بررسی اکولوژیکی درختچه سماق در غرب ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

2647

چکیده

به منظور بررسی اکولوژیکی درختچه سماق (Rhus coriraria L.) در غرب ایران و شناسایی رویشگاههای موجود، محدوده آن در روی نقشه توپوگرافی تعیین و به صورت تصادفی- سیستماتیک 8 پلات 100 متر مربعی پیاده شد. نمونه­های خاک ازعمقهای0تا10 و10 تا 20 برداشت شد. با استفاده از روشهای آماری Kolmogorov-Smirnov، آزمون Levene و آزمون T غیر جفتی جهت مقایسه دو منطقه دارای پوشش سماق و بدون پوشش سماق استفاده گردید. نتایج نشان داد که درعمق 0 تا 10 سانتیمتری خاک میزان مواد آلی و پتاسیم در منطقه دارای پوشش سماق بیشتر از منطقه بدون پوشش می باشد و در عمق 10 تا 20 سانتیمتری خاک میزان مواد آلی، ازت, کلسیم و درصد رس درمنطقه بدون پوشش سماق نسبت به منطقه دارای پوشش بیشتر می باشد. همچنین نتایج  مقایسه عناصر خاکی در اعماق مختلف خاک در منطقه دارای پوشش سماق نشان دادند که در عمق 0 تا 10 سانتیمتری هدایت الکتریکی (افزایش پتاسیم به علت آتش سوزی) و در عمق 10 تا 20 سانتیمتری  ازت بیشتر است. از این تحقیق می توان نتیجه گیری کرد که گونه سماق در مناطقی با خاکهای دارای ازت، مواد آلی، پتاسیم، کلسیم و درصد رس بالا در جهتهای شمالی و با شیب زیاد استقرار یافته است. بنابراین جهت کاشت در فضای سبز شهری، احیاء و غنی سازی این گونه در رویشگاه طبیعی آن و سایر مناطق خشک و نیمه خشک  می بایست به نیازهای این گونه توجه کافی داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ecological survey Rhus coriraria L. shrub in west of Iran

چکیده [English]

In order to ecologically investigate Rhus coriraria L. species and recognize its existing sites in west of Iran, boundaries of these species were located on the topographic map and 8 plots with areas of 100 square meters were implemented. Soil samples were collected from 0-10 and 10-20cm depth. Using analysis Kolmogorov-Smirnov, Levene and T-test were also used to compare that with and without Sumac covering with regard to biodiversity indices. The results showed Organic matter and Potassium in depth of 0-10 cm at Sumac covered area was greater than those at adjacent (without Sumac covering) area. Sumac covered area had greater values of Organic matter, nitrogen, calcium and clay percent in depth of 10-20 cm in comparison to adjacent area. In addition, the comparison of soil ingredients in different depths of the two areas showed that Electric conductance in depth of 0-10 cm and Nitrogen content in depth of 10-20 cm of sumac covering area was greater than those of adjacent area. Based on the results of this study, it can be concluded that Rhus coriraria L species in regions with soil types of high amounts of N, C-O, K, Ca and Clay and located in steep lands with north directions. Therefore, in order to plant this species and enrichment of this species in its natural habitat and other dry and semi-dry regions requirements of this species must be considered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sumac
  • ecology
  • site
  • green area

بررسی اکولوژیکی درختچه سماق در غرب ایران

محمد رضائی پور1،*، حسن جهانی2، سید محسن حسینی1، جواد میرزایی3 و قدرت جعفری2 

1 نور، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، گروه جنگلداری 

2 ایلام، اداره کل حفاظت محیط زیست استان ایلام

3 ایلام، دانشگاه ایلام، دانشکده کشاورزی، گروه علوم جنگل

تاریخ دریافت: 1/4/89                 تاریخ پذیرش: 1/9/90

چکیده

به منظور بررسی اکولوژیکی درختچه سماق (Rhus coriraria L.) در غرب ایران و شناسایی رویشگاههای موجود، محدوده آن در روی نقشه توپوگرافی تعیین و به صورت تصادفی- سیستماتیک 8 پلات 100 متر مربعی پیاده شد. نمونه­های خاک ازعمقهای0تا10 و10 تا 20 برداشت شد. با استفاده از روشهای آماری Kolmogorov-Smirnov، آزمون Levene و آزمون T غیر جفتی جهت مقایسه دو منطقه دارای پوشش سماق و بدون پوشش سماق استفاده گردید. نتایج نشان داد که درعمق 0 تا 10 سانتیمتری خاک میزان مواد آلی و پتاسیم در منطقه دارای پوشش سماق بیشتر از منطقه بدون پوشش می باشد و در عمق 10 تا 20 سانتیمتری خاک میزان مواد آلی، ازت, کلسیم و درصد رس درمنطقه بدون پوشش سماق نسبت به منطقه دارای پوشش بیشتر می باشد. همچنین نتایج  مقایسه عناصر خاکی در اعماق مختلف خاک در منطقه دارای پوشش سماق نشان دادند که در عمق 0 تا 10 سانتیمتری هدایت الکتریکی (افزایش پتاسیم به علت آتش سوزی) و در عمق 10 تا 20 سانتیمتری  ازت بیشتر است. از این تحقیق می توان نتیجه گیری کرد که گونه سماق در مناطقی با خاکهای دارای ازت، مواد آلی، پتاسیم، کلسیم و درصد رس بالا در جهتهای شمالی و با شیب زیاد استقرار یافته است. بنابراین جهت کاشت در فضای سبز شهری، احیاء و غنی سازی این گونه در رویشگاه طبیعی آن و سایر مناطق خشک و نیمه خشک  می بایست به نیازهای این گونه توجه کافی داشت.

واژه های کلیدی: سماق، اکولوژی، رویشگاه، فضای سبز

* نویسنده مسئول، تلفن: 09183404686 ، پست الکترونیکی:mrezaipor@yahoo.com

مقدمه

 

اندازه گیری تنوع زیستی یک فاکتور مهم برای ارزیابی اکوسیستمهاست و دانشمندان زیادی به این نتیجه رسیده اند  که اکوسیستمهایی با تنوع زیستی بالا دارای  پایداری اکولوژیکی و تولید بیشتری هستند (8). تعریفی که برای تنوع زیستی در کنفرانس ریو در سال 1992 ارائه گردید عبارت است از: تنوع زیستی، تغییر پذیری بین موجودات زنده در همه منابع شامل زمینی، دریایی و سایر اکوسیستمهای آبی و فرآیندهای اکولوژیکی آنها که شامل تنوع داخل گونه­ها، بین گونه­ها و اکوسیستمها است (1). تنوع گونه­ای از دو مؤلفه تشکیل شده است اولی مربوط به تعداد گونه­هاست که به آن غنای گونه­ای اطلاق می شود و دومین مؤلفه یکنواختی است که به توزیع افراد گونه­ها مربوط می شود (8). تنوع گونه­ای دارای سه جنبه است، غنای گونه­ای، یکنواختی و چیرگی که هر کدام از این جنبه­ها دارای شاخصها و نمایه­های مختص به خود می باشند. از بین شاخصهای موجود روی دو شاخص سیمپسون و شانون وینر تأکید بیشتری شده است (13).

رویشگاه زاگرس یکی از مهم ترین رویشگاههای ایران از لحاظ تنوع زیستی گیاهی و جانوری است که نقش بسیار مهمی در ذخیره آب و جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ حیات وحش دارد (شکل3). یکی از گونه های با ارزش رویشگاه زاگرس که بیشتر در مناطق پرشیب کوهستانی دیده می شود گونه سماقL.  Rhus coriaria است این گونه متعلق به خانواده Anacardiaceae با نام فارسی سماق معمولی، درختچه ای است کوهستانی که ارتفاع آن 1 تا 5 متر است (9). L  Rhus coriaria تنها گونه بومی ایران که در مناطق استپی رویشگاههای البرز و زاگرس در آذربایجان، خراسان، فارس و دامنه های جنوبی رشته کوه البرز در دره­های کرج و هراز انتشار یافته است. این گونه دارای برگهای مرکب 9 تا 15 برگچه­ ای بوده که حاشیه آنها دندانه دار و دارای کرک است (4).

 

 

شکل 1- موقعیت جغرافیایی منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ

 

شکل2- منحنی آمبروترمیک منطقه حفاظت شده

 



 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


شکل 3- پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ

 

برگچه های سماق در سطح بالایی سبز تیره و سطح زیرین آن روشن است. برگچه های این گونه دارای 3 تا 6 سانتیمتر طول و 5/1 تا 5/ 2 سانتیمتر عرض هستند. گلهای سماق سبز رنگ و گل آذین آن  خوشه­ای متراکم است (2). این گونه در استان ایلام فقط در یک نقطه در ارتفاع 1700 تا 1800 متر سطح دریا و با مساحت 7/2 هکتار در حاشیه شمالی منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ در شمال شهر ایلام پراکنش دارد (7). اهداف مهم این تحقیق آشنایی با نیازهای اکولوژیکی گونه، شناسایی گونه­های همراه آن، مقایسه تنوع زیستی و عناصر خاکی در دو منطقه داخل و خارج رویشگاه این گونه است.

مواد و روشها

رویشگاه مورد مطالعه درختچه سماق به مساحت 6/2 هکتار می باشد که در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ با وسعت 29324 هکتار در شمال استان ایلام و در بین حوزه استحفاظی سه شهرستان‌ ایلام، شیروان چرداول و ایوان با مختصات جغرافیایی، طول شرقی از ً‏َ20 ْ46 تا  ً ‏َ38 ْ46 عرض شمالی از  ً ‏َ34 ْ33 تا  ً ‏َ48 ْ33 قرار دارد (شکل 1). که از طرف اداره کل حفاظت محیط زیست استان ایلام از سال 1363 تا 1375 به مدت 13 سال  به عنوان منطقه شکار ممنوع تحت حفاظت و کنترل بوده است. سپس به منظور احیاء حیات وحش و پوشش گیاهی از سال 1375 به منطقه حفاظت شده ارتقاء یافته و در فهرست مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است. حدود 70 درصد منطقه را تیپ اراضی کوهستانی، 19درصد را تیپ تپه‌ای و 11 درصد را تیپ اراضی جلگه‌ای مرتفع تشکیل می‌دهد (شکل3). دامنه ارتفاعی منطقه از 1100 تا 2650 متر از سطح دریا است. این منطقه شیبی بین 5 تا 75 درصد را دارا بوده و دارای جهتهای جغرافیایی شمالی و  شمال شرقی است.  متوسط بارندگی سالیانه منطقه 632  میلی متر و متوسط درجه حرارت سالیانه منطقه 4/18 درجه سانتی گراد می باشد (شکل 2).

روش انجام تحقیق: پس از بازدید مناطق، محدوده آن در روی نقشه توپوگرافی (مقیاس 1:50000)  مشخص شد،  سپس با روش تصادفی- سیستماتیک در رویشگاه ایلام 8 پلات مربعی شکل به ابعاد 10×10 متر مربعی انتخاب گردید و برای گونه­های علفی از پلاتهای 1×1 مترمربعی بر روی زمین پیاده گردیدند (5 و6). در هر قطعه نمونه در راستای اهداف تحقیق تمامی گونه های درختی، درختچه ای و نیز عوامل فیزیوگرافی و خاک (نمونه های خاک از دو عمق 0 تا 10  و 10 تا 20 سانتی متر) برداشت گردید.  به منظور برداشت مشخصه های مورد نظر، در قابهای اصلی گونه، تعداد پایه و ارتفاع درختان و درختچه ها یادداشت گردید.  علاوه بر این در داخل هر پلات ارتفاع از سطح دریا به کمک ارتفاع سنج، شیب به کمک شیب سنج سونتو و جهت جغرافیایی با ثبت دقیق آزیموت از بالا به پایین شیب اندازه گیری شد.

جهت جغرافیایی برای به کارگیری در تجزیه و تحلیلهای چند متغیره، از طریق رابطه (Cos (45-A)+1)  که در آن A آزیموت دامنه بود، کمی شد (6و12).  برای بررسی رابطه عوامل خاکی با پوشش گیاهی، در مرکز هر پلات سه نمونه از خاک در عمق 0 تا 10 سانتی متر  و 10 تا 20 سانتیمتری برداشت و با هم مخلوط شد تا یک نمونه ترکیبی به دست آمد (14). نمونه های خاک در هوای آزاد به مدت دو هفته خشک گردید و پس از انتقال به آزمایشگاه از الکهای دو میلی متری عبور داده شد و سپس جرم مخصوص ظاهری (به روش کلوخه)، درصد ماسه، درصد رس، درصد لای (هیدرومتری)، اسیدیته خاک (با استفاده از دستگاه pH متر)، شوری (با استفاده از دستگاه هدایت الکتریکی سنجی)، آهک، منیزیم، کلسیم و پتاسیم (روش جذب اتمی)، ازت (با استفاده از روش Kjeldahl ) و ماده آلی خاک (به روش  Walkley-Black) مشخص شد.

روش تجزیه وتحلیل داده ها: برای تجزیه و تحلیل داده­ها ابتدا نرمال بودن داده‌ها با استفاده از آزمون Kolmogorov-Smirnov و همگنی واریانس‌ داده­ها با آزمون Levene انجام گرفت. بررسی تنوع زیستی با استفاده از تنوع شانون وینر و سیمپسون مورد بررسی قرار گرفت. برای مقایسه دو منطقه دارای پوشش سماق و بدون حضور سماق از آزمون T غیر جفتی استفاده گردید. همچنین مقایسه ویژگیهای خاک در اعماق 0 تا 10 سانتیمتری و10 تا20 سانتیمتری منطقه دارای پوشش سماق توسط آزمون تی جفتی انجام گردید. شناسایی گونه های گیاهی با استفاده از کارشناسان اداره کل منابع طبیعی استان و با استفاده از فلور ایلام (7) انجام گرفت.

نتایج

نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان دادند که در عمق 0 تا 10  سانتیمتری خاک اختلاف معنی داری بین ماده آلی (006/0P=) و پتاسیم (048/0P=)  وجود دارد، به طوری که منطقه دارای پوشش سماق بیشتر از منطقه بدون پوشش نشان دادند.  و در عمق 10 تا 20  سانتیمتری اختلاف معنی داری بین عناصر خاکی ماده آلی (030/0P=)، ازت (039/0P=)، کلسیم (046/0P=) و درصد رس (016/0P=) وجود دارد  به طوری که منطقه دارای پوشش سماق نسبت به منطقه فاقد پوشش ماده آلی، ازت, کلسیم, پتاسیم و درصد رس بیشتری دارد (جدول 1). نتایج آزمون تی این تحقیق نشان دادند که بین دو منطقه دارای پوشش سماق و منطقه فاقد پوشش سماق اختلاف معنی داری از نظر شاخصهای تنوع زیستی وجود ندارد (جدول 2).

نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان دادند که اختلاف معنی­داری از نظر ازت  (025/0P=) و هدایت الکتریکی (007/0P=) در دو عمق 0 تا 10  ­و10 تا 20  سانتیمتری منطقه دارای پوشش سماق وجود دارد، به طوری که در عمق 0 تا 10  سانتیمتری هدایت الکتریکی دارای مقدار بیشتر و در عمق10 تا 20  سانتیمتری ازت از میزان بیشتری برخوردار است (جدول3). در این تحقیق جهت جغرافیایی بیشتر شمالی و تا حدودی شمال­شرقی بود.

نتایج این تحقیق نشان دادند که در محدوده رویشگاه سماق 24 گونه گیاهی متعلق به 23جنس و 14 تیره شناسایی گردید ( جدول 4 و شکل 4).

بحث و نتیجه گیری

نتایج تحقیق حاضر نشان دادند که ازت، مواد آلی، پتاسیم، کلسیم و درصد رس همبستگی معنی داری با پراکنش گونه سماق داشتند به طوری که مناطق دارای پوشش سماق دارای درصد بیشتری از این عناصر بودند.

 

جدول 1- نتایج آنالیز عناصر خاکی توسط آزمون تی در مناطق دارای پوشش و فاقد پوشش سماق

 

عمق 10-0 سانتیمتری

عمق 20-10 سانتیمتری

عناصر خاکی

 

 

 

t

P

t

P

pH

44/0

ns           67/0

06/0

ns         94/0 

EC

44/0

ns               67/0

52/0

ns           62/0

ماده آلی

1/4

**             006/0

8/2

*            030/0

ازت

2/2

ns              060/0

6/2

*            039/0

فسفر

38/0

ns               71/0

31/0

ns           76/0

پتاسیم

4/2

*                048/0

2/1

ns           25/0

کلسیم

71/0

ns               50/0

24/0

*            046/0

سدیم

26/0

ns               79/0

85/0

ns           42/0

درصد شن

59/0

ns               37/0

6/1

ns           15/0

درصد رس

85/1

ns               11/0

3/3

**          016/0

درصد سیلت

2/1

ns               25/0

21/0

ns           83/0

ns              :: عدم وجود اختلاف معنی دار *: اختلاف معنی دار در سطح 95 درصد**: اختلاف معنی دار در سطح 99 درصد

 

جدول 2 - نتایج آنالیز شاخصهای تنوع زیستی بین منطقه دارای پوشش و فاقد پوشش سماق

عناصر خاکی

t

P

تنوع شانون وینر

35/0

                    ns              73/0

تنوع سیمپسون

48/0

                    ns              64/0

غنا

66/0

                    ns              53/0

یکنواختی

76/0

                    ns              47/0

        ns              :: عدم وجود اختلاف معنی دار

جدول 3- نتایج آنالیز عناصر خاکی آزمون تی جفتی در اعماق 10-0  و 20-10 منطقه دارای پوشش سماق

عناصر خاکی

t

P

pH

32/0

ns           75/0

EC

9/3

**             007/0

ماده آلی

22/0

ns               82/0

نیتروژن

9/2

*                025/0

فسفر

32/0

ns               75/0

پتاسیم

24/0

ns               81/0

کلسیم

8/1

ns               11/0

سدیم

95/0

ns               37/0

درصد شن

04/0

ns               96/0

درصد رس

09/0

ns               92/0

درصد سیلت

26/0

ns               80/0

       ns              :: عدم وجود اختلاف معنی دار. *: اختلاف معنی دار در سطح 95 درصد. **: اختلاف معنی دار در سطح 99 درصد

 

 

 

شکل 4 -  تعداد جنسها گیاهی شناسایی شده در داخل پلاتها

 

جدول4-  اسامی گونه های موجود در  رویشگاه موردمطالعه

نام فارسی

تیره

نام علمی

ردیف

نام فارسی

تیره

نام علمی

ردیف

سیاه تنگرس

Rhamnaceae

Rhamnus pallasii

25

گل میمون

Scrophulariaceae

Scorphularia frigida

1

جارو علفی

Gramineae

Bromus tectorum

26

سنبله صخره­ای

labiatae

Stachys benthamiana

2

شکر تیغال

Compositaea

Echinops pachyphyllus

27

جعفری کوهی

Umbelliferae

Pimpinela SP

3

کنگر

Compositaea

Gundelia tournefortii

28

گوش موش

Urticaceae

Parietaria judaica

4

بلوط

Fagaceae

Quercus brantii

29

آوندول

Umbelliferae

Smyrnium cordifolium

5

خار زردک

Compositae

Picnoman acarna

30

شن

Caprifoliaceae

Lonicera nummulariifolia

6

شیر سگ

Euphorbiaceae

Euphorbia mucroclada

31

 

labiatae

Teucrium SP

7

شیر سگ

Euphorbiaceae

EU. allepica

32

مرزه

labiatae

Satureja SP

8

شیر سگ

Euphorbiaceae

EU. denticulata

33

بشقابی سفید

labiatae

Scutellaria condenstata

9

 

Gramineae

Bromus strilis

34

گوشبره

labiatae

Phlomis oliviaria

10

 

Papilionaceae

Astragalus. SP

35

کنگر

Compositae

Cirsium congestum

11

پوآ

Gramineae

Poa bulbusa

36

گلرنگ وحشی

Compositae

Carthamus oxyacantha

12

 

liliaceae

Colchicum  SP

37

گون

Gramineae

Aegilops SP

13

زنگوله ای

Boraginaceae

Onosma SP

38

کیکم

Amaranthaceae

Acer menospssulanum

14

شیرینه

Rosaceae

Galium SP

39

 

Compositae

Cousinia jacobii

15

ناز طوقی

Carssulaceae

Rosularia sempervivum

40

جو وحشی

Gramineae

Hordeum glucum

16

چشم شیر

Podophyllaceae

Leontice leontopetalum

41

جو پیاز دار

Gramineae

Hordeum bulbosum

17

سینه کبکی

Podophyllaceae

Bongardia SP

42

جارو علفی تالشی

Gramineae

Bromus donthonia

18

یولاف وحشی

Gramineae

Avena fatua

43

زالزالک

Rosaceae

Crataegus pontica

19

نسترن وحشی

Rosaceae

Rosa anatolicus

44

سماق

Anacardiaceae

Rhus coriaria

20

انجیر وحشی

Moraceae

Ficus rupestris

45

جارو علفی

Gramineae

Bromus tomentellus

21

داغداغان

Ulmacea

Celtis caucasica

46

علف باغ

Gramineae

Dactylis glomerata

22

محلب

Rosaceae

Cerasus mahaleb

47

گل حسرت

liliaceae

Colchicum kotschyi

23

موخور

Convolvulaceae

Loranthus eyapaus

48

 

liliaceae

Colchicum  SP

24

 

 

در این تحقیق مشخص شد که ازت و مواد آلی پتاسیم, کلسیم و درصد رس از عناصر مهم در پراکنش گونه سماق می باشد. همچنین در تحقیق حاضر مشخص شد که ازت و ماده آلی خاک همبستگی معنی داری با پراکنش گونه سماق دارد. می توان دلیل این امر را چنین توجیه کرد که افزایش میزان لاشبرگها و فعالیت بیشتر جانداران خاکزی در این رویشگاه، باعث شده که میزان خلل ­و ­فرج  در خاک  بیشتر شده و جرم مخصوص ظاهری کمتر شود و در نهایت خاک شرایط بهتری را از نظر نفوذپذیری پیدا می کند. در واقع می­توان گفت یکی از مشکلات رویشگاههای جنگلی غرب کشور از بین رفتن میزان لاشبرگها و به تبع آن کاهش فعالیت موجودات خاکزی،  فشرده شدن بیش از پیش خاک و در نتیجه آن کاهش استقرار نهالها است. فتاحی (3) در تحقیقی در سال 1374 در جنگلهای غرب این نتیجه به دست آمد که کم بودن میزان لاشبرگ یکی از مهم ترین مشکلات  جنگلهای زاگرس است. محققان دیگری مانند  Baruch (2005)، El-Ghani  (2000)، Fu و همکاران (2004) و Spencera و همکاران (2004)  در مطالعاتشان به نتایج مشابهی دست یافتند و به اهمیت مواد آلی خاک در پراکنش گونه ها در اکوسیستمها اشاره کرده اند (9، 10، 11 و 13).

پتاسیم و کلسیم خاک منطقه، یکی دیگر از عواملی بودند که بر پراکنش گونه ارغوان تأثیر گذار بودند، افزایش درصد پتاسیم و کلسیم در گیاهان نقش بسیار مهمی در ساختار ماکرو مولکولها و کلوئیدهای خاک و همچنین تبخیر و تعرق گیاهان دارند، بنابراین نقش عمده ای را در توزیع  پوشش گیاهی  مناطق خشک ایفا می کند.  Enright و همکاران (12) در سال 2005 در تحقیقی به نتایج مشابهی دست یافتند. همچنین در تحقیق حاضر مشخص شد که درصد رس نیز بر پراکنش گونه سماق تأثیر معنی داری دارد. یعنی رویشگاههایی که دارای رس بیشتری بودند پراکنش و استقرار سماق در آنها به طور معنی داری افزایش پیدا کرده است. میرزایی و همکاران (8)  در تحقیقی در سال 1386 در جنگلهای بلوط شمال ایلام این نتیجه به دست آمد که رویشگاههایی که دارای رس و سیلت بالاتری بوده دارای تنوع و غنای گونه ای بیشتری هستند.

نتایج تجزیه و تحلیل داده ها در اعماق مختلف خاک در منطقه دارای پوشش سماق نشان دادند که اختلاف معنی داری از نظر ازت  (025/0P=) و هدایت الکتریکی (007/0P=) در دو عمق 0 تا 10  ­و10 تا 20  سانتیمتری وجود دارد،  به طوری که در عمق 0  تا 10  سانتی­متری هدایت الکتریکی دارای مقدار بیشتر و در عمق10 تا 20  سانتیمتری نیتروژن از میزان بیشتری برخوردار بود (جدول 3). دلیل بالا بودن هدایت الکتریکی را می توان چنین توجیه کرد به علت آتش سوزی که درمنطقه اتفاق می افتد میزان پتاسیم سطحی خاک افزایش یافته و به دنبال آن میزان ازت در سطح خاک کاهش می یابد بنابراین افزایش هدایت الکتریکی خاک در عمق 0 تا10 سانتیمتری را می توان به افزایش پتاسیم خاک نسبت داد. در این تحقیق جهت جغرافیایی بیشتر شمالی و تا حدودی شمال­شرقی بود. بنابراین در پراکنش گونه سماق تأثیر گذار بود چون در جهتهای شمالی رطوبت خاک بیشتر و تبخیر کمتر از سایر جهت های جغرافیایی است. در واقع می توان گفت که جهت با تأثیر روی رطوبت و زاویه تابش خورشید و سایر عوامل تأثیر عمده ای در ترکیب گونه ای دارد (شکل 4). با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق می توان نتیجه گیری کرد که گونه سماق در مناطقی با خاکهای دارای ازت، مواد آلی، پتاسیم، کلسیم و درصد رس بالا استقرار یافته است. علاوه بر این با توجه به نتایج این تحقیق مشخص شد که گونه سماق در جهتهای شمالی و شمال­شرقی با شیب تند با دمای متوسط سالیانه 15 تا 17 درجه سانتی گراد و بارندگی بین 500 تا 600 میلی متر استقرار یافته است. بنابراین می توان این گونه را جهت کاشت در فضای سبز شهری و احیا و غنی سازی رویشگاه طبیعی آن و سایر مناطق خشک و نیمه خشک با توجه به نیازهای آن، توصیه نمود.


1- پوربابایی،ح. 1380. بررسی تنوع زیستی گونه­های چوبی در جنگلهای راش گیلان. مقالات همایش ملی مدیریت جنگلهای شمال و توسعه پایدار. انتشارات سازمان جنگلها،مراتع و آبخیزداری کشور. 770صفحه.
2-  زرگری, ع.1372. گیاهان دارویی جلد اول. انتشارات دانشگاه تهران، 950 صفحه.
3- فتاحی، م، 1374. اثر تخریب بر زادآوری جنگل های غرب، پژوهش و سازندگی، 27: 48-42.
4 – لعل منفرد، ع. 1380. مطالعه ساختار گل و شناسایی جنسیت گونه Rhus coriaria L  در ایران. مجموعه مقالات دهمین کنفرانس سراسری زیست شناسی ایران (شیراز)، شهریور 1380. صفحات 410-406 .
5- مصداقی، م. 1380. توصیف و تحلیل پوشش گیاهی (نوشته مارتین کنت و پدی کاکر). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، شماره 243، 283صفحه.
6-  مصداقی، م. 1378. توصیف و تحلیل پوشش گیاهی. انتشارات دانشگاه تهران، 287ص.
7-  مظفریان، و. 1387. فلور استان ایلام، انتشارات فرهنگ معاصر، 687 ص.
8- میرزایی، ج.، اکبری نیا، م.، حسینی، س. م.، سهرابی، ه. و حسین زاده، ج. 1386. تنوع گونه ای گیاهان علفی در رابطه با عوامل فیزیوگرافیک در اکوسیستمهای جنگلی زاگرس میانی.مجله زیست شناسی ایران جلد 20، شماره 4، 375- 382.
 
9-Baruch, Z. 2005, Vegetation-environment relationships and classification of the seasonal savannas in Venezuela. Flora,200:49-69.
10- Fu, B. J., Liu, S. L., Ma, K. M. and Zhu, Y. G., 2004. Relationship between soil characteristics, topography and plant diversity in a heterogeneous deciduous broad-leaved forest near Beijing, China. Plant and Soil, 261: 47-54.
11-El-Ghani,M.M.A,2000. Floristic and environmental relations in teo extreme desert zone of westem Egypt. Global Ecol.Biogeogr. 172:207-222.
12-Enright, N. J., Miller, B. P. and Akhter, R. 2005. Desert vegetation and vegetation-environment relationships in Kirthar national park, Sindh, Pakistan. Arid Environment, 61: 397-418.
13-Spencera, D. F., Ksandera, G. and Whitehand, L. 2004. Spatial and temporal variation in RGR and leaf quality of a clonal riparian plant, Arundo donax. Aquatic Botany, 81: 27-36.
14-Widdicombe, C. E., Archer, S. D., Burkill, P. H. and Widdicombe, S. 2002. Diversity and structure of the microplankton community, a coccolithophore bloom in the stratified northern north sea, Deep-Sea Research, 49: 2887-2903.
  • تاریخ دریافت: 01 تیر 1389
  • تاریخ بازنگری: 03 آبان 1390
  • تاریخ پذیرش: 01 آذر 1390