مطالعه ترکیبات فعال و فعالیت آنتی اکسیدانی پسماند باقی‌مانده از اسانس و گلا‌ب‌گیری 24 جمعیت گل محمدی آذربایجان شرقی و غربی: محصول جانبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

چکیده

در این پژوهش میزان ترکیبات فنولی و فعالیت آنتی‌اکسیدانی پسماند به دست آمده در طول فرآیند اسانس و گلابگیری اندازه‌گیری و با عصاره متانولی گلبرگ‌ها که منبع اصلی این ترکیبات می‌باشند، مقایسه شد. 24 جمعیت گل محمدی از 11 شهر در دو استان آذربایجان شرقی و غربی جمع‌آوری شده بود. در هر نمونه‌، استخراج اسانس‌ و گلاب‌ انجام شد و در نهایت، همه ضایعات نمونه برداری شده و عصاره متانولی گلبرگ‌ها به روش معمول به دست آمد. فنل کل نمونه‌ها به روش فولین سیکالتو و میزان فلاونوئید کل آنها به روش رنگ‌سنجی آلومینیوم کلرید انجام شد. فعالیت آنتی‌اکسیدانی نیز به دو روش دی‌فنیل‌پیکریل‌هیدرازیل (DPPH) و احیای آهن (FRAP) اندازه‌گیری شد. نتایج بدست آمده در تمامی فاکتورهای اندازه‌گیری شده در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بودند. مقادیر بدست‌آمده برای میزان فنل کل نشان داد که این پسماندها برای استخراج 5/44 درصد فنل کل استخراج شده از عصاره متانولی استفاده شوند. در فلاونوئید کل مقادیر بدست‌آمده پسماند‌ها نشان داد که تقریبا 92 درصد فلاونوئید کل در عصاره‌های متانولی قابل استخراج از ضایعات می‌باشد. فعالیت آنتی‌اکسیدانی اندازه‌گیری شده نیز نشان داد که نمونه‌های پسماند در روش احیای آهن فعالیتی بین 30/1-14/0 میلی‌مول یون آهن بر گرم ماده خشک را دارند. در روش دی‌فنیل‌پیکریل-هیدرازیل، آنها 71-17 درصد از رادیکال‌های آزاد را غیرفعال کردند. براساس نتایج این پژوهش، پسماند حاصل از اسانس و گلاب‌گیری، قابل استفاده بعنوان منبعی مناسب و ارزان جهت به دست آوردن آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی می-باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The study of active compounds and antioxidant activity of waste residues obtained during Essential oil and Rose water production in 24 Damask Rose Populations of East and West Azerbaijan: By-product

نویسندگان [English]

  • zeinab Alizadeh
  • Mohammad Fattahi

Horticulture department, agriculture faculty, Urmia university

چکیده [English]

In this research, the amount of phenolic compounds and antioxidant activity were measured in waste obtained during producing of essential oil and rose water process and compared this compounds with methanolic extract of petals which are the main source of these compounds. 24 populations of Damask rose were collected from 11 cities in both East and West Azerbaijan provinces. Extracting essential oil and rose water were done in each of samples and finally, all wastes were sampled and methanolic extract of petals were obtained based on usual way. Total phenol of samples was measured by Folin-Ciocalteu method and total amount of flavonoid was determined by Aluminum chloride colorimeter method. The antioxidant activity of samples was also measured in two way, 2, 2-Diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH) and Iron reduction. The obtained results in all measured factors were significant (p> 0.01). The obtained values of total phenol showed that the wastes can be used to extract of 44.5% of total phenol that extracted by methanolic extraction. In total flavonoid, obtained values of wastes showed that about 92% of total flavonoid in methanolic extract can be extracted from wastes. The measured antioxidant activity also showed that waste samples had the activity range of 0.14-1.30 mmol Fe++ /g DW in iron reduce method; in DPPH they also inactivated 17 to 71% free radicals. According to the results of this research, waste of essential oil and rose water producing can be used as a suitable and cheap resource to obtain natural antioxidants.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Antioxidant activity"
  • "By-product"
  • "Total flavonoid"
  • "Total phenol"
  • "Waste"

مطالعه ترکیبات فعال و فعالیت آنتی­اکسیدانی پسماند باقی­مانده از اسانس و گلاب­گیری 24 جمعیت­ گل محمدی آذربایجان شرقی و غربی: محصول جانبی

زینب علیزاده و محمد فتاحی*

ایران، ارومیه، دانشگاه ارومیه، دانشکده کشاورزی، گروه علوم باغبانی

تاریخ دریافت: 21/01/1399          تاریخ پذیرش: 22/04/1399

چکیده

در این پژوهش میزان ترکیبات فنولی و فعالیت آنتی­اکسیدانی پسماند به دست آمده در طول فرآیند اسانس و گلابگیری اندازه­گیری و با عصاره متانولی گلبرگ­ها که منبع اصلی این ترکیبات می­باشند، مقایسه شد. 24 جمعیت گل محمدی از 11 شهر در دو استان آذربایجان شرقی و غربی جمع­آوری شده بود. در هر نمونه­، استخراج اسانس­ و گلاب­ انجام شد و در نهایت، همه ضایعات نمونه برداری شده و عصاره متانولی گلبرگ­ها به روش معمول به دست آمد. فنل کل نمونه­ها به روش فولین سیکالتو و میزان فلاونوئید کل آنها به روش رنگ­سنجی آلومینیوم کلرید انجام شد. فعالیت آنتی­اکسیدانی نیز به دو روش دی­فنیل­پیکریل­هیدرازیل (DPPH) و احیای آهن (FRAP) اندازه­گیری شد. نتایج بدست آمده در تمامی فاکتورهای اندازه­گیری شده در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بودند. مقادیر بدست­آمده برای میزان فنل کل نشان داد که این پسماندها برای استخراج 5/44 درصد فنل کل استخراج شده از عصاره متانولی استفاده شوند. در فلاونوئید کل مقادیر بدست­آمده پسماند­ها نشان داد که تقریبا 92 درصد فلاونوئید کل در عصاره­های متانولی قابل استخراج از ضایعات می­باشد. فعالیت آنتی­اکسیدانی اندازه­گیری شده نیز نشان داد که نمونه­های پسماند در روش احیای آهن فعالیتی بین 30/1-14/0 میلی­مول یون آهن بر گرم ماده خشک را دارند. در روش دی­فنیل­پیکریل­هیدرازیل، آنها 71-17 درصد از رادیکال­های آزاد را غیرفعال کردند. براساس نتایج این پژوهش، پسماند حاصل از اسانس و گلاب­گیری، قابل استفاده بعنوان منبعی مناسب و ارزان جهت به دست آوردن آنتی­اکسیدان­های طبیعی می­باشد.

واژه های کلیدی: فعالیت آنتی اکسیدانی، محصول جانبی، فلاونوئید کل، فنول کل، پسماند

* نویسنده مسئول، تلفن:  32972357-044، 32779558-044 ، پست الکترونیکی:  mo.fattahi@urmia.ac.ir

مقدمه

 

در پیکره گیاهان دارویی، برخی از مواد در پاسخ به تنش­های زیستی و غیرزیستی تولید و ذخیره می­شوند که به عنوان ترکیبات فعال یا متابولیت­های ثانویه (Secondary metabolite) شناخته می­شوند که اثرات فیزیولوژیکی بر موجودات زنده دارند و دارای اثرات مستقیم یا غیرمستقیم درمانی هستند و به عنوان دارو مورد استفاده قرار می­گیرند (18). از جمله این ترکیبات اسانس­ها و ترکیبات فنولی هستند. اسانس­ها معمولا ازطریق تقطیر آبی از گیاهان استخراج می­گردد و دارای کاربردهای زیادی در صنعت آرایشی و بهداشتی هستند. در سال­های اخیر نیز از اسانس گیاهان مختلف برای رایحه درمانی (Aroma trophy) استفاده می­گردد (11). آنتی­اکسیدان­ها به موادی گفته می­شود که در غلظت پایین و با سازوکار ویژه­ای موجب به تاخیر انداختن، کند کردن و یا حتی توقف فرایندهای اکسیداسیونی می­شوند. این مواد بسته به نوع ساختمان در واکنش­های گوناگونی از قبیل کند کردن مرحله انتشار، مهار کاتالیزگرها، پایدار کردن هیدروپراکسیدها یا ترکیب شدن رادیکال­ها شرکت می­کنند(4). ترکیبات فنولی گروه دیگری از ترکیبات فعال باارزش گیاهان هستند که اثرات زیستی متعددی از جمله فعالیت آنتی­اکسیدانی برای آنها گزارش شده است. خاصیت آنتی­اکسیدانی این ترکیبات عمدتا به علت خاصیت کاهشی آنهاست (16). درواقع ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی ترکیبات فنولی عمدتاً ناشی از قدرت احیاءکنندگی و ساختار شیمیایی آن‌هاست که آن‌ها را قادر به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد و گونه­های فعال اکسیژن می‌سازد. ترکیبات فنولی از طریق دادن الکترون به رادیکال‌های آزاد، واکنش‌های اکسیداسیون چربی را مهار می‌کنند (3). فعالیت آنتی­اکسیدانی این ترکیبات عمدتا به علت خاصیت کاهشی آنهاست. فلاونوئیدها و سایر ترکیبات فنولی نقش مهمی در کنترل بیماری­های قلبی و سرطان دارند. همچنین خاصیت آنتی­اکسیدانی این ترکیبات باعث ماندگاری بالای موادغذایی و نیز خاصیت ضد میکروبی آنها شده است که این امر باعث استفاده از این ترکیبات در صنعت غذایی شده است.(14).  گل محمدی (گل گلاب و یا سوری) با نام علمی Rosa damascena Mill. و نام انگلیسی Persian rose و Damask rose از خانواده Rosacea می­باشد. گل محمدی بخاطر اسانس گل­ها و محتوای بالای مواد فعال زیستی ازجمله ترکیبات فنولی توجه قابل ملاحظه­ای در باغبانی، بیوشیمی و صنایع دارویی به خود جلب کرده است (16). اسانس آن در صنایع آرایشی و صنعت عطر بسیار مورد استفاده قرار می­گیرد. علاوه بر این­ها اسانس آن دارای خواص ضددرد، ضد اسپاسم، ضدعفونی­کننده و ضد تشنج می­باشد. همچنین گل محمدی دارای طیف وسیعی از ترکیبات فنولی از جمله توکوفرول (Tocopherol) و کاروتن (Carotene) می­باشد که برای این ترکیبات اثرات آنتی­اکسیدانی بالایی گزارش شده است.همچنین عصاره آن دارای خواصی مثل خنک کنندگی، تسکین­دهنده، قابض و ضدعفونی کننده می­باشد (20).  هیدروسول (Hydrosol) گل محمدی در ایران به عنوان گلاب (آب گل) مشهور است و در مراسم مذهبی، غذا و داروها کاربرد دارد (13). استخراج گلاب از گل محمدی قدمت هزار ساله دارد و در ایران، در حال حاضر سطح زیرکشت آن بالغ بر 4000 هکتار می­باشد. مناطق عمده کشت گل محمدی شامل استان­های فارس، کرمان، اصفهان و آذربایجان شرقی می­باشد (5).

در سال­های اخیر، باقی مانده یا ضایعات یا یه بیان دیگر محصولات جانبی (By-product) صنعت کشاورزی توجه زیادی به خود جلب کرده­ است زیرا منبع با ارزش آنتی اکسیدان های طبیعی می­باشند (7). مطالعات زیادی در راستای بررسی میزان ترکیبات فعال موجود در دورریز­های صنعیت کشاورزی صورت گرفته است. برای مثال میزان ترکیبات فنولی در پوسته گندم سیاه، پوست بادام، مرکبات ( شامل لیمو، پرتقال و گریب­فروت)، پوست سیب و هلو و گلابی در طی پژوهش­های جداگانه مورد بررسی قرارگرفته و گزارش شده است که این ضایعات حاوی میزان بالایی از ترکیبات فنولی می­باشند (9). باتوجه به نکات بیان شده، حجم زیاد ضایعات گل محمدی باقی­مانده پس از اسانس و گلاب­گیری در کشور می­تواند مورد توجه قرار گیرد، چرا که تنها در استان کرمان به طور میانگین بالغ بر 3000 تن گل محمدی، سالانه به مراکز گلاب­گیری حمل می­گردد که پس از طی مراحل مختلف گلاب­گیری، روغن­کشی و اسانس­گیری حدود 5/1 تا 2 برابر این میزان (به علت اضافه نمودن آب در حین گلاب­گیری) ضایعات تولید می­شود. درحال حاضر این حجم عظیم ضایعات استفاده عمده­ای نداشته و اغلب به عنوان کودگیاهی یا کمپوست در مزارع کشاورزی مورد استفاده قرار می­گیرند (2). مطالعات محدودی در رابطه با بررسی محتوای زیستی ضایعات گل محمدی انجام گرفته است. عبدالحمید و همکاران به بررسی ترکیبات فعال در پسماندحاصل از اسانس و گلاب­گیری گلبرگ گل محمدی از طریق عصاره­گیری با سه نوع حلال پرداختند (7). در پژوهشی دیگر نیز فلاونول گلیکوزیدهای (Flavonol Glycoside) استحصالی از پسماند گلبرگ گل محمدی استفاده شده در صنعت برای استخراج اسانس و گلاب را شناسایی کردند (17). اخیرا به دلیل ارزش و اهمیت موضوع طی تحقیقاتی اقدام به مطالعاتی نظیر استخراج فلاونوئیدها از پسماندهای گلاب­گیری و حتی تولید بیوگاز از این مواد کرده­اند. با بررسی مطالعات اندک انجام شده در حوزه ضایعات باقی­مانده صنعت گلاب و اسانس­گیری و محتوای باارزش فنولی گلبرگ­های گل محمدی و نیز اهمیت و ضرورت موضوع تولید محصولات فرعی از ضایعات صنعت کشاورزی و رساندن دورریز مواد باارزش به حداقل،  پژوهش حاضر برای اندازه­گیری میزان مواد زیستی موجود در ضایعات گل­محمدی باقی­مانده پس از اسانس و گلاب­گیری و بررسی ارزش استحال آنها در جمعیت­های کشت و کار شده دو استان آذربایجان شرقی و غربی طراحی و اجرا شد.

مواد و روشها

موادگیاهی: دو استان آذربایجان شرقی و غربی برای جمع­آوری نمونه و انجام این تحقیق درنظر گرفته شد. برای انجام این پژوهش در بهار 1396 مناطقی که کشت گل محمدی در آنجا انجام می­شود ازطریق پرس­و­جو محلی شناسایی شد. پس از شناسایی مناطق موردنظر، باتوجه به تاریخ گلدهی در آن مناطق که از قبل مشخص شده­ بود نمونه­برداری از 24 منطقه 11 شهر این دو استان انجام گرفت که مشخصات جغرافیایی آنها در جدول 1 گزارش شده است. در هر منطقه نمونه­ برداری با حضور در محل و شخصا در هنگام طلوع صبح صورت گرفت. با توجه به این­که هدف جمع­آوری بررسی ترکیبات فعال در گیاه گل محمدی بوده نه صرفا مقایسه جمعیت­ها با یکدیگر و معرفی بهترین جمعیت از نظر میزان این ترکیبات و نمونه­برداری از مناطق مختلف به با هدف رسیدن به یک نتیجه جامع بوده است، پس تفاوت سنی جمعیت­ها حائز اهمیت نبود. گل­ها به آزمایشگاه گروه باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه انتقال یافت، بعد از انجام اسانس­گیری و گلاب­گیری نمونه­برداری از پسماند­های حاصل (آب باقی­مانده در مخزن کلونجر) صورت گرفت. باتوجه به اینکه در این قسمت عصاره از برگ­های تر گرفته شده بود، به منظور مقایسه صحیح میزان ترکیبات مورد بررسی  در این نمونه­ها با نمونه­های عصاره­های گلبرگ، میزان تفاوت جرم گلبرگ تازه و گلبرگ­های خشک و درصد از دست­دهی آب در طی فرآیند خشک شدن محاسبه گردید. حجم حلال (در اینجا میزان آب باقی­مانده در کلونجر) به دقت اندازه­گیری شد تا در محاسبه و مقایسه فاکتور­های اندازه­گیری شده، به منظور مقایسه درست­تر دخالت داده شود.

عصاره­ گیری گلبرگ­های خشک: باتوجه به اینکه در اکثر منابع بررسی شده عصاره­گیری از گلبرگ­های خشک صورت گرفته بود، گلبرگ­ها در دمای اتاق و در سایه خشک گردیدند. گلبرگ­های خشک شده جمعیت­­های مختلف با استفاده از نیتروژن مایع پودر شده و مقدار یگ گرم از آن در 20 میلی­لیتر متانول 80% مخلوط گردید و برای استخراج بهتر ترکیبات، در التراسونیک (اِلماسونیک(S-120) اِلما، آلمان) (Ultrasonic (Elmasonic S-120, Elma, Germany)) با دمای 30 درجه سانتیگراد و قدرت 120 هرتز به مدت نیم ساعت قرار داده شد.

اندازه­گیری محتوای فنول کل (Total phenol): اندازه­گیری ترکیبات فنولی با استفاده از معرف فولین سیکالتو (Folin-Ciocalteu) صورت گرفت. صد میکرولیتر عصاره از محلول استخراج شده اصلی برداشته شده و به حجم نیم میلی­لیتر رسانده شد (5 برابر رقیق شد). سپس 180 میکرولیتر آب دی­یونیزه (Deionized water) به 25 میکرولیتر از نمونه رقیق شده اضافه شد. در مرحله بعد 1200 میکرولیتر فولین به مخلوط اضافه کرده و بعد از 5 دقیقه به آن کربنات سدیم 5/7 درصد اضافه شد. پس از آن نمونه­ها به مدت 45-30 دقیقه در تاریکی و دردمای اتاق قرار داده شدند. درنهایت جذب در طول موج 760 نانومتر به وسیله اسپکتروفوتومتر ساخت چین (Model: Unico, UV2100 PC) قرائت شد. از آب دی­یونیزه به عنوان شاهد و گالیک اسید (Gallic acid) به عنوان استاندارد استفاده شد. منحنی استاندارد براساس گالیک اسید ترسیم و نتایج به صورت میلی گرم گالیک اسید بر وزن خشک گیاه (Mg GAE/g DW) گزارش شد (12).

 

جدول1-اطلاعات جغرافیایی مناطق مربوط به نمونه­های جمع­آوری شده

ارتفاع از سطح دریا (m )

عرض جغرافیایی

طول جغرافیایی

ژنوتیپ

شهر

منطقه

1312

˝67/55ˊ34˚37

˝37/17ˊ06˚45

G1

ارومیه

حاج­پیرلو

1312

˝06/51ˊ34˚37

˝37/15ˊ06˚45

G2

ارومیه

حاج­پیرلو

1287

˝70/40ˊ18˚37

˝52/40ˊ02˚46

G3

بناب

-

1331

˝37/1ˊ44˚37

˝21/57ˊ01˚45

G4

ارومیه

صنوبر

1244

˝9/7ˊ25˚38

˝5/3ˊ15˚47

G5

اهر

شاهوردی

1011

˝3/38ˊ23˚38

˝7/29ˊ21˚47

G6

اهر

نقدوز

1107

˝06/56ˊ50˚38

˝8/59ˊ02˚47

G7

کلیبر

حومه

1037

˝35/21ˊ37˚38

˝77/45ˊ03˚45

G8

خوی

ویشلق

1233

˝90/49ˊ32˚38

˝20/18ˊ53˚44

G9

خوی

محله

1464

˝09/4ˊ4˚37

˝14/14ˊ00˚46

G10

آذرشهر

سیل­چایی

1790

˝33ˊ22˚38

˝52ˊ21˚45

G11

تسوج

-

1305

˝36/06ˊ58˚36

˝26/53ˊ24˚45

G12

نقده

-

1250

˝2/38ˊ32˚38

˝15ˊ53˚44

G13

خوی

محله

1300

˝45/31ˊ34˚38

˝75/06ˊ50˚44

G14

خوی

تپه­باشی

1430

˝0/34ˊ37˚38

˝2/12ˊ49˚44

G15

خوی

قشلاق

2910

˝21/5ˊ4˚37

˝14/16ˊ39˚46

G16

خوی

صفائیه

1460

˝4/32ˊ51˚38

˝9/20ˊ09˚47

G17

کلیبر

عربشاه خان

2085

˝7/34ˊ39˚38

˝3/14ˊ16˚47

G18

هوراند

تازه­کند

1426

˝7/48ˊ40˚38

˝6/19ˊ18˚47

G19

هوراند

آیدینلو

1715

˝39/19ˊ43˚37

˝54/59ˊ04˚46

G20

آذرشهر

قرمزگل

1753

˝76/48ˊ43˚37

˝20/02ˊ06˚46

G21

آذرشهر

صفایش

1969

˝28/04ˊ44˚37

˝13/18ˊ09˚46

G22

آذرشهر

مجارشین

2958

˝7/42ˊ94˚42

˝07/32ˊ39˚46

G23

خوی

صفائیه

1897

˝91/55ˊ55˚37

˝47/15ˊ29˚46

G24

تبریز

هروی

 

 

اندازه­گیری محتوای فلاونوئید کل (Total Flavonoid): برای سنجش میزان فلاونوئید کل مقدار مشخصی از عصاره 5 برابر رقیق شد و به مقدار 50 میکرولیتر از عصاره رقیق شده، 150 میکرولیتر نیتریت سدیم 5%، 300 میکرولیتر محلول آلومینیوم کلرید 10% و 1000 میکرولیتر استات سود یک مولار اضافه شد و سپس با آب مقطر به حجم 5 میلی لیتر رسانده شد.  جذب مخلوط در طول موج 380 نانومتر نسبت به شاهد قرایت گردید. از کوئرستین (Quercetin) به عنوان استاندارد استفاده شد و منحنی استاندارد به کمک آن رسم شد. میزان فلاونوئید کل نمونه­ها براساس میلی­گرم کوئرستین بر گرم وزن خشک (Mg Q/ g DW)  گیاه گزارش شد (10).

اندازه­گیری فعالیت آنتی اکسیدانی به روش دی­فنیل­پیکریل­هیدرازیل (2, 2-Diphenyl-1-picrylhydrazyl) (DPPH): جهت اندازه­گیری فعالیت آنتی­اکسیدانی به این روش، مقدار مشخصی از عصاره پنج برابر رقیق شد. سه میکرولیتر از نمونه را داخل لوله آزمایشی ریخته و به آن 2000 میکرولیتر از محلول DPPH (5-10 × 6 مول بر لیتر 95 درصد رادیکال­های آزاد) اضافه شد. محلول را تکان داده و در دمای آزمایشگاه به مدت 30 دقیقه نگهداری و جذب در 517 نانومتر در اسپکتروفتومتر قرائت شد. جهت تهیه شاهد (بلانک) نیز به روش بالا عمل گردید فقط به جای عصاره سه میکرولیتر متانول 80 درصد استفاده شد (15).

 

قدرت مهار­کنندگی ={جذب بلانک/(جذب بلانک- جذب نمونه)} × 100

 

اندازه­گیری فعالیت آنتی­اکسیدانی به روش احیای آهن (FRAP): عصاره­های رقیق شده نمونه­ها و سه میلی­لیتر معرف تازه فرپ ( بافراستات سدیم 300 میلی­مولار با اسیدیته 6/3، فریک­تری پریدیل­اس­تریازین و فریک کلرید) باهم مخلوط شدند. مخلوط حاصل به مدت 30 دقیقه در حمام آب گرم (دمای 37 درجه سانتی­گراد) قرار گرفت و جذب آن در طول­موج 593 نانومتر و با استفاده از دستگاه اسپکتروفوتومتر نسبت به شاهد خوانده شد. از سولفات آهن برای رسم منحنی استاندارد استفاده شد و نتایج داده­ها براساس میلی­مول یون آهن بر گرم ماده خشک بیان شد (22).

تجزیه و تحلیل آماری: آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد و تجزیه واریانس با استفاده از نرم­افزار SAS نسخه 9.1 انجام شد و از آزمون دانکن برای مقایسه میانگین داده­ها استفاده شد.

نتایج

آنالیز آماری داده­های مربوط به فنل و فلاونوئید کل نشان می­دهد که اعداد در هر کدام از ستون­ها در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی­داری باهم دارند (جدول2). باتوجه به نحوه استخراج متفاوت عصاره ها از گلبرگ خشک و ضایعات، هر کدام به طور جداگانه آنالیز شده و درصد استحصال در ضایعات نسبت به همان مقدار استحصال در گلبرگ خشک بیان گردیده است. محتوای فنول و فلاونوئید کل عصاره متانولی گلبرگ­ها و نمونه­های پسماند به روش ذکر شده در بخش موادوروش اندازه­گیری شده و نتایج در جدول 2 گزارش شده است. بیشترین میزان فنل کل نمونه­های پسماند در جمعیت 21 به میزان 01/100 میلی­گرم و کمترین میزان آن در جمعیت 13 به میزان 98/18 میلی­گرم گالیک اسید بر گرم ماده خشک بدست­ آمده است. اما در عصاره­های متانولی گلبرگ­ها بیشترین و کمترین میزان فنول کل استحصالی به ترتیب در جمعیت­ اول (16/165 میلی­گرم بر ماده خشک) و جمعیت ششم ( 92/64 میلی­گرم گالیک اسید بر گرم ماده خشک) بدست آمده است. داده­ها نشان می­دهد که  به طور کلی از 24 نمونه پسماند مورد بررسی می­توان  97-20 درصد فنول کل استخراجی از عصاره متانولی گلبرگ­های تازه قابل استحصال است. به عبارت یگر در کمترین حالت 20 درصد و در بهترین حالت 97 درصد می­توان از نمونه­های پسماند، ترکیبات فنولی موجود در عصاره متانولی گلبرگ­­ها را استخراج کرد.

در مورد فلاونوئید کل نیز محتوای پسماند­ها و عصاره­های متانولی گلبرگ­های ارزیابی و مقایسه شده است. جمعیت اول هم در عصاره متانولی گلبرگ و هم در بین نمونه­های پسماند دارای بالاترین میزان فلاونوئید کل (به ترتیب 35/81 و 75/78 میلی­گرم کویرستین بر گرم وزن خشک) هستند. از نمونه­های پسماند در 24 جمعیت مورد بررسی حدود 98-73 درصد فلاونوئید کل استخراجی از عصاره­های متانولی گلبرگ­ها استحصال شده است. به عبارت دیگر از نمونه­های پسماند حدود 98-73 درصد فلاونوئید موجود در عصاره متانولی گلبرگ­ها قابل استحصال است.

 

جدول2- میزان فنول و فلاونوئید کل نمونه­های پسماند و عصاره­های متانولی

فلاونوئیدکل (میلی­گرم کوئرستین بر گرم وزن خشک)

Mg Q/ g DW

فنل کل (میلی­گرم گالیک اسید بر گرم وزن خشک)

Mg GAE/g DW

درصد استخراج از ضایعات نسبت به عصاره متانولی (%)

 

عصاره­های متانولی

نمونه­های پسماند

درصد استخراج از ضایعات نسبت به عصاره متانولی (%)

عصاره­های متانولی

نمونه­های پسماند

جمعیت­ها

80/96

 

35/81a

75/78a

65/22

16/165a

42/37e-k

1

45/81

 

80/72a-c

30/59a-c

93/39

61/130cd

16/52-e

2

94/91

 

32/58e-g

62/53d-f

65/38

42/73ki

38/28i-l

3

48/89

 

81/69a-e

47/62bc

45/57

48/85h-k

11/49c-g

4

86/88

 

28/78ab

56/69ab

66/45

06/79il

10/36f-k

5

22/98

 

19/37jk

53/36ij

95/78

92/64l

26/51c-f

6

46/98

 

74/45h-j

04/45g-i

71/22

63/101e-g

09/23j-l

7

65/96

 

58/50g-i

89/48f-h

71/20

12/107d-f

19/22kl

8

85/97

 

90/70ad

69/38bc

71/31

58/123c

19/39e-j

9

80/97

 

99/70a-c

43/69bc

63/38

26/122cd

23/47c-g

10

81/92

 

42/37i-k

73/34ig

92/42

55/85h-k

72/36f-k

11

17/98

 

38/66b-f

17/65cd

34/22

97/140b

50/31h-l

12

79/94

 

74/45h-j

36/43g-i

19/20

98/93f-i

98/18l

13

23/98

 

50/58d-g

47/57d-g

73/69

00/116c-e

89/80b

14

44/94

 

40/41ij

17/42g-i

50/49

46/82i-k

82/40d-i

15

10/79

 

59/28k

36/33h-j

05/45

80/121cd

88/54cd

16

84/76

 

49/51g-i

49/51f-i

46/49

85/116c-e

80/57c

17

52/95

 

11/45h-j

09/43g-j

47/55

92/98f-h

88/54cd

18

08/82

 

38/54f-h

64/44e-g

44/46

61/81i-k

90/37e-j

19

15/87

 

02/55f-h

95/47e-g

26/60

74/76j-l

25/46c-h

20

53/88

 

39/62c-g

24/55c-e

94/97

11/102f-h

01/100a

21

76/97

 

57/33jk

82/32j

66/41

94/86g-k

22/36d-h

22

82/91

 

86/39i-k

60/36ij

80/28

41/121cd

97/34e-h

23

75/73

 

65/66b-f

16/49cd

05/40

96/89j-i

03/36gh

24

-

 

29/10

19/10

-

09/7

97/17

ضریب تغییرات

(CV %)

مقادیر دارای حروف مشترک در هر ستون، تفاوت معنی­داری باهم ندارند.

 

همچنین آنالیز آماری داده­های فعالیت آنتی­اکسیدانی نشان می­دهد که اعداد در هر کدام از ستون­ها در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی­داری باهم دارند. برای عصاره متانولی و نمونه­ها پسماند به دو روش احیای آهن و دی­فنیل­پیکریل­هیدرازیل فعالیت آنتی­اکسیدانی اندازه­گیری شده و نتایج در جدول 3 گزارش شده است. باتوجه به میزان قابل توجه فنل و فلاونوئید استخراج شده از نمونه­های پسماند انتظار می­رفت این نمونه­ها دارای فعالیت آنتی­اکسیدانی قابل توجهی باشند که نتایج آزمایشات این فرضیه را تایید کرد. بالاترین میزان فعالیت آنتی­اکسیدانی در روش احیای آهن را جمعیت­های 14 و اول به ترتیب در نمونه­های پسماند و عصاره­های متانولی گلبرگ­ها از خود نشان داده­اند. در نمونه­های پسماند قدرت آنتی­اکسیدانی جمعیت 14، 30/1 میلی مول یون آهن بر گرم ماده خشک و در عصاره­های متانولی بالاترین میزان مهارکنندگی (جمعیت اول) 10/26 میلی مول یون آهن بر گرم ماده خشک می­باشد.

در روش دوم اندازه­گیری فعالیت آنتی­اکسیدانی نیز هم در عصاره متانولی گلبرگ­ها هم در نمونه­های پسماند طیفی از فعالیت مهارکنندگی رادیکال­های آزاد بدست آمد. فعالیت آنتی­اکسیدانی در عصاره­های متانولی جمعیت­ها 88-60 درصد و در نمونه­های پسماند 71-17 درصد بدست آمد. بالاترین میزان فعالیت آنتی­اکسیدانی عصاره­های متانولی در جمعیت اول (37/88 درصد) و در نمونه­های پسماند در جمعیت هفتم (22/71 درصد) مشاهده شد.

 

جدول2-میزان فعالیت آنتی­اکسیدانی نمونه­های پسماند و عصاره متانولی

فعالیت آنتی­اکسیدانی روش DDPH (%)

فعالیت آنتی­اکسیدانی روش احیای آهن (میلی­مول یون آهن بر گرم ماده خشک)

mmol Fe++/g DW

 

عصاره متانولی

پسماند

عصاره متانولی

پسماند

جمعیت­ها

31/88a

50/49ef

10/26a

85/0d-g

1

12/71c-e

54/39g-i

96/14b-f

14/0n

2

54/64d-f

53/31i-j

28/10g

23/0mn

3

60/60ef

75/53de

00/13d-g

50/0j-l

4

02/65ef

05/24jk

57/10g

65/0h-j

5

25/72b-e

98/62a-c

12/12e-g

68/0g-i

6

29/61ef

22/71a

99/16b-d

35/0lm

7

92/71b-e

31/17k

43/18b

39/0k-l

8

48/78a-d

00/67ab

27/17b-d

83/0e-g

9

09/81a-c

81/57cd

32/16b-d

83/0e-g

10

47/61ef

74/44fg

93/10g

89/0d-f

11

06/83ab

05/64a-c

57/17bc

74/0f-h

12

13/58f

73/18k

85/14c-g

54/0i-k

13

90/70c-e

23/17k

30/17bc

30/1a

14

78/68d-f

37/42f-h

27/11g

92/0de

15

28/72b-e

69/69a

75/14b-e

93/0c-e

16

97/84a

68/70a

51/17b-d

12/1b

17

45/71b-e

64/31ij

18/15b-f

08/1bc

18

23/63ef

65/57cd

68/11fg

01/1b-d

19

80/61ef

61/59b-d

57/16b-d

77/0e-h

20

23/71b-e

82/63a-c

80/14b-f

27/1a

21

41/62ef

72/59b-d

93/11e-g

74/0f-h

22

39/72b-e

34/70a

46/18bc

85/0d-g

2

75/86a

55/35hi

90/25a

49/0j-l

24

69/8

44/9

15/9

77/11

ضریب تغییرات

(CV %)

مقادیر دارای حروف مشترک در هر ستون، تفاوت معنی­داری باهم ندارند.

 

بحث و نتیجه گیری

به نظر می­رسد باتوجه به اینکه در مورد هر 24 جمعیت عصاره­گیری متانولی و اسانس­گیری و تولید پسماند از یک نمونه برداشت شده انجام گرفته، تفاوت در میزان فنول و فلاونوئید بدست آمده در دو حالت به مراحل عصاره­گیری و استخراج مربوط می­شود. عصاره­گیری از گلبرگ­ها همانطور که در مواد و روش ذکر شده است بوسیله متانول 80% (آبی الکلی) در دمای 30 درجه به مدت 30 دقیقه به کمک دستگاه التراسونیک صورت گرفته اما نمونه­های پسماند در دمای جوش آب بعد از چهار ساعت تهیه شده­اند و حلال آب بوده است. نتایج مطالعات مختلف نشان داده­است که قدرت استخراج­کنندگی حلال، زمان و روش اتخاذ شده برای استخراج به طور قابل توجهی ترکیب عصاره را تحت تاثیر قرار می­دهند. این تغییرپذیری به تفاوت در پیوند­های درونی این ترکیبات و به خصوص به قطبیت مولکول­های تشکیل­دهنده حلال بستگی دارد. به همین جهت در فرآیند استخراج عواملی چون نوع حلال و زمان استخراج بسیار مهم هستند (6).

رایج­ترین و موثرترین حلال برای استخراج پلی­فنول­ها متانول و اتانول می­باشد. اما انواعی از این ترکیبات نیز وجود دارند که قابلیت حل شدن در آب را دارند. برای مثال بهترین حلال برای آنتوسیانین­ها که نوعی از فلاونوئیدها می­باشند آب است. تانن­ها و ساپونین­ها نیز قابلیت حلالیت در آب را دارند (8).

دما نیز در استخراج ترکیبات بسیار موثر است. گزارش شده است که گرم شدن آب (حلال) تا دمای 100-80 درجه باعث استخراج بیشتر پروآنتوسیانین و اسیدهای فنولی می­شود(13). از سوی دیگر امروزه به منظور صرف زمان و حلال کمتر و کاهش آلودگی زیست محیطی حلال­های آلی، روش­های جدید استخراج مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مهمترین این روش­ها استخراج با آب فوق بحرانی است. آب فوق بحرانی یک واژه عمومی برای آب در دمای بالای نقطه جوش (Cº 100) و کمتر از دمای بحرانی (Cº 374) و فشار متناظر با دمای مربوطه به کار می­رود. به طوریکه آب در این دما و فشار ماهیت مایع خود را حفظ کرده باشد. در این شرایط بسیاری از ویژگی­های آب تغییر می­کند. با افزایش دما، جنبش مولکول­های آب و درنتیجه سرعت نفوذ آب به بافت گیاهی افزایش می­یابد همچنین آب در دمای محیط پیوندهای هیدروژنی زیادی داد که با افزایش دما، به تدریج از هم گسیخته شده و ثابت دی­الکتریک (قطبیت) آب را کاهش می­دهند. بنابراین با تنظیم حرارت آب می­تواند به حلالی برای ترکیبات نیمه قطبی و یا غیرقطبی بدل شود. ویژگی خود یونش آب نیز با افزایش دما افزایش می­یابد. استخراج ترکیباتی با قطبیت متوسط یا ترکیبات فنولی قطبی مانند کاتکین، فلاونوئیدها، ایزوفلاون­ها، آلکالوئیدها و اسیدهای فنولیک به خوبی در شرایط مادون بحرانی با آب یا مخلوط آب و اتانول قابل انجام است (1). به نظر می­رسد این مطلب میزان بالای فلاونوئید کل نسبت به فنول کل را در نمونه­های پسماند توجیه می­کند.

آنتی­اکسیدان­ها ترکیباتی هستند که می­توانند اکسیداسیون لیپیدها و سایر مولکول­ها را مهار کنند. ترکیبات فنولی دارای خاصیت آنتی­اکسیدانی بالایی هستند. فعالیت آنتی­اکسیدانی فنول­ها عمدتاً به علت خواص بازدارندگی آن­هاست که به آنها اجازه می­دهد تا به عنوان عوامل کاهش­دهنده و اهدا کننده هیدروژن عمل ­کنند (14). آنتی­ اکسیدان­ها براساس عملکردشان به دو گروه اصلی تقسیم می­شوند: آنتی­اکسیدان­های اولیه و ثانویه. آنتی­اکسیدانهای اولیه الکترون یا هیدروژن خود را به رادیکالهای آزاد می-­دهند در حالی که آنتی­اکسیدان­های ثانوی به عنوان همیار عمل میکنند، یعنی از طریق دادن هیدروژن و بازیابی آنتی­اکسیدان اولیه و یا جاروب کننده­های اکسیژن و عوامل کلاته کننده نقش خود را ایفا مینمایند. فنولها و فلاونوئیدها معمولاً به عنوان جاروب کننده رادیکالهای آزاد عمل میکنند. گروههای OH فنلی از ارجح­ترین گروهها برای از دست دادن پروتون از اشکال اکسید شده تک الکترونی هستند. پایداری رادیکال­های فنوکسیل منتج از آنها باعث افزایش خاصیت آنتی­اکسیدانی و توانایی بیشتر ترکیب­های دارای گروه­های هیدروکسیل متعدد برای جاروب کردن رادیکال­های آزاد اکسید شده میگردد، همچنین از تشکیل رادیکالهای آزاد ناشی از پراکسیداسیون لیپیدها جلوگیری به عمل می­آورد (4). یکی از روش های ارزیابی اثرات آنتی­اکسیدانی گیاهان استفاده از رادیکال های آزاد همچون DPPH است که با حذف این رادیکال می توان به روشی آسان، سریع و دقیق توانایی آنتی­اکسیدانی را ارزیابی نمود.در فعالیت آنتی­اکسیدانی احیاء کننده آهن (FRAP) الکترون دهندگی آنتی­اکسیدان ها در pH پایین موجب احیاء کاتیون فریک به فروس می شود(3). عبدالحمید و همکاران  به بررسی ترکیبات فعال در پسماند گلبرگ گل محمدی بعد از عصاره­گیری با سه نوع حلال پرداختند و گزارش کردند که  پسماندها دارای ظرفیت آنتی­اکسیدانی بالایی بودند. ترکیبات فنلی، به ویژه فلاونوئیدها و فلاونول­ها ، جزء اصلی ترکیبات استخراجی از پسماندها بودند که خواص آنتی اکسیدانی بالا به آنها نسبت داده شد. بنابراین، محصولات فرعی می تواند به عنوان یک منبع ارزان برای پلی فنول­های آنتی اکسیدان مورد استفاده قرار گیرد (7). آنتی­اکسیدان­های مورد استفاده در صنعت دو نوع­اند، طبیعی و مصنوعی. در سالیان اخیر افزودن آنتی­اکسیدان­های مصنوعی به دلیل سمیت و خطراتی که برای سلامتی انسان ایجاد می­کنند محدود شده است(21). بنابراین تلاش برای شناخت آنتی­اکسیدان­های طبیعی و ارزان مخصوصا با منشا گیاهی افزایش یافته است.

در سال­های اخیر در استان کرمان به طور میانگین بالغ بر 3000 تن گل محمدی، سالانه به مراکز گلاب­گیری حمل می­گردد که پس از طی مراحل مختلف گلاب­گیری، روغن­کشی و اسانس­گیری حدود 5/1 تا 2 برابر این میزان (به علت اضافه نمودن آب در حین گلاب­گیری) ضایعات تولید می­شود. درحال حاضر این حجم عظیم ضایعات استفاده عمده­ای نداشته و اغلب به عنوان کودگیاهی یا کمپوست در مزارع کشاورزی مورد استفاده قرار می­گیرند (2). هرچند که تاثیر این پسماندها به عنوان کود و اثر آن روی رشد گیاهان باتوجه به ترکیبات فنولی آن جای بررسی دارد. در پژوهشی گزارش شده است که محتوای بالای فلاونول گلیکوزید گلبرگهای تقطیر شده گل محمدی یک منبع امیدوارکننده از ترکیبات فنلی هستند که ممکن است به عنوان مواد غذایی کاربردی ، به عنوان آنتی اکسیدان طبیعی یا به عنوان تقویت کننده رنگ مورد استفاده قرار گیرند (19). نتایج این پژوهش نشان می­دهد فقط در استان کرمان (با محاسبه متوسط فنول و فلاونوئید کل بدست آمده در این پژوهش) با توجه به حجم تولیدی پسماند در مراکز اسانس و گلاب­گیری فقط در استان کرمان، حداقل چیزی حدود  000197/0 تن گالیک اسید بر تن ماده گیاهی، ترکیبات فنولی و نیز حداقل 000227/0  تن کوئرستین بر تن ماده گیاهی دورریز می­شود که باتوجه به حجم بالای آنها و نیز فعالیت آنتی­اکسیدانی بالا ارزش بازیابی و استفاده در صنایع را دارند. دو موضوع عدم بررسی نوع ترکیبات فنولی موجود در این پسماندها و نیز تفاوت تر و خشک بودن گلبرگ­ها را می­توان با آزمایشات تکمیلی مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش دلیل استفاده از نمونه های خشک عصاره متانولی و مقایسه آن با نمونه های تر در روش اسانس گیری به علت متداول بودن هر کدام از روش های فرآوری است. به عبارت دیگر هدف مقایسه ترکیبات فنولی ضایعات با بهترین روش عصاره گیری از ترکیبات فنولی (عصاره متانولی) بود. با این حال در پژوهش حاضر پس از خشک شدن گلبرگهای تر با اعمال ضریب برای هر کدام از جمعیت­ها، در نهایت مقایسه بین آنها با معادل خشک نمونه ها انجام گرفت. با این حال توصیه می­شود که نوع ترکیبات فنولی موجود در این ضایعات یا پسماندها  بوسیله کروماتوگرافی مایع با کارای بالا (HPLC) مورد بررسی قرار گیرد. اما، به علت ارزش بالای دارویی این ترکیبات، فعالیت آنتی­اکسیدانی بالای آن­ها و اهمیت بالای موضوع یافتن منبع ارزان و گیاهی برای استخراج آنتی­اکسیدان­های طبیعی نتایج بدست آمده در این پژوهش بسیار قابل توجه است و می­توان با انجام آزمایشات تکمیلی و رفع چالش­هایی نظیر مدیریت پسماند­ها و هدایت آنها به مراکز صنعتی از یافته­های این پژوهش در راستای صنعتی شدن بهره جست.

برداشت و مصرف بی­رویه گیاهان دارویی از عرصه­های طبیعی، احساس نیاز حفظ و حراست گونه­ها  و نیز بهینه­سازی تولید و بالا بردن بهره­وری این گیاهان و نیز صرفه­جویی در مصرف نهاده­های کشاورزی را در جامعه علمی کشور ایجاد کرده است. این پژوهش به این منظور جهت بررسی میزان ترکیبات فعال موجود در دورریز حاصل از صنعت اسانس و گلاب­گیری طراحی و اجرا شده است. با توجه به حجم ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی استحصال شده از این پسماندها و باتوجه به مقدار بسیار زیاد حجم پسماند تولید شده در کشور به صورت سالانه، حجم قابل توجهی از ترکیبات باارزش که خاصیت بالای آنتی­اکسیدانی نیز دارند، دورریز می­شوند و استفاده خاصی ندارند. این ترکیبات ارزش استحصال را دارد و باعث بهره­وری کامل از گیاه باارزش گل محمدی شده و کاهش دورریز ترکیبات باارزش آن می­شود. درواقع از این پسماندها می­توان به عنوان یک منبع ارزان و طبیعی برای استخراج آنتی­اکسیدان­های طبیعی در صنایع مختلف استفاده کرد.

سپاسگزاری

در پایان از اعضای گروه علوم باغبانی دانشگاه ارومیه که امکان انجام این پژوهش را فراهم نموده­اند، تقدیر و قدردانی می شود.

  • خشنودی­نیا، س.، نیاکوثری، م و تحسیری، ز. 1396. فناوری آب مادون بحرانی برای استخراج ترکیبات شیمیایی گیاهی. فصلنامه گیاهان دارویی. 62 (2): 108-94.
  • دعاگویی، ع.، غضنفری مقدم، ا و فولادی، م.ح. 1390. بررسی سینتیک و مدل­سازی فرایند تولید بیوگازاز ضایعات گلاب­گیری گل محمدی. مجله مهندسی بیوسیستم ایران. 42(1): 95-102.
  • دلارام، ج. اسمعیل­زاده بهایادی، ص. ایجباری، ح. (1398). بررسی یرخی از ترکیبات فیتوشیمیایی و فعالیت پاداکسیدانی اندام­های مختلف سه گونه سلمه­تره (Chenopodium) در منطقه سیستان. مجله پژوهش­های گیاهی (مجله زیست­شناسی ایران). 32(3): 546-536.
  • زرگوش،ز. قوام، م. طوایلی، ع. (1397). مقایسه خاصیت آنتی­اکسیدانی و فنول کل گیاه تشنه­داری (Scropholaria striata Boiss) در اقالیم مختلف در استان ایلام. مجله پژوهش­های گیاهی(مجله زیست­شناسی ایران).32(4): 861-850.
  • سلیمانی­پور، ا. نیکویی، ع.ر. و باقری، ا. (1384). بررسی مسائل بازاریابی گل محمدی و فرآورده­های آن (گلاب و اسانس): مطالعه موردی در شهرستان کاشان. مجله علوم و فنون کشاورز. 9(1): 73-88.
  • کمالی، ف.، صادقی ماهونک، علیرضا و نصیری­فر، ز. 1394. تاثیر شرایط عصاره­گیری به کمک فراصوت بر میزان استخراج ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی از میوه سنجد زینتی (Elaeagnus umbellate). علوم غذایی و تغذیه. 12(2): 23-32.

 

  • Abdel-Hameed, E., Bazaid, S and Shohayeb, M. 2012. Total Phenolics and Antioxidant Activity of Defatted Fresh Taif Rose, Saudi Arabia. British Journal of Pharmaceutical Research. 2(3): 129-140.
  • Azmir, J., Zaidal, I.S.M., Rahman, M.M., Sharif, K.M., Mohamed, A., Sahena, F., Jahurul, M.H.A., Ghafoor, K., Norulaini, N.A.N and Omar, A.K.M. 2013. Techniques for extraction of bioactive compounds from plant materials: A review. Journal of Food Engineering. 117: 426-436.
  • Balasundram, N., Sundram, K. and Samman, S. 2006. Phenolic Compounds in plants and Agri-industrial by-products: Antioxidant activity, Occurrence, and potential uses. Food chemistry. 99:191-203.
  • Chang, Q., Zuo, Z., Harrison, F and Chow, M. S. S. 2002. Hawthorn, Int. Journal of Clinical Pharmacy and therapeutics. 42(2): 605- 612.
  • Dhifi, W., Bellili, S., Jazi, S., Bahloul, N. and Mnif, W. 2016.Essential oils chemical characterization and Investigation of some biological Activities: A Critical Review. Medicines. 25(3): 1-16.
  • Ebrahimzadeh, M. A., Hosseinimehr, S. J., Hamidinia, A and Jafari, M. 2008. Antioxidant and free radical scavenging activity of Feijoa sallowinna frouits peel and lesves. Journal of Pharmacol- online. 1: 7-14.
  • Ignat, I., Volf, I and Popa, V. 2011. A critical review of methods for characterisation of polyphenolic compounds in fruits and vegetables. Food chemistry. 126: 1821-1835.
  • Kahkonen, M. Hopia, A., Vuarela, H., Rauha, J.P., Pihlaja, K., Kujala, T. and Heinonen, M. 1999. Antioxidant Activity of Plant Extracts Containing Phenolic Compounds. J. Agric. Food Chem. 47: 3954−3962.
  • Moein, M., Zarshenas, M and Delnavaz, Sh. 2014. Chemical composition analysis of rose water samples from Iran. Pharmaceutical Biology. 52(10): 1358-1361.
  • Naguvi, K. J., Ansari, S. H and Najmi, A.K. 2014. Volatile oil composition of Rosa damascena Mill. (Rosaceae). Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry. 2(5). 177-181.
  • Nakajima, J. I., Tanaka, I., Seo, S., Yamazaki, M and Saito, K. 2004. LC/PDA/ESI-MS profiling and radical scavenging activity of anthocyanins in various berries. Journal of Biomed Research International. 5: 241-247.
  • Phillipson, JD. 2001. Phytochemistry and medicinal plants. Phytochemistry. 56(3): 237-43.
  • Schieber, A., Mihalev, K., Berardini, N., Mollov, P and Carle, R. 2005. Flavonol Glycosides from distilled petals of Rosa damascena Zeitschrift fur Naturforschung. Section C, Biosciences. 60: 379-84.
  • Ulusay, S. and Bosgelmwz-Tinaz. 2009. Tocopherol, Carotene, Phenolic Contents and Antibacterial properties of rose Essential oil, hydrosol and absolute. Curr Microbial. 59:554-558.
  • Weisburger, J. H. 1999. Mechanisms of action antioxidants as exemplified in vegetables, tomatoes, and tea. Food and Chemical Toxicology. 37: 943-948.
  • Zugic, A., Dordevic, S., Arsic, I., Markovic, G., Zivkovic, J., Jovanovic, S and Tadic, V. 2014. Antioxidant activity and phenolic compound in 10 selected herbs from Vrujci Spa, Serbia. Journal of industrial Crops and Products. 52: 519-527.
دوره 34، شماره 4
دی 1400
صفحه 1015-1026
  • تاریخ دریافت: 21 فروردین 1399
  • تاریخ پذیرش: 22 تیر 1399