Document Type : Research Paper
Authors
1 Department of Agronomy and Plant Breeding, Collage of Agriculture, Isfahan University of Technology, Isfahan
2 Department of Agronomy and Plant Breeding, Collage of Agriculture, Isfahan University of Technology
Abstract
Abstract
Due to environmental hazards and risks of chemical control of weeds, sustainable weed management is considered. A concept interactions of interference in plants is allelophatic effects. Which can play an important role in control weeds. Achillea L. is one species of plants with allelophatic activity. By considering abundance of Achillea species in Iran, an experiment in the years 2013-2014 on the collection Achillea species Isfahan University of Technology was implemented. In this experiments aqueous extract from two Achillea species collected from different area in Iran, including A. nobilis (of Isfahan), A. pachycephala (of Golestan) and A. pachycephala (of Hamadan) on Amaranthus retroflexus at concentrations of 0, 3, 6, 12, 25, 50 and 100 percent was performed. The results showed that various concentrations of aquous extract have different effects on species and their characteristics. The genotype A. pachysephala of Hamedan have stronger effect and genotype of Golestan have the lowest effects. Extracts in concentrations between 3 to 12% have a stimulatory effect and in concentrations of 25 to 100% showed inhibitory effect.
Keywords
Main Subjects
مقایسه اثرات دگرآسیبی عصاره دو گونه بومادران Achillea pachycephala Rech. F.) و(Achillea nobilis L. بر علف هرز تاج خروس (Amaranthus retroflexus L.)
غلامرضا نیازیپور1، محمدحسین اهتمام* و حسن کریم مجنی
اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشکده کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات
تاریخ دریافت: 17/4/95 تاریخ پذیرش: 28/10/95
چکیده
دگرآسیبی (آللوپاتی) عاملی است که میتواند نقش مهمی را در کنترل علفهای هرز ایفا نماید. گیاه بومادران جزو گیاهان دارای خاصیت دگرآسیبی است. به کمک روش عصارهگیری پتانسیل دگرآسیبی دو گونه بومادران تهیهشده از نقاط مختلف ایران شامل گونههایAchillea nobilis L. (اصفهان) و دو ژنوتیپ Achilleapachycephala Rech. F. (گلستان) و (همدان)، بر روی علف هرز تاجخروس (Amaranthus retroflexus L.) مورد بررسی قرار گرفت. عصاره در چند غلظت مختلف (0، 3، 6، 12، 25، 50 و 100 درصد) تهیه و بذرهای تاجخروس به مدت یک هفته توسط عصارههای تهیه شده تیمار شد و صفات مربوط به جوانهزنی تاجخروس اندازهگیری گردید. نتایج نشان داد که اثرات گونه، غلظت و اثرات متقابل آنها در سطح یک درصد معنیدار بود. ژنوتیپ A. Pachycephala همدان دارای بالاترین میزان بازدارندگی و ژنوتیپ A. pachycephalaگلستان دارای کمترین میزان بازدارندگی در صفات یادشده بود. عصارهها در غلظتهای بین 3 تا 12 درصد دارای اثر تحریککنندگی و در غلظتهای 25 تا 100 درصد دارای اثر بازدارندگی بر روی گونههای هدف بودند.
واژههای کلیدی: دگرآسیبی، عصاره آبی، ژنوتیپهای بومادران، بازدارنده رشد، تاج خروس
* نویسنده مسئول، تلفن: 03133913427 ، پست الکترونیکی: hehtemam@cc.iut.ac.ir
مقدمه
علفهای هرز قادرند بهطور موفق در طیف گستردهای از شرایط نامساعد محیطی به حیات خود ادامه دهند و برای به دست آوردن نور، فضا، مواد غذایی و آب با محصولات زراعی رقابت کنند که این امر سالانه میلیاردها دلار از ارزش محصولات زراعی در سراسر جهان میکاهد. گزارشها از مصرف سالانه هزار میلیارد دلار برای کنترل علفهای هرز حکایت دارد. در این میان علفکشها بیش از 72 درصد کل سموم مورداستفاده در محصولات زراعی را تشکیل میدهند (20 و 34). استفاده مداوم از علفکشها در طول 50 سال گذشته منجر به مشکلات جدی اکولوژیکی و زیستمحیطی از قبیل افزایش مقاومت علفهای هرز نسبت به علفکشهای مهم (14، 15، 18 و 25) و نیز افزایش آلودگیهای زیستمحیطی (14، 16 و 19)، به مخاطره افتادن سلامت آبهای سطحی و زیرزمینی مورد مصرف، استنشاق سم در طول استعمال و باقی ماندن آنها در محصولات کشاورزی که در درازمدت بر روی سلامت انسان و دامهای اهلی اثرگذار است و در محیط که ممکن است برای نسلهای آینده خطرساز باشد (26) گردیده است.
در این میان آللوپاتی نقش بسیار مهمی در کشاورزی و علوم زیستی دارد و میتواند علاوه بر علفهای هرز، برای مدیریت آفات و بیماریها ازجمله حشرات، نماتدها و پاتوژنها مورداستفاده قرار گیرد (13، 23 و 26). محققان نشان دادند که آللوپاتی یک رویداد مهم در کشاورزی است که زمینهای را برای کشاورزی پایدار فراهم خواهد کرد و ممکن است از طریق آن در آینده کنترل علفهای هرز با حداقل استفاده از علفکشها صورت پذیرد (8، 17 و 27). در جوامع گیاهی، حضور برخی از آللوکمیکالهای قابل آبشویی در اطراف گیاهان، بهعنوان یک عامل انتخابی قوی حفاظت کننده آنها در برابر گیاه مجاور شناخته شده است. برخی از گونههای مهاجم از طریق آللوکمیکالهای خود، تقریباً جوامع گیاهی بومی را ریشهکن کردهاند (10 و 11). آللوکمیکالها تقریباً در تمام اندامهای گیاهی مانند برگ، ساقه، ریشه، گل، دانه، پوست و جوانه حضور دارند (32). فعلوانفعالات گیاه دگر آسیب میتواند اثر مضر یا مفید داشته باشد (30 و 32).
هنگامیکه گیاهان حساس در معرض آللوکمیکالها قرار میگیرند، جوانهزنی، رشد و نمو آنها میتواند تحت تأثیر قرار بگیرد (33). بیشترین اثرات آللوکمیکالها بر روی گیاهان، مهارکنندگی و یا تأخیر در جوانهزنی بذر، تأثیر بر طول ساقهچه و نمو ریشه بوده است (22).
عصاره آبی بهدستآمده از برخی گیاهان به علت دارا بودن ترکیبات دگر آسیب در کنترل علفهای هرز موردتوجه قرارگرفته است. در این زمینه مطالعات متعددی بر روی گیاهان مختلف انجامشده است. آنایا و همکاران (7) تأثیر عصاره آبی گیاه نیلوفر پیچ Ipomoea tricolor Cav. را موردبررسی قراردادند که سبب بازداری 45 درصدی رشد ریشهچه در گیاه سوروف Echinochloa crus galli (L.) Beauv و 66 درصدی در گونهای از تاجخروس S.Watson Amaranthus leucocarpus شد. عصاره آبی بقایای یونجه خردشده جوانهزنی و رشد گیاهچه تعدادی از علفهای هرز مانند سلمه ترهL. Chenopodium album، تاجخروس Amaranthus retroflexus L. گاوپنبه Medik Abotilon theophrasti، گاورس Herrm Setaria faberi، علف پشمک Bromus secalinus L. و علف خرچنگ Digitaria decumbent steud را مهار کرد (13). توان دگرآسیبی زعفران، کرچک، تنباکو، تاتوره، خرزهره و سورگوم بر جوانهزنی و رشد پیچک صحرایی (Convolvulus arvensIs L.) توسط سینگ و همکاران موردبررسی قرار گرفت (29).
گیاه بومادران یکی از گیاهان خانواده Astraceae است که از دیرباز بهعنوان یک گیاه دارویی مهم مورداستفاده قرار میگرفته است. این گیاه دارای گونههای مختلفی در جهان و ایران است (1). اخیراً مطالعات مختلفی بر روی خاصیت قارچکشی، ضد میکروبی و خاصیت گیاهکشی اینگونه در کشورهای مختلف انجام شده است (22)، بهطوریکه این گیاه را بهعنوان یک گیاه با خاصیت دگرآسیبی مطرح کرده است (1 و 4). ابورمّان اثرات غلظتهای مختلف (0، 25، 50، 75 و 100 درصد) عصاره آبی بومادران
(Achillea biebersteinii Afan) را بر خصوصیات جوانهزنی، رشد گیاهچه، رنگدانه فتوسنتزی و مقدار پروتئین فلفل (Capsicum annuum L.) مورد بررسی قرارداد که عصاره بومادران بر درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، ریشه دهی و طول ساقه تأثیر منفی گذاشت (5). علی پور و همکاران نشان دادند که عصاره بومادران اثر مهارکنندگی را بر جوانهزنی و رشد علف هرز تاجخروس وحشی، سلمه تره معمولی، قیاق و گیاهچههای ذرت داراست (6).
ازآنجاکه مطالعات در زمینه اثرات دگرآسیبی گونههای مختلف بومادران بر علفهای هرز اندک میباشد و تاکنون مقایسه بین دگرآسیبی عصاره آبی این گونهها انجام نشده است، این تحقیق بهمنظور نیل به اهداف فوق انجام شد.
جدول 1 – نام و محل گونه های جمع آوری شده
منشاء |
گونه |
Isfahan- Iranاستان اصفهان |
Achillea nobilis |
Hamedan- Iranاستان همدان |
Achillea pachycephala |
Gholestan- Iranاستان گلستان |
Achillea pachycephala |
مواد و روشها
مواد گیاهی: گونههای بومادران جمعآوری شده بهمراه
اسامی آنها در جدول 1 آمده است.
تهیه عصاره: در ابتدا ماده خشک قسمتهای هوایی توسط آسیاب کاملاً پودر شده و برای تهیه عصاره هوایی گیاه استفاده شد. بدین منظور 100 گرم پودر ماده خشک را با آب مقطر مخلوط کرده و حجم به یک لیتر رسانیده شد. محلول حاصل به مدت 24 ساعت نگهداشته شد و بعد با استفاده از 6 لایه پارچه صاف و محلول بهدستآمده با دور 3000 و به مدت 20 دقیقه سانتریفیوژ گردید و محلول بهدستآمده دوباره با استفاده از 6 لایه پارچه صاف شد. سپس pH محلول بهوسیله دستگاه pH سنج دیجیتال اندازهگیری گردید و با محلول NaOH، pH به 5/6 رسانیده شد. عصارهها در دمای 4 درجه سانتیگراد تا زمان استفاده نگهداری شدند (9).
نحوه اعمال تیمارها: تعداد 50 عدد از بذر علفهای هرز موردنظر در هر پتری دیش کشت و برای رشد در دمای 25 درجه اتاقک رشد قرار داده شد و روزانه به مقدار یک تا یک و نیم سیسی از عصارههایی که قبلاً تهیه شده بود به پتری دیشها اضافه شد و به مدت یک هفته هر روز شمارش شده و درنهایت از هر پتری دیش 10 نمونه انتخاب شد و مورد اندازهگیری قرار گرفت. طول ساقهچه و ریشهچه، وزن خشک و تر ساقهچه و نیز وزنتر و خشک ریشهچه در همه تیمارها اندازهگیری و ثبت شد. علاوه بر این صفات درصد و سرعت جوانهزنی نیز با توجه به تعداد بذرهای جوانهزده در هر روز محاسبه شد.
تجزیهوتحلیل آماری: تجزیه واریانس دادههای آماری بهوسیله نرمافزار SAS 9 و statistix8 انجام شد و میانگین تیمارها بر مبنای LSD محاسبه گردید. رسم نمودارها و همبستگی با استفاده از نرمافزار Spss16 انجام شد.
نتایج و بحث
اثر آللوپاتی عصاره گونههای بومادران بر روی علف هرز تاجخروس: نتایج حاصل از تجزیه واریانس اثر دگرآسیبی گونههای بومادران در غلظتهای مختلف بر صفات اندازهگیری شده تاجخروس (جدول 2) نشان داد که دو گونه اثرات متفاوتی را بر روی علفهای هرز گذاشتند. اثر گونه بهجز در صفات طول ریشهچه، وزن خشک ساقهچه و ریشهچه در سطوح یک درصد معنیدار بود. اثر غلظت در تمامی صفات در سطح 1 درصد معنیدار و اثرات متقابل گونه و غلظت در صفت وزنتر ریشهچه در سطح 5 درصد و در بقیه صفات در سطح 1 درصد معنیدار بود.
جدول 2- واریانس اثر دگرآسیبی گونههای بومادران در غلظتهای مختلف بر صفات اندازه گیری شده تاج خروس
|
Mean square |
||||||||
منابع تغییرات Source |
درجهآزادی DF |
وزن خشک ریشه چه Root dry weight |
وزن خشک ساقه چه Shoot dry weight |
وزن تر ریشه چه Root fresh weight |
وزن تر ساقه چه Shoot fresh weight |
طول ریشه چه Root lenght
|
طول ساقه چه Shoot lenght
|
سرعت جوانه زنی Germination velocity |
درصد جوانه زنی %Germination
|
Species(S) |
2 |
0 ns |
0ns |
0.0006** |
0.00034** |
0.1ns |
4.42** |
1.9** |
3.94** |
Concentration(C) |
6 |
0.00006** |
0.000074** |
0.0021** |
0.00017** |
20.83** |
11.64** |
15.68** |
57.06** |
S × C |
12 |
0.000007** |
0.00002** |
0.002* |
0. 00031** |
0.6** |
1.36** |
0.039** |
2.75** |
Error |
40 |
27.11 |
6.49 |
9.12 |
24.83 |
65.70 |
83.61 |
74.87 |
53.76 |
C.V(%) |
|
17.02 |
23.78 |
31.92 |
11.77 |
9.88 |
7.36 |
6.5 |
6.86 |
*،**، ns به ترتیب معنیدار در سطح پنج درصد، معنی دار در سطح یک درصد وغیر معنی دار
نتایج (جدول 3) مربوط به مقایسه میانگین صفات مختلف جوانهزنی تحت تأثیر گونههای بومادران نشان میدهد که در صفت درصد جوانهزنی و سرعت جوانهزنی تفاوت معنیدار بوده و بیشترین مقدار بهترتیب مربوط به ژنوتیپ A. Pachycephala (Golestan)، گونه Achillea nobilis و کمترین مقدار مربوط به ژنوتیپ A. pachycephala (Hamedan) میباشد که میتواند نشاندهنده بازدارندگی این ژنوتیپ باشد. در صفت طول ساقهچه بیشترین مقدار در گونه Achillea nobilis و کمترین مقدار در گونه
A. pachycephala (Golestan) مشاهده شد. در صفت طول ریشهچه تفاوت معنیداری بین گونهها مشاهده نشد. در صفت وزنتر ساقهچه بیشترین میزان مربوط به ژنوتیپ A. pachycephala(Golestan) و کمترین میزان مربوط به ژنوتیپ A. pachycephala (Hamedan) بود. در صفت وزنتر ریشهچه کمترین میزان مربوط به گونه Achillea nobilis بود و دو گونه دیگر از لحاظ آماری با یکدیگر تفاوت چندانی نداشتند. در صفت وزن خشک ساقه چه بیشترین مقدار مربوط به گونه A. pachycephala (Golestan) مشاهده شد و ژنوتیپ A.pachycephala (Hamedan) و گونه A. nobilisاز لحاظ آماری با یکدیگر تفاوت چندانی نداشتند. در صفت وزن خشک ریشهچه گونه A. pachycephala (Hamedan) دارای بیشترین وزن خشک و گونه Achilleanobilis دارای کمترین وزن خشک بودند.
جدول 3- مقایسه میانگین صفات مختلف جوانه زنی علف هرز تاج خروس تحت تأثیر گونه های بومادران
گونه Species |
|
وزن خشک ریشه چه Root dry weight |
وزن خشک ساقه چه Shootdry weight |
وزن تر ریشه چه Root fresh weight |
وزن تر ساقه چه Shootfresh weight |
طول ریشه چه Root lenght
|
طول ساقه چه Shoot lenght
|
سرعت جوانه زنی Germination velocity |
درصد جوانه زنی %Germination
|
Achillea nobilis |
|
0.03b |
0.11a |
0.06b |
2.1ab |
11.15a |
15.46a |
17.16b |
74.76b |
A. Pachycephala (Golestan) |
|
0.036ab |
0.096a |
1.3a |
2.4a |
11.47a |
8.51b |
18.29a |
79.71a |
A. Pachycephala (Hamedan) |
|
0.04a |
0.11a |
1.5a |
2b |
12.05a |
9.32b |
13.77c |
71.33b |
میانگینهای با حروف مشابه تفاوت آماری معنی داری از نظرآزمون LSD در سطح ۵ درصد ندارند
نتایج (جدول 4) نشان میدهد که با افزایش غلظت صفات موردنظر روند کاهشی نشان دادند. در صفت طول ساقهچه و صفت وزنتر ساقهچه در غلظتهای 3 تا 25 درصد عصاره و در صفات وزن خشک ساقهچه تا غلظت 50 درصد و وزن خشک ریشهچه در غلظتهای 3 تا 25 درصد اثر تحریککنندگی مشاهده شد. نتایج بازدارندگی با آزمایش رومترو و همکاران (28) در مورد اثرات بازدارندگی عصاره آبی گیاه Lycopersicon esculentum بر روی طول ریشهچه گیاه سیبزمینی مشابهت نشان داد. آنان نشان دادند که ماده آللوپات سبب افزایش ریشههای مویین و کاهش مریستمهای ناحیه تارهای کشنده ریشه میشود. این نتایج همچنین با آزمایشهای ویر و همکاران (31) در مورد اثر آللوپاتی ماده استخراج یافته کاتچین (Catechin) از گیاه Centaurea maculosa بر روی کاهش جوانهزنی بذر گیاهان دیگر مطابقت داشت.
نتایج (جدول 5) در مورد اثرات متقابل وزن خشک ریشهچه نشان میدهد که غلظتهای مختلف عصاره در گونههای مختلف اثر متفاوتی بر این صفات در تاجخروس داشتند. بدینصورت که اثر بازدارندگی ژنوتیپ
A. pachycephala (Hamedan) در غلظتهای بالاتر از 25 درصد بالاتر از گونه Achillea nobilis و ژنوتیپ
A. pachycephala (Golestan) بود. همچنین اثر تحریککننده در غلظتهای بین 3 تا 25 درصد در ژنوتیپ A. pachycephala (Hamedan) ، در غلظتهای 3 تا 6 درصد در ژنوتیپ A. pachycephala (Golestan) و در غلظت 12 درصد عصاره در گونه Achillea nobilis مشاهده شد. نتایج این آزمایش با چون و همکاران در مورد بازدارندگی عصاره گیاه آللوپات بر روی کاهش رشد ریشهچه و تحریک افزایش قطر و طول ساقهچه مطابقت نشان داد (12).
جدول4- مقایسه میانگین صفات مختلف گیاه تاج خروس تیمارشده به وسیله غلظت عصاره گونه های بومادران
غلظت عصاره % Concentration % |
وزن خشک ریشه چه Root dry weight |
وزن خشک ساقه چه Shootdry weight |
وزن تر ریشه چه Root fresh weight |
وزن تر ساقه چه Shootfresh weight |
طول ریشه چه Root lenght
|
طول ساقه چه Shoot lenght
|
سرعت جوانه زنی Germination velocity |
درصد جوانه زنی %Germination
|
||
0 |
0.0038b |
0.009b |
1.6a |
1.6c |
18.16a |
9.45c |
24.44a |
97.55a |
||
3 |
0.0048ab |
0.01ab |
1.5a |
2.4b |
17.44a |
12.84b |
23.14ab |
96.22a |
||
6 |
0.0051a |
0.011ab |
1.3a |
2.6ab |
16.83a |
14.53a |
21.42b |
92.66ab |
||
12 |
0.0054a |
0.013ab |
1.4a |
3a |
13.74b |
15.96a |
18.37c |
89.33ab |
||
25 |
0.0042b |
0.011ab |
1.8a |
2.8ab |
10.12c |
14.33a |
15.97d |
81.55b |
||
50 |
0.0017c |
0.016a |
0.03b |
1.9c |
4.44d |
9.29c |
9.41e |
56.22c |
||
100 |
0d |
0.003c |
0c |
0.07d |
0.17e |
1.28d |
2.08f |
13.33d |
||
میانگینهای با حروف مشابه تفاوت آماری معنی داری از نظرآزمون LSD در سطح ۵ درصد ندارند.
جدول 5- اثرات متقابل بین گونه و غلظت عصاره در مورد صفت وزن خشک ریشه چه (میلیگرم) گیاه تاج خروس
Species |
0 |
3% |
6% |
12% |
25% |
50% |
100%
|
Achillea nobilis |
0.04d-h |
0.033e-i |
0.04 d-h |
0.053 a-d |
0.026hi |
0.023i |
0j |
A. Pachycephala (Golestan) |
0.046b-f |
0.058a-d |
0.052 a-e |
0.042c-g |
0.029f-i |
0.028ghi |
0j |
A. Pachycephala (Hamedan) |
0.028ghi |
0.053 a-e |
0.063abc |
0.069ab |
0.07a |
0j |
0j |
میانگینهای با حروف مشابه تفاوت آماری معنا داری از نظر آزمون LSD در سطح 0۵/۰ ندارند.
نتایج (جدول 6) مربوط به اثرات متقابل بین گونه و غلظت عصاره در مورد صفت وزن خشک ساقه چه گیاه تاجخروس نشان میدهد که گونهها اثرات متفاوتی را بر روی وزن خشک ساقهچه داشتند. اما اثر بازدارندگی گونه A. nobilis و ژنوتیپ A. Pachycephala (Hamedan) بالاتر از ژنوتیپ A. Pachycephala (Golestan) است. در غلظت 100 درصد عصاره بهطور کامل از این صفت بازداری بهعملآمده است. در گونه همدان در غلظت 50 درصد و در گونه A. nobilis در غلظتهای 12 تا 50 درصد عصاره آبی اثر تحریککنندگی مشاهده شد.
نتایج (جدول 7) مربوط به اثرات متقابل بین گونه و غلظت عصاره در مورد صفت وزنتر ریشهچه گیاه تاجخروس نشان داد که گونهها اثرات متفاوتی را نشان میدهند. ژنوتیپ A. Pachycephala (Hamedan) اثر بازدارنده قویتری را در صفت وزنتر ریشهچه نسبت به گونه
A. nobilis و ژنوتیپ A. Pachycephala (Golestan) نشان داد، بهطوریکه در غلظتهای 50 و 100 درصد از رشد تاجخروس بهطور کامل جلوگیری کرده است. در غلظت 25 درصد ژنوتیپ همدان اثر تحریککننده مشاهده شد. بورگوس و همکاران (2000) در مطالعه بر روی دو ماده آللوپات استخراجشده از چاودار متوجه شدند که اثر آنها بر روی رشد ریشه از قسمتهای قویتر از قسمتهای هوایی بذرهای جوانهزده است که با نتایج این آزمایش مشابهت دارد (8).
نتایج (جدول 8) در مورد اثرات متقابل تیمار در غلظت صفت وزنتر ساقهچه گیاه تاجخروس نشان میدهد که گونهها اثرات متفاوتی را بر روی وزنتر ساقهچه نشان دادند. ژنوتیپ A. Pachycephala (Hamedan) و گونه
A. nobilis دارای اثر بازدارنده قویتری نسبت به ژنوتیپ A. Pachycephala (Golestan) نشان دادند. بهطوریکه در غلظت 100 درصد ژنوتیپ همدان و گونه A. nobilis بهصورت کامل بازدارندگی انجام شد. در ژنوتیپ
A. Pachycephala (Hamedan) و گونه A. nobilis اثر تحریککننده در غلظتهای بین 3 تا 25 درصد و در گونه A. Pachycephala (Golestan) در تمامی غلظتهای عصاره تحریککنندگی مشاهده شد. نتایج با آزمایش فرهودی و همکاران در مورد اثرات عصاره الکلی گیاه طوق سبب کاهش وزن تر و خشک گیاهچه طوق میشود
(2).
جدول6- اثرات متقابل بین گونه و غلظت عصاره در مورد صفت وزن خشک ساقه چه (میلیگرم) گیاه تاج خروس
Species |
0 |
3% |
6% |
12% |
25% |
50% |
100% |
Achillea nobilis |
0.116 abc |
0.103 bc |
0.137abc |
0.16 ab |
0.153ab |
0.13 abc |
0d |
A. Pachycephala (Golestan) |
0.088 bc |
0.094 bc |
0.098 bc |
0.106 bc |
0.077c |
0.102 bc |
0.106 bc |
A. Pachycephala (Hamedan) |
0.066 c |
0.114abc |
0.125 abc |
0.135 abc |
0.128 abc |
0.254a |
0d |
میانگینهای با حروف مشابه تفاوت آماری معنا داری از نظر آزمون LSD در سطح 05/0 ندارند.
جدول 7- اثرات متقابل بین گونه و غلظت عصاره در مورد صفت وزنتر ریشهچه (برحسب میلیگرم) گیاه تاج خروس
Species |
0 |
3% |
6% |
12% |
25% |
50% |
100% |
Achillea nobilis |
0.717def |
1.07b-e |
0.79def |
0.837c-f |
0.65ef |
0.32f |
0g |
A. Pachycephala (Golestan) |
2.21ab |
1.62a-d |
1.52a-e |
1.85abc |
1.19b-e |
0.717def |
0g |
A. Pachycephala (Hamedan) |
1.9abc |
1.85abc |
1.62a-d |
1.5a-e |
3.7a |
0g |
0g |
میانگینهای با حروف مشابه تفاوت آماری معنا داری از نظر آزمون LSD در سطح 0۵/۰ ندارند.
جدول 8- مقایسه میانگین مربوط به اثرات متقابل تیمار در غلظت صفت وزنتر ساقهچه (برحسب میلیگرم) گیاه تاج خروس
Species |
0 |
3% |
6% |
12% |
25% |
50% |
100% |
Achillea nobilis |
1.8ef |
2.44a-e |
2.72a-j |
3.01ab |
2.86abc |
2.01def |
0g |
A. Pachycephala (Golestan) |
1.38f |
2.53a-e |
2.49a-e |
2.93abc |
3.12ab |
2.37b-e |
2.14c-f |
A. Pachycephala (Hamedan) |
1.84ef |
2.25b-e |
2.82a-d |
3.23a |
2.51a-e |
1.45f |
0g |
میانگینهای با حروف مشابه تفاوت آماری معنا داری از نظر آزمون LSD در سطح 0۵/۰ ندارند.
نتایج (جدول 9) در مورد اثر متقابل غلظت و صفت طول ریشهچه در گیاه تاجخروس نشان داد که گونهها اثرات متفاوتی را بر روی طول ریشهچه داشتند. اما این اثر برای همه گونهها بهصورت روند کاهشی بود، یعنی با افزایش غلظت طول ریشهچه کاهش یافت. ژنوتیپ A. Pachycephala (Hamedan) نسبت به ژنوتیپ A. Pachycephala (Golestan) و گونه A. nobilis در غلظتهای 50 و 100 درصد دارای اثر بازدارندگی بالاتری بود.
کاهش در طول ریشهچه با نتایج چون و همکاران مطابقت داشت. آنان در آزمایش خود نشان دادند که هر دو قسمت اندامهای هوایی و ریشهچه بهوسیله مواد آللوکمیکال تحت تأثیر قرار میگیرد اما حساسیت ریشه نسبت به این مواد بیشتر است. همچنین نشان دادند که هیپوکوتیل حساسیت کمتری نسبت به افزایش طول ریشه در اثر آللوکمیکالها دارد (12 و 31).
نتایج (جدول 10) مربوط به مقایسه میانگین اثرات متقابل گونه در صفت طول ساقهچه در گیاه تاجخروس نشان داد که گونهها اثرات متفاوتی بر روی طول ساقهچه تاجخروس نشان دادند. ژنوتیپ A. Pachycephala (Golestan) در غلظت بین 3 تا 50 درصد و ژنوتیپ A. Pachycephala (Hamedan) و A. nobilis در غلظتهای بین 3 تا 25 درصد اثر تحریککننده در صفت طول ساقهچه نشان دادند. بیشترین اثر تحریککننده در غلظت 12 درصد در گونه A. nobilis مشاهده شد. هونگ و همکاران در آزمایش یک ماده آللوپات استخراجشده از نی بر روی جلبک در تراکم بالا اثر تحریککنندگی در جلبک مشاهده کردند که در غلظتهای 3 تا 25 درصد در برخی از صفات مشاهده شد (21).
نتایج (جدول 11) در مورد مقایسه میانگین اثرات متقابل گونه در صفت درصد جوانه زنی گیاه تاج خروس نشان داد که گونه اثرات متفاوتی بر درصد جوانه زنی تاج خروس باقی گذاشتند.
اما این روند بهصورت کاهشی بود؛ یعنی با افزایش غلظت عصاره درصد جوانهزنی کاهش یافت. اثر ژنوتیپ A. Pachycephala (Hamedan) و گونه A. nobilisدر غلظتهای 50 و 100 درصد بالاتر از A. Pachycephala (Golestan) بود. مِن و همکاران (23) در تحقیقات خود بر روی اثر یک نوع ماده آللوپات بر رشد گیاه Scenedesmus obliquus متوجه شدند که ابتدا اثر بازدارندگی و بعد اثر تحریککنندگی در رشد وجود دارد که در بعضی از نتایج جدولهای قبلی این آزمایش مشاهده شد.
جدول 9- اثر متقابل غلظت عصاره و صفت طول ریشه چه (برحسب میلیمتر) در گیاه تاج خروس
Species |
0 |
3% |
6% |
12% |
25% |
50% |
100% |
Achillea nobilis |
16.288bc |
16.053bc |
15.923bc |
13.593cd |
10.813de |
5.414g |
0i |
A. Pachycephala (Golestan) |
16.514bc |
17.278abc |
16.39bc |
12.007de |
10.459de |
7.157fg |
0.511hi |
A. Pachycephala (Hamedan) |
21.705a |
10.002ab |
18.176ab |
15.62bc |
9.112ef |
0.769h |
0i |
میانگینهای با حروف مشابه تفاوت آماری معنا داری از نظر آزمون LSD در سطح 0۵/۰ ندارند.
جدول 10- مقایسه میانگین اثرات متقابل گونه در صفت طول ساقه چه (بر حسب میلیمتر) درگیاه تاج خروس
Species |
0 |
3% |
6% |
12% |
25% |
50% |
100% |
Achillea nobilis |
14.227c |
18.731b |
20.693ab |
22.35 a |
19.798ab |
12.47c-f |
0j |
A. Pachycephala (Golestan) |
5.353 i |
8.297 h |
8.95gh |
12.043c-f |
11.031efg |
10.071fgh |
3.859i |
A. Pachycephala (Hamedan) |
8.778gh |
11.507def |
13.974a |
13.515cde |
12.179c-f |
5.351i |
0j |
میانگینهای با حروف مشابه تفاوت آماری معنا داری از نظر آزمون LSD در سطح 0۵/۰ ندارند.
جدول 11- مقایسه میانگین اثرات متقابل گونه در صفت درصد جوانه زنی گیاه تاج خروس
Species |
0 |
3% |
6% |
12% |
25% |
50% |
100% |
Achillea nobilis |
98a |
96.66ab |
95.33ab |
92.66abc |
87.33a-d |
51.33e |
2g |
A. Pachycephala (Golestan) |
99.33a aaa |
96ab |
91.33abc |
88a-d |
77.33cd |
72d |
34f |
A. Pachycephala (Hamedan) |
95.33ab |
96ab |
91.33abc |
87.33a-d |
80bcd |
45.33e |
4g |
میانگینهای با حروف مشابه تفاوت آماری معنا داری از نظر آزمون LSD در سطح 0۵/۰ ندارند.
همچنین آزمایش صفاهانی لنگرودی و همکاران در مورد تأثیر بقایای چند گونه علف هرز بر جوانه زنی و رشد گیاهچه گندم با این آزمایش مطابقت داشت. نتایج آنان نشان داد که اثر عصاره قسمتهای هوایی توق، تلخه و پیر بهار معنیدار بود و جوانهزنی بذر گندم را بهترتیب 42% ، 47% و 20 درصد کاهش داد (3).
نتایج (جدول 12) مربوط به اثرات متقابل گونه و صفت سرعت جوانهزنی نشان داد که گونهها اثرات متفاوتی را بر روی سرعت جوانهزنی داشتند. اما این اثر برای هر سه گیاه روندی کاهشی نشان داد؛ یعنی با افزایش غلظت عصاره در هر سه سرعت جوانهزنی کاهش نشان داد.
نتایج نمودار تجزیه خوشهای اثر عصاره گونههای مورد آزمایش بر روی گیاه تاجخروس نشان داد (شکل 1) با توجه به دادههای بهدستآمده از جدولها، ژنوتیپ A. Pachycephala (Hamedan) و گونه A. nobilis که دارای اثر بازدارندگی قویتری بودند در یک گروه قرارگرفته و ژنوتیپ A. Pachycephala (Golestan) هم که دارای اثر بازدارندگی ضعیفتر است در گروه مجزا قرارگرفته است.
جدول12- مقایسه میانگین اثرات متقابل گونه در صفت سرعت جوانه زنی (تعداد جوانه در روز) درگیاه تاج خروس
Species |
0 |
3% |
6% |
12% |
25% |
50% |
100% |
||||||||||||||||||||||||||||||||
Achillea nobilis |
26.289a |
25.056 a |
23.917ab |
20.6bcd |
16.428ef |
7.661h |
0.216k |
||||||||||||||||||||||||||||||||
A. Pachycephala (Golestan) |
27.167 a |
24.4ab |
23.161abc |
19.4cde
|
17.133def |
12.394g |
4.383i |
||||||||||||||||||||||||||||||||
A. Pachycephala (Hamedan) |
19.883 cde |
19.98cd |
17.198def |
15.134fg |
14.36fg |
8.181h |
1.66j |
میانگینهای با حروف مشابه تفاوت آماری معنا داری از نظر آزمون LSD در سطح 05/۰ ندارند.
C A S E 0 5 10 15 20 25
Label Num +---------+---------+---------+---------+---------+
A.nobilis ─┬───────────────────────────────────────────────┐
A.p.(Hamedan)─┘ │
A.p.(Golestan)────────────────────────────────────────────────┘
شکل 1- نمودار تجزیه خوشه ای عصاره گونه های مورد آزمایش بر روی گیاه تاج خروس
نتیجه گیری کلی
بررسی کلی نتایج آزمایش عصاره بومادران بر روی علف هرز تاجخروس نشان داد که واکنش این گیاه در برخی از غلظتهای عصاره بر صفات موردمطالعه درصد جوانهزنی و سرعت جوانهزنی دارای روند کاهشی و در بقیه صفات مانند طول ساقهچه و ریشهچه و وزنتر و خشک آنها اثر تحریککنندگی داشت.