویی وجود دارد. براساس تحقیقات Ashraf و Orooj (10) کاهش معنی داری در درصد روغن­های اسانسی­­ گیاه
 L. Trachyspermum ammi تحت تنش شوری مشاهده گردید. چنین تاثیر منفی تنش شوری بر مقدار روغن­های اسانسی در گیاهان دیگر مانند  L., Mentha balsamea Willd , Mentha pulegium Mentha suaveolens (11) و Ball Thymus maroccanus (16) نیزگزارش شده است. از طرفی، در گزارش­هایی درصد های اسانسی گیاهان دارویی Salvia officinalis L.. (24) و Thymus vulgaris L. (21) در تنش شوری ملایم (به ترتیب 1000 و 1500 میلی­گرم شوری خاک) افزایش پیدا کرد. در گزارش دیگری درصد های اسانسی گیاهCoriandrum sativum  در شوری ملایم افزایش ولی در سطوح شوری بالا کاهش یافت (34). اجزای مهم روغن های اسانسی گیاه
L.  Matricaria recutita (آلفا بیسابولولوکسید، ترنس بتا فارنسن، کامازولن) تحت تنش شوری افزایش معنی دار نسبت به گیاهان شاهد نشان داد (12). نشان داده شده است که تغییر در مقدار و درصد ترکیبات روغن های اسانسی در تنش­های ملایم شوری به دلیل افزایش در تعداد مطلق غدد ترشح روغن­های اسانسی می باشد (40).

پرولین از دیگر تنظیم کننده­های اسمزی تحت تنشهای محیطی شوری و خشکی می­باشد که در تعداد زیادی از گونه­های گیاهی، همبستگی بالایی با تحمل به این تنش­ها ایفا می­کند. تجمع پرولین در گیاهان تحت تنش، به واسطه سنتز پرولین و غیر فعال شدن تخریب آن است. افزایش محتوای پرولین در شرایط تنش باعث محافظت غشای سلولی، پروتئین­ها، آنزیم­های سیتوپلاسمی و مهار گونه­های فعال اکسیژن و حذف رادیکال­های آزاد می­گردد (30) بنابراین از جمله پاسخ­های گیاهان در برابر تنش های محیطی، افزایش سطح پرولین می­باشد.

افزایش محتوای  اکسیدان­های غیر آنزیمی مانند ویتامین C، ویتامین E، کاروتنوئید­ها، لیپوئیک اسید در حفاظت از گیاه بر علیه تنش­های اکسیداتیو گزارش شده است (35). پژوهش­های انجام شده بر روی گیاهان Achillea fragratissima (6) و Mentha spicata (8) نشان می­دهد محتوای فنلها با افزایش تنش شوری افزایش یابد. در گیاه M. chamomilla تجمع اسید­های فنلی مانند پروتو­کاته­کین اسید کلروژنیک و اسید کافئیک با زیاد شدن شوری افزایش می­یابند (20). در گیاه Nigella sativa تنش شوری بیوسنتز برخی ترکیبات فنلی ویژه از جمله کوئرستین، آپیژنین و ترنس سینامیک اسید را افزایش می دهد (17). با توجه به موارد ذکر شده در رابطه با اثرات شوری روی ترکیبات موثره­ی گیاهی، پژوهش حاضر به منظور ارزیابی اثر تیمارهای مختلف شوری در چهار سطح (0، 50، 100 و 150 میلی­گرم در لیتر) بر ویژگی­های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه دارویی بابونه انجام شد.

مواد وروشها

بذرهای بابونه از مرکز پاکان بذر اصفهان تهیه و پس از تایید توسط هرباریوم مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی در گلدان­های پلاستیکی 10 لیتری حاوی کود برگ، ماسه و خاک لومی- رسی به نسبت 1:2:2 در اول آبان سال 1395 در گلخانه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان فارس(شیراز) کاشته و با آب مقطر آبیاری شدند. این گیاه عموماً علفی پایا بوده و پراکنش دانه گرده آنها از طریق حشرات و باد صورت می گیرد.  بعد از سبز شدن بذور عمل تنک نشاء انجام شد به طوری که در هر گلدان 4 تا 6 نشاء مستقر گردید. درهفته چهاردهم، گیاهان موجود در گلدان­های 8 لیتری تحت تاثیر تنش شوری قرار گرفتند. برای این منظور 4 سطح مختلف نمک کلرید سدیم (0، 50، 100 و 150 میلی­گرم در لیتر) تهیه و به صورت آب آبیاری به گلدان­های مختلف داده شد. به منظور جلوگیری از تنش یکباره به گیاهان، مقدارهای مختلف نمک به تدریج و در فاصله زمانی 10 روز و در دو نوبت صبح و عصر داده شد.  به منظور ثابت ماندن سطح شوری خاک­­ها در گلدان­های مختلف، آبیاری­های بعدی  به مدت 3 ماه تا زمان گلدهی کامل همچنان با آب مقطر انجام گرفت. اندازه­گیری ویژگی­های مورد نظر شامل درصد و نوع ترکیبات روغن­های اسانسی اندام هوایی، کلروفیل a و b، پرولین و فعالیت پاد اکسایشی در مرحله گلدهی کامل با برداشت اندام هوایی گلدار گیاه صورت گرفت.

آنالیز آماری: آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد و برای آنالیز واریانس داده ها از نرم افزار SPSS نسخه ی 12 و برای مقایسه­ی میانگین تیمارها از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال 5 درصد استفاده شد.

سنجش پرولین: برای این منظور 5/0 گرم نمونه­های تازه گیاهی ریز شد و درون 10 میلی­لیتر اسید سولفوسالسیلیک 3% ریخته شد و به مدت 28 ساعت به منظور هضم کامل در محیط آزمایشگاه قرار داده شد. سپس 2 میلی­لیتر از محلول به لوله آزمایش انتقال داده شد و 2 میلی­لیتر معرف نین هیدرین و2 میلی­لیتر اسید استیک غلیظ اضافه گردید و به مدت 1 ساعت درون حمام آب­گرم 100 درجه سانتی­گراد قرار داده شد، سپس لوله­ها درون یخ قرار داده شد و پس از سرد شدن محلول­ها، 4 میلی­لیتر تولوئن به هر لوله اضافه گردید و به مدت 30 – 15 ثانیه توسط دستگاه Vortex بهم زده شد، سپس فاز رویی آن را برداشته و در طول موج 520 نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفتومتر (مدل Biotek 808 محصول کشور انگلستان) خوانده شد. از پرولین استاندارد جهت رسم نمودار غلظت­های مختلف استفاده گردید و اعداد خوانده­ شده با استفاده از منحنی به میکرومول پرولین در گرم بافت تازه تبدیل گردید (14).

استخراج عصاره و ارزیابی فعالیت پاد اکسایشی: بررسی خاصیت پاد­ اکسایشی عصاره گیاه به روش DPPH مورد سنجش قرار گرفت.  برای تهیه عصاره متانولی، ١٠ گرم پودر نمونه خشک شده را در ٢٠٠ میلی لیتر متانول ریخته پس از ٤۸ ساعت عصاره با استفاده از کاغذ صافی صاف و جهت حذف حلال، در دستگاه روتاری قرار داده شد.

0064/0 گرم از عصاره ی گیاهی برداشته و 1000 میکرولیتر حلال متانول به آن اضافه کرده و غلظت 6400 میلی گرم بر لیتر را تهیه نمودیم. از این نمونه 500 میکرولیتر برداشته و با 500 میکرولیتر متانول ترکیب کرده و غلظت 3200 میلی­گرم بر لیتر را آماده نموده و به همین ترتیب ادامه داده تا به غلظت 25/6 میلی­گرم بر لیتر رسیدیم. سپس از هر غلظت 20 میکرولیتر برداشته و با 200 میکرولیتر DPPH 40 میلی­گرم بر لیتر مخلوط نموده و پس از قرار دادن آنها به مدت 20 دقیقه در تاریکی، جذب نوری نمونه­ها در طول موج 515 نانومتر قرائت و درصد مهار رادیکالهای آزاد DPPH با استفاده از فرمول زیر محاسبه گردید.

100- [(A) sample-(A) blank) × 100/(A) control]

ضمن تعیین رابطه بین غلظت و میزان فعالیت پاد­ اکسایشی IC₅₀   ( غلظتی از ترکیب که باعث 50 % بازدارندگی در ظرفیت رادیکالی می شود) فعالیت پاد­ اکسایشی نمونه­های عصاره با استفاده از منحنی استاندارد بر حسب میکرو مول اسید گالیک بر گرم وزن خشک عصاره ( μmol/g ) محاسبه شد. بدیهی است که هر چه این عدد کوچکتر باشد قدرت پاد­ اکسایشی یا مهار رادیکال های آزاد، بیشتر می باشد (18).

اندازه گیری کلروفیل: کلروفیل a وb و همچنین کلروفیل کل توسط روشArnon  (9) با دستگاه اسپکتروفتومتر درطول موج 645 و663 نانومتر و سپس قرار دادن در فرمول­های زیر خوانده شد. یک دهم (1/0) گرم برگ گیاه را وزن کرده، درون بوته چینی ریخته و روی آن ازت مایع می­ریزیم، پس از آن گیاه را پودر کرده و به مدت 10 دقیقه درون استون 80% گذاشته تا سبزینه آن خارج گردد، سپس شیشه فالکون­های حاوی نمونه را به مدت10 ثانیه درون دستگاه ultrasonic cleaner قرار داده و هر کدام را به مدت 10 ثانیه vortex  کرده تا کاملا مخلوط شود. سپس نمونه­ها را به مدت 10 دقیقه درون دستگاه بن­ماری با دمای 60 درجه­ی سانتی­گراد قرار داده پس از آن صاف کردن  نمونه­ها با کاغذ صافی انجام شد، سپس در طول موج 645 و 663 نانومتر توسط اسپکتوفتومتر خوانده شد.

Total Chl: A 652×27.8× V /mg leaf weight

Chl a: (11.75×A663-2.35 A645) × V / mg leaf weight

Chl b: (18.61×A645-3.96 A663) × V / mg leaf weight

اندازه گیری پلی فنل: اندازه گیری پلی­فنل­ها توسط دستگاه HPLC و به روش  Justesen و همکاران (22) با تغییرات انجام شد. ابتدا 2/0گرم از پودر خشک برگ را با حلال 85/0 متانول + 15/0 اسید­استیک مخلوط کرده سپس به حجم 2 میلی لیتر رسانده شد. سپس درب میکروتیوپ زیر گاز ازت بسته شد و درون فویل 24 ساعت در یخچال نگهداری گردید. بعد از آن نمونه ها 15 دقیقه در دستگاهultrasonic cleaner  قرار گرفت. سپس نمونه­ها در سانتریفیوژ یخچال­دار با دمای 0 درجه و 10000 دور به مدت 20 دقیقه قرار گرفت. فاز رویی به میکرو­تیوپ انتقال داده وروی آن ان­هگزان ریخته و به مدت چند ثانیه روی ورتکس قرار داده شد و دوباره به با همان شرایط سانتریفیوژ گردید. که ایجاد دو فاز می­کند که فاز زیرین به دستگاه HPLC تزریق گردید. اندازه گیری میزان پلی فنول­ها از دستگاه  HPLC به مدل سری 1200 از شرکت Agilent، ستون C₁₈ سانتی­متر  15×6/4 و قطر ذرات 5 میکرومتر، دتکتور(Diode Array Detector) DAD  در طول موج های 320 و 280  نانومتر و دمای آون  30 درجه سانتی­گراد استفاده شد. برنامه شویش گرادیان، با سرعت شویش 1میلی لیتر بر دقیقه و حجم تزریق 20 میکرولیتر انتخاب گردید.فاز متحرک گرادیان شاملمتانول و اسید فرمیک 1% بود.

استخراج اسانس و بررسی اجزاء تشکیل­دهنده آن: اسانس­گیری توسط روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر با 30 گرم از گیاه بابونه انجام گرفت. اسانس­گیری از زمان به جوش آمدن مایع درون بالن به مدت 3 ساعت انجام و اسانس حاصل تا زمان استفاده، پس از آبگیری درون ظرف درب­دار تیره رنگ ریخته و در دمای 4 درجه سانتی­گراد نگه­داری شد. اسانس­گیری سه بار تکرار شد و میانگین بازده اسانس به صورت درصد وزنی، بر اساس وزن خشک گیاه بدست آمد.  تعیین عناصر تشکیل دهنده آن با استفاده از گاز کروماتوگرافی و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC, GC/MS)، مورد ارزیابی قرار گرفت.

دستگاه GC و GC/MS: دستگاه کروماتوگراف گازی Agilent technologies و مدلA 7890، ستون HP-5 (به طول 30 متر و قطر 32/0 میلی­متر ضخامت لایه فاز ساکن 25/0 میکرومتر)، برنامه­ریزی دمایی ستون از60 تا210 درجه سانتی­گراد با افزایش دمای سه درجه سانتی­گراد در دقیقه، نوع آشکارساز: FID با دمای 290 درجه سانتی­گراد ، گاز حامل: نیتروژن با سرعت یک میلی­لیتر در دقیقه، دمای تزریق 280 درجه سانتی­گراد.

گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی از نوع  Agilent technologies و مدل  A5975، ستونHP-MS5 به طول 30 متر و قطر 25/0 میلی­متر، ضخامت لایه فاز ساکن 25/0 میکرومتر، برنامه­ریزی حرارتی ستون از 60 تا 210 درجه سانتی­گراد با افزایش دمای سه درجه سانتی­گراد در دقیقه،  و 210 تا 240 با افزایش دمای بیست درجه سانتی­گراد در دقیقه، دمای محفظه تزریق: 280 درجه سانتی­گراد ، انرژی یونیزاسیون: 70 الکترون ولت، گاز حامل: هلیوم. شناسایی ترکیب­های روغن های اسانسی با استفاده از نرمال آلکان ها و بررسی طیف­های جرمی توسط کتابخانه‌ Nist  و Adams  و Willy دستگاه GC/MS.

نتایج

اثر تنش شوری برکمیت و کیفیت اسانس: نتایج نشان داد که شوری بر روی ویژگی­های ارزیابی شده فیزیولوژیک مورد بررسی اثر معنی­داری داشته است (جدول 1).

نتایج مربوط به اثر سطوح مختلف شوری بر مقدار و نوع ترکیبات تشکیل دهنده روغن­های اسانسی در گیاه Matricaria chamomillaدر جدول 2 مشاهده می­شود.

در روغن­های اسانسی گیاه شاهد، 31 ترکیب دارویی مختلف 85/99 درصد از کل ترکیبات روغن های اسانسی را تشکیل می­دهند.

جدول1- میانگین مربعات و سطح معنی داری تاثیر سطوح مختلف شوری بر صفات مورد بررسی

   معنی داری در سطح یک درصد*معنی دار در سطح 5 درصد

در بین ترکیبات ترپنی تشکیل دهنده روغن اسانسی
 M. chamomillaدر گیاه شاهد، a-Bisabolol oxide A (78/43 %)، Chamazulene (63/18 %) و En-in-dicycloether (89/14%) بیشترین ترکیبات را تشکیل داده اند. نتایج برای سه ترکیب فوق در سطوح مختلف شوری نشان می­دهد که با افزایش تنش شوری a-Bisabolol oxide A در تیمار 50 و 100 میلی­گرم در لیتر نسبت به شاهد کاهش نشان داده ودر سطح 150 میلی­گرم در لیتر بیشترین مقدار این ترکیب مشاهده گردید (جدول 2). نتایج نشان داد که در تیمارهای مختلف شوری میزان Chamazulene که یکی از ترکیبات مهم بابونه می­باشد، بین تیمارهای مختلف متفاوت بود، به طوری که در تیمار 50 میلی­گرم در لیتر بیشترین سطح این ترکیب و در تیمار 150 میلی­گرم ­بر لیتر کمترین مقدار آن مشاهده شد. ترکیب En-in-dicycloether در تیمارهای 150میلی­گرم بر لیتر نمک نسبت به شاهد کاهش نشان داد. همچنین بیشترین مقدار آن در تیمار 100 میلی­گرم بر لیتر بود. ترکیب α-Bisabolol oxide B در اثر تمام سطوح شوری افزایش پیدا کرد که از 34/3 درصد در شاهد به 95/7 درصد در 50 میلی­گرم درلیتر و 86/6 درصد در تیمار 150 میلی­گرم در لیتر افزایش پیدا کرد. بیشترین افزایش در مقدار
a-Bisabolone oxide A در سطح شوری 150 میلی­گرم در لیتر مشاهده می شود این ترکیب از 82/7 درصد در شاهد به 27/12 درصد در بالاترین میزان شوری افزایش پیدا کرده است. تیمار­های تنش شوری بر تعداد ترکیبات اسانس نیز اثر گذاشت. با افزایش تنش شوری تعداد ترکیبات روغن­های اسانسی کاهش یافت ولی ترکیبات بالای 2 درصد اسانس در سطح شوری مختلف تغییر کمتری نشان دادند. به نظر می­رسد با افزایش تنش شوری گیاه به سمت القا ترکیبات عمده خاص پیش می­رود. در رابطه با درصد روغن­های اسانسی، مقایسه میانگین­ها نشان داد که سطح شوری 100 میلی­گرم بر لیتر به طور معنی داری باعث افزایش درصد اسانس شده است. همچنین سطوح 50 و 150 میلی­گرم در لیتر نیز به طور معنی­داری نسبت به شاهد باعث افزایش میزان اسانس شده است (نمودار1).

اثر تنش شوری بر محتوای پرولین: نتایج آنالیز میانگین­ها نشان داد تنش شوری منجر به افزایش غلظت پرولین گردیده است. سطوح شوری 100 میلی­گرم بر لیتر مقدار تجمع پرولین را در بافت رویشی به طور معنی­داری نسبت به شاهد و تا حدود سه برابر نسبت به گیاه شاهد افزایش داده است. همچنین مقدار تجمع پرولین، در سطوح شوری 50 و 150 میلی­گرم بر لیتر به طور معنی داری و تا بیش از دو برابر نسبت به شاهد افزایش داده است.

جدول 2 - ترکیبات موجود در اسانس برگ گیاه بابونه تحت تنش شوری

نمودار 1- اثر سطوح مختلف شوری بر محتوای اسانس گیاه بابونه

* میانگین هایی که در هر ستون دارای حروف یکسانی می باشند، در سطح احتمال 5% آزمون چند دامنه ای دانکن تفاوت معنی داری با هم ندارند.

اثر تنش شوری بر کلرفیل a) و (b: نتایج حاصل از آنالیز آماری میانگین­ها در هر دو رنگیزه کلروفیل a، b نشان داد تنش ملایم (50 میلی­گرم بر لیتر) منجر به افزایش محتوای رنگیزه_­ها گردیده که این افزایش در سطح کمتر از 05/0 معنی دار می باشد. با افزایش تنش شوری کاهش در مقدار هر سه نوع رنگیزه مشاهده شد.

اثر تنش شوری بر فعالیت پاد اکسایشی: فعالیت پاد اکسایشی گیاه M. chamomilla به وسیله اثر عصاره برگ بر خنثی سازی رادیکال­های آزاد DPPH مورد بررسی قرار گرفت. افزایش سطوح شوری منجر به افزایش معنی دار فعالیت پاد اکسایشی(کاهش عددی) نسبت به گیاهان شاهد گردید (جدول 3). عصاره برگ بابونه بیشترین فعالیت خنثی سازی رادیکال­های آزاد DPPH را به ترتیب در شوری 100 و 50 میلی­گرم بر لیتر نشان داد.

اثر تنش شوری بر میزان ترکیبات پلی­فنلی16 پلی­فنل عمومی با تزریق استاندارد از شرکت سیگما و عصاره گیاه مورد ارزیابی قرار گرفت. از این 16 پلی­فنل، 8 ترکیب در هیچ یک از تیمارها مشاهده نشد و بر اساس نتایج حاصل، پلی­فنل­های کلروژنیک اسید، کافئیک اسید، کاته­کین، سیناپیک اسید، هسپریدین، الاژیک اسید، کوئرستین و ائوژنول در عصاره گیاه بابونه شناسایی شدند. بیشترین میزان کلروژنیک اسید، کافئیک اسید و  کاته­کین در تیمار­ سطوح شوری 50 میلی­گرم در لیتر بدست آمد. مقدار پلی­فنل­های الاژیک اسید و سیناپیک اسید در شوری 150 میلی­گرم در لیتر، نسبت به سایر تیمارهای شوری بالاتر بود. با توجه به نتایج آنالیز میزان کوئرستین و ائوژنول نیز در تیمار 100 میلی­گرم در لیتر نسبت به سایر تیمارها بیشتر بودند.به طور کلی در تمام گیاهان تحت تیمار مقدار پلی­فنل­های سیناپیک اسید و ائوژنول نسبت به سایر پلی­فنل ها بیشتر بود (جدول 4).

بحث

در پژوهش حاضر اثر تنش شوری باعث کاهش معنی دار کلروفیل a و b در سطوح شوری 100 و 150 میلی­گرم بر لیتر گردید. این با نتایج برخی پژوهشگران که نشان دادند که تنش شوری باعث کاهش مقدار رنگیزه­های کلروفیل a و b در گیاهان آفتابگردان (7) و گندم نان شده است (36) مطابقت دارد. افزایش سطوح شوری میزان کلروفیل a، b را در گیاهان Teucrium polium، Thymus vulgaris، Zataria multiflora،Ziziphora clinopodioides (28) و Satureja hortensis  (32) کاهش داده است.

جدول3-مقایسه میانگین پرولین، کلروفیل a وb در سطوح مختلف شوری

* میانگین هایی که در هر ستون دارای حروف یکسانی می باشند، در سطح احتمال 5% آزمون چند دامنه ای دانکن تفاوت معنی داری با هم ندارند.

جدول 4- میزان و نوع ترکیبات پلی­فنل در عصاره متانولی بابونه