مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)
مطالعه فلوریستیک و معرفی رویشگاه های بالای مرز جنگلی حوزه آبخیز لومیر
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری/ دانشگاه اصفهان، گروه زیست شناسی
2 استادیار پژوهش /موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
3 دانشیار پژوهش /موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
4 عضو هیات علمی گروه زیست شناسی دانشگاه اصفهان
چکیده
بخش مرتعی حوزه آبخیز لومیر با مساحت تقریبی 3374 هکتار با شیب عمومی شرقی رو به دریای خزر از کوههای تالش و در محدوده ارتفاعی2500-1800 متراز سطح دریای آزاد واقع شده است. متوسط بارندگی سالانه به mm5/1286 و متوسط دمای سالانه به ºC5/8 درجه سانتیگراد میرسد. از مجموع 650 نمونه گیاهی جمع آوری شده از 83 قطعات نمونه جامعه شناختی و نیز تمامی گیاهان خارج از قطعات نمونه در طول سالهای 1393-1392 تعداد 364 آرایه گیاهی شناسایی گردید که به 194 جنس و 55 خانواده تعلق داشتند. بزرگترین خانواده های گیاهی Gramineae با 44 گونه و Compositae با 39 گونه بودند. جنسهای گیاهی Carex ,Veronica ,Alchemilla به ترتیب با دارا بودن14،15و16 گونه دارای بیشترین غنای گونهای بودند. همیکریپتوفیتها با داشتن 2/52 درصد از سهم کل گونهها، شکل زیستی غالب منطقه را تشکیل می دهند. عناصر اروپا-سیبری (4/28 درصد) دارای بیشترین فراوانی در بین نواحی رویشی میباشد. تعداد 2/10 درصد گونهها(37 گونه) انحصاری و نیمه انحصاری کشور هستند. در مطالعه حاضر رویشگاههای اصلی منطقه معرفی و گونه های غالب و شاخص آن نیز معرفی میگردند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Floristic study of pastures above timberline of Lomir watershed
نویسندگان [English]
- Aiuob Moradi 1
- Behnam Hamzeh 2
- Valiollah Mozaffarian 3
1 PhD Student, Department of Biology, University of Isfahan
2 Assistant Professor/ Research Institute of Forests and Rangelands of Iran
3 Associate Professor/Research Institute of Forests and Rangelands of Iran
چکیده [English]
The pasture section of Lomir watershed with an area about 3374 hectares and altitude limits between 1800-2500m above level sea in the Talesh Mountains is located on the eastern slope facing the Caspian Sea. The annual mean precipitation is 1286.5 mm and the annual mean temperature is 8.5 ˚C. Based on collection of 650 plant specimens within 83 releve and around during 2013-2014, 364 species of vascular plants belonging to 194 genera and 55 families were identified. The largest families were Gramineae (with 44 species) and Compositae (with 39 species). Carex (with 16 species), Veronica (with 15 species) and Alchemilla (with 14 species) have the most species richness between genera. Hemicryptophytes (52.2%) are dominant life form of this area. Chronological analysis showed 28.4% Euro-Siberian elements. 10.2 % of total species are endemic and subendemic of Iran. Also in this study, the main habitats and their dominant and characteristic species are introduced.
کلیدواژه‌ها [English]
- floristic study
- Chorotype
- Life form
- Talesh
- Iran
مطالعه فلوریستیک و معرفی رویشگاههای بالای مرز جنگلی حوزه آبخیز لومیر
ایوب مرادی1، بهنام حمزه2، ولی اله مظفریان2 و سعید افشارزاده1*
1 اصفهان، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم، گروه زیست شناسی
2 تهران،موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
تاریخ دریافت: 2/6/94 تاریخ پذیرش: 23/1/95
چکیده
مراتع لومیر با مساحت تقریبی 3374 هکتار با شیب عمومی شرقی رو به دریای خزر از کوههای تالش و در محدوده ارتفاعی2800-1800 متر از سطح دریای آزاد واقع شده است. از مجموع 650 نمونه گیاهی جمعآوری شده از 83 قطعهنمونه جامعهشناختی و نیز تمامی گیاهان خارج از قطعهنمونهها در طول سالهای 1393-1392 تعداد 364 آرایه گیاهی شناسایی گردید که متعلق به 194 جنس و 55 خانواده است. بزرگترین خانوادههای گیاهی Gramineae با 44 گونه و Compositae با 36 گونه بودند. جنسهای گیاهی Alchemilla با 14 گونه، Veronica با 12 گونه و Carex و Poa هرکدام با 9 گونه دارای بیشترین غنای گونهای میباشند. همیکریپتوفیتها با داشتن 2/52 درصد از سهم کل گونهها، شکل زیستی غالب منطقه را تشکیل میدهند. عناصر اروپا - سیبری (4/28 درصد) دارای بیشترین فراوانی در بین نواحی رویشی میباشد. تعداد 2/10 درصد گونهها(37 گونه) انحصاری و نیمه انحصاری کشور هستند. در مطالعه حاضر رویشگاههای اصلی منطقه معرفی و گونههای غالب و شاخص آن نیز معرفی میگردند.
واژه های کلیدی: فلوریستیک، شکل زیستی، کوروتیپ، لومیر، تالش،ایران
* نویسنده مسئول، تلفن: 09133137282 ، پست الکترونیکی: s.afshar@sci.ui.ac.ir
مقدمه
کشور ایران در محدوده ناحیه اصلی رویشی اروپا- سیبری، ایران- تورانی و صحارا- سندی(50) قرار گرفته و تحت تاثیر عناصر نفوذی مدیترانهای و سومالی- ماسایی است(50و49و38). زیر حوزه هیرکانی از ناحیه رویشی اروپا- سیبری بصورت نواری در طول سواحل جنوبی دریای خزر از منطقه تالش در جنوب شرقی جمهوری آذربایجان تا دامنههای شمالی رشته کوه البرز در استانهای گیلان، مازندران و گلستان را پوشش میدهد. جنگلهای هیرکانی بعنوان پناهگاه تعداد قابل توجهی از عناصر باقیمانده (Relict)آرکتو-ترشیاری میباشد (17 و 15). بررسیهای اولیه روی پوشش گیاهی کوههای البرز به کارهای Ktscohy (36,37) وBunge(21) بر میگردد. Bornmuller(17) فلور البرز را در سال1906 نوشت. Buhse(19,20) وGilli(25,26) نتایج مطالعالتشان را روی پوشش گیاهی البرز انتشار دادند. بعد از آن برخی مطالعات فلوریستیک و فیتوسوسیولوژیک نیز در این مناطق صورت گرفته است بطوریکه Bobeck(15,16) در زمینه جغرافیای گیاهی جنگلهای شمال ایران، Klein(32,34) در کوهستانهای البرز مرکزی، Nazarian et al(44) در حوزه آبخیز الیکا و دونا در البرز مرکزی، حمزه (4) در جنگلهای لساکوتی، et al(45) Noroozi در توچال از مناطق آلپی و نیمه آلپی البرز مرکزی،Naderi et al(40) در منطقه حفاظت شده نیمه آلپی البرز مرکزی،Akhani (27) & Jafari در منطقه حفاظت شده جهاننما از البرز شرقی و (14) Assadollahi در جنگلهای اسالم تالش در البرز غربی نتایج تحقیقات خود را منتشر نمودند. حمزه و همکاران(5) مطالعات فلوریستیک ذخیرهگاه زیستکره ارسباران از زیرحوزه هیرکانی و خارج از محدوده رشتهکوه البرز انجام دادند. غربی ترین بخش رشتهکوه البرز یعنی کوههای تالش از منجیل تا آستارا ادامه دارد. دامنه جنگلی و مرتعی شرقی کوهستان تالش با شیب نسبتاً زیاد و درههای عمیق و نسبتاً متراکم در جلگه باریک ساحلی مسلط است. در حالیکه دامنههای غربی آن بصورت کوهستانهائی کم ارتفاع با شیب ملایم به استان اردبیل ختم میشود(11).
مراتع لومیر در مطالعه حاضر بعلت موقعیت جغرافیایی ویژه و واقع شدن در گذار از هیرکانی به ایران-تورانی و تاثیرپذیری از فلور قفقاز از تنوع گونهای ویژهای برخوردار است، بطوریکه همیشه مورد توجه گیاهشناسان مختلف داخلی و خارجی مربوط به نگارش فلور ایرانیکا(47) و فلور ایران(2) بوده که جمعآوریهای پراکنده و موردی از منطقه داشتهاند.اخیرا مطالعات مشابهی از دو منطقه همجوار صورت گرفته است که شامل مطالعات فلوریستیک بخشهای استپی منطقه حفاظت شده لیسار واقع در شیب شمال غربی کوههای تالش(24)و مطالعه فلور اراضی ماندابی دامنههای شمالی و شرقی سبلان(6) میباشد همچنینNaqinezhad et al(42) به بررسی فلوریستیک رویشهای هیرکانی در دو ترانسکت ارتفاعی از مناطق پست تا ارتفاعات کوهستانی رودسر و سوادکوه پرداختند. مقاله حاضر مربوط به اولین مطالعه منسجم و متمرکز از فلور منطقه در البرز غربی با شیب رو به دریای خزر میباشد.
توسعه راههای کوهستانی و دسترسی به منطقه مورد مطالعه از دو مسیر اسالم به خلخال و پونل به خلخال و ورود گردشگران در منطقه، تبدیل مرتع به زمینهای زراعی و مسکونی و ساخت و سازهای بیرویه در سالهای اخیر (بویژه در اطراف روستاهای اسبوونی، لرزره و چارهسو) و چرای بیرویه دام در مراتع، همه عوامل دست بدست هم داده تا موجب تخریب و از دسترفتن تنوع زیستی منطقه شود. بنابراین ارزیابی فلوریستیکی منطقه بعلت اینکه در معرض انواع فشارهای شدید تخریبی فوقالذکر قرار دارد، ضروری بنظر میرسد. ارائه فهرست جدیدی از گیاهانی که قبلا در منطقه گزارش نشده و تجزیه و تحلیل کلی برای تمامی گیاهانی که تاکنون در منطقه جمعآوری شده است، بعلاوه اطلاعات تحلیلی در ارتباط با اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی و مقایسه آنها با سایر مناطق از اهداف مقاله حاضر است.
منطقه مورد مطالعه: بخش مرتعی حوزه آبخیز لومیر از کوه های تالش با مساحت تقریبی 3374 هکتار، بین دو طول شرقی ًَ57- َ39َ-°48 تا ًَ42- َ44َ-°48 و عرضهای شمالی ًَ04- َ37َ-°37 تا ًَ10- َ37َ-°37 واقع شده است. از شمال به مراتع ناو اسالم و جاده اسالم به خلخال، از جنوب به مراتع شفارود و جاده پونل به خلخال، از غرب به خلخال و از شرق به بخش جنگلی حوزه آبخیز لومیر منتهی میشود. این منطقه بفاصله حدود 20کیلومتری غرب دریای خزر و در محدوده ارتفاعی2800-1800 متر از سطح دریای آزاد بوده و شیب عمومی آن 60-30 درصد است. بلندترین نقطه آن مربوط به قله سنبلهکوه با ارتفاع 2872متر میباشد. رودخانه اصلی این حوزه، لومیر نام داشته که با آبدهی نسبتاً زیاد از ارتفاعات حوزه سرچشمه گرفته و پس از طی مسیری طولانی و عبور از داخل مناطق جنگلی در شرق به دریای خزر متصل میگردد(شکل1).
از آمار هواشناسی دو ایستگاه کلیماتولوژی پیسهسون و اسبهوونی در محدوده حوزه آبخیز لومیر و پاییندست منطقه مورد مطالعه جهت توصیف ویژگیهای اقلیمی منطقه استفاده گردید. آمار هواشناسی ایستگاه پیسهسون واقع در ارتفاع 1244 متر، قدیمی بوده و مربوط به یک دوره 10 ساله (1357-1348) میباشد. براساس آمار مذکور متوسط بارندگی سالانه 5/1286 میلیمتر و متوسط دمای سالانه 5/8 درجه سانتیگراد میباشد. کمینه و بیشینه دمای ثبت شده بترتیب 5/19- و 30 درجه سانتی گراد است. تعداد روزهای یخبندان بطور میانگین 132 روز ثبت گردید (7).
شکل1- موقعیت جغرافیایی حوزه آبخیز لومیر در ایران و استان گیلان و نمایش محدوده مرتعی آن
براساس آمار ایستگاه اسبهوونی واقع در ارتفاع 1450متر و در مجاورت منطقه مورد مطالعه در یک دوره 11ساله مربوط به سال های1389-1377 (بغیر از 1378و 1383بعلت کامل نبودن دادهها)، متوسط بارندگی سالانه09/888 میلیمتر، متوسط دمای سالانه 63/8 درجه سانتیگراد بوده و رطوبت نسبی منطقه64/78 درصد است. باتوجه به منحنی آمبروترمیک(تهیه شده به روش والتر) ایستگاه مذکور، منطقه در تمام ماههای سال از شرایط مرطوب و بارانی برخوردار بوده و فاقد دوره خشکی است (شکل2). میزان بارندگی در ارتفاعات بالاتر از 1800 متر کاهش یافته و به کمتر از 600 میلی متر تنزل مییابد (1).
شکل2- منحنی آمبروترمیک ایستگاه هواشناسی اسبه وونی
حوزه آبخیز لومیر از نظر سنگشناسی جزء ژئوسنکلینال تالش محسوب میگردد که این ویژگی تا نزدیکی آستارا ادامه مییابد و از توف‌های زیر دریایی(توف اسیدی و قلیائی) و گدازه‌ای بازیک همراه با ماسه سنگهای توفدار و بین لایه‌های نازک آهک اشکوب‌‌های بارمین-آپتین کرتاسه تشکیل یافته‌اند. بدلیل وجود سنگهای رسوبی (آهک و ماسه سنگهای توفدار) میزان سختی سنگهای مادری نسبت به سایر نقاط حوزه کمتر بوده و تشکیل خاک در سطح آنها بیشتر از سایر رسوبات میباشد. در اکثر نقاط در سطح آنها خاکهای عمیق (قهوهای جنگلی) با پوشش جنگلی و گیاهان انبوه مشاهده میشود. اما در مناطق مرتفع (مراتع) جنوب تالش، سنگهای آتشفشانی که به اوائل پالئوژن نسبت میدهند بر روی توفها گسترش یافته‌اند. نواحی جنوبی حوزه از نظر سنگشناسی با مرکز و شمال آن متفاوت بوده و از سنگهای آتشفشانی آندزیت و بازالت و گدازه‌ها و توف‌های پرتابی و آمفیبولیت تشکیل یافته است(3).
روش تحقیق: در مطالعه حاضر نمونهبرداری از منطقه در طول سالهای 1393-1392 صورت گرفت و از فلور ایرانیکا (47) فلور روسیه (35)، فلور ترکیه (22) و فلور ایران (2) جهت شناسایی نمونههای گیاهی جمعآوری شده داخل قطعهنمونههای جامعهشناختی (18) و نیز تمامی گیاهان خارج از قطعهنمونهها استفاده شد. در مرحله بعد پراکنش جغرافیایی (کوروتیپ) گونهها براساس تقسیمبندی نواحی رویشی(50 و 49) و با استفاده از منابع فلور (47و35و22و2) مشخص گردید. سپس شکل زیستی آنها بروش رانکیه(13) تعیین شد. تمامی نمونههای جمعآوری شده، کدگذاری و در هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان نگهداری میشود.
نتایج
در بررسی حاضر تعداد 364 آرایه از 650 نمونه گیاهی جمع آوری شده از 83 قطعه نمونه و اطراف آن در مطالعات میدانی از مراتع لومیر مورد شناسایی واقع شده که در میان آنها گونه جدیدOxytropis guilanica و رکورد جدید Androsace elongata برای کشور معرفی شدهاند(39). تمامی گونههای شناساییشده در 194 جنس و 55 خانواده گیاهی قرار میگیرند. از این تعداد، 7 خانواده متعلق به نهانزادان آوندی، 1 خانواده بازدانه و 47 خانواده مربوط به گیاهان گلدار(9 خانواده تکلپه و 38 خانواده دولپه) میباشد. خانوادههای:
Gramineae (44), Compositae (36), Rosaceae (26), Leguminosae (26), Scrophulariaceae (24), Cruciferaea (21), Labiatae (17), Caryophyllaceae (17)
دارای بالاترین غنای گونهای در این منطقه هستند. بزرگترین جنسها از نظر تعداد آرایه بترتیب عبارتنداز:
Alchemilla (14), Veronica (12), Carex (9), Poa (9), Geranium (7), Trifolium (7), Potentilla (7), Bromus (7), Silene (6)
همیکریپتوفیتها با داشتن 2/52 درصد از سهم کل گونهها، شکل زیستی غالب منطقه را تشکیل میدهند. وجود درصد بالایی از شکل زیستی همیکریپتوفیت یکی از ویژگیهای مناطق معتدل مرطوب محسوب میشود(13). اشکال رویشی ژئوفیتها 7/24 درصد، تروفیتها 6/20 درصد، کامفیتها 4/1 درصد و فانروفیتها 82/ درصد در رتبههای بعدی قرار دارند(شکل3 و جدول1 ).
شکل3- طیف زیستی گونههای گیاهی بخش مرتعی حوزه آبخیز لومیر
فانروفیت =Ph تروفیت، =Th همیکریپتوفیت، =Heژئوفیت، =G کامفیت، =Ch
جدول 1- مقایسه فلور منطقه مورد مطالعه با مناطق همجوار از نظر بزرگترین خانوادهها، جنسها همچنین کوروتیپ، شکل زیستی و درصد گونههای اندمیک
|
Endemism(%) |
Lifeform(%) |
Chorotype(%) |
Genus |
Family |
Area |
|
37(10/2) |
He(52/2),Ge(24/7),Th(20/6),Ch(1/4),Ph(0/82) |
ES(28/4),ES-IT(15/1),ES-IT-M(9/9),IT(15/1) |
Alchemilla(14),Veronica (12),Carex(9) |
Gramineae(44) Asteraceae(36) |
Lomir(1800-2872m& 3374 hect.) |
|
71(13/1) |
He(51),Ge(11),Th(21),Ch(12),Ph(4) |
ES(15),ES-IT(14/5),ES-IT-M(7),IT(41) |
, Astragalus(16) Silene(11),Potentilla(9) |
Asteraceae(73) Gramineae(36) |
Lisar(1800-3200m&13500hect.) |
|
18(1/69) |
He(42/5),Ge(18/28),Th(25/8),Ch(4/76),Ph(4) |
ES(15/7),ES-IT(15/8),ES-IT-M(19/8),IT(29/86) |
Astragalus(31),Carex(20), Silene(15) |
Asteraceae(110) Gramineae(80) |
Arasbaran(250-2840m& 80654hect.) |
|
5/56 |
He(46),Ge(30),Th(22),Ch(2) |
ES(3/7),ES-IT(15/74),ES-IT-M(20/83),IT(29/86),PL(44/64) |
Carex(7),Plantago(6), Triflium(6) |
Gramineae(46) Asteraceae(20) |
Sabalan(1340-3000m) |
|
6/45 20(4/65) |
- |
ES(18/7),ES-IT(20/6),ES-IT-M(16/8) |
Carex(12),Alchemilla (6),Poa(6) |
Rosaceae(27) Asteraceae(25) |
Rudsar(300-2600m) |
در بررسی پراکنش جغرافیایی گونههای گیاهی منطقه، بیشترین فراوانی مربوط به عناصر اروپا- سیبری با 4/28 درصد میباشد. فراوانی عناصر اروپا- سیبری و ایران- تورانی 1/15 درصد است. عناصر اروپا- سیبری و مدیترانهای 7 درصد بوده و عناصر اروپا- سیبری، ایران- تورانی و مدیترانهای 9/9 درصد را به خود اختصاص دادهاند. از عناصر اروپا- سیبری، 2/21 درصد گونهها در محدوده هیرکانی و اکسینو-هیرکانی رویش دارند و 2/7 درصد گونهها منحصر به محدوده هیرکانی میباشد. عناصر ایران- تورانی 7/9 درصد است. عناصر ایران- تورانی و مدیترانهای 9/3 درصد است. 2/7 درصد گونهها جهانوطن و یا تقریبا جهانوطن هستند. 5/14 درصد چند ناحیهای هستند(شکل 4 و جدول 1).
براساس جدول2 تعداد 37 گونه(2/10 درصد) انحصاری و نیمه انحصاری ایران هستند. غالب این گونهها (2/7 درصد)در محدوده رویشی هیرکانی یعنی شمال ایران و جمهوری آذربایجان رویش داشته و عبارتنداز:
Myosotis anomala, Myosotis olympica, Campanula saxifraga subsp. aucheri, Silene odontopetala, Silene schafta, Centaurea zuvandica, Cousinia pterocaulos, Echinops koelzii, Thlaspi hastulatum, Scabiosa hyrcanica, Securigera varia, Oxytropis guilanica, Corydalis persica var.hyrcana, Geranium ibericum, Nepeta racemosa subsp. haussknechtii, Satureja intermedia, Teucrium hircanicum, Fritillaria kotschyana, Lilium ledebourii, Ornithogalum sintenisii, Primula heterochroma, Anemone caucasica, Ranunculus buhsei, Alchemilla citrina, Alchemilla rechingeri, Alchemilla farinosa, Alchemilla fluminea, Alchemilla gigantodus, Alchemilla pectiniloba, Alchemilla plicatissima, Potentilla argyroloma, Crucianella gilanica, Galium capsicum, Galium diploprion, Phuopsis stylosa, Veronica gauba, Cervaria cervariifolia
شکل4- پراکنش جغرافیایی گونه های گیاهی بخش مرتعی حوزه آبخیز لومیر:
Cosm= جهان وطنی، Scosm= نیمه جهان وطنی، =PL چند ناحیه ای، =M مدیترانه ای، =IT ایران- تورانی، =ES اروپا- سیبری
جدول 2- فهرست فلوریستیک، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی بالای مرز جنگلی حوزه آبخیز لومیر .شکل زیستی: =Ph فانروفیت، =Chکامفیت، =He همیکریپتوفیت،=G ژئوفیت(GT= ژئوفیت غدهدار، GB= ژئوفیت پیازدار، =GR ژئوفیت رونده)، =Th تروفیت؛ کوروتیپ: Cosm= جهانوطنی، Scosm= نیمهجهانوطنی، =PLچند ناحیه ای، Hyr= هیرکانی، EH=اکسینو-هیرکانی، =ES اروپا-سیبری، =IT ایران-تورانی،=M مدیترانهای
|
Life form |
Chorology |
Taxon |
|
|
|
Pteridophytes |
|
|
|
Aspleniaceae |
|
GR |
PL |
Asplenium ruta-muraria L. |
|
|
|
Dryopteridaceae |
|
GR |
PL |
Polystichum aculeatum (L.)Roth ex Mert. |
|
|
|
Equisetaceae |
|
GR |
Cosm |
Equisetum arvense L. |
|
|
|
Hypolepidaceae |
|
GR |
Cosm |
Pteridium aqualinum (L.) Kuhn |
|
|
|
Ophioglossaceae |
|
GR |
PL |
Botrychium lunaria (L.) Sw. |
|
|
|
Polypodiaceae |
|
GR |
PL |
Polypodium vulgare L. |
|
|
|
Woodsiaceae |
|
GR |
Scosm |
Cystopteris fragilis (L.)Bernh. |
|
GR |
ES |
Woodsia alpina (Bolton) Gray |
|
|
|
Gymnosperms |
|
|
|
Cupressaceae |
|
Ph |
PL |
Juniperus communis L. |
|
|
|
Angiosperms |
|
|
|
Monocotyledons |
|
|
|
Amaryllidaceae |
|
GB |
IT |
Allium akaka S.G.Gmel. Schult. & Schult.f. |
|
GB |
ES-IT |
Allium atroviolaceum Boiss. |
|
GB |
|
Allium sp. |
|
G |
ES(EH) |
Galanthus nivalis L. |
|
|
|
Colchicaceae |
|
GB |
ES(EH) |
Colchicum speciosum Steven |
|
GB |
IT |
Colchicum szovitsii Fisch. & C.A.Mey. |
|
|
|
Cyperaceae |
|
GR |
IT-M |
Carex halleriana Asso |
|
GR |
ES |
Carex caryophyllea Latourr. |
|
GR |
ES-M |
Carex depressa Link subsp.transsilvanica(Schur)K.Richt. |
|
GR |
Cosm |
Carex divisa Huds. |
|
He |
ES-M |
Carex divulsa Stockes |
|
GR |
ES |
Carex humilis Leyss. |
|
GR |
ES-IT |
Carex leporina L. |
|
GR |
ES-IT-M |
Carex melanostachya M.Bieb. ex Willd. |
|
GR |
pL |
Carex pallescens L. |
|
GR |
ES-IT |
Eleocharis palustris (L.) Roem. & Schult. |
|
|
|
Gramineae |
|
Th |
IT |
Aegilops tauschii Coss. |
|
GR |
PL |
Agrostis gigantea Roth |
|
He |
PL |
Agrostis stolonifera L. |
|
He |
IT-M |
Alopecurus apiatus Ovcz. |
|
He |
PL |
Anthoxanthum odoratum L. |
|
He |
ES-M |
Brachypodium sylvaticum (Huds.) P.Beauv. |
|
Th |
ES-IT-M |
Briza minor L. |
|
GR |
ES-IT-M |
Bromus benekenii (Lange) Trimen |
|
Th |
PL |
Bromus japonicus Thunb. |
|
Th |
ES-IT-M |
Bromus scoparius L. |
|
Th |
ES-IT-M |
Bromus sterilis L. |
|
Th |
PL |
Bromus tectorum L. var. hirsutusRegel |
|
He |
IT |
Bromus tomentellus Boiss. |
|
He |
ES(EH)-IT |
Bromus variegatus M. Bieb. |
|
He |
PL |
Catabrosa aquatica (L.) P. Beauv. |
|
GR |
ES(EH)-IT |
Colpodium parviflorum Boiss. & Buhse |
|
He |
SCOSM |
Cynodon dactylon L. |
|
He |
PL |
Dactylis glomerata L. |
|
He |
ES(EH) |
Festucaalaica Drobow |
|
GR |
ES-IT |
Festucapratensis Huds. |
|
GR |
ES(EH)-IT |
Festucarechingeri E.B.Alexeev |
|
He |
ES |
Festuca varia Haenke |
|
GR |
ES(EH) |
Glyceria caspia Trin. |
|
He |
ES |
Helictotrichon pratense (L.)Plig. |
|
He |
ES |
Helictotrichon pubescens (Huds.) Schult. & Schult.f. |
|
He |
ES-IT-M |
Hordeum brevisubulatum (Trin.) Link |
|
G |
ES-IT-M |
Hordeum bulbusum L. |
|
Th |
PL |
Hordeum murinum L.subsp. glaucum(Steud.) Tzvelev |
|
He |
PL |
Koeleria pyramidata (Lam.) P.Beauv. |
|
Th |
ES-IT-M |
Lolium rigidum Gaudin |
|
He |
IT |
Melica persica Kunth |
|
Th |
ES-IT-M |
Milium vernale M.Bieb. |
|
GR |
Cosm |
Phleum alpinum L. |
|
He |
PL |
Phleum phleoides (L.) H. Karst. |
|
GR |
ES-IT |
Poa alpina L. |
|
Th |
Cosm |
Poa annua L. |
|
GR |
ES-IT-M |
Poa bactriana Roshev. |
|
He |
PL |
Poa compressa L. |
|
He |
ES(EH) |
Poa longifolia Trin. |
|
GS |
PL |
Poa nemoralis L. |
|
G |
ES-IT |
Poa palustris L. |
|
GR |
Cosm |
Poa pratensis L. |
|
GR |
PL |
Poa trivialis L. |
|
He |
ES |
Sesleria phleoides Steven ex Roem. & Schult. |
|
G |
ES |
Trisetum flavescens (L.)P.Beauv. |
|
|
|
Iridaceae |
|
GB |
ES(EH) |
Crocus speciosus M.Bieb. |
|
GR |
ES(EH)-IT |
Iris reticulata M.Bieb. |
|
|
|
Juncaceae |
|
GR |
PL |
Juncus effusus L. |
|
GR |
PL |
Juncus inflexus L. |
|
Ge |
IT |
Juncuspersicus (Boiss.)subsp. libanoticus (J.Thiebaut) Novikov & Snogerup |
|
He |
PL |
Luzula multiflora (Ehrh.)Lej. |
|
GR |
ES |
Luzula spicata (L.)DC. |
|
|
|
Juncaginaceae |
|
GR |
ES-IT |
Triglochin maritima L. |
|
|
|
Liliaceae |
|
GB |
ES(Hyr) |
Fritillaria kotschyana Herb. |
|
GB |
ES-IT |
Gagea bohemica (Zauschn.) Schult. & Schult.f. |
|
GB |
ES(EH)-IT |
Gagea confusa A.Terracc. |
|
GB |
ES(Hyr) |
Lilium ledebourii (Baker) Boiss. |
|
GB |
IT |
Muscari caucasicum (Griseb.) Baker |
|
GB |
IT-M |
Muscari neglectum Guss. ex Ten. |
|
GB |
ES(Hyr) |
Ornithogalum sintenisii Freyn |
|
GB |
IT |
Puschkinia scilloides Adams |
|
GB |
ES(EH) |
Scilla siberica Haw. subsp. caucasica (Miscz.) Mordak |
|
|
|
Orchidaceae |
|
GC |
ES-M |
Orchis mascula (L.) L. |
|
G |
ES(EH) |
Steveniella satyroides (Spreng.) Schltr. |
|
|
|
Dicotyledons |
|
|
|
Asclepiadaceae |
|
Ph |
ES(EH)-IT |
Vincetoxicum funebre Boiss.& Kotschy |
|
|
|
Berberidaceae |
|
Ph |
ES |
Berberis vulgaris L. |
|
|
|
Boraginaceae |
|
Th |
PL |
Asperugo procumbens L. |
|
Th |
PL |
Buglossoides arvensis (L.) I. M. Johnst. |
|
He |
ES(EH) |
Huynhia pulchera (Willds ex Roem. & Schult.) Greuter& Burdet |
|
He |
ES(Hyr) |
Myosotis anomala Riedl |
|
He |
ES(EH) |
Myosotis lithospermifolia (Willd.) Hornem. |
|
He |
IT |
Myosotis olympica Boiss. |
|
Th |
ES-IT |
Myosotis sarsiflora Mikan |
|
He |
ES-IT |
Myosotis sylvatica Hoffm. |
|
Th |
ES(EH) |
Nonea flavescens Fisch. & C. A. Mey. |
|
Th |
ES |
Nonea lutea (Desr.) DC. |
|
Th |
IT |
Rochelia persica Bunge ex Boiss. |
|
He |
ES(EH) |
Symphytum asperum Lepech. |
|
|
|
Campanulaceae |
|
He |
ES-IT |
Asyneuma rigidum (Willd.)Grossh. |
|
He |
ES |
Campanula glomerata L. |
|
He |
ES(Hyr) |
Campanula saxifraga M.Bieb.subsp.aucheri (A.DC.) Ogan. |
|
He |
ES-IT |
Campanula stevenii M.Bieb. |
|
|
|
Caryophyllaceae |
|
He |
ES(Hyr)-IT-M |
Arenaria rotundifolia M.Bieb. |
|
Th |
PL |
Arenaria serpyllifolia L. |
|
Th |
ES-IT-M |
Arenaria serpyllifolia L. subsp. leptoclados (Rchb.) Nyman |
|
Th |
PL |
Cerastium glutinosum Nutt. |
|
He |
IT |
Dianthus orientalis Adams |
|
Th |
PL |
Herniaria hirsuta L. |
|
He |
ES(EH)-IT |
Minuartia recurva (All.) Schinz. & Thell. |
|
He |
ES-M |
Petrorhagia saxifraga (L.) Link |
|
Th |
IT-M-SS |
Polycarpon tetraphyllum (L.) L. |
|
He |
ES-IT |
Sagina saginoides (L.) H.Karst. |
|
He |
ES(EH)-IT-M |
Scleranthus orientalis Rössler |
|
He |
ES-IT-M |
Silene latifolia Poir. subsp. alba (Mill.) Greuter & Buredt |
|
He |
IT |
Silene odontopetala Fenzl |
|
He |
ES(Hyr) |
Silene schafta J.G.Gmel. ex Hohen. |
|
He |
IT |
Silene spergulifolia (Willd.) M.Bieb. |
|
He |
IT |
Silene tenella A.Huet ex Schenk |
|
He |
|
Silene sp. |
|
Th |
Cosm |
Stellaria media (L.) Vill. |
|
|
|
Chenopodiaceae |
|
Th |
PL |
Chenopodium botrys L. |
|
Th |
PL |
Chenopodium foliosum Asch. |
|
|
|
Cistaceae |
|
Cha |
ES-M |
Helianthemum nummularium (L.) Mill. |
|
|
|
Compositae |
|
He |
ES-IT |
Achillea millefolium L. |
|
He |
ES-IT-M |
Arctium lappa L. |
|
He |
ES-IT-M |
Artemisia chamaemelifolia Vill. |
|
He |
IT |
Artemisia splendens Willd. |
|
GR |
ES-IT |
Aster alpinus L. |
|
He |
ES(EH) |
Carduus seminudus M.Bieb. ex M.Bieb. |
|
Th |
IT |
Carthamus lanatus L. |
|
He |
ES-M |
Chondrilla juncea L. |
|
He |
IT |
Cirsium echinus (M.Bieb.) Hand.-Mazz. |
|
He |
ES(EH) |
Cirsium obvallatum (M.Bieb.) M. Bieb. |
|
He |
ES(EH) |
Cirsium osseticum (Adams) Petr. |
|
He |
PL |
Cirsium vulgare (Savi) Ten. |
|
He |
ES |
Cota triumfetti (L.) J.Gay. |
|
He |
ES(Hyr) |
Cousinia pterocaulos (C.A.Mey.) Rech.f. |
|
Th |
IT-M |
Crepis sancta (L.) Bornm. |
|
He |
ES(Hyr) |
Echinops koelzii Rech.f. |
|
He |
ES(EH) |
Erigeron caucasicus Steven |
|
He |
ES |
Gnaphalium supinum L. |
|
He |
IT |
Helichrysum pallasii (Spreng.) Ledeb. |
|
He |
ES-IT |
Hieracium bauhinii Schwägr. ex Schrank |
|
He |
ES-IT |
Hieracium hoppeanum Wallr. ex Nyman |
|
He |
ES(EH) |
Hieracium longiscapum Boiss. |
|
He |
ES-IT |
Hieracium x ruprechtii Boiss. |
|
He |
IT |
Jurinea moschus Borbov |
|
He |
ES(EH)-IT |
Leontodon asperrimus (Willd.) Endl. |
|
He |
ES-IT |
Pilosella procera (Fr.) F.W.Schultz & Sch.Bip. |
|
G |
ES-IT |
Podospermum meyeri K.Koch. |
|
GR |
ES(Hyr)-IT |
Psephellus zuvandicus Sosn. |
|
G |
ES-IT-M |
Scorzonera laciniata Jacq. |
|
Th |
ES-IT |
Senecio leucanthemifolius Poir.subsp. vernalis (Waldst. & Kit.) Greuter |
|
He |
ES(EH) |
Senecio othannae M.Bieb. |
|
He |
ES(EH) |
Tanacetum coccineum (Willd.) Grierson |
|
He |
Cosm |
Tanacetum parthenium (L.) Sch.Bip. |
|
He |
ES-IT |
Taraxacum bessarabicum (Hornem.) Hand.-Mazz. |
|
G |
IT-M |
Tragopogon vaginatus Ownbey & Rech.f. |
|
He |
ES-IT |
Tripleurospermum parviflorum (Willd.) Pobed. |
|
GT |
ES-IT-M |
Tussilago farfara L. |
|
|
|
Convolvulaceae |
|
GR |
PL |
Calystegia sepium (L.)R.Br. |
|
He |
ES(EH)-M |
Convolvulus cantabrica L. |
|
|
|
Crassulaceae |
|
He |
IT |
Rosularia sempervivum (M. Bieb.) A. Berger |
|
He |
ES(EH) |
Sedum lenkoranicum Grossh. |
|
Th |
ES(EH)-IT-M |
Sedum pallidum M.Bieb. |
|
|
|
Cruciferae |
|
He |
ES-IT-M |
Alliaria petiolata (M.Bieb.) Cavara & Grande |
|
Th |
ES-M |
Alyssum alyssoides (L.) L. |
|
Th |
IT |
Alyssum desertorum Stapf |
|
Th |
IT |
Alyssum stapfii Vierh. |
|
Th |
Cosm |
Arabidopsis thaliana (L.) Heynh. |
|
He |
ES-IT-M |
Turritis glabra L. |
|
Th |
IT |
Arabis nova Vill. |
|
He |
IT-M |
Barbarea plantaginea DC. |
|
Th |
Cosm |
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. |
|
Th |
SCOSM |
Cardamine hirsuta L. |
|
He |
ES-IT |
Cardamine uliginosa M.Bieb. |
|
Th |
PL |
Descurainia sophia (L.) Webb ex Prantl |
|
He |
ES(EH) |
Draba bruniifolia Steven |
|
Th |
PL |
Draba nemorosa L. |
|
Th |
ES(EH) |
Draba siliquosa M.Bieb. |
|
Th |
ES-IT-M |
Erophila verna (L.) DC. |
|
He |
Cosm |
Lepidium draba L. |
|
Th |
ES(EH) |
Microthlaspi umbellatum F.K. Mey. |
|
He |
PL |
Nasturtium officinale R.Br. |
|
Th |
PL |
Thlaspi arvense L. |
|
Th |
ES(Hyr) |
Thlaspi hastulatum Steven |
|
|
|
Dipsacaceae |
|
He |
ES(Hyr) |
Scabiosa hyrcanica Steven |
|
GT |
ES(EH) |
Corydalis angustifolia (M.Bieb.) DC. |
|
GT |
ES(EH) |
Corydalis marschalliana (Willd.) Pers. |
|
GT |
ES(Hyr) |
Corydalis persica Cham. & Schltdl. var. hyrcana (Wendelbo) Parsa |
|
|
|
Gentianaceae |
|
Th |
IT |
Gentiana aquatica L. |
|
He |
Es(EH)-IT |
Gentiana septemfida Pall. |
|
|
|
Geraniaceae |
|
Th |
PL |
Erodium cicutarium (L.) L'Her. |
|
Th |
ES-M |
Geranium columbinum L. |
|
He |
ES(Hyr) |
Geranium ibericum Cav. |
|
Th |
IT-SS |
Geranium molle L. |
|
He |
ES-M |
Geranium pyrenaicum Burm.f. |
|
Th |
Cosm |
Geranium robertianum L. |
|
Th |
ES-IT-M |
Geranium rotundifolium L. |
|
He |
|
Geranium sp. |
|
|
|
Hypericaceae |
|
He |
ES-IT |
Hypericum hirsutum L. |
|
He |
ES-M |
Hypericum linarioides Bosse |
|
He |
Cosm |
Hypericum perforatum L. |
|
|
|
Labiatae |
|
He |
ES(EH) |
Hyssopus officinalis L. |
|
GR |
PL |
Lamium album L. |
|
GR |
PL |
Lamium album L.subsp.crinitum (Montbret & Aucher ex Benth.) Mennema |
|
Th |
Scosm |
Lamium amplexicaule L. var. bornmuelleri Mennema |
|
He |
ES-IT |
Leonurus cardiac L. |
|
Ch |
IT |
Marrubium astracanicum Jacq. |
|
He |
ES |
Mentha aquatica L. |
|
He |
PL |
Mentha longifolia (L.) L. |
|
He |
ES(Hyr)-IT |
Nepeta racemosa Lam.subsp. haussknechtii (Bornm.) A.L.Budantsev |
|
He |
PL |
Prunella vulgaris L. |
|
He |
ES-IT |
Salvia verticillata L. |
|
He |
ES(Hyr) |
Satureja intermedia C.A.Mey. |
|
He |
ES(EH) |
Stachys byzantina K. Koch |
|
He |
ES(EH) |
Stachys macrostachys (Wender.) Briq. |
|
He |
ES(EH) |
Stachys persica S.G.Gmel. ex C.A.Mey. |
|
Ch |
IT-M |
Teucrium chamaedrys L. subsp. sinuatum (Celak) Rech.f. |
|
He |
ES(EH) |
Teucrium hircanicum L. |
|
He |
IT |
Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen. |
|
GR |
ES(EH) |
Thymus praecox Opiz. subsp. grossheimii (Ronniger) Jalas |
|
|
|
Leguminosae |
|
He |
ES-M |
Anthyllis boisseri Sagorski |
|
Ch |
ES(EH)-IT |
Astracantha aurea (Willd.) Podlech. |
|
He |
IT |
Astragalus barnassari Grossh. |
|
He |
IT |
Astragalus fragrans willd. |
|
He |
ES |
Astragalus glycyphyllos L. |
|
He |
IT |
Astragalus lilacinus Boiss. |
|
He |
IT |
Astragalus xiphidiopsis Bornm. |
|
He |
ES-M |
Lathyrus digitatus (M.Bieb.) Fiori |
|
GR |
ES-M |
Lathyrus laxiflorus (Desf.) Kuntze |
|
GR |
ES-IT-M |
Lathyrus pratensis L. |
|
He |
Cosm |
Medicago lupulina L. |
|
Th |
IT-M |
Medicago polymorpha L. |
|
Th |
IT |
Medicago sativa L. |
|
He |
ES(EH) |
Onobrychis bungei Boiss. |
|
Ch |
PL |
Onobrychis cornuta (L.) Desv. |
|
He |
ES(Hyr) |
Oxytropis guilanica Maassoumi & Moradi |
|
He |
ES-IT-M |
Securigera varia (L.) Lassen |
|
Th |
ES |
Trifolium arvens L. |
|
Th |
ES-IT-M |
Trifolium campestre Schreb. |
|
He |
ES(EH) |
Trifolium canescens Willd. |
|
He |
ES |
Trifolium ochroleucon Huds. |
|
He |
ES-IT-M |
Trifolium pratense L. |
|
He |
PL |
Trifolium repense L. |
|
Th |
ES-M |
Trifolium scabrum L. |
|
Th |
ES-IT-M |
Vicia sativa L. |
|
Th |
ES-IT-M |
Vicia tetrasperma (L.) Schreb. |
|
|
|
Lythraceae |
|
He |
PL |
Lythrum salicaria L. |
|
|
|
Onagraceae |
|
He |
ES-M |
Epilobium montanum L. |
|
He |
ES-IT |
Epilobium roseum (Schreb.) Schreb. |
|
|
|
Orobanchaceae |
|
G |
|
Orobanche sp. |
|
|
|
Paeoniaceae |
|
G |
ES(EH) |
Paeonia daurica Andrewssubsp.wittmanniana (Hartwiss ex Lindl.) D.Y.Hong |
|
|
|
Papaveraceae |
|
He |
ES(EH)-IT |
Papaver bracteatum Lindl. |
|
Th |
IT-M |
Papaver dubium L. |
|
Th |
IT |
Papaver fugax Poir. |
|
He |
ES(EH) |
Papaver orientale L. |
|
|
|
Plantaginaceae |
|
He |
ES |
Plantago atrata Hoppe |
|
He |
ES-IT-M |
Plantago lanceolata L. |
|
He |
Cosm |
Plantago major L. |
|
|
|
Polygalaceae |
|
He |
ES(EH)-IT-M |
Polygala anatolica Boiss. & Heldr. |
|
|
|
Polygonaceae |
|
Th |
Cosm |
Polygonum aviculare L. |
|
He |
IT |
Polygonum cognatum Meisn. |
|
He |
PL |
Polygonum persicaria L. |
|
GR |
PL |
Rumex acetosa L. |
|
He |
ES-M |
Rumex acetosella L. |
|
He |
IT-M |
Rumex scutatus L. |
|
GT |
IT-M |
Rumex tuberosus L. |
|
|
|
Primulaceae |
|
Th |
Cosm |
Anagalis arvensis L. |
|
Th |
ES |
Androsace elongata L. |
|
Th |
ES-IT-M |
Androsace maxima L. |
|
He |
ES-IT |
Primula auriculata Lam. |
|
He |
ES(Hyr) |
Primula heterochroma Stapf |
|
He |
ES-M |
Primula macrocalyx Bunge |
|
|
|
Ranunculaceae |
|
GT |
ES(Hyr) |
Anemone caucasica Willd.ex Rupr. |
|
He |
ES(EH) |
Caltha palustris L. |
|
G |
IT |
Ficaria fascicularis K. Koch |
|
He |
ES(EH) |
Pulsatilla albana (Steve) Bercht. & J.Presl |
|
GR |
ES-M |
Ranunculus brutius Ten. |
|
G |
ES(EH) |
Ranunculus buhsei Boiss. |
|
GR |
ES-M |
Ranunculus caucasicus M. Bieb. |
|
Th |
ES-IT |
Ranunculus oxyspermus Willd. |
|
He |
PL |
Ranunculus repens L. |
|
He |
PL |
Thalictrum foetidum L. |
|
|
|
Rosaceae |
|
He |
PL |
Agrimonia eupatoria L. |
|
He |
ES(EH) |
Alchemilla caucasica Buser |
|
He |
ES(EH) |
Alchemilla citrina S.E.Fr”hner |
|
He |
ES(EH) |
Alchemilla compactilis Juz. |
|
He |
ES(Hyr) |
Alchemilla farinosa S.E.Fr”hner |
|
He |
ES(Hyr) |
Alchemilla fluminea S.E.Fr”hner |
|
GR |
ES(Hyr) |
Alchemilla gigantodus S.E.Fr”hner |
|
He |
ES(EH) |
Alchemilla hessii Rothm. |
|
GR |
ES(Hyr) |
Alchemilla hyrcana (Buser) Juz. |
|
He |
IT |
Alchemilla kurdica Rothm. |
|
He |
ES(EH) |
Alchemilla pectiniloba S.E.Fr”hner |
|
He |
ES(EH) |
Alchemilla plicatissima S.E.Fr”hner |
|
He |
ES(Hyr) |
Alchemilla sedelmeyeriana Juz. |
|
GR |
ES(EH) |
Alchemilla sericata Rchb. ex Buser |
|
He |
ES |
Alchemilla valdehirsuta Buser |
|
He |
ES-IT-M |
Geum urbanum L. |
|
He |
ES(EH)-IT |
Potentilla adscharica Sommier & Levier |
|
He |
IT |
Potentilla argyroloma Boiss. & Hohen. |
|
He |
ES(EH) |
Potentilla bungei Boiss. |
|
He |
ES-IT |
Potentilla gelida Th.Wolf |
|
He |
ES(EH)-IT |
Potentilla meyeri Boiss. |
|
He |
ES-M |
Potentilla micrantha Ramond ex DC. |
|
He |
ES-IT |
Potentilla petraea Willd.ex schltdl. |
|
He |
ES-IT-M |
Sanguisorba minor Scop. |
|
He |
ES(EH) |
Sibbaldia bifurca (L.) Kurtto & T.Eriskss |
|
He |
ES-IT |
Sibbaldia parviflora Willd. |
|
|
|
Rubiaceae |
|
He |
ES(EH) |
Asperula prostrata (Adams) K.Koch |
|
He |
ES(Hyr) |
Crucianella gilanica Trin. |
|
He |
ES-M |
Cruciata laevipes Opiz |
|
He |
ES(Hyr) |
Galium capsicum Steven |
|
He |
ES(Hyr) |
Galium diploprion Boiss. & Hohen. |
|
Th |
ES-IT-M |
Galium ghilanicum Stapf |
|
GR |
PL |
Galium verum L. |
|
GR |
ES(Hyr) |
Phuopsis stylosa (Trin.) Hook.f. ex B.D.Jacks. |
|
|
|
Santalaceae |
|
GR |
IT |
Thesium kotschyanum Boiss. |
|
|
|
Saxifragaceae |
|
He |
ES |
Saxifraga paniculata Mill. |
|
Th |
IT |
Saxifraga tridactylites L. |
|
|
|
Scrophulariaceae |
|
He |
ES(EH) |
Digitalis nervosa Steud. & Hochst.ex Benth. |
|
Th |
IT-M |
Euphrasia pectinata Ten. |
|
Th |
IT |
Euphrasia sevanensis Juz. |
|
He |
ES-M |
Linaria dalmatica (L.) Mill. |
|
He |
ES(EH)-IT |
Pedicularis sibthorpii Boiss. |
|
Th |
ES-IT |
Rhynchocorys elephas Griseb. |
|
He |
IT |
Scrophularia amplexicaulis Benth. |
|
Ch |
ES-IT |
Scrophularia variegata Rchb. ex Nyman |
|
He |
ES(EH)-IT |
Scrophularia vernalis L. |
|
He |
ES-IT |
Verbascum punalense Boiss., Buhse & Grossh. |
|
He |
IT-M |
Verbascum speciosum Schrad. |
|
He |
PL |
Verbascum thapsus L. |
|
He |
IT |
Veronica anagalis-aquatica L. subsp. oxycarpa (Boiss.)Elenevsky |
|
Th |
IT |
Veronica argute-serrata Regel & Schmalh. |
|
Th |
PL |
Veronica arvensis L. |
|
Th |
IT |
Veronica campylopoda Boiss. |
|
Th |
ES |
Veronica ceratocarpa C.A.Mey. |
|
Th |
IT |
Veronica gaubae Bornm. |
|
He |
ES |
Veronica gentianoides Vahl |
|
He |
ES-IT |
Veronica multifida L. |
|
He |
ES(EH)-IT-M |
Veronica orientalis Mill. |
|
Th |
Scosm |
Veronica persica Poir. |
|
Th |
Cosm |
Veronica polita Fr. |
|
He |
PL |
Veronica serpyllifolia L. |
|
|
|
Solanaceae |
|
Th |
Cosm |
Hyoscyamus niger L. |
|
|
|
Umbelliferae |
|
He |
ES-IT-M |
Anthriscus nemorosa (M. Bieb.)Spreng. |
|
He |
ES |
Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm. |
|
He |
ES(Hyr) |
Cervaria cervariifolia (C.A.Mey.) Pimenov |
|
He |
ES(EH) |
Eleutherospermum cicutarium (M. Bieb.) Boiss. |
|
He |
IT |
Ferula ovina (Boiss.) Boiss. |
|
He |
IT |
Heracleum pastinacifolium K.Koch |
|
He |
ES(Hyr)-IT |
Heracleum persicum Desf.ex Fisch., C.A.Mey. & Ave- Lall. |
|
He |
IT |
Pimpinella rhodantha Boiss. |
|
He |
ES(EH)-IT-M |
Pimpinella tragium Vill. |
|
He |
ES(EH) |
Seseli transcaucasicum Pimenov & Sdobnina |
|
|
|
Urticaceae |
|
He |
SCOSM |
Urtica dioica L. |
|
|
|
Valerianaceae |
|
Th |
ES-IT |
Valerianella uncinata (M.Bieb.) Dufr. |
|
|
|
Verbenaceae |
|
He |
Cosm |
Verbena officinalis L. |
|
|
|
Violaceae |
|
GR |
ES-M |
Viola alba Besser |
|
He |
ES(EH) |
Viola caspia (Rupr.) Freyn |
|
GR |
ES-IT-M |
Viola rupestris F.W.Schmidt |
|
GR |
ES |
Viola somchetica K.Koch |
بحث
همانند مناطق همجوار شامل ارسباران، لیسار و سبلان(جدول1) دو تیره گرامینه و کمپوزیته دارای بیشترین گونه در منطقه مورد مطالعه بودند. Alchemillaبا 14 گونه بزرگترین جنس گیاهی منطقه میباشد. تقریبا تمامی گونههای جنس مذکور متعلق به ناحیه رویشی اروپا-سیبری بوده(جدول2) و با مراجعه به جدول1 مشخص میشود که در رودسر نیز از بزرگترین جنسهای این منطقه است. بنابراین لومیر و رودسر از این نظر دارای تشابه بوده و در بین مناطق دیگر به رویش اروپا- سیبری نزدیکترند.
شرایط اقلیمی حاکم در یک منطقه در ارتباط با طیف شکل زیستی آن منطقه میباشد. همواره اشکال زیستی، در تجزیه و تحلیلهای فلوریستیک پوشش گیاهی، بصورت معیاری برای توصیف آن مورد استفاده قرار میگیرد(13).درصد نسبتا بالای ژئوفیت بیانگر معتدل بودن اقلیم منطقه است. چون ژئوفیتها به زیستگاههای معتدل در مقایسه با زیستگاههای خشک سازگارترند(28). کامفیتها که در مناطق خشک و سرد غلبه دارند، در این منطقه از رویش ناچیزی(4/1 درصد) برخوردارند. کامفیتها در مناطق تالابی سبلان با وجود دارا بودن اقلیم خشکتر بعلت شرایط بستر رویش (غرقابی و سطح ایستایی بالای آب) دارای درصد مشابهی (2 درصد) هستند. در حالیکه در منطقه همجوار یعنی لیسار(جدول 2) که میزان رطوبت پایینتری را دریافت میکند به 12 درصد میرسد. با مقایسه درصد گونههای اندمیک لومیر(2/10 درصد) با مناطق همجوار در جدول 2 مشخص میشود که منطقه مورد مطالعه پس از لیسار (1/13 درصد) بیشترین درصد را دارد. علت بالاتر بودن درصد اندمیسم لیسار به لومیر را میتوان در دلایل زیر جستجو کرد:
اولا منطقه لیسار از لومیر مرتفعتر است و از طرفی فرض بر این است که با افزایش ارتفاع در صد اندمیسم افزایش مییابد(45). ثانیا همانطوریکه در بالا بحث شد فلور لیسار به ایران- تورانی نزدیکتر بوده در حالیکه فلور لومیر به اروپا- سیبری نزدیکتر است. بنابراین همانگونه که در صد اندمیسم ایران-تورانی در مقایسه با اروپا- سیبری بیشتر است(28)، لیسار نسبت به لومیر از درصد گونههای اندمیک بالاتری برخوردار است. ثالثا مراتع لیسار جزء مناطق حفاظت شده محسوب میشود(24).
براساس مشاهدات فیزیونومیک و شرایط اکولوژیکی منطقه مورد مطالعه، رویشگاههای اصلی زیر شناسایی و معرفی شده و در ادامه، گونههای نادر و جالب بخش مرتعی لومیر معرفی و مورد بحث واقع میشوند:
رویشگاههای مجاور مرز جنگلی: از قدیم در ایران مرزی بین جنگل و مرتع و زمینهای کشاورزی تقریبا وجود نداشته است قطع بیرویه درختان بمنظور استفاده از چوب آنها، چرای دام در جنگلها و حتی ایجاد دامداریهای بزرگ در دل جنگل، که بزرگترین و مهمترین آفت و سبب انهدام اکوسیستم جنگلی است و همچنین تبدیل جنگلها به چراگاهها یا زمینهای کشاورزی سبب شده است که سطح وسیعی از جنگلهای ایران بخصوص در غرب و شمال از میان برود(10). مرز فوقانی جنگل در منطقه مورد مطالعه در محدوده ارتفاعی 2200-1800متر و مربوط به جوامع راشستان میشود. گونههای قابل توجهی از اشکال رویشی ژئوفیت بهمراه همیکریپتوفیت بر روی خاکهای عمیق مرطوب غنی ازته بصورت لکههایی ظاهر میشوند که گونههای گل حسرت Colchicum speciosumو سرخس عقابیPteridium aqualinumاز گیاهان غالب این رویشگاه محسوب میشوند و باتوجه به فنولوژی آنها، در ابتدای فصل بهار توسط گل حسرت پوشیده شده، سپس توسط سرخس عقابی جایگزین میشوند. سایر گونههای با فراوانی بالای رویشگاه مذکور عبارتنداز:
Heracleum persicum, Galanthus nivalis, Scilla siberica subsp. caucasica, Anemone caucasica, Senecio othannae, Paeonia daurica subsp. wittmanniana, Alchemilla hyrcana, Silene latifolia subsp. alba, Milium vernale, Ranunculus brutius
رویشگاههای صخرهای: طبق مطالعات صورت گرفته در بخش شرقی جنگلهای هیرکانی(13)، مناطق با برون زدگی سنگی در مقایسه با اطراف خود دارای تنوع گونهای بالایی میباشند. این تنوع بالا عمدتا بعلت وجود خردزیستگاهها و خرداقلیمها میباشد که بر روی گیاهان مختلف از طریق نیازهای بستر رویش، اقلیمی و فصلی مختلف تاثیر میگذارند. از گونههای شاخص و غالب این زیستگاهها به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
Astracantha aurea, Alchemilla sericata, Alchemilla citrina, Potentilla bungei, Pulsatilla albana, Thymus caucasicus, Centaurea zuvandica, Trifolium repens, Minaurtia recurva, Bromus tomentellus, Asperula prostrata, Saxifraga paniculata, Silene odontopetala, Silene schafta, Thalictrum foetidum, Artemisia splendens, Sedum lenkoranicum, Cystopteris fragilis, Campanula saxifraga subsp. aucheri, Phleum phleoides, Rosularia sempervivum, Cystopteris fragilis, Festuca rechingeri, Festuca varia, Veronica gaubae
چمنزارهای مرطوب و زمینهای حاشیه نهرها: ترکیب فلورستیک این رویشگاه از مراتع اطراف متفاوت است و عمدتا از گیاهان رطوبت پسند و پای در آب تشکیل شده که جزء رویشهای تالابی و وابسته به آن محسوب میشوند و بصورت دائمی یا موقتی حاصل از ذوب برف میباشند. این نوع رویشگاهها باوجود اینکه سطح بسیار کوچکی از مناطق نیمه آلپی را تشکیل میدهد لیکن نقش حیاتی را در حفظ تنوع زیستی این مناطق بازی میکنند (41). در سالهای اخیر برخی رویشهای تالابی کوهستانی در سطح کشور مورد شناسایی و بررسی قرار گرفتهاند(43و30و6).گونههای شاخص و با فراوانی بالا در منطقه، مشابه رویشهای تالابی سایر مناطق کوهستانی البرز(43و30و6) عبارتند از:
Arenaria serpyllifolia, Sagina saginoides, Barbarea plantaginea, Cardamine uliginosa, Carex melanostachya, Eleocharis palustris, Equisetum arvense, Gentiana aquatica, Colchicum szovitsii, Juncus persicus subsp.libanoticus, Puschkinia scilloides, Veronica anagalis-aquatica subsp.oxycarpa, Veronica serpyllifolia, Persicaria bistorta, Veronica gentianoides, Epilobium montanum
رویشگاههای علفزار خالص: در منطقه مورد مطالعه که در شیبهای مرطوب رو به دریا واقع شده است، رویش گیاهان بالشتکی خاردار بخاطر شرایط رطوبتی بالا از یک سو و نیز برتری رقابتی گیاهانی مانند گرامینهها در مقایسه با آنها، بسیار ناچیز بوده و محدود به رویشگاههای صخرهای میشوند و شامل Astracantha aurea در سطح وسیع تر و Onobrychis cornuta با فراوانی کم میباشد. مشابه چنین رویشی در شیبهای شمالی مراتع پارک ملی گلستان توسط Akhani(12) نیز ذکر گردیده است. در حالیکه در شیبهای جنوبی البرز این نوع گونهها از گیاهان غالب آن مناطق محسوب میشوند.
چمنزارهای لومیر دارای پوشش گیاهی تقریبا یکنواخت بوده و سطح وسیعی از مراتع لومیر را در بر میگیرند. در این رویشگاهها، جگنها و گرامینههای همیکریپتوفیت (Graminoides) و Alchemilla بهمراه برخی گونههای پهنبرگ، گیاهان غالب و شاخص بوده که به گونههای زیر میتوان اشاره کرد:
Alchemilla sericata, Alchemilla kurdica, Alchemilla valdehirsuta, Alchemilla sedemeyeriana, Sibbaldia parviflora, Carex humilis, Carex depressa subsp.transsilvanica, Carex caryophyllea, Anthoxanthum odoratum, Agrostis gigantea, Bromus variegatus, Helictotrichon pubescens, Koeleria pyramidata, Poa alpina, Poa longifolia, Poa trivialis, Poa pratensis, Taraxacum bessarabicum, Tanacetum coccineum, Hieracium hoppeanum, Myosotis lithospermifolia, Viola rupestris, Potentilla gelida, Ranunculus buhsei, Plantago atrata, Veronica gentianoides, Veronica ceratocarpa, Trifolium repens, Trifolium pretense, Cerastium glutinosum, Ornithogalum sintenisii, Muscari neglectum
رویشگاههای تخریب یافته شامل چراگاههای با شیب تند و اطراف روستاها و آبادیها: در این مناطق چرای بیرویه دام و فعالیتهای کشاورزی باعث فرسایش خاک و از دست رفتن تنوع زیستی شده است. لکههای رویشی رو به گسترش گیاه سمیColchicum speciosum (9) و غلبه کمپوزیتههای خاردارCirsium echinus, Cirsium obvallatum, Cousinia pterocaulos, Carduus seminudusدر بعضی از نقاط مشاهده میگردد. تروفیتها دارای سهم بالای طیف زیستی در مناطق بیابانی هستند(13). فراوان بودن تروفیتها در این نوع از رویشگاههای منطقه مورد مطالعه میتواند نشانگر تخریب و چرای بیش از حد در آن باشد. گونههای تروفیت با فراوانی بالا عبارتند از:
Buglossoides arvensis, Nonea lutea, Scleranthus orientalis, Alyssum desertorum, Bromus tectorum, Bromus scoparius, Hordeum murinum subsp. glaucum
گونههای نادر و جالب مرتع لومیر: طی مطالعات فلوریستیک منطقه، گونه جدید Oxytropis guilanicaدر محدوده ارتفاعی 2300 متر در گردنه الماس و 2750 متر در قله تیرب در بسترهای رویشی با خاک کم عمق و برونزدگی سنگی و رکورد جدید Androsace elongataدر شرایط رویشی مشابه ارتفاع 2100 متر در مرتع کرمان جمعآوری و معرفی گردیدند(39). مرزه تالشی Satureja intermedia گونه اندمیک مناطق صخرهای مرتفع کوههای تالش محسوب میشود. گیاه نادر سوسن چلچراغ Lilium ledebouriiاندمیک شمال کشور و لنکران جمهوری آذربایجان است. در ایران، جمعیتهای کوچکی از سوسن چلچراغ در داماش رودبار گیلان، کجور و کلاردشت مازندران و نیز اردبیل گزارش شده است(47و8)، همچنین پایههای محدودی از آن در مسیر اسالم به خلخال و در حاشیه مرز جنگلی راش رویش دارد که متاسفانه بعلت ورود دام و چرای شدید منطقه در معرض نابودی است. Pimpinella rhodanthaکهبعد از گذشت حدود 30 سال از آخرین گزارش تاکنون جمعآوری آن صورت نگرفته بود(2)، از دو نقطه یعنی گردنه الماس (2300 متر) و اسب وونی(1800 متر) در مسیر اسالم به خلخال جمعآوری و گزارش میگردند. پس از 50 سال از زمان آخرین جمع آوریLuzula spicata در ایران و از کوه سبلان، اخیرا این گونه توسط شریفی از شیبهای شرقی و شمالی سبلان در سال 2012 و توسط Torabianو Amini در خوی از آذربایجان غربی در سال 2013 جمعآوری و گزارش گردید(48). در مطالعه حاضر این گیاه از نقاط مختلف در محدوده ارتفاعی 2700-2000 متر جمعآوری و معرفی گردید. بدین ترتیب رویشگاه جدید در البرز غربی و محدوده منطقه مطالعاتی به رویشگاه قبلی آن در شمال غرب ایران اضافه میشود.
Viola somchetica از عناصر اروپا - سیبری در فلو ایرانیکا(47) در ایران فقط از اسالم تالش گزارش گردیده است. این گیاه از منطقه صخرهای زته مسیر اسالم به خلخال جمعآوری شد. Draba bruniifoliaعنصر اکسینو- هیرکانی است که در کشور از کوههای سبلان و سهند گزارش شده(47)، در تحقیق حاضر از مناطق صخرهای الماس(2300 متر) و کوه تیرب(2700 متر) جمعآوری شد. گونه Aster alpinusکه در فلور ایرانیکا(47) در کشور تنها از استان گیلان گزارش شده، نیز در ارتفاع 2300 متر منطقه جمعآوری شد.
نتیجهگیری
در نهایت همانطوریکه در مطالب بحث توضیح داه شده، مراتع لومیر از تنوع زیستی بالایی برخوردار بوده و برخی از گونههای نادر و انحصاری کشور تنها در این منطقه و مناطق همجوار رویش دارند. گسترش جادهها، چرای بیرویه دام، تغییر کاربری اراضی و حضور گردشگران در منطقه و درنتیجه لگدکوبی رویشها، دفع زباله ها و ایجاد آلودگیهای محیطزیستی از عوامل تهدیدکننده پوشش گیاهی آن است. بنابراین شرایط حاکم بر منطقه و فشارهای محیط زیستی آن توجه ویژه را میطلبد تا با اجرای برنامههای مدیریتی فوری و همچنین درازمدت جهت حفاظت از تنوع زیستی منطقه اقدامات ضروری صورت پذیرد.
سپاسگزاری
مقاله حاضر مربوط به بخشی از پایان نامه دکتری دانشگاه اصفهان است.
نگارندگان از همکاری صمیمانه آقای دکتر امینی راد از بخش گیاهشناسی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی در شناسایی نمونههای Carex، آقای دکتر سعیدی و خانم دکتر بیگم فقیر از دانشگاه گیلان در شناسایی نمونه های Veronica و Alchemilla و آقای دکتر حسینی از دانشگاه شهر کرد در شناسایی نمونههای Festuca کمال تشکر و قدردانی را دارند.
(علمی)', './data/plant/coversheet/681496473687.jpg'))
دوره 30، شماره 3
آذر 1396صفحه 656-673
- تاریخ دریافت: 02 شهریور 1394
- تاریخ بازنگری: 19 دی 1394
- تاریخ پذیرش: 23 فروردین 1395