نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه شهید بهشتی
2 رییس دانشکده علوم زیستی دانشگاه شهید بهشتی
3 دانشکده علوم زیستی
چکیده
جلبک Hypnea یک جلبک قرمز است که به دلیل تولید کاراژینان در بسیاری از کشورها کشت می شود. گونه های مختلف این جنس در مناطق زیر جزر و مدی آبهای گرم حضور دارند و این جنس شامل حدود 53 گونه در سراسر جهان است که در ایران حدود 9 گونه از این جلبک گزارش شده است. در ایران گونه های مختلف این جنس روی صخره ها، سنگ ها، صدف ها یا به صورت اپی فیت با سایر جلبک ها رشد می کنند. مطالعه حاضر به بررسی ریخت شناسی، تشریح و تنوع ریختی این جلبک پرداخته است. این مطالعه 19 جمعیت از 7 گونه این جنس را بررسی کرده است. ریخت شناسی، تشریح و تنوع ریختی این جلبک ها با استفاده از 18 صفت کیفی و کمی مختلف بررسی شد. آزمون تجزیه به مولفه های اصلی (رسته بندی) برای تمام جمعیت های مورد بررسی انجام شد. نتایج نشان داد که صفاتی از قبیل اندازه و روش پیشروی انشعابات خزنده روی زیستگاه جزء صفات مهم و جدا کننده گونه ها می باشند. بر اساس صفات افتراقی یک کلید شناسایی برای گونه های مختلف جمع آوری شده، پیشنهاد شد. این مطالعه برای اولین بار در ایران انجام شده است.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Morpholoy, anatomy and morphological diversity of Hypnea genus in the Persian Gulf
نویسنده [English]
چکیده [English]
Hypnea is an red alga commercially cultivated in various parts of the world for the production of carrageenan. Different species of this genus are present in subtidal zone of worm water. The genus includes about 53 species worldwide that have been reported in approximately 9 species of algae from Iran. In Iran, species of this genus are growing on rocks, stones, shells or epiphytic on other algae. The present study considers assessment of morphology, anatomy and morphological diversity of this alga. In this study 19 populations of 7 species of this genus were investigated. Morphology, anatomy and morphological diversity of the algae were assessed using 18 different qualitative and quantitative characters. Principal component analysis (Ordination) was carried out for all populations. The results showed that the size and habit are important for separating of species. Due to diagnostic characters an identification key for collected different species was provided. This study carried on in Iran for the first time.
کلیدواژهها [English]
ریختشناسی، تشریح و تنوع ریختی جنس Hypnea در سواحل خلیج فارس
فاطمه سرگزی*، حسین ریاحی و مسعود شیدایی
تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زیستی، گروه سیستماتیک گیاهی
تاریخ دریافت: 8/4/93 تاریخ پذیرش: 15/9/93
چکیده
جلبک Hypnea یک جلبک قرمز است که بهدلیل تولید کاراژینان در بسیاری از کشورها کشت میشود. گونههای مختلف این جنس در مناطق زیر جزر و مدی آبهای گرم حضور دارند و این جنس شامل حدود 53 گونه در سراسر جهان است که در ایران حدود 9 گونه از این جلبک گزارش شده است. در ایران گونههای مختلف این جنس روی صخرهها، سنگها، صدفها یا به صورت اپیفیت با سایر جلبکها رشد میکنند. این مطالعه به بررسی ریختشناسی، تشریح و تنوع ریختی این جلبک پرداخته است. این مطالعه 19 جمعیت از 7 گونه این جنس را بررسی کرده است. ریختشناسی، تشریح و تنوع ریختی این جلبکها با استفاده از 18 صفت کمی و کیفی مختلف بررسی شد. آزمون تجزیه به مؤلفههای اصلی (رستهبندی) (Principal component analysis or PCA) برای تمام جمعیتهای مورد بررسی انجام شد. نتایج نشان داد که صفاتی از قبیل اندازه و روش پیشروی انشعابات خزنده روی زیستگاه جزء صفات مهم و جداکننده گونهها میباشند. بر اساس صفات افتراقی یک کلید شناسایی برای گونههای مختلف جمعآوری شده، پیشنهاد شد. این مطالعه برای اولین بار در ایران انجام شده است.
واژههای کلیدی: Hypnea، ریختشناسی، تشریح، تنوع ریختی، تجزیه به مؤلفههای اصلی
* نویسنده مسئول، تلفن: 09368540090 ، پست الکترونیکی: f_sargazi@sbu.ac.ir
مقدمه
گونه های جلبک قرمز Hypnea Lamouroux (1813) به دلیل دارا بودن کاراژینان از نظر اقتصادی بسیار مهم هستند و در نقاط مختلف دنیا که شرایط محیطی مهیا باشد، کشت می شود.
گونههای مختلف این جنس در مناطق زیر جذر و مدی آبهای گرم حضور دارند (6). این جنس شامل حدود 53 گونه در سراسر جهان است (6). در ایران حدود 9 گونه از این جلبک در اطلس جلبکهای دریایی سواحل خلیج فارس و دریای عمان گزارش شده است (7).
گونههای این جنس بر اساس روش پیشروی انشعابات خزنده روی زیستگاه به 3 بخش (Section) اسپینولیگره (Spinuligerae)، ویرگاته (virgatae) و پولویناته (pulvinatae) تقسیم میشوند (17). این جلبکها اغلب در بخش زیر جزر و مدی سواحل خلیج فارس و دریای عمان از اواخر پاییز تا اواخر بهار حضور دارند.
بررسی ریخت شناسی، تشریح و تنوع ریختی در مورد گونههای این جنس چندان گسترده نبوده است. در مورد ریختشناسی و تشریح گونههای این جنس مطالعاتی در خارج از کشور توسط محققان مختلف (1، 2، 9، 10، 11، 14 و 16) انجام شده است و در داخل کشور تا قبل از این مطالعه تحقیقی در مورد ریختشناسی، تشریح و تنوع ریختی این جنس انجام نشده است. در این پژوهش به بررسی ریخت شناسی، تشریح و تنوع ریختی در مورد گونههای این جنس پرداخته شده است.
مواد و روشها
جمعآوری و نگهداری: نمونههای مورد استفاده در این مطالعه (19 جمعیت از 7 گونه و از هر جمعیت 3 فرد) در فصول بهار و زمستان سالهای 1390 و 1391 از سواحل خلیج فارس جمعآوری شده است (جدول 1).
جدول 1- جمعیتهای مورد مطالعه و محل جمعآوری آنها
گونه |
مکان جمعآوری |
H. ecklonii |
قشم: شیبدراز |
H. pannosa |
قشم: شیبدراز؛ بندرلنگه: پارک دولت؛ کنگ |
H. cornuta |
قشم: شیبدراز، شهرداری؛ بندرلنگه: پارک دولت؛ کنگ |
H. boergesenii |
قشم: شیبدراز، پارک زیتون؛ شهرداری |
H. charoides |
قشم: شیبدراز، پارک زیتون؛ بندرلنگه: پارک دولت، نزدیک اسکله |
H. valentiae |
قشم: شیبدراز؛ کنگ |
H. musciformis |
قشم: شیبدراز؛ بندرعباس: پارک دولت |
نقشه مناطق جمعآوری نمونههای مورد مطالعه، در شکل 1 ارائه شده است. نمونههای مورد مطالعه از سواحل دریا جمعآوری و درون آب دریا به آزمایشگاه منتقل شد. در آزمایشگاه نمونهها تمیز و به فرمالین 4% برای انجام مطالعات بعدی منتقل شد.
مطالعات ریختشناسی: برای مطالعه ریختشناسی و اندازهگیری بخشهای ماکروسکوپی، ابتدا از استرئومیکروسکوپOlympus مدل SZH استفاده شد. برای مطالعات تشریحی و بررسی بخشهای میکروسکوپی، برشهای مختلف طولی و عرضی با دست انجام شد و با کاتن بلو 5% در آب- گلیسرول (25:75) رنگآمیزی شد و با درشتنماییهای مختلف با میکروسکوپ Olympus مدل BH2 مورد بررسی قرار گرفت (18 (. به منظور استخراج صفات ابتدا به بررسی گونهها در فلورها و مقالات مختلف (1، 4، 15 و 18) پرداخته شد. سپس تعدادی از صفات بر اساس مشاهدات شخصی انتخاب شدند، صفات بدون تنوع در گونهها کنار گذاشته شد و در نهایت 18 صفت کمی و کیفی انتخاب شد (جدول 2).
شکل 1- نقشه پراکنش و مکانهای جمعآوری جمعیتهای جلبک Hypnea
1- بندرعباس، پارک دولت؛ 2- قشم، شهرداری؛ 3- قشم، پارک زیتون؛ 4- قشم، شیبدراز؛ 5- کنگ؛ 6- بندر لنگه، پارک دولت؛ 7- بندر لنگه، نزدیک اسکله
جدول 2- صفات ریختشناسی و کدهای داده شده به صفات
ردیف |
صفت |
کدها |
1 |
رنگ |
1: قرمز متمایل به ارغوانی، 2: قرمز متمایل به سبز، 3: قرمز تیره |
2 |
اندازه |
1: بزرگتر از 50 سانتیمتر، 2: بین 50-3 سانتیمتر، 3: کوچکتر از 3 سانتیمتر |
3 |
بافت |
1: غضروفی، 2: غشایی |
4 |
روش پیشروی انشعابات خزنده روی زیستگاه |
1: متراکم، 2: پیچیده- متراکم، 3: شبه بالشتکی |
5 |
وضوح محور اصلی |
1: واضح، 2: ناواضح |
6 |
شکل محور اصلی |
1: گرد یا استوانهای، 2: پهن |
7 |
الگوی انشعاببندی |
1: متناوب- مارپیچی، 2: متناوب- دوتایی، 3: نامنظم |
8 |
فراوانی انشعابات جانبی |
1: انشعابات جانبی زیاد، 2: انشعابات جانبی کم |
9 |
انشعابات خاص |
1: انشعابات با رأس قلابیشکل، 2: انشعابات با زوائد ستارهایشکل، 3: هیچکدام |
10 |
زاویه انشعابات |
1: بزرگتر یا مساوی 90 درجه، 2: کوچکتر از 90 درجه |
11 |
سیستم پایهای |
1: بدون محلهای اتصال ثانویه، 2: با محلهای اتصال ثانویه |
12 |
سلولهای کوچک دور سلولهای محوری |
1: وجود این سلولها، 2: فقدان این سلولها |
13 |
ضخامتهای عدسکی شکل |
1: وجود این سلولها، 2: فقدان این سلولها |
14 |
اندازه سلولهای مدولاری |
1: سلولها هم اندازه، 2: سلولها با اندازه متفاوت |
15 |
تعداد لایههای پوست |
1: یک لایه، 2: بیشتر از یک لایه |
16 |
پهنای محور اصلی |
1: بزرگتر یا مساوی 1 میلیمتر در دیامتر، 2: کوچکتر از 1 میلیمتر در دیامتر |
17 |
پهنای انشعابات |
1: بزرگتر یا مساوی 500 میکرومتر در دیامتر، 2: کوچکتر از 500 میکرومتر در دیامتر |
18 |
محل قرار گرفتن تتراسپورانژ |
1: رأس انشعابات، 2: زاویه انشعابات و 3: قسمت میانی انشعابات |
این صفات به صورت دوحالته و چند حالته کدگذاری شد. به منظور مشخص کردن متنوعترین صفات و صفات جداکننده گونهها از روش تجزیه به مؤلفههای اصلی (Principal component analysis) استفاده شد. برای انجام این تجزیه و تحلیلها از نرمافزار PAST ver. 2.17 استفاده شد (8).
نتایج
استفاده از کلید شناسایی زیر با توجه به ارزش تفکیکی صفات مورد بررسی برای تاکسونهای این جنس در ایران پیشنهاد میشود.
کلید شناسایی گونهها
1- فروند راست شامل یک محور اصلی با انشعابات جانبی متراکم که پیچیده نشده است...........H. boergesenii
1- فروند شامل چند محور اصلی با انشعابات جانبی متراکم و پیچیده.................................................................2
2- فروند با انشعابات متراکم کمتر پیچیده شبه بالشتکی و با بافت غضروفی.......................... H. pannosa
2- فروند با انشعابات پیچیده متراکم دارای انشعابات ثانویه فراوان شبه سوزنی و با بافت غشایی.......................3
3- جلبک دارای انشعابات با ضمائم کوچک ستارهای شکل ..........................................................H. cornuta
3- جلبک فاقد انشعابات با ضمائم کوچک ستارهای شکل..................................................................................4
4- جلبک بزرگتر از 50 سانتی متر........................5
4- جلبک کوچکتر از 50 سانتیمتر.........................6
5- جلبک فاقد محور اصلی واضح و با انشعابات ثانوی فراوان با زاویه کم و بیش راست.........H. charoides
5- جلبک با محور اصلی واضح و انشعابات ثانوی کمتر با زاویه کمتر از 90 درجه......................H. valentiae
6- محور اصلی تقریبا 1 میلیمتر در دیامتر، راس خیلی از محورها و انشعابات به میزان زیادی انحنادار و قلابی شکل................................................H. musciformis
6- محور اصلی استوانه ای 200-450 میکرومتر در دیامتر، بعضی انشعابات با نوک سوزنی و بقیه انشعابات با نوک کمی ورم کرده قلابی شکل......................H. ecklonii
توصیف تشخیصی گونهها
الف) بخش Spinuligerae
H. cornuta
جلبکهای با رنگ قرمز متمایل به سبز که 20-5 سانتیمتر ارتفاع دارند و بهصورت تودههای کمی پیچیده- متراکم می باشند. بافت این جلبک نرم و غضروفی است که توسط محلهای اتصال اولیه و ثانویه به بستر میچسبد. محور اصلی ممکن است در آنها به وضوح قابل تشخیص باشد و یا نباشد. انشعابات جانبی فراوان و متراکم با الگوی متناوب-مارپیچی با زاویه کمتر از 90 درجه دارند که در پایه تعداد انشعابات کمتر میشود. انشعابات با زوائد ستارهای شکل کوچک دارای 5-3 شعاع میباشند. محور اصلی استوانهای یا تقریبا استوانهای است که در حدود 1 میلیمتر در دیامتر پهنا دارد. پهنای انشعابات حدودا 500 میکرومتر در دیامتر می باشد. در برش عرضی یک سلول محوری حدود 20 میکرومتر در دیامتر احاطه شده با 2-3 لایه سلولهای مدولاری بزرگتر بدون ضخامت عدسکی شکل و یک لایه پوست با سلولهای رنگدانه دار دیده میشود که با یک لایه روپوست حدودا 9 میکرومتری پوشیده میشود. معمولا با زوائد ستاره ای شکل تولید مثل میکنند و سیستوکارپ یا اسپرماتانژیایی در آنها مشاهده نمیشود (شکل 2).
شکل 2- H. cornuta
1 و 2: نمونه هرباریومی و فرمالینی جلبک؛ 3- تال به همراه زوائد ستارهایشکل (الف)؛ 4- زائده ستارهایشکل؛ 5 و 6: برش عرضی محور اصلی: ج) سلولهای پوست، د) سلول محوری و ه) سلولهای مدولاری
H. charoides-valentiae
جلبکهای با رنگ قرمز متمایل به سبز یا قرمز متمایل به ارغوانی تا قرمز تیره با بافت غشایی هستند که بالای 50 سانتیمتر ارتفاع دارند. به صورت تودههای پیچیده-متراکم با محلهای اتصال اولیه و ثانویه میباشند. انشعابات فراوان پوشیده از انشعابات ثانویه شبه سوزنی با الگوی انشعاببندی متناوب-مارپیچی دارند. محور اصلی ممکن است در آنها به وضوح قابل تشخیص باشد و یا نباشد. محور استوانهای یا تقریبا استوانهای است که در برش عرضی یک سلول محوری فاقد سلولهای کوچک احاطه کننده دیده می شود که ضخامتهای عدسکی شکل بهندرت حضور دارند. چندین لایه سلولهای مدولاری و یک لایه سلول پوست رنگدانه دار و یک عدد روپوست خارجی وجود دارد. تتراسپورانژیاها به صورت متورم در رأس یا وسط یا در زاویه اتصال انشعابات انتهایی قرار دارند که در برش عرضی لابهلای سلولهای پوست و مدولاری قرار دارند. سیستوکارپ ها در زاویه انشعابات وجود دارند. تمایز بین H. charoides و H .valentiae در این است که
H .charoides جلبکی بدون محور اصلی واضح است و همه انشعابات توسط انشعابات ثانوی کوتاه متعدد با زاویه کم و بیش راست پوشیده میشوند، در حالی که
H. valentiae انشعابات با محور واضح دارد و دارای انشعابات ثانوی سوزنی شکل کمی است که انشعابات بیشتر به سمت بالا قرار دارند (شکل 3).
شکل 3- H. charoides و H. valentiae
1: نمونه فرمالینی H. valentiae؛ 2 و 3: نمونه فرمالینی و هرباریومی H. charoides؛ 4 و 5: برش عرضی H. valentiae، د) تتراسپورانژها، 6: برش عرضی H. charoides؛ الف) سلولهای مدولاری، ب) سلولهای پوست و ج) سلول محوری
H. ecklonii
این جلبکها با رنگ قرمز متمایل به سبز اغلب دور همدیگر پیچ میخورند یا توسط رأسهای شبه قلاب به جلبکهای دیگر متصل میشوند. جلبکهای این جنس بین 7-10 سانتیمتر ارتفاع دارند. بافت آنها اغلب غشایی میباشد. محور اصلی آنها استوانه ای با 200-450 میکرومتر در دیامتر میباشد که دارای انشعابات زیاد با الگوی متناوب-مارپیچی میباشند که بعدا نامنظم میشوند. محور اصلی واضح و باریکتر از H. musciformis دارند که انشعابات معمولا به سمت رأس باریک میشوند و در قسمتهای متصل به جلبک های دیگر معمولا تعداد انشعابات کمتر است. تعدادی از انشعابات نوک سوزنی و سایر انشعابات نوک کمی ورم کرده و قلابی شکل دارند. در برش عرضی یک سلول محوری که توسط 2-3 لایه سلولهای مدولاری کم و بیش هماندازه احاطه میشوند و یک لایه سلولهای پوست رنگدانه دار دیده میشود. تتراسپورانژیاها به صورت متورم رأس انشعابات انتهایی قرار دارند و معمولا لابهلای سلولهای کورتکس و مدولاری قرار میگیرند (شکل 4).
شکل 4- H. eckloni
1: نمونه هرباریومی؛ 2 و 3: برش عرضی جلبک؛ 4: الف) تتراسپورانژها
H. musciformis
جلبک با رنگ قرمز متمایل به سبز یا قرمز متمایل به ارغوانی که بیش از 5 سانتیمتر ارتفاع دارد. به صورت توده متراکم که کمی پیچیده می شود یا کاملا آزاد است. این گونه بافت غشایی دارد. محور اصلی تقریبا واضح میباشد که 1 میلیمتر در دیامتر پهنای آن است. در این گونه انشعابات فراوان با الگوی انشعاببندی متناوب-مارپیچی وجود دارد که رأس خیلی از محورها و انشعابات به میزان زیادی انحنادار و قلابی شکل میشود. محور استوانهای یا تقریبا استوانهای میباشد که در برش عرضی یک سلول محوری با چندین لایه سلولهای مدولاری فاقد ضخامتهای عدسکی شکل و یک لایه سلول پوست رنگدانهدار و یک روپوست خارجی وجود دارد. تتراسپورانژیاها به صورت متورم رأس انشعابات انتهایی و در برش عرضی لابهلای سلولهای پوست و مدولاری قرار میگیرند (شکل 5).
شکل 5- H.musciformis
1 و 2: نمونه هرباریومی و فرمالینی، الف و ب) انشعابات با رأس قلابیشکل؛ 3: برش عرضی؛ 4: تتراسپورانژ در رأس انشعابات
ب) بخش Virgatae
H. boergesenii
جلبک با رنگ قرمز متمایل به ارغوانی که اغلب ارتفاع بالای 17 سانتی متر دارد. این جلبک به صورت توده متراکم است که پیچیده نمیشود. محور اصلی این جلبک واضح میباشد. فروند 5-4 بار منشعب میشود که انشعابات در رأس و پایین کمتر میشوند و بیشتر در قسمت میانی متمرکز هستند. الگوی انشعاببندی متناوب-موازی میباشد. در این جلبک انشعابات جانبی فراوان با 2- 0.5 میلیمتر طول و حدود 0.5 میلیمتر پهنا وجود دارد که رأس انشعابات جانبی نوک تیز یا چماقی منفرد یا تقسیم شده است. فروند استوانهای میباشد که در برش عرضی یک تا چند لایه سلول پوست رنگدانه دار و لایه مدولاری با سلولهای بزرگتر و یک سلول محوری که تعداد کمی سلول کوچکتر دور آن را گرفته است، دیده میشود. سلولهای مدولاری دارای ضخامتهای عدسکی شکل میباشند. تتراسپورانژها در رأس انشعابات انتهایی و لابهلای سلولهای پوست قرار میگیرند (شکل 6).
شکل 6- H. boergessenii
1: نمونه فرمالینی؛ 2، 3 و 4: برش عرضی جلبک، الف) تتراسپورانژها
ج) بخش Pulvinatae
H. pannosa
رنگ جلبک قرمز متمایل به ارغوانی یا قرمز متمایل به سبز تا قرمز تیره است که کمتر از 5 سانتی متر ارتفاع دارد. این جلبکها توسط محلهای اتصال اولیه و ثانویه به بستر میچسبند. انشعابات درهمپیچیده شبه بالشتکی میباشد، به طوری که معمولا محور اصلی واضح ندارند. بافت جلبک غضروفی گاهی در حالت زنده نرم و شکننده میباشد. الگوی انشعاببندی گونههای این جلبک متناوب- مارپیچی است. محور اصلی استوانهای یا نیمه استوانهای است. در برش عرضی معمولا یک روپوست خارجی، یک لایه سلول پوست رنگدانه دار و چند لایه سلول مدولاری فاقد ضخامتهای عدسکی شکل و یک سلول محوری دیده میشود. سلولهای بزرگ مدولاری در لایه داخلی دور سلولهای محوری را میگیرد که به طرف خارج کوچکتر میشوند. تتراسپورانژها در یک سمت در میانه یا رأس انشعابات ثانویه و لابهلای سلولهای مدولاری و پوست قرار میگیرند (شکل 7).
مطالعات آماری: آنالیز PCA نشان داد که 3 مؤلفه اول حدود 71 درصد کل واریانس را تشکیل میدهند که برای بررسیهای بعدی انتخاب شدند.
شکل 7- H. pannosa
1: نمونه فرمالینی؛ 2، 3 و 4: برش عرضی جلبک
البته هرچه میزان واریانس یک مؤلفه بیشتر باشد، ضریب شرکت آن مؤلفه در تفکیک جمعیتها بیشتر خواهد بود. نتایج نشان داد که مؤلفه اول حدود 26.6 درصد واریانس را تشکیل میدهد که در این مؤلفه صفت اندازه دارای ضریب عامل بالاتر از 5/0 میباشد. در مؤلفه دوم که حدود 26 درصد واریانس را تشکیل میدهد صفت روش پیشروی انشعابات خزنده روی زیستگاه مقدار بالاتر از 5/0 دارد و سرانجام در مؤلفه سوم که حدود 20 درصد از واریانس را تشکیل میدهد هیچ صفتی مقدار بالاتر از 0.5 ندارد (جدول 3).
جدول 3- نتایج آنالیز PCA
مؤلفه 3 |
مؤلفه 2 |
مؤلفه 1 |
صفات |
41263/0- |
01143/0- |
21737/0 |
رنگ |
3367/0 |
15228/0 |
58251/0 |
اندازه |
19581/0 |
29077/0 |
18749/0 |
بافت |
10207/0- |
52289/0 |
24467/0 |
روش پیشروی انشعابات خزنده روی زیستگاه |
20687/0- |
13799/0 |
28411/0- |
وضوح محور اصلی |
06264/0 |
05028/0- |
01112/0- |
شکل محور اصلی |
04592/0- |
0507/0- |
054877/0 |
الگوی انشعاببندی |
0.20321- |
04011/0 |
29429/0- |
فراوانی انشعابات جانبی |
44161/0 |
26073/0 |
3061/0- |
انشعابات خاص |
15943/0 |
012073/0- |
32351/0 |
زاویه انشعابات |
025446/0- |
38813/0- |
24789/0 |
سیستم پایهای |
22857/0- |
29209/0 |
01829/0 |
سلولهای کوچک دور سلولهای محوری |
295/0- |
22394/0 |
08430/0 |
ضخامتهای عدسکی شکل |
35282/0 |
19713/0 |
26469/0- |
اندازه سلولهای مدولاری |
29789/0 |
23212/0- |
05717/0- |
تعداد لایههای پوست |
03973/0- |
05359/0- |
04513/0 |
پهنای محور اصلی |
0489/0- |
05379/0- |
04867/0 |
پهنای انشعابات |
00033/0 |
035468/0 |
05458/0 |
محل قرار گرفتن تتراسپورانژ |
بر اساس نمودار PCA biplot، صفات بافت، روش پیشروی انشعابات خزنده روی زیستگاه و محل قرار گرفتن تتراسپورانژH. pannosa را از سایر گونهها جدا میکنند. همچنین گونههایH. ecklonii و
H. musciformis توسط صفات انشعابات خاص، اندازه محور اصلی و انشعابات از هم جدا میشوند، زیرا
H. ecklonii محور باریکتر و تعداد انشعابات با رأس قلابی شکل کمتر دارد. H. valentiae و H. charoides توسط وضوح محور اصلی، فراوانی انشعابات جانبی و زاویه انشعابات از هم جدا میشوند که درH. valentiae محور اصلی به وضوح قابل تشخیص است و دارای انشعابات ثانوی سوزنی شکل کمی است و انشعابات بیشتر به سمت بالا قرار میگیرند. در حالی که H.charoides جلبکی بدون محور اصلی واضح است و همه انشعابات توسط انشعابات ثانوی کوتاه متعدد با زاویه کم و بیش راست پوشیده میشود. H.boergeseniiاز سایر گونهها توسط صفت تعداد لایههای پوست جدا می شود (شکل 8). از این صفات و نتایج آنالیز PCA در تدوین کلید شناسایی استفاده شد.
بحث
برای اولین بار مطالعات ریختشناسی، تشریح و تنوع ریختی جلبک قرمز هیپنهآ در ایران انجام شده است. این جلبک تا به حال از بیشتر سواحل مختلف دریاهای گرم جهان گزارش شده است. انتشار جغرافیایی گونه در سواحل ایرانی خلیج فارس و دریای عمان بوده و بهویژه در فصل بهار قابل جمعآوری میباشد. البته این نکته قابل ذکر است که بهدلیل تغییرات محیطی خاص در منطقه و از بین بردن رویشگاههای جلبکی توسط انسان و انجام ساختوسازها در سواحل، این جلبک طی سالهای اخیر به ندرت در سواحل خلیج فارس و دریای عمان قابل مشاهده است.
در این مطالعه مشخص شد که جمعیتها و حتی افراد مختلف گونههای این جنس در مناطق پراکنش مختلف صفات ریختی و تشریح متفاوتی دارند که این می تواند ناشی از عوامل آب و هوایی متفاوت این مناطق باشد. در این تحقیق مشاهده شد، گونه هایی از این جنس مثل
H. pannosa و H. charoides تنوع ریختی بالاتر از سایر گونه ها دارند، به طوری که صفات ریخت شناسی و تشریح حتی در افراد مختلف جمعیتهای این گونهها نیز با هم متفاوت بود.
از لحاظ ریختشناسی گونههای مورد مطالعه در این جنس از نظر خصوصیات ریختشناسی و تشریح با کار محققان پیشین شباهت عمده ای داشت (3، 12، 13 و 15) و بر اساس مطالعات این محققان شناسایی این جلبکها انجام شد.
البته بین گونههای این جنس، گونههای H. charoides و H. valentiae شباهت بسیار زیادی با هم دارند، به طوری که بیشتر محققان این دو گونه را به صورت کمپلکس در نظر گرفته اند ولی ما در این تحقیق بر مبنای سه صفت (وضوح محور اصلی، تعداد انشعابات جانبی و زاویه انشعابات) توانستیم این دو گونه را از هم تفکیک کنیم که جدایی این دو گونه با آنالیزهای مولکولی هم تأیید شد (این مقاله نیز در دست چاپ میباشد). 18 صفت کمی و کیفی در این مطالعه استفاده شد. تجزیه به مؤلفه های اصلی نیز به منظور مشخص کردن متنوع ترین صفات بین گونهها و واحدهای جمعیتی بررسی گردید. با این بررسی، ما صفات جداکننده گونهها را شناسایی کرده و از آنها در تدوین کلید شناسایی برای گونههای این جنس استفاده کردیم. نتایج نشان داد که صفات اندازه و روش پیشروی انشعابات خزنده روی زیستگاه جزء صفات خوب و جدا کننده گونه ها میباشند و میتوانند در کلید شناسایی بهکار برده شوند. یک صفت متمایزکننده مهم در شناسایی گونه ها، روش پیشروی انشعابات خزنده روی زیستگاه میباشد که برای اولین بار (1852) Agard گونه های این جنس را بر اساس این صفت در سه بخش مختلف قرار داد که در مقدمه در مورد این سه بخش توضیح داده شده است. این صفت بارها توسط محققان مختلف در شناسایی و کلید شناسایی گونه های این جنس استفاده شده است. صفت اندازه نیز توسط محققان زیادی برای جدایی گونههای این جنس استفاده شده است. در گونه های جمع آوری شده گونههای H. charoides و H. valentiae اندازه بزرگتر از 50 سانتیمتر دارند، در حالی که H.pannosa اندازه کوچکتر از 5 سانتیمتر و بقیه گونه ها اندازه بین 50-5 سانتیمتر دارند. بنابراین این صفت نیز در جدا کردن گونههای این جنس بسیار مؤثر است. در این مطالعه از صفات جداکننده گونهها نیز برای تدوین کلید شناسایی استفاده شد که به طور مفصل در قسمت نتایج توضیح داده شده است.
این نکته قابل ذکر است که با وجود سه سال جمعآوری طی فصول مختلف، هیچ جلبک جنسی از این مناطق جمعآوری نشده است که این شاید به دلیل تولیدمثل غیرجنسی این جلبک و شاید هم به دلیل کاهش چشمگیر زیتوده این جلبک طی سالهای اخیر باشد که نیاز به مطالعات بیشتر در این زمینه وجود دارد.