مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)

مطالعه تشریحی تعدادی از گونه های Silene L. Sect. Auriculatae (Caryophyllaceae) در سطح جمعیت در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی

2 دانشجو

چکیده

Silene Sect. Auriculatae با 36 گونه شامل 22 گونه انحصاری مهم ترین بخش Silene در ایران است. پژوهش حاضر به منظور توصیف خصوصیات تشریحی ساقه و برگ و ارزیابی اهمیت تاکسونومیکی آن در گونه های انحصاری S. renzii، S. microphylla، S. parjumanensis، S. persica، S. rhynchocarpa، S. nizvana، S. gertraudiae و S. sojakii در سطح جمعیت در ایران انجام شد. 19 صفت کمی و کیفی ساقه و 25 صفت برگ از 5 اسلاید برای هر جمعیت اندازه گیری و تغییر پذیری آنها بین گونه ها بررسی شدند. تاکسون های مطالعه شده به واسطه صفات تشریحی؛ ضخامت کوتیکول، ابعاد سلول اپیدرمی، ضخامت پارانشیم پوست، موقعیت کریستال، قطر کریستال، ضخامت لایه اسکلرانشیم، تعداد دستجات آوندی، نحوه آرایش آوند چوب آبکش نسبت به هم، ضخامت لایه آوند چوب، ضخامت لایه آوند آبکش، قطر مغز و ضخامت مزوفیل از یکدیگر قابل تفکیک می باشند. نتایج این پژوهش، یافته های حاصل از مطالعات ریخت شناسی مبنی بر عدم حضور S. rhynchocarpa در ایران، ابهام در نامگذاری تاکسونهای فروگونه ای S. renzii و تفکیک جمعیت یزد از جمعیت سمنان S. microphylla را تایید نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An anatomical study of some species of Silene sect. Auriculatae on population level in Iran

نویسندگان [English]

  • Abbas Gholipour 1
  • Fatemeh Rahimi Pashakolai 2
  • Farshid Memariani 1

1 Accademic staff

2 Student

چکیده [English]

Silene sect. Auriculatae is represented by 36 species including 22 endemic species, is the most important section of the genus in Iran. A comparative anatomical study of stem and leaf of S. renzii, S. microphylla, S. parjumanensis, S. persica, S. rhynchocarpa, S. nizvana, S. gertraudiae and S. sojakii was performed at the population level from Iran. 19 quantitative and qualitative anatomical features of stem and 25 characters of leaf were measured on the 5 well prepared photographs. The taxa studied are distinguished by some anatomical features such as; cuticle thickness, dimension of epidermal cells, the location and dimension of crystal, the thickness of cortex parenchyma, the thickness of sclerenchyma layer, the number of vascular bundle in stem, the arrangement of phloem and xylem, the thickness of xylem and phloem tissue, the thickness of pith and mesophyll thickness. The results of the present research in accordance with the morphological study are confirmed the absent of S. rhynchocarpa in Iran, the ambiguity in nomenclature of S. renzii at intraspecific level and the distinction of Yazd population of S. microphylla from Semnan population.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Silene
  • anatomical features
  • Crystal
  • Iran

مطالعه تشریحی تعدادی از گونه های Silene L. Sect. Auriculatae (Caryophyllaceae) در سطح جمعیت در ایران 

عباس قلی پور1*، فاطمه رحیمی پاشاکلائی1 و فرشید معماریانی2

1 تهران، دانشگاه پیام نور، گروه زیست شناسی

2 مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشکده علوم گیاهی، گروه گیاه شناسی

تاریخ دریافت: 31/3/93                تاریخ پذیرش: 16/12/93 

چکیده

Silene Sect. Auriculatae با 36 گونه شامل 22 گونه انحصاری مهم ترین بخش Silene در ایران است. پژوهش حاضر به منظور توصیف خصوصیات تشریحی ساقه و برگ و ارزیابی اهمیت تاکسونومیکی آن در گونه های S. renzii،
S. microphylla، S. parjumanensis، S. persica، S. rhynchocarpa، S. nizvana، S. gertraudiae و S. sojakii در سطح جمعیت در ایران انجام شد. 19 صفت کمی و کیفی ساقه و 25 صفت برگ از 5 اسلاید برای هر جمعیت اندازه گیری و تغییر پذیری آنها بین گونه ها بررسی شدند. تاکسون های مطالعه شده به واسطه صفات تشریحی؛ ضخامت کوتیکول، ابعاد سلول اپیدرمی، ضخامت پارانشیم پوست، موقعیت کریستال، قطر کریستال، ضخامت لایه اسکلرانشیم، تعداد دستجات آوندی، نحوه آرایش آوند چوب آبکش نسبت به هم، ضخامت لایه آوند چوب، ضخامت لایه آوند آبکش، قطر مغز و ضخامت مزوفیل از یکدیگر قابل تفکیک می باشند. نتایج این پژوهش، یافته های حاصل از مطالعات ریخت شناسی مبنی بر عدم حضور
S. rhynchocarpa در ایران، ابهام در نامگذاری تاکسونهای فروگونه ای S. renzii و تفکیک جمعیت یزد از جمعیت سمنان
S. microphylla را تایید نمود.

واژه های کلیدی: Silene، خصوصیات تشریحی، کریستال، ایران

* نویسنده مسئول، تلفن: 33033243-011، پست الکترونیکی: Abbas.gholipuor@gmail.com 

مقدمه


Silene L. بزرگترین جنس تیره میخک (Caryophyllaceae) با حدود 700 گونه در جهان است. 110 گونه از این جنس در محدوده جغرافیایی ایران می رویند که 36 گونه آن انحصاری ایران بوده و دیگر گونه ها علاوه بر ایران در عراق، سوریه، ترکیه، افغانستان، پاکستان، شرق مدیترانه و اروپا پراکنش دارند (6، 7، 8، 12، 13). گونه های این جنس در 21 بخش توزیع شده اند که Boiss. Silene sect. Auriculate با 36 گونه شامل 22 گونه انحصاری مهم ترین بخش این جنس در ایران است (13). گیاهان چندساله این بخش با فرم رویشی پشته ای- شبه درختچه ای و بن ساقه کمی چوبی، کاسه بلند و گوشک رشد یافته، از کرکهای غده ای پوشیده شده اند (5). شناسایی و نامگذاری علمی تاکسون های مربوط به بخش Auriculatae در ایران بر اساس خصوصیات ریخت شناسی با فلور ایرانیکا، تنها منبع علمی در این زمینه بسیار دشوار و گاهی غیر ممکن است (5).

S. renzii Melzh. بر اساس نمونه ای جمع آوری شده از کوه آهنگران در سال 1985 معرفی شده و در فلور ایرانیکا ذکر گردیده است (9 و 13). اخیراً S. renzii Var. khorassanica Nejati, Joharchi & F.Ghahremani به عنوان واریته ایی جدید از این گونه و S. parjumanensis Podlech به عنوان گزارشی جدید به فلور ایران معرفی شده اند (9). مطالعه انجام شده بر اساس داده های ریخت شناسی، وجود تاکسون های مستقل S. parjumanensis ،
S. renzii Var. khorassanica  و S. renzii Var. renzii را مورد تردید قرار داد (1). مطالعه ریخت شناسی صورت گرفته بر روی جمعیت های مختلف S. microphylla Boiss.، تفاوت زیاد جمعیت سمنان این گونه را از نمونه تیپ نشان داد (1). بررسی های ریخت شناسی جمعیت های S. persica Boiss. و S. rhynchocarpa Boiss. و مقایسه نمونه ایرانی S. rhynchocarpa با نمونه تیپ حضور این گونه را در ایران مورد تردید قرار داده است (1). بنابراین بر اساس داده های موجود رده بندی تاکسون های مورد مطالعه در این پژوهش مورد بحث می باشد. تاکنون مطالعات تشریحی محدودی در تعدادی از گونه های این جنس از جمله
S. schafta Gmel. Jun. ex Hohen. ،
S. palinotricha Fenzl ex Boiss. و
S. gertraudiae Melzh. در ایران صورت گرفته که نتایج حاصل از این پژوهش ها نشان داد که صفات تشریحی دارای ارزش افتراقی بوده و در اصلاح رده بندی گونه های این جنس مفید است (3، 4، 10، 14). با توجه به مسائل مطرح شده در مورد تاکسونومی گونه های این جنس در ایران، در این پژوهش ویژگی های تشریحی ساقه و برگ 8 گونه Silene sect. Auriculatae در سطح جمعیت در ایران به منظور توصیف خصوصیات تشریحی، تعیین اهمیت تاکسونومیکی صفات تشریحی و بررسی روابط تاکسون ها بر اساس آن در سطح جمعیت مطالعه شدند.

مواد و روشها

ساختار تشریحی ساقه 13 جمعیت و برگ 12 جمعیت از 8 گونه  Silene sect. Auriculataeمطالعه شد (جدول1).

نمونه های گیاهی در هرباریوم دانشگاه های پیام نور ساری و فردوسی مشهد نگهداری می شوند. نمونه های ساقه و برگ از میانگره سوم هر گیاه انتخاب و در محلول تثبیت کننده گلیسرین – الکل (60-40) به مدت 24 ساعت تثبیت شدند. پس از آبگیری با اتانول 70 درصد، به روش دستی برش های عرضی مناسب تهیه و با روش مضاعف با کارمن زاجی و سبز متیل رنگ آمیزی شدند. پس از مشاهده اسلایدهای تهیه شده با میکروسکوپ نوری در بزرگنمایی مختلف، عکس های مناسب با دوربین دیجیتال JVC مدل TK-C1380E تهیه شد. 19 صفت تشریحی کمی و کیفی ساقه و 25 صفت برگ اندازه گیری شدند (شکل 1).

 

 

 

شکل 1. صفات تشریحی مطالعه شده: A. ساقه و B. برگ. مخفف ها: Cu. Cuticle, E. Epidermis, Cp. Cortex parenchyma, P. Pith, Sc. Sclerenchyma, Ph. Phloem, X. Xylem, PP. Palisade parenchyma, H. Hair and Bs. Bundle sheath.

جدول 1- تاکسون های مطالعه شده، کد تاکسون ها و اطلاعات هرباریومی.

تاکسون

کد تاکسون

آدرس، ارتفاع، تاریخ جمع آوری و نام جمع آوری کننده

شماره هرباریومی

S. gertraudiae Melzh. 

GerK

خراسان شمالی، کیلومتر 34 غرب جاجرم، جاده دُرق به سمت دوراهی شاهرود –گلستان،23/4/2008، 1264متر، جوهرچی و زنگوئی.

39538

S. gertraudiae Melzh.

GerS

سمنان، جاده سمنان به فیروزکوه، سرخه، 2/6/2007، 1284 متر، قلی پور.

SPNH-386

S. microphylla Boiss.

MicS

سمنان، جاده سمنان به فیروزکوه، گنداب، 2/6/2007، 2140 متر، قلی پور.

SPNH-440

S. microphylla Boiss.

MicY

یزد، تفت، ده بالا، شیرکوه، 15/5/2010، دهقانی.

3367

S. nizvana Melzh.

NizS

سمنان، جاده سمنان به فیروزکوه، 2/6/2007، 1825 متر، قلی پور.

SPNH-441

S. parjumanensis Podlech

ParJ

خراسان جنوبی، غرب قاین، تجن، 4/5/2010، 2025 متر، جوهرچی و نجاتی.

47473

S. persica Boiss.

Per5

کهکیلویه و بویر احمد، یاسوج، سی سخت، دنا، 28/7/2008، 3200 متر، قلی پور.

SPNH-475

S. persica Boiss.

Per6

چهار محال و بختیاری، گندمان، مورچگان، سبزکوه، 17/7/2006، قلی پور.

SPNH-476

S. persica Boiss.

Per7

اصفهان، سمیرم به شهرضا، مهر گرد، نرمه، 18/7/2007 ،2630 متر، قلی پور.

SPNH-477

S. renzii Melzh.Var. khorassanica Nejati, Joharchi & Ghahremani

RenK

خراسان جنوبی، غرب قاین، تجن، 4/5/2010، 2025 متر، جوهرچی و نجاتی.

43471

S. renzii Melzh.Var. renzii

RenR

خراسان جنوبی، غرب قاین، صخره های جنوبی مشرف به استخر آب تجن، 21/6/2009، 2000 متر، جوهرچی و زنگویی.

43215

S. rhynchocarpa Boiss.

Rhyk

کهکیلویه و بویر احمد، یاسوج، سی سخت، دنا، 28/7/2008، 3200 متر، قلی پور.

SPNH-500

S. sojakii Melzh.

SojG

سمنان، سمنان به فیروزکوه، گنداب، 2/6/2007، 2140 متر، قلی پور.

SPNH-568

S. sojakii Melzh.

SojP

سمنان، فولاد محله، پرور، هیکوه، 13/7/2007، 2780 متر، قلی پور.

SPNH-567

 

نرم افزارver 3 Image tool برای اندازه گیری صفات کمی مورد استفاده قرار گرفت. صفات به صورت دو حالته و چندحالته کدگذاری شده و برای صفات کمی از میانگین اندازه گیری ها در جمعیت ها استفاده شد. روش های مختلف آنالیز خوشه‌ای با استفاده از نرم‌افزارSPSS نسخه 16 برای تعیین روابط تاکسون های مطالعه شده به کار گرفته شد.

نتایج

12 صفت از 19 صفت تشریحی ساقه، بین جمعیت های مطالعه شده گوناگونی نشان دادند (جدول 2 و شکل 2). اپیدرم یک ردیفی با سلول های مستطیلی، در تمام گونه ها به جز S. parjumanensis در سطح ساقه از کرک های ساده و غده ای پوشیده شده است. ضخامت کوتیکول از 04/5 میکرومتر در جمعیت پرور S. sojakii تا 38/10 در جمعیت سبز کوه S. persica متغیر است (شکل 2، M و I). در جمعیت خراسان شمالی S. gertraudiae ، S. renzii Var. khorassanica، S. parjumanensis و جمعیت نرمه S. persica کریستال در پارانشیم پوست و مغز و در سایر تاکسون های مطالعه شده فقط در سلول های پارانشیم مغز وجود دارد (شکل 2). ضخامت پارانشیم پوست از 81/32 میکرومتر در جمعیت پرور S. Sojakii تا 88/92 میکرومتر در S. parjumanensis متغیر است (شکل2، M و F). در ساختار درونی ساقه بافت اسکلرانشیم بصورت لایه ای پیوسته در جهت داخلی ناحیه پوست وجود دارد. ضخامت لایه اسکلرانشیم از 01/78 میکرومتر در جمعیت سبز کوه S. persica تا 26/214 درS. nizvana  متغیر است (شکل2، I و E). تعداد دستجات آوندی در تاکسون های مطالعه شده متغیر می باشد.


 

 

شکل2- برش عرضی ساقه در تاکسون های مطالعه شده (100X).

A. S. gertraudiae جمعیت خراسان شمالی، B. S. gertraudiae جمعیت سرخه، C. S. microphylla جمعیت یزد،

D. S. microphylla جمعیت سمنان، E. S. nizvana، F. S. parjumanrnsis، G. S. persica جمعیت نرمه،
 H. S. persica جمعیت دنا،I . S. persica جمعیت سبزکوه، J. Var. khorassanica S. renzii،
 K. S. rhynchocarpa، L. S. sojakii  جمعیت گنداب، M. S. sojakii جمعیت پرور.

 

شکل 3- نحوه آرایش آوند چوب وآبکش: A. منفصل (100X) B. چوب منفصل- آبکش متصل C. متصل (40X).

 

 

سه تیپ از نحوه آرایش آوند چوب و آبکش در تاکسون های مطالعه شده شامل حالت متصل، منفصل و آوند چوب منفصل- آوند آبکش متصل مشاهده شد (جدول 2 و شکل های 2 و3).

روش های مختلف تجزیه خوشه ای بر اساس داده های تشریحی ساقه، نتایج مشابهی را در مورد روابط بین جمعیت های مطالعه شده نشان داده که نتایج حاصل از روش WARD ارائه می شود (شکل 4). جمعیت های مطالعه شده در 3 خوشه اصلی A، B و C توزیع شده اند. خوشه اصلی اول (A) شامل گونه های S. nizvana و
 S. gertraudiae می باشد. در این خوشه S. nizvana موقعیت جداگانه ای را نسبت به جمعیت های
S. gertraudiae نشان می دهد. خوشه اصلی دوم (B) به دو زیر خوشه B1 و B2 تقسیم بندی می گردد. زیرخوشه اول شامل جمعیت های S. microphylla،
S. parjumanensis و S. renzii var. khorassanica و زیرخوشه دوم شامل جمعیت نرمه S. persica و جمعیت های S. sojakii می باشد. در خوشه اصلی سوم (C) جمعیت سی سخت گونه S. persica و S. rhynchocarpa بیشترین شباهت را به یکدیگر نشان دادند.

 

 

 

شکل4- دندروگرام حاصل از آنالیز خوشه ای تاکسون های مطالعه شده با روش Ward بر اساس داده های تشریحی ساقه.

 

 

از 25 صفت تشریحی برگ، 11 صفت بین جمعیت های مطالعه شده گوناگونی نشان دادند (جدول3 و شکل 5). اپیدرم فوقانی و تحتانی تک لایه، با سلول های مستطیلی شکل در تمام گونه ها به جز S. parjumanensis دارای کرک های ساده و غده ای هستند. ضخامت کوتیکول از16/7 میکرومتر در S. renzii Var. renzii تا 55/12میکرومتر در جمعیت سرخه S. gertraudiae متغیر است (شکل 5، I و B). مزوفیل از تیپ ایزولترال بوده، کریستال از نوع دراس با ابعاد متغیر از 01/40 میکرومتر در S. nizvana تا 83/79 میکرومتر در جمعیت سرخه
S. gertraudiae در بین سلول های پارانشیم نرده ای دیده می شود (شکل 5، E و B). در تمام تاکسون های مطالعه شده دستجات آوندی رگبرگ میانی از نوع کولترال بوده، توسط لایه ای اسکلرانشیمی در سطح بیرونی احاطه می شود. ضخامت بافت آوند آبکش از 35/17 میکرومتر در جمعیت خراسان شمالی S. gertraudiae تا 79/30 میکرومتر در S. rhynchocarpa و قطر آوند چوب از 84/30 میکرومتر در S. parjumanensis تا 51/51 میکرومتر در جمعیت سرخه S. gertraudiae متغیر است (شکل5).

دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ای جمعیت های مطالعه شده بر اساس ویژگیهای تشریحی برگ به روش WARD در شکل 6 ارائه شده است.

 

 

شکل 5. برش عرضی پهنک برگ در تاکسون های مطالعه شده (100X).

A. S. gertraudiae جمعیت خراسان شمالی، B. S. gertraudiae جمعیت سرخه، C. S. microphylla جمعیت یزد، D. S. microphylla جمعیت سمنان، E. S. nizvana، F. S. parjumanrnsis، G. S. persica جمعیت سبز کوه،

H. Var. khorassanica، S. renzii، I. S. renzii Var. renzii، J. S. rhynchocarpa، K. S. sojakii جمعیت گنداب،L . S. sojakii جمعیت پرور.

جدول 3- صفات تشریحی متمایز کننده برگ در جمعیت های مطالعه شده، واحد اندازه گیری میکرومتر، علائم اختصاری بر اساس جدول 1.

ضخامت آوند آبکش

ضخامت آوند چوب

عرض رگبرگ میانی

طول رگبرگ میانی

عرض سلول نرده

طول سلول نرده

قطر کریستال

ضخامت مزوفیل

عرض سلول اپیدرم

طول سلول اپیدرم

ضخامت کوتیکول

Taxon/Character

99/20

80/32

50/90

02/105

31/24

75/59

43/53

35/287

65/19

97/39

54/9

SojG

12/21

23/31

04/76

66/126

19/22

44/53

95/43

49/237

60/18

26/37

66/11

SojP

95/25

06/38

69/89

01/125

07/17

02/49

71/40

03/275

49/22

38/35

61/10

Mics

24/29

08/37

40/186

72/201

71/15

77/51

81/58

30/316

38/13

29/28

90/7

MicY

22/25

91/47

07/72

69/79

35/21

23/41

01/40

02/199

30/11

39/19

68/7

NizS

35/17

19/51

64/238

46/262

13/21

65/56

56/66

45/327

78/19

56/38

81/8

GerK

55/20

51/51

31/256

11/277

11/23

73/59

83/79

50/258

57/16

79/39

55/12

GerS

73/26

59/34

98/188

52/198

09/19

14/59

44/62

18/389

32/28

34/45

16/7

RenR

72/24

93/33

09/234

96/251

92/18

05/52

06/61

28/330

44/25

04/42

16/8

RenK

96/28

84/30

01/156

48/160

94/19

40/48

61/64

89/256

32/24

21/44

34/7

ParJ

45/26

84/37

20/135

83/148

41/15

76/51

06/46

37/241

74/17

53/35

80/10

Per7

79/30

64/38

26/129

55/130

49/15

65/58

51/45

56/217

43/19

52/37

90/9

RhyK

 

در مجموع جمعیت های مطالعه شده در 3 خوشه اصلی A، B و C توزیع شده اند. در خوشه اصلی اول (A) جمعیت های گونه S. gertraudiae بیشترین شباهت را به یکدیگر دارند. خوشه اصلی دوم (B) به دو زیر خوشه B1 و B2 تقسیم بندی می شود. زیرخوشه اول شامل جمعیت یزد گونه S. microphylla و زیرخوشه دوم شامل S. parjumanensis و واریته های S. renzii است. خوشه اصلی سوم (C) به 2 زیرخوشه C1 و C2 تقسیم بندی می گردد، در زیرخوشه اول گونه  S. nizvana قرار گرفته که موقعیتی جداگانه نسبت به گونه های زیرخوشه دوم دارد. زیرخوشه دوم شامل S. persica،
S. rhynchocarpa، S. sojakii و جمعیت سمنان
S. microphylla است (شکل 6).


 

شکل 6- دندروگرام حاصل از آنالیز خوشه ای جمعیت های مطالعه شده با روش Ward بر اساس داده های تشریحی برگ.


بحث و نتیجه گیری

خصوصیات تشریحی ساقه و برگ جمعیتهای 8 گونه مطالعه شده با جزئیات برای اولین بار ارائه شد. روابط گونه های مطالعه شده در این پژوهش بر اساس داده های تشریحی ساقه با نظرملزهایمر (13) در فلور ایرانیکا مطابقت دارد. در فلور ایرانیکا S. sojakii و S. persica،
S. microphylla و S. renzii و S. gertraudiae و
S. nizvana نزدیک ترین گونه ها به یکدیگر هستند که نتایج مطالعه حاضر با آن همخوانی دارد (شکل 4).

متکالف و چالک به حضور کریستال در لایه آندودرمی و کرک های چند سلولی بر روی اپیدرم تعدادی از گونه های Silene اشاره کردند (14)، در مطالعه حاضر در هیچ یک از گونه های مطالعه شده در لایه آندودرم کریستال مشاهده نشد. برخی از ویژگیهای تشریحی ساقه 7 گونه از جنس Silene از جمله جمعیت رباط سفید S. gertraudiae گزارش شد (2). نحوه توزیع کریستال در جمعیت های مطالعه شده از گونه S. gertraudiae در این پژوهش با نتایج تحقیق انجام شده همخوانی ندارد. در جمعیت خراسان شمالی کریستال در پارانشیم پوست و مغز حضور دارد در حالیکه در جمعیت سرخه فقط در پارانشیم پوست مشاهده شد (شکل 2، A و B). تعداد دستجات آوندی در جمعیت خراسان شمالی 9 دسته و در جمعیت سرخه 19 دسته است. ساختمان تشریحی ساقه و برگ 8 گونه Silene از کشور ترکیه از جمله S. rhynchocarpa، S. lucida،
S. araratica، S. caucasica از بخش Auriculatae مطالعه شد (11). در بیشتر گونه ها اپیدرم یک ردیفی به شکل مستطیلی و کروی، پوشیده شده به وسیله کوتیکول، دستجات آوندی کولترال و بافت اسکلرانیشم مشاهده گردید که با نتایج پژوهش حاضر همخوانی دارد. در مطالعه خصوصیات تشریحی برگ گونه S. rhynchocarpa از ترکیه به وجود سلول های نردبانی با ابعاد یکسان در مزوفیل و عدم حضور کریستال در مزوفیل این گونه اشاره شده است (11)، در حالیکه در جمعیت ایرانی این گونه، کریستال در مزوفیل و سلول های نردبانی با ابعاد متغیر مشاهده شدند. نتایج حاصل از مطالعه ساختمان تشریحی ساقه و برگ، ارتباط نزدیکی بین گونه S. persica و نمونه ایرانی گونه S. rhynchocarpa نشان داد (شکل های 4 و 6). این دو گونه با داشتن صفات مشترک در نوع و موقعیت کرک، ابعاد سلول اپیدرم، تیپ مزوفیل، ضخامت مزوفیل، نوع و ابعاد کریستال، ابعاد سلول نرده ای، نحوه آرایش آوند چوب و آبکش و شکل برجستگی رگبرگ میانی در برگ و صفات مشترک در نوع کرک، وجود موم، ضخامت کوتیکول، شکل و ابعاد سلول اپیدرمی، وجود کریستال در پارانشیم مغز، نحوه آرایش آوند چوب و آبکش و ضخامت آوند آبکش به یکدیگر شباهت دارند (جدول های 2 و 3). نمونه ایرانیS. rhynchocarpa از لحاظ ریخت شناسی با نمونه تیپ از کشور ترکیه اختلافاتی را نشان می دهد. نمونه های مورد بررسی در شکل و ابعاد برگ قاعده ای، شکل برگ ساقه ای، نوع گل آذین و رنگ گلبرگ از یکدیگر متمایز می گردند (1). اختلافات ریخت شناسی و تشریحی نمونه ایرانی
S. rhynchocarpa با نمونه تیپ و شباهت این گونه در خصوصیات ریخت شناسی و تشریحی با گونه S. persica نشان می دهد که این نمونه در حقیقت بهS. persica  تعلق دارد. جمعیت نرمه از گونه S. persica در صفات مربوط به حضور کریستال در پارانشیم پوست، آوند چوب و آبکش منفصل و تفاوت در قطر مغز از سایر جمعیت ها جدا می گردد (جدول های 2 و 3)، با توجه به اختلافات ریختی و تشریحی، معرفی این جمعیت به عنوان زیر گونه ای از S. persica پیشنهاد می شود.

قهرمانی نژاد و همکاران گونه S. parjumanensis را برای اولین بار از قاین برای فلور ایران گزارش کردند (9). مطالعه ریخت شناسی نمونه ایرانی S. parjumanensis و مقایسه آن با شرح تیپ نشان داد که گونه گزارش شده با نمونه تیپ در ویژگی های؛ طرح ساقه، شکل برگ قاعده ای، طول برگ قاعده ای، شکل برگ ساقه ای، شکل براکته، وضعیت آرایش رگه کاسه و پوشش کاسه اختلاف دارد (1). از طرف دیگر نتایج پژوهش حاضر نشان داد که دو گونه S. renzii و S. parjumanensis در ساختمان تشریحی ساقه از نظر؛ ضخامت کوتیکول، وجود موم، شکل و ابعاد سلول اپیدرمی، تعداد لایه های پارانشیم پوست، وجود کریستال در پارانشیم پوست، ضخامت اسکلرانشیم، ضخامت آوند چوب، تعداد دستجات آوندی، تیپ دستجات آوندی و قطر مغز و در ساختمان تشریحی برگ در صفات؛ وجود موم، ضخامت کوتیکول، شکل و ابعاد سلول اپیدرمی، تیپ مزوفیل، نوع و ابعاد کریستال در مزوفیل، ابعاد سلول نرده، ضخامت آوند چوب و آبکش و نحوه آرایش آوند چوب و آبکش با یکدیگر شباهت دارند (جدول های2 و 3 و شکل های 4 و 6). بنابراین بر اساس داده های تشریحی نمونه ایرانی S. parjumanensis با تغییر سطح تاکسونومیکی به عنوان واریته ای از S. renzii پیشنهاد می شود.

جمعیت های یزد و سمنان از گونه S. microphylla در صفات تشریحی برگ با داشتن صفات متفاوت در ضخامت کوتیکول، ابعاد سلول اپیدرمی، ضخامت مزوفیل، قطر کریستال، تعداد ردیف سلول های نرده ای و ابعاد رگبرگ میانی و در خصوصیات تشریحی ساقه از نظر؛ ضخامت کوتیکول، ابعاد سلول اپیدرمی، ضخامت پارانشیم پوست، موقعیت کریستال، قطر کریستال، ضخامت لایه اسکرانشیم، تعداد دستجات آوندی، نحوه آرایش آوند چوب و آبکش نسبت به هم، ضخامت بافت آوند چوب و آبکش و قطر مغز (جدول های2 و 3 و شکل های 2، 4، 5 و 6) از یکدیگر تفکیک می شوند. نتایج کلی حاصل از مطالعه تشریحی ساقه و برگ تفکیک جمعیت سمنان
 S. microphyllaرا از جمعیت یزد نشان می دهد که با نتایج مطالعه ریخت شناسی همخوانی دارد (1). در مجموع نتایج مطالعه حاضر نشان داد که برخی خصوصیات تشریحی ساقه و برگ در سطح جمعیت و گونه دارای ارزش تاکسونومیکی بوده، در تفکیک گونه ها و جمعیت ها مفید هستند.

1- رحیمی، ف. قلی پور، ع. معماریانی، ف. 1392. مطالعه تاکسونومیکی تعدادی از گونه های انحصاریSilene L. Sect. Auriculatae (Caryophyllaceae) در سطح جمعیت در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد زیست شناسی، دانشگاه پیام نور.
2- فتحی، ز. جعفری، آ و ذکائی، م. 1389. بررسی مقایسه ای ساختار تشریحی ساقه و آنالیز چوب در گونه های مختلف Silene در مشهد و حومه. فصلنامه پژوهش های علوم گیاهی، جلد 18، سال پنجم، شماره2:. 34-28.
3- قلی پور، ع. ابوالفتحی، ع. 1390. مطالعه تشریح مقایسه ای(Caryophyllaceae)  Silene schafta در سطح جمعیت. هفدهمین کنفرانس سراسری و پنجمین کنفرانس بین المللی زیست شناسی ایران، دانشگاه شهید باهنر، کرمان.
4- قلی پور، ع. رحیمی، ف. 1390. مطالعه تشریحی برگ و ساقه دو گونه انحصاریSilene sect. Auriculatae (Caryophyllaceae) در ایران. هفدهمین کنفرانس سراسری و پنجمین کنفرانس بین المللی زیست شناسی ایران، دانشگاه شهید باهنر، کرمان.
5- قلی پور، ع. شیدایی، م. و اگزلمن، ب. 1388. مطالعه بیوسیستماتیکی Silene Sect. Auriculatae در ایران. رساله دکتری زیست شناسی، دانشگاه شهید بهشتی.
 
6- Boissier, E.1867. Flora Orientalis. Caryophyllaceae, Geneva et Basieer Aputh. Georg, Bibliopolam, Vol. 1: 567-656.
7- Chater, A.O., Walters, S.M. 1964. Silene L. In: Tutin, T.G., Heywood, V.H., Burgers, N.A., Valentine, D.H., Walters, S.M., Webb, D.A. (eds), Flora Europaea. Cambridge University Press, Cambridge, Vol. 1: 158–181.
8- Coode, MJ.E., Cullen, J. 1967. Silene L., In: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the east Aegean Islands. Edinburgh University Press, Vol. 2: 179-242.
9- Ghahermaninejad, F. Nejati Edalatiyan, M. Attar, F. Joharchi, M. R. 2010. A taxonomic study on the genus Silene (Caryophyllaceae) in Iran. Rostaniha, 11(2): 133-149.
10- Jafari, A. zokai, M and fathi, Z. 2008. A Biosystematical Investigation on Silene L. Species in North-East of Iran. Asian Journal of plant Sciences, 7 (4): 394-398.
11- Kilic, S. 2009. Anatomical and Pollen characters in genus Silene L. (Caryophyllaceae) from Turkey, Botany Research Journal, 2 (2-4): 34-44.
12- Komarov, V.I. 1936. Centrospermae. In: Flora of USSR, Illin, M.M., O. Knoring, E. Kuzeneva, O.I., Muraveva and O.A. Tolmachev et al. (Eds). Izdatles Tvo-Akademii Nauk SSSR, Moskva, Leningrad, Vol.6: 447-528.
13- Melzheimer, V. 1988. Silene L. (Caryophyllaceae). In Rechinger, K. H. (ed.): flora Iranica, Academische Druck-u. Verlag santalt Graz-Austria. Vol. 163: 341-508.
14- Metcalfe, C. R, Chalk, L .1950. Anatomy of the Dicotyledons. Oxford at the Clarendon Press.
مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران)(علمی)
دوره 28، شماره 4 - شماره پیاپی 4
اسفند 1394
صفحه 803-813
  • تاریخ دریافت: 31 خرداد 1393
  • تاریخ بازنگری: 19 اردیبهشت 1394
  • تاریخ پذیرش: 16 اسفند 1393