مقایسه اثر تیمارهای تغذیه ای و نوع بستر کشت بر برخی خصوصیات فیتوشیمیایی گیاه استویا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره)

چکیده

استویا (Stevia rebaudiana) یک گیاه تجاری و دارویی مهم است که دارای خاصیت شیرین کننده‌گی قوی بوده و برای افراد مبتلا به دیابت و چاقی مناسب می‌باشد. هدف این تحقیق مقایسه اثر نوع بستر و تیمارهای غذایی بر ویژگی‌های فیتوشیمیایی گیاه استویا است. این تحقیق در قالب طرح کاملاً تصادفی با شانزده تیمار در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی مرکز آموزش عالی امام خمینی اجرا شد. در این آزمایش عامل نسبت ورمی‌کمپوست در سه سطح شامل بستر پایه بدون خاک متشکل از پرلیت و کوکوپیت و نیز بستر متشکل از خاک مزرعه بعلاه 0، 30 و 40 درصد ورمی‌کمپوست و عامل تیمار غذایی شامل کودهای آلی (ورمی واش و تی‌کمپوست) و محلول غذایی هوگلند بود. نتایج حاصل از تحقیق حاضر بیانگر تأثیر معنی دار و مثبت (01/0P<) تیمارهای استفاده شده بر صفات مورد بررسی شامل میزان کل پروتئین، فنل، قند محلول و قند استویولی ریبودیوزاید (rebaudioside) بود. بنابر این استفاده از نسبت مناسب ورمی‌کمپوست در بستر بدون خاک تأثیر مثبت بر برخی ویژگیهای فیتوشیمیایی مورد بررسی در این تحقیق داشت. اگرچه در مورد شیرین-کننده استویولی (ریبودیوزاید) وجود تی‌کمپوست به تنهایی در بستر بدون خاک، قند محلول کل و فنل کل وجود ورمی واش به تنهایی در بستر بدون خاک و در مورد پروتئین محلول هوگلند در بستر خاکی بدون نیاز به استفاده از ورمی-کمپوست بیشترین تأثیر را داشتند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The compared effect of nutrient treatment and growth bed on some of the phytochemical characters of stevia

نویسنده [English]

  • robabeh asghari

Imam Khomeini Higher education Institute

چکیده [English]

Stevia rebaudiana Bertoni is an economically important medicinal plant which produces sweet steviol glycosides that act as a sugar substitute for diabetic and obese people. This study was conducted in order to comparing the effects of nutrient treatment and growth bed (included 16 media) on phytochemical characters of stevia grown on soil and soil less bed. The experiment was carried out in completely randomized design, three replications and the data were analyzed statistically. The studied treatments of the related characters included total protein, soluble sugar, total phenols and Rebaudioside in the form of diterpenoid glycosides. The Results indicated positive significace of (p< 0.01) due to the effect of using fertilizer and their kinds on the studied characters. Therefore soilless growth bed combined with perlit and vermicompost without additional fertilizer supply is more sufficient condition than the other media used in the study. However different additional fertilizers can help to the increasing of each components such as, tea compost for Rebaudioside, vermiwash for phenols and soluble sugar and chemical fertilizer for proteins.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Stevia
  • vermicompost
  • teacompost
  • vermiwash
  • rebaudioside

مقایسه اثر تیمار تغذیه ای و نوع بستر کشت بر برخی خصوصیات فیتوشیمیایی گیاه استویا

ربابه اصغری

کرج، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) 

تاریخ دریافت: 6/10/94                تاریخ پذیرش: 6/7/95 

چکیده

استویا (Stevia rebaudiana) یک گیاه تجاری و دارویی مهم است که دارای خاصیت شیرین کننده­گی قوی بوده و برای افراد مبتلا به دیابت و چاقی  مناسب می­باشد. هدف این تحقیق مقایسه اثر نوع بستر و تیمارهای غذایی بر ویژگی­های فیتوشیمیایی گیاه استویا است. این تحقیق در قالب طرح کاملاً تصادفی با شانزده تیمار در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی مرکز آموزش عالی امام خمینی اجرا شد. در این آزمایش عامل نسبت ورمی­کمپوست در سه سطح شامل بستر پایه بدون خاک متشکل از پرلیت و کوکوپیت و نیز بستر متشکل از خاک مزرعه بعلاه 0، 30 و 40 درصد ورمی­کمپوست و عامل تیمار غذایی شامل کودهای آلی (ورمی واش و تی­کمپوست) و محلول غذایی هوگلند بود. نتایج حاصل از تحقیق حاضر بیانگر تأثیر معنی دار و مثبت (01/0P<) تیمارهای استفاده شده بر صفات مورد بررسی شامل میزان کل پروتئین، فنل، قند محلول و قند استویولی ریبودیوزاید (rebaudioside) بود. بنابر این استفاده از نسبت مناسب ورمی­کمپوست در بستر بدون خاک تأثیر مثبت بر برخی ویژگیهای فیتوشیمیایی مورد بررسی در این تحقیق داشت. اگرچه در مورد شیرین­کننده استویولی (ریبودیوزاید) وجود تی­کمپوست به تنهایی در بستر بدون خاک، قند محلول کل و فنل کل وجود ورمی واش به تنهایی در بستر بدون خاک و در مورد پروتئین محلول هوگلند در بستر خاکی بدون نیاز به استفاده از ورمی­کمپوست بیشترین تأثیر را داشتند.

واژه های کلیدی: استویا ، ورمی کمپوست، تی کمپوست و ورمی واش، ریبودیوزاید

نویسنده مسئول، تلفن: 09352394098 ، پست الکترونیکی:   fariba2022@yahoo.com

مقدمه

 

استویا) (Stevia rebaudiana Bertoni گیاه علفی و چند­ساله متعلق به خانواده Asteraceae و از ارزشمندترین گیاهان دارویی مناطق حاره می­باشد. این گیاه بومی پاراگوئه و برزیل(12،14) است و یکی از اعضای جنس Stevia می­باشد که قندهای استویلی شیرین تولید می­کنند (4،20). برگ­های استویا منبع گلیکوزیدهای دی ترپنی است که عمدتاً استویوزید و ریبودیوزاید (Stevioside , Rebaudioside) هستند، می­باشد. این ترکیبات 300 بار از قند سوکروز موجود در چغندر قند، نیشکر و سایر منابع  شیرین تر است (22). استویوزید ارزشمندترین شیرین کننده طبیعی است که تولید شده است، چون از طعم نسبتاً خوب و پایداری شیمیایی کافی برخوردار است؛  و در عین حال فاقد کالری می­باشد(5). استویا بعنوان یک گیاه دارویی و دارای شیرین کننده فاقد کالری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در صنایع دارویی، غذایی و آرایشی مورد استفاده قرار می­گیرد (18،21). این گیاه برای افراد دیابتی، دارای فشار خون بالا و افراد دارای ناراحتی­های قلبی  و نیز در داروهای لاغری و داروهای ضد سرطان مورد استفاده قرار می­گیرد (2، 7، 8، 17، 12، 23). این گیاه دارویی مهم علاوه بر موارد مصرفی که پیشتر اشاره شده در سایر موارد از جمله مشکلات گوارشی، تهیه محلول­های پاک کننده پوست و نیزدر صنایع غذایی مورد استفاده قرار می­گیرد (4). سایر جذابیت های این ماده طبیعی شیرین شامل غیر قابل تخمیر بودن، بی رنگ بودن، پایداری در دمای بالا (تا 1000 درجه سانتی گراد) و ماندگاری بالا می­باشد. این فرآورده را می توان به چای، قهوه و انواع نان، غذاهای فرآوری شده و  نوشابه­ها افزود (11،21).

کودها موادی آلی یا غیر آلی طبیعی یا غیر طبیعی می­باشند که نیازهای معدنی گیاهان را برای رشد و تولید محصول در حد بهینه فراهم می­سازند. کودهای آلی موادی طبیعی از منابع گیاهی یا حیوانی هستند که بعنوان منبعی از تمام عناصر میکرو و ماکرو بوده که در طی فرآیند معدنی شدن به فرم­های قابل دسترس تبدیل شده­اند و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک را بهبود می بخشند و تأثیر مستقیم بر رشدگیاهان دارند (6) و نقشی مهم در افزایش رشد، بسیاری از تولیدات کشاورزی دارند (19). گزارش­ها نشان می­دهد که کودهای آلی تأثیر معنی داری بر ارتفاع، سطح برگ و میوه گوجه فرنگی و تعدادی از گیاهان دارند (1). ورمی کمپوست که یکی از انواع کودهای آلی حاصل از اکسیداسیون زیستی مواد آلی توسط کرم­های خاکی و میکروارگانیسم های خاک است، بعنوان یک فرآورده پایدار در شرایط محیطی شناخته می­شود (3). ورمی واش و تی کمپوست از کودهای محلول تهیه شده از ورمی کمپوست هستند که در کشاورزی ارگانیک به هر دو صورت جایگزین و یا مکمل کودهای جامد بکار می­رود و دارای اثرات منحصر به فردی در تأمین مواد غذایی می­باشند (9). 

کودهای شیمیایی یا غیر آلی محتوی عناصر پرمقدار  اصلی شامل نیتروژن، فسفات و پتاسیم می­باشند که بر رشد رویشی و مرحله زادآوری گیاه تأثیر بسزایی دارند. همچنین قابل انحلال بودن عناصر و  سرعت آزاد شدن آنها در این کودها  نسبت به کود آلی بیشتر است. این امر موجب شده کودهای غیرآلی بیش از کودهای آلی استفاده شوند. البته در کشورهای توسعه یافته مصرف این کودها هزینه بالایی را به کشاورزان بخصوص کشاورزان خرد که معمولاً از نظر مالی بنیه ضعیفی دارند را تحمیل می نماید. استفاده از کودهای شیمیایی، آفت کش­ها و علف کش­ها موجب افزایش محصول می شود،  در عین حال مصرف آنها تأثیرات نگران کننده ای بر کیفیت محیط زیست و فرآورده های حاصل از خاک یا همان تولیدات کشاورزی را  سبب شده است.

کودهای آلی نسبت به کودهای غیر غیر آلی، کیفیت خاک را بهبود می بخشند. کیفیت مناسب و میزان بالای عناصر قابل جذب در این نوع کودها می­تواند مزایای زیادی در تولید ازجمله کاهش هزینه های تولید کشاورزان، به خصوص در کشورهای توسعه یافته داشته باشند (15). مدیریت ترکیب عناصر غذایی خاک با استفاده توأم از کودهای زیستی و شیمیایی موجب افزایش کمیت و کیفیت تولید استویا می­شود (17 ).

با توجه به اهمیت تأمین نیازهای غذایی گیاهان و تأثیر آن بر کمیت و کیفیت محصول تولیدی آنها و نیز نقش بسترهای کشت و کودهای مصرفی در این خصوص و تأثیرات زیست محیطیشان این تحقیق به منظور بررسی اثر بسترهای کشت، کودهای شیمیایی و زیستی بر ویژگی­های بیوشیمیایی (شامل قندهای محلول، فنل کل، پروتئین کل و گلیکوزید های استویولی ) موثر بر خواص دارویی و ارزش تجاری گیاه استویا انجام شد.

مواد و روشها

آزمایش­های انجام شده بر روی استویا به منظور ارزیابی تأثیر بسترهای کشت و کودهای مختلف بر ویژگی­های رویشی و فیتوشیمیایی استویا در طی سال 94 در گلخانه گروه تولیدات گیاهی مرکز آموزش عالی امام خمینی کرج انجام شد. گیاهچه های استویا از بخش بیوتکنولوژی موسسه جهاد دانشگاهی واقع در کرج تهیه و در گلدان­هایی به قطر 30 سانتی متر پر شده با بسترهای کشت مورد نظر که ترکیب آنها در جدول یک آورده شده است، کاشته شدند. در جدول یک ویژگی­های محیط­های استفاده شده در این تحقیق مشخص شده­است. استویا در گلخانه­ای با دوره نوری شانزده ساعت و دمای روز / شب به ترتیب 25و 17 درجه سانتی گراد قرار داده­شدند.

 

جدول 1- مشخصات بستر و تیمارهای کودی استفاده شده

Growth bed name

Growth bed

Additional fertilizer

Growth bed name

Growth bed

Additional fertilizer

G1

100%Soil

tea compost

G9

40%vearmicompost+60%pearlite

---------------

G2

100%Soil

Vermiwash

G10

30%vermicompost+60%pearlite+10%Cocopeat

Teacompost

G3

100%Soil

Hogland

G11

30%vermicompost+60%pearlite+10%Cocopeat

-------------

G4

40%Cocopeit+60%pearlite

tea compost

G12

30%vermicompost+60%pearlite+10%Cocopeat

Vermiwash

G5

40%Cocopeat+60%pearlite

Hogland

G13

60%Soil+40%vermicompost

tea compost

G6

40%cocopeat+60%perlite

Vermiwash

G14

60%Soil+40%vermicompost

Vermiwash

G7

40%vermicompost+60%pearlite

Teacompost

G15

60%Soil+40vermicompos

Hogland

G8

40%vearmicompost+60%pearlite

Vearmiwash

G16

100%Soil

-------------


قند محلول کل: قند محلول کل به روش Thimmaiah (2004) ارزیابی شد. یکصد میلی گرم از نمونه خشک شده با 5 میلی لیتر اسید کلریدریک 5/2 نرمال در حمام آب به مدت 3 ساعت به منظور هیدرولیز جوشانده شد و سپس با کربنات سدیم خنثی شد. حجم آن به 100 میلی لیتر افزایش داده شد و در 5000 دور به مدت 10 دقیقه سانتریفوژ گردید. محلول رویی جدا شده و یک میلی لیتر جهت آنالیز برداشته شد. 4 میلی لیتر معرف آنترون به آن افزوده شد و در حمام آب گرم (70 درجه سانتی گراد) به مدت یک دقیقه گرم شد. سپس نمونه به سرعت سرد شد و رنگ آن از سبز به خاکستری تغییر یافت و جذب آن در 630 نانومتر خوانده شد و بر اساس واحد میلی گرم بر گرم وزن خشک محاسبه شد.

فنل کل: جهت اندازه گیری فنل کل از معرف Folin-Ciocalteau استفاده شد. 5/0 میلی لیتر از این معرف به 5/0 میلی لیتر عصاره استخراج شده گیاهی و استانداردهای گالیک اسید اضافه و سپس به مخلوط حاصل 4 میلی لیتر سدیم کربنات 1 مولار اضافه شد. پس از 15 دقیقه نگهداری در دمای محیط  جذب نمونه ها در طول موج 765 نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفتومترUV-Vis  قرائت گردید. نتایج براساس واحد میلی گرم بر گرم وزن خشک محاسبه شد.

پروتئین کل و گلیکوزیدهای استویولی: برای تعیین میزان پروتئین کل محلول از روشBiuret  استفاده شد. در این روش محلوه بیوره را  با استفاده از  1.5 میلی گرم سولفات مس و 6.0 گرم سدیم پتاسیم تارتارات که در 500 میلی لیتر آب مقطر حل شدند تهیه و به 300 میلی مول هیدروکسید سدیم 10% اضافه نمودیم و با افزودن آب مقطر حجم کل به یک لیتر رسید. به ازاء 0.5 میلی لیتر از عصاره حاوی پروتئن استخراج شده از برگ گیاه استویا 2.5 میلی لیتر از محلول تهیه شده استفاده شد و پس از 30 دقیقه جذب آن در طول موج 540 نانومتر خوانده شد و بر اساس میلی گرم برمیلی لیترمحاسبه شد. 

 آنالیز و اندازه گیری میزان گلیکوزیدهای استویولی که با استفاده از آب گرم و سپس خالص سازی با استفاده از ستون رزینی تهیه شده بود با HPLC (Pump Model S7131)، Sykam انجام شد. که در این روش کروماتوگرافی از دو ستون  C18 به صورت سری و دتکتور UV-vis در طول موج 202 استفاده شد. دمای ستون 40 درجه سانتی گراد نگهداری شد و استاندارد استفاده شده ریبودیوزاید خالص بود.

آنالیز آماری: نتایج به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار آماری SPSS (نسخه 16)، Microsoft Office Excel (نسخه 2007) انجام شد و جهت ترسیم نمودارها از نرم افزار Excell 2003  استفاده شد. داده ها با استفاده از آنالیز واریانس یک سویه(ANOVA) آنالیز شد. همچنین ضرایب همبستگی ساده برای بدست آوردن میزان ارتباط صفات با یکدیگر با روش دانکن محاسبه گردید.

نتایج  

بررسی های انجام شده بر روی صفات بیوشیمیایی مورد مطالعه در این تحقیق شامل پروتئین کل، قند کل، فنل کل و ریبودیوزاید نشان داد که محیط­های مختلف استفاده شده به طور معنی داری بر میزان ترکیبات مذکور تأثیر دارند(P<0.01)(جدول 2). همانطور که در جدول 3 نشان داده شده است بیشترین مقدار پروتئین در محیط 3 و کمترین آن در محیط 7 مشاهده شده است. بالاترین مقدار قند کل و فنل کل در محیط 6 و کمترین مقدار آنها در محیط 16 وجود داشت، در مورد ریبودیوزاید محیط 4 بیشترین و محیط های 10، 11 و 13 کمترین  مقادیر را نشان دادند. همانطور که مشاهده می شود بالاترین میزان قند محلول، ترکیبات آنتی اکسیدانی که در اینجا مقدار فنل معرف آن می باشد و نیز ریبودیوزاید از گروه قندهای دی ترپنی با خاصیت شیرین کنندگی بالادر محیط­هایی که بستر کشت متشکل از پرلیت و کوکوپیت هستند مشاهده می شود اما میزان آنها با تیمار غذایی داده شده در محیط­های متفاوت تأثیرات متفاوتی گرفته اند بطوری که تی کمپوست موجب افزایش  ریبودیوزاید و ورمی واش بر افزایش فنل ها و قندهای محلول بیشترین تأثیر را داشته است.

بحث

تحقیق حاضر ضمن تأیید نتایج حاصل از تحقیقات گذشته (13،16) مبنی بر تأثیر پذیری خصوصیات بیوشیمیایی گیاه استویا از محیط کشت، نشان داد بستر کشت و نوع ماده مغذی افزوده شده به بستر نقش بسزایی در میزان تولید فرآورده­های بیوشیمیایی گیاه استویا دارند. بنابراین با توجه به هدف کشت گیاه، بایستی محیط و تیمار غذایی مناسب انتخاب شود.

 

 

جدول 2-  آنالیز واریانس تیمارهای مختلف

Rebaudiosides (mg/gDW)

Phenols (mg/gDW)

Glucose (mg/gDW)

Protein %

df 

Changes sources 

7871.2**

3459.3**

90371.1**

1.286**

15

Treatment

4.4

5.6

45.4

0.002

31

Error

3.5

2.6

15.3

2.5

 

CV

جدول 3-- اثر بسترهای کشت مختلف و تیمارهای مغذی بر خصوصیات فیتوشیمیایی برگ استویا

Rebaudiosides (mg/gDW)

Phenols (mg/gDW)

Glucose (mg/gDW)

Protein mg/ml

Treatment 

57.8h

80.7i

398.2h

1.90f

G1

77.8g

86.2gh

429.7f

2.26d

G2

58.1h

92.0ef

454.5e

3.26a

G3

184.3a

126.3c

625.6c

1.42h

G4

180.3b

147.2b

728.9b

1.23i

G5

158.9c

153.2a

758.2a

1.00j

G6

117.3d

50.1l

248.1k

0.92k

G7

106.2e

76.0j

263.3j

1.92ef

G8

91.3f

88.1g

435.0f

2.65b

G9

35.2k

89.7fg

439.1f

1.95ef

G10

38.6k

119.0d

588.1d

1.57g

G11

52.1i

83.1hi

411.1g

2.57c

G12

38.0k

56.3k

280.1i

1.53g

G13

43.6j

80.1i

395.3h

2.22d

G14

48.5i

94.1e

464.3e

1.99e

G15

50.4i

21.5m

105.3k

1.07j

G16

 

با توجه به نتایج بدست آمده  بهترین شرایط برای افزایش تولید پروتئین در بستر خاکی و تیمار غذایی اعمال شده با محلول هوگلند فرآهم می­شود. میزان تولید قند های محلول کل و میزان فنل کل  نیز همچون سایر صفات مورد بررسی تغییرات معنی داری بسته به نوع بستری که گیاه در آن کشت شده و نیز تیمار غذایی بکار رفته برای گیاه نشان دادند. بطوری که در محیط شماره 6 با بستری مرکب از 40%cocopeat+60%perlite و تیمار غذایی ورمی واش بالاترین میزان تولید قند محلول و فنل اندازه­گیری­شد؛ درحالیکه میزان تولید این دو فرآورده در گیاهان کشت داده شده درمحیط شاهد یا محیط 16 که بستر گیاه خاک بود و از هیچ تیمار غذایی استفاده نشده بود، کمترین مقدار را نشان داد.

 

 

الف

 

ب

 

ج

 

د

نمودار 1 -  اثر محیط های کشت مختلف و تیمارهای مغذی بر خصوصیات فیتوشیمیایی برگ استویا: الف) میزان تغییرات پروتئین کل  ب)   میزان تغییرات قند محلول کل  ج) میزان تغییرات فنل کل د) ریبودیوزاید

 


ریبودیوزاید (Rebaudiosides)  نیز مانند سایر صفات مورد مطالعه در این گیاه با تغییر بستر و نوع ماده غذایی بکار رفته تغییرات قابل ملاحظه­ای را نشان داد. در بین محیط های بررسی شده در این تحقیق بهترین شرایط از این نظر محیط 4 می­باشد که بستر آن مرکب از 40%Cocopeit+ 60%pearlite بود و با تی کمپوست تیمار شده است. محیطهای 4 و 10 که در آنها به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار ریبودیوزاید اندازه گیری شد هر دو توسط تی کمپوست تیمار شده بودند یکی همراه با ورمی کمپوست و دیگری بدون آن . بنابر این می توان گفت بیش از ماده مغذی مورد استفاده نوع بستر کشت و تأمین نیازهای غذایی است که بر تولید این نوع قند مؤثر است. در مورد ورمی کمپوست که به عنوان جزیی از بستر و تأمین کننده نیازهای غذایی گیاه کشت شده بکار می­رود می­ توان نتیجه گرفت آن بخش از ترکیبات موجود در ورمی کمپوست در تولید ریبودیوزاید موثر است که به هنگام تهیه تی­کمپوست جدا شده و وارد این کود محلول می­شود و اثر مثبت آن در تولید این شیرین کننده قابل مشاهده است؛ بطوری که بالاترین سطح تولید آن توسط تی کمپوست در بستر آلی اندازه­گیری شد(محیط 4). اما استفاده توأم ورمی کمپوست و تی کمپوست نه تنها اثر مثبت ندارد بلکه اثر منفی بر تولید آن می گذارد و حتی همانطور که در نتایج ملاحظه می­شود کاربرد ورمی کمپوست به تنهایی هم در تولید این جز از ترکیبات بیوشیمیایی مورد مطالعه اثر قابل ملاحظه­ای ندارد، ولی استفاده از محلول هوگلند که بعنوان یک کود شیمیایی بکار می­رود می­تواند تأثیر مثبت بر تولید ریبودوزاید داشته باشد اگرچه نه به اندازه تی کمپوست و در مقام مقایسه نسبت به آن در جایگاه دوم قرار می­گیرد.

بنابراین بستر مناسب از نظر تولید قندهای محلول کل،  فنل کل و قندهای ترپنی بستر مرکب از 40%Cocopeit+ 60%pearlite بود با این تفاوت که تیمار مناسب برای قندهای محلول و فنل­ها ورمی واش و برای ریبودیوزاید تی کمپوست تشخیص داده­شد. بدین ترتیب درمورد گیاه استویا که به دلیل تولید و استخراج قندهای دیترپنی اهمیت بیشتری دارند، استفاده از بستر بدون خاک آلی و تیمار غذایی زیستی می­توان تولید ماده مؤثره را به بالاترین میزان خود افزایش دهد. البته در مورد قندهای محلول و فنل­ها، همین ترکیب برای بستر و تی کمپوست برای تیمار غذایی می­تواند استفاده شود. تنها در مورد میزان پروتئین بستر خاکی با تیمار غذایی شیمیایی، شرایط مناسبتری را برای تولید فراهم می­نماید.

با توجه به نتایج تحقیق انجام شده برای به حداکثر رساندن تولید هر یک از اجزای مورد مطالعه وجود تیمارهای مغذی متفاوت می تواند مؤثر باشد. در مجموع تی کمپوست در بستر آلی مرکب از 40%Cocopeit+60%pearlite برای تقویت تولید ریبودیوزاید و ورمی واش در همین بستر برای افزایش تولید قند محلول و فنل­ها و تیمار کود شیمیایی در بستر خاک برای تولید پروتئین مناسبترین شرایط کشت تشخیص داده شدند. اما در صورتیکه مجموع صفات مورد مطالعه شامل قدرت شیرین کنندگی، خاصیت آنتی اکسیدانی، قندهای محلول و پروتئین ها در نظر گرفته شوند، محیط دارای 60% پرلیت و 30-40 درصد ورمی کمپوست بدون تیمار غذایی مناسبترین شرایط را فراهم می­آورد و این محیط می­تواند نیازهای غذایی گیاهرا تأمین نماید.

1-      Abbas, S. M., Latif, H. H. and Magdy, N., 2013. Physiological and Biochemical Responses of Two Cultivars of Phaseolus vulgaris L. to Application of Organic Fertilizers and Nile Compost in Sandy Soil. American Journal of Experimental Agriculture, 3(4), 698-717
2-      Ahmed, M.B., Salahin, M., Karim, R., Razvy, M.A. and Hannan, M.M., 2007. An efficient method for in vitro clonal propagation of a newly introduced sweetener plant (Stevia rebaudiana Bertoni.) in Bangladesh. American Eurasian Journal of Science Research, 2, 121- 25.
3-      Aira, M., Monroy, F., Dominguez J. and Mato, S., 2002. How earthworm density affects microbial biomass and activity in Pig manure. European Journal Soil Biology, 38, 7- 10
4-      Ali A., Gull, I., Naz, S. and Afghan, S., 2010. Biochemical Investigation During Differentstages Of In Vitro Propagation of stevia Rebaudiana. Pakistan Journal of Botany, 42(4), 2827-2837
5- Anbazhagan, M., Kalpana, M., Rajendran, R., Natarajan, V. and Dhanave, D., 2010.In vitro production of Stevia rebaudiana Bertoni. Emirates Journal Food and Agriculture, 22(3), 216-222.
6- Chaterjee, B., Ghanti, P., Thapa, U. and Tripathy, P. 2005. Effect of organic nutrition in spro broccoli (Brassica aleraceae var. italicaplenck). Vegetable Science 33(1), 51-54.
7-      Din, M.S.U., Chowdhury, M.S., Khan, M.M.H., Din, M.B.U., Ahmed, R. and Baten, M.A., 2006. In Vitro propagation of Stevia rebaudiana Bert in Bangladesh. African Journal of Biotechnology, 5,1238-1240.
8-      Ferri, L.A., Alves-Do-Prado, W., Yamada, S.S., Gazola, S., Batista, M.R.  and Bazotte, R.B., 2006. Investigation of the antihypertensive effect of oral crude stevioside in patients with mild essential hypertension. Phytothermal Research, 20, 732-736.
9-      Fathima M. and Sekar M., 2014. Studies on Growth Promoting effects of Vermiwash on the Germination of Vegetable Crops, International Journal of Current Microbiolgy Applied Science,3(6) 564-570
10-   Gregersen, S., Jeppesen, P.B., Holst, J.J. and Hermansen, K., 2004. Antihyperglycemi effects of stevioside in type 2 diabetic subjects. Metabolism, 53, 73-106.
11-   Gujaral R., 2004. 0% Calorie, 100% sweet, 100% Natural Science Technology, Entrepreneur, pp.10-12.
12-   Hassanen,S.A. and  Khalil, R. M.A., 2013. Biotechnological Studies for Improving of Stevia (Stevia rebaudiana Bertoni) in vitro Plantlets. Middle-East Journal of Scientific Research, 14 (1), 93-106
13-   Kuntal, D., Dang, R. and Sekeroglu, N., 2007. Influence of bio-fertilizers on the biomass yield and nutrient content in Stevia rebaudiana Bert. grown in Indian subtropics. Journal of Medicinal Plants Research, 1(1), 005-008.
14-   Jain, P., Kachhwahe S. and Kothari, S.L., 2009. Improved micro propagation protocol and enhancement in biomass and chlorophyll content in Stevia rebaudiana Bertoni by using high copper levels in the culture medium. Scientia Horticulturae, 119, 315- 319.
15-   Jat, M.L., Pal, S.S. and Singh R., 2002. Crop residue treatment with mineral salts and its recycling under different tillage management practices and their impact on crop yields and soil health in a rice-wheat cropping system in Indo-Gangetic
16-   Mahmoud, E. K., 2009. Effects of Different Organic and Inorganic Fertilizers on Cucumber Yield and Some Soil Properties World Journal of Agricultural Sciences. 5(4), 408-414.
17-   Patil, N.M., 2010. Biofertilizer effect on growth, protein and carbohydrate content in stevia rebaudiana var. bertoni. Recent Research in Science and Technology, 2(10), 42-44.
18-   Rathore, S., Singh, N. and Singh, S.K., 2014. Influence of NaCl on Biochemical Parameters of Two Cultivars of Stevia rebaudiana Regenerated in vitro, Journal of Stress Physiology & Biochemistry, 10(2), 287-296.
19-   Ryan, J., Harik, S.N., and Shwayri, I., 1985. A short-term greenhouse evaluation of non-conventional organic wastes. American University of Berirut Lebanon Agricultural Wastes, 12(4), 241-249.
20-   Soejarto, D.D., Kinghorn, A.D. and Fransworth, N.R. 1982. Potential sweetening agents of plant origin. Journal of Natural Production, 45, 590-599.
21-   Taware, A.S., Mukadam, D.S., Chavan, A.M. and Tawar, S.D. 2010.Comparative studies of in vitro and in vivo grown plants and callus of Stevia rebaudiana (Bertoni). International Journal Integrative Biolology, 9(1), 10-15.
22- Uddin, M.S., Chowdhury, M.S.H., Khan, M.M.M.H., Uddin, M.B., Ahmed, R. and Baten, M.A. 2006..In vitro propagation of Stevia rebaudiana Bertoni in Bangladesh. African J. Biotech., 5(13), 1238-1240.
23- Yasukawa, K., Kitanaka,  S. and Seo, S. 2002. Inhibitory effect of stevioside on tumor promotion by 12-O-tetradecanoylphorbol-13-acetate in two-stage carcinogenesis in mouse skin. Biological and Pharmaceutical Bulletin, 25, 1488-1490.
دوره 30، شماره 2
شهریور 1396
صفحه 264-272
  • تاریخ دریافت: 06 دی 1394
  • تاریخ بازنگری: 18 مرداد 1395
  • تاریخ پذیرش: 04 مهر 1395