نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی ومنابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی گونه های گیاهی و معرفی فلور، تعیین شکل های زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان سراب کهمان از دامنه های کوه گرین انجام گردید. پستی و بلندی شیب ها و صخره ها انواع مختلفی از ریززیستگاهها را ایجاد کرده که هر کدام دارای گونههای گیاهی خاص خود هستند. نمونه های گیاهی از نقاط مختلف منطقه بین ارتفاع 1800 تا 3550 متر جمع آوری شد. طیف زیستی منطقه با تعیین درصد گونه های متعلق به هر یک از شکل های زیستی ترسیم شد. جایگاه این منطقه از نظر جغرافیای گیاهی ایران بر اساس اطلاعات بدست آمده از پراکنش جغرافیایی گونههای شناسایی شده و منابع موجود مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس جمعآوری گیاهان از منطقه سراب کهمان، 375 گونه متعلق به 229 جنس و 56 تیره شناسایی شد. بزرگترین تیره گیاهی به Asteraceae با 49 گونه تعلق دارد. بعد از این تیره Fabaceae با 34 گونه، Lamiaceae با 33 گونه، Brassicaceae با 30 گونه، Liliaceae با 28 گونه، Poaceae با 22گونه و Apiacea با 18 گونه، بیشترین تعداد گونههای منطقه را دارند. همی کریپتوفیتها با 40 درصد فراوانترین شکل زیستی هستند. 8/52 درصد گونهها به ناحیه رویشی ایرانی- تورانی تعلق دارند که از این تعداد 32 گونه بوم زاد ایران می باشند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Floristic study of Sarab-e-Kahman, Lurestan province
نویسنده [English]
Lorestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Khorramabad, I.R. of Iran
چکیده [English]
This study aimed to identify plant species, introducing the flora, determination of life forms, and geographical distribution of plants in Sarba kahman, from the slopes of Garin Mountains. The highs and lows of slopes and rocks have created differences of microhabitats which of them has own plant species. Plant specimens were collected from different altitude of the region, between 1800 to 3550 m. Biological spectra of the area were plotted by determining the percentage of species belonging to each of the biological forms. The position of the area within Iran’s phytogeography classification was studied based on geographical distribution data and references. According to the collection of plants from Sarab-e-Kahman area, 375 species belonging to 229 genera and 56 families were identified. The largest plant family belong to Asteraceae with 49 species. After this family, Fabaceae with 34 species, Lamiaceae with 33 species, Brassicaceae with 30 species, Liliaceae with 28 species, Poaceae with 22 species and Apiacea with 18 species, have the highest number of species in the region. Hemicryptophytes with 40% were the most frequent life form. 190 species (50 %) were endemics of Irano-Turanian region; 32 species of them were endemics of Iran.
کلیدواژهها [English]
بررسی فلور سراب کهمان، استان لرستان
محمد مهرنیا*
ایران، خرم آباد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی ومنابع طبیعی استان لرستان
تاریخ دریافت: 13/6/1398 تاریخ پذیرش: 17/9/1398
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی گونه های گیاهی و معرفی فلور، تعیین شکل های زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان سراب کهمان از دامنه های کوه گرین انجام گردید. پستی و بلندی شیب ها و صخره ها انواع مختلفی از ریززیستگاهها را ایجاد کرده که هرکدام دارای گونههای گیاهی خاص خود هستند. نمونه های گیاهی از نقاط مختلف منطقه بین ارتفاع 1800 تا 3550 متر جمع آوری شد. طیف زیستی منطقه با تعیین درصد گونه های متعلق به هریک از شکل های زیستی ترسیم شد. جایگاه این منطقه از نظر جغرافیای گیاهی ایران براساس اطلاعات بدست آمده از پراکنش جغرافیایی گونههای شناسایی شده و منابع موجود مورد بررسی قرارگرفت. براساس جمعآوری گیاهان از منطقه سراب کهمان، 375 گونه متعلق به 229 جنس و 56 تیره شناسایی شد. بزرگترین تیره گیاهی بهAsteraceae با 49 گونه تعلق دارد. بعد از این تیره Fabaceae با 34 گونه، Lamiaceae با 33 گونه، Brassicaceae با 30 گونه، Liliaceae با 28 گونه، Poaceae با 22گونه و Apiacea با 18 گونه، بیشترین تعداد گونههای منطقه را دارند. همی کریپتوفیتها با 40 درصد فراوانترین شکل زیستی هستند. 8/52 درصد گونهها به ناحیه رویشی ایرانی- تورانی تعلق دارند که از این تعداد 32 گونه بوم زاد ایران می باشند.
واژه های کلیدی: تنوع زیستی، جغرافیای گیاهی، فلور، بومزاد، سراب کهمان، گرین
* نویسنده مسئول، تلفن: 06633304080، پست الکترونیکی: Mehrnia@rifr-ac.ir
مقدمه
شناسایی پوشش گیاهی یک منطقه ضمن اینکه اساس بررسیها و مطالعات اکولوژیکی است، به عنوان راهکاری مناسب برای تعیین قابلیتهای منطقه از جنبههای مختلف میباشد و عامل موثری در ارزیابی وضعیت کنونی و پیشبینی وضعیت آن در آینده به شمار میرود. با توجه به اثرات عوامل مخرب در انقراض برخی از گونههای حائز اهمیت، شناسایی هرچه سریعتر آنها در مناطق مختلف و برنامهریزی در جهت حفظ آنها ضرورت مییابد (8). مناطق کوهستانی موجب تنوع زیستی و عامل پایداری و بقاء طبیعت هستند (31). شرایط آب و هوایی مختلفی که بیش از چند صد کیلومتر در مناطق پاییندست و زمینهای دشتی از هم فاصله دارند، بطور عمودی در یک شیب کوه قرار گرفته اند (23). بنابراین کوهها موجب پیدایش شیبهای محیطی و تنوع زیستگاه بهصورت عمودی میگردند و انواع مختلفی از ریز زیستگاهها را ایجاد کرده که هرکدام دارای گیاهان خاص خود هستند (16). تقریباً یکچهارم از تنوع گیاهی کرهزمین در مناطق کوهستانی یافت میشوند و این مناطق نقش کلیدی را در راستای محافظت از ذخایر زیستی در دنیای در حال تغییر، به عهده دارند (16). مناطق کوهستانی منشاً و میزبان اجداد اولیه محصولات عمده کشاورزی هستند. بنابراین تهدید اصلی برای تنوع زیستی در مناطق کوهستانی، از دست دادن ارقام اجدادی وحشی است. این ارقام سنتی به شرایط آب و هوایی محلی سازگار شده و اغلب مقاوم به بیماری هستند (14). منابع آب شیرین کوهستان، که برای همه مناطق پایین دست بسیار مهم هستند، تا حـد زیادی به پوشش گیـاهی پایدار و سالم
در این کوهستانها وابستگی دارد (18).
ایران کشوری کوهستانی با تعداد زیادی از گونههای انحصاری و برخی از گونههای ارزشمند در حال انقراض بوده که بطور عمده اندمیک محلی با پراکنش اکولوژیکی محدود هستند (27).
رشته کوه گَرین از رشته کوههای بلند زاگرس و کوههای مهم غرب ایران است که بیشترین مساحت آن در شمال استان لرستان و بخشی نیز در استانهای همدان و کرمانشاه قرار دارد (شکل 1). این رشته کوه در ادامه اشترانکوه قرار داشته و طول آن به بیش از ۱۸۰ کیلومتر میرسد. مرتفع ترین قلهی آن قله کلو (Kalo) با ارتفاع ۳۶۱۴ متر از سطح دریا می باشد که دارای یخچالها و برفچالهای متعددی میباشد که بهعنوان تغذیهکننده آبهای زیرزمینی عمل میکنند. دهانه بعضی از این برفچال ها به ۲۰ متر و عمق آنها به ۱۰ متر میرسد. این یخچالهای کوهستانی، موجب تنوع گیاهی و اهمیت زیست محیطی گردیده و نقش مهمی در زندگی اقتصادی مردم دارند که مطالعات علمی نسبتاً کمتری نسبت به مناطق پایینتر روی آنها انجام شده است. مناطق کوهستانی در معرض تنشهای شدید از قبیل چرای مفرط، فشار گردشگری، تغییرات اقلیم، تبدیل به زمین های زراعی و غیره هستند. مطالعة حاضر، در جهت مدیریت صحیح منابع، پتانسیلها و شناخت گونههای گیاهی با ارزش نظیر گونههای انحصاری، در معرض خطر انقراض، دارویی، مرتعی و صنعتی انجام گردیده است.
شکل1- موقعیت منطقه مورد مطالعه
مواد و روشها
به منظور معرفی فلور منطقه، از روش پیمایشی که یکی از روشهای مرسوم مطالعات تاکسونومیک منطقهای است، استفاده گردید (11). برای انجام این تحقیق نقشه توپوگرافی منطقه تهیه و پس از شناسایی موقعیت آن، عملیات جمع آوری نمونههای گیاهی آغاز گردید. محدوده مورد مطالعه به وسعت 28500 هکتار در نظر گرفته شد. نمونههای گیاهی از بهار 1394 تأثیر 1397 در فاصله زمانی مناسب و در فصول رویشی جمعآوری شدند. قبل از جمعآوری نمونهها از گیاهان عکس گرفته شد تا حالات طبیعی گیاهان برای مشاهده در دسترس بوده و در مواقع مورد نیاز در شناسایی گیاهان میتوان از آنها استفاده کرد. مشخصاتی از گیاه مثلاً اندازه، رنگ گل یا برگچهها، نوع میوه، وجود شیرابه و غیره که ممکن است پس از خشک کردن گیاه تغییر کند و یا از بین برود، نیز ثبت گردیدند. پس از جمع آوری گیاه و ثبت اطلاعات جغرافیایی و محلی مربوط به آن، عملیات پرس و خشک کردن گیاه انجام گردید. شناسایی و مناطق انتشار گونههای گیاهی با استفاده از فلورا ایرانیکا (33)، فلور عراق (35)، فلور ترکیه (19)، گونهای ایران (12)، فلور ایران (2) انجام گرفت. به منظور تعیین پراکنش جغرافیایی گونههای گیاهی از منابع موجود در زمینه جغرافیای گیاهی ایران از جمله زهری (39) و تختجان (35) و لئونارد (24) استفاده شد. شکل زیستی گیاهان نیز براساس سیستم رانکییر (32) مشخص شد و طیف زیستی آنها به صورت هیستوگرام ترسیم گردید. برای شناسایی گونه های بومزاد، نادر و در معرض خطر از کتاب تنوع زیستی گونه های ایران (9) و فهرست قرمز (21) استفاده گردید. گونه های گیاهی شناسایی شده، در هرباریوم مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان نگهداری میشوند. همچنین برای بهدست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد گیاهان منطقه، از طریق تماس با افراد آگاه و آشنا به وضعیت منطقه و عطاریهای محلی که آشنایی زیادی نسبت به گیاهان دارویی و روشهای سنتی با گیاهان منطقه دارند، اقدام گردید.
نتایج
براساس جمعآوری گیاهان از منطقه سراب کهمان، 375 گونه متعلق به 229 جنس و 56 تیره شناسایی شد. بزرگترین تیره گیاهی به Asteraceae با 49 گونه تعلق دارد. بعد از این تیره Fabaceae با 34 گونه،Lamiaceae با 33 گونه، Brassicaceae با 30 گونه، Liliaceae با 28 گونه، Poaceae با 22 گونه و Apiacea با 18 گونه بیشترین تعداد گونههای منطقه را دارند. بررسیهای انجام گرفته در منطقه و تطابق آنها با منابع موجود فلوری نشان میدهد که 28 گونه منطقه، انحصاری ایران میباشند (جدول1).
جدول1- فهرست فلورستیک سراب کهمان، LR (گیاهان با تهدید کمتر)، DD (اطلاعات کمی از آن ها وجود دارد)، به ترتیب گونه های بوم زاد و نادر موجود در منطقه مورد مطالعه. ES: اروپا-سیبری، IT: ایرانی-تورانی، M: مدیترانه ای، Th: تروفیت، Ch: کامفیت، Hem: همی کریپتوفیت، Ge: ژئوفیت، Ph: فانروفیت.
بوم زادها |
شکل زیستی |
کوروتیپ |
نام علمی |
|
|
|
Aceraceae |
LR |
Ph |
IT |
Acer monspessulanum L. |
|
|
|
Airstolochiaceae |
LR |
Hem |
IT(En) |
Aristochia olivieri Colengain |
|
|
|
Amaranthaceae |
LR |
Th |
IT-M-ES |
Amaranthus blitoides S . Watson |
|
Th |
IT-M-ES |
Amaranthus retroflexus L. |
|
|
|
Apiaceae |
|
Th |
IT-M-ES-SS |
Ammi majus L. |
|
Ge |
IT |
Bunium cylindricum Drude |
|
Hem |
IT |
Bupleurum exaltatum M.B. |
|
Ge |
IT-M-ES |
Bupleurum gerardii All. |
|
Hem |
IT |
Chaerophyllum macropodum Boiss. |
LR. |
Ge |
IT(En.) |
Echinophara cinerea (Boiss) Hob. & Lam. |
|
Hem |
IT-SS-ES |
Falcaria vulgaris Bernh. |
LR. |
Hem |
IT(En.) |
Ferula macrocolea (Boiss) Boiss |
LR |
Hem |
IT |
Frulago angulate (Schlecht.) Boiss. |
LR |
Th |
IT |
Pimpinella tragium Vill. |
|
Hem |
IT |
Prangos uloptera DC. |
|
Th |
IT-M |
Scandix iberica M. B. |
|
Hem |
IT |
Smyrniopsis aucheri Boiss. |
|
Hem |
IT |
Smyrnium cordifolium Boiss. |
|
Hem |
IT |
Tetrataenium lasiopetalum (Boiss.)Monden |
|
Th |
IT- ES |
Torilis arvensis (Huds) Link |
|
Th |
IT- ES |
Turgenia latifolia (L) Hoffm. |
|
Hem |
IT |
Zosimia absinthifolia (Vent) Link |
|
|
|
Araceac |
LR |
Ge |
IT(En) |
Arum giganteum A.Ghareman |
|
Ge |
IT |
Biarum carduchorum (Schott) Bngl |
|
|
|
Asteraceae |
|
Hem |
IT-ES |
Achillea biebersteinii Afan |
|
Hem |
IT-ES |
Achillea millefolium L. |
|
Hem |
IT-M |
Achillea wilhelmssii C. Koch |
|
Th |
IT-M |
Anthemis hyaline DC. |
DD |
Th |
IT(En.) |
Anthemis lorestanica Iranshahr |
|
Th |
IT |
Artemisia persica Boiss |
|
Th |
IT |
Calendula alata Rech.f. |
|
Th |
IT-SS-ES |
Carduus arabicus Jaiq. Exmuvay |
|
Th |
IT |
Carthamus oxyacantha M.B |
|
Hem |
IT-M |
Centaurea behen L. |
|
Th |
IT- ES |
Centaurea depressa M.B |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Centaurea lurestanica Rech. f. |
|
Th |
IT- ES |
Chardinia orientalis (L) O.Kuntze |
|
Hem |
IT-M-ES |
Cichorium intybus L. |
|
Hem |
IT |
Cirsium congestum Fisch. & C.A.Mey. Ex DC. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Cirsium spectabile Dc. |
|
Hem |
IT |
Cousinia cylindraceae Boiss |
|
Th |
IT |
Crepis gaubae Bornm. |
|
Th |
IT-M-SS-ES |
Crepis sancta (L) Bobocock |
|
Th |
IT- ES |
Crupina crupinastrum (Movis)Vis. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Echinops elymaiticus Bovnm. |
|
Hem |
IT(En.) |
Echinops kotschyi Boiss. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Echinops mosulensis Rech |
|
Hem |
IT |
Echinops orientalis Trautv |
|
Hem |
IT |
Echinops ritrodes Bunge. |
|
Hem |
IT-M |
Garhadiolus angulous Jaub. Etspach |
|
Hem |
IT-M-ES |
Gundelia tournefortii L. |
|
Hem |
IT |
Helichrysum armenium |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Helichrysum oligocephalum DC. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Iranecio oligolepis (Boiss) B., Nord |
|
Hem |
IT |
Iranecio paucilobus (DC) B. Nord |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Jurinea viciosoi Pau. |
|
Th |
IT-M-SS-ES |
Lactuca serriola L. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Pentanema pulicariiforme (DC) Rech.f. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Phagnalon persicum Boiss. |
|
Th |
IT- ES |
Picnomon acaran (L) Cuss |
|
Hem |
IT-M-ES |
Scariola orientalis (Boiss)Sojuk |
|
Ge |
IT-M |
Scorzonera phaeopappa (Boiss) Boiss. |
|
Th |
IT-M-ES |
Senecio vulgaris L. |
|
Hem |
IT |
Serratula cerinthifolia (Sm) Boiss |
|
Th |
IT-M-SS-ES |
Sonchus asper (L) Hill |
|
Hem |
IT |
Tanacetum kotschyi Boiss. |
|
Hem |
IT |
Tanacetum polycephalum Schltz.B.P. |
|
Hem |
IT-M |
Taraxacum syriacum Boiss. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Tragopogon caricifolius Boiss. |
|
Th |
IT |
Tragopogon collinus DC. |
|
Th |
IT- ES |
Tripleurospermum disciforme (C.A.Mey.)Schultz-Bip |
|
Th |
IT-M-SS-ES |
Xanthium stramarium L. |
|
|
|
Boraginaceae |
|
Hem |
IT- M-ES |
Anchusa italica Retz. |
|
Th |
IT-SS |
Arnebia decumbens (Vent.) Coss. & Kralik |
|
Hem |
IT-ES |
Echium italicum L. |
|
Th |
IT |
Heliotropium ellipticum Ledeb. |
|
Th |
IT-ES |
Lithospermum arvense L. |
|
Th |
IT-M-ES |
Lithospermum tenuiflorumm L. |
|
Hem |
IT |
Nonnea persica Boiss. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Onosma asperrimum Bornm. |
|
Hem |
IT |
Onosma microcarum Steven ex Dc. |
|
Hem |
IT-SS |
Paracaryum rugulosum (Dc) Boiss. |
|
Hem |
IT |
Rindera lanata (Lam) Bge |
|
Hem |
IT-ES |
Solenanthus stamineus (Desf) Wettst. |
|
|
|
Brassicaceae |
|
Hem |
IT |
Aethionema elongatum Bioss. |
|
Hem |
IT |
Aethionema elongatum Boiss. |
|
Hem |
IT- ES |
Aethionema grandiflorum Bioss. & Hohen in Boiss. |
|
Hem |
IT |
Alyssum bracteatum Bioss. & Buhse |
|
Th |
IT- M-ES |
Alyssum dasycarpum Steph. Ex Willd |
|
Th |
IT-M-SS |
Alyssum marginatum Steud. Ex Bolss. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Alyssum turgidum Dudley |
|
Hem |
IT- ES |
Arabis caucasica Willd. |
|
Th |
IT-M-ES |
Arabis nova Vill. |
|
Th |
IT-M-ES |
Biscutella didima L. |
|
Th |
Cosm. |
Capsella bursa-pastoris (L) Medicus |
|
Th |
IT-M |
Clypeola aspera (Grauer)Turrill |
|
Th |
IT-M |
Clypeola aspera (Grauer)Turrill |
|
Th |
IT- M-ES |
Clypeola jonthalspi L. |
|
Th |
IT- M |
Conringia perfoliata (C. A. Mey) Busch |
|
Th |
Cosm |
Descarainia sophia (L) Web. & Berth. |
|
Hem |
IT |
Draba aucheri Boiss. |
|
Th |
IT-M-SS-ES |
Erucaria hispanica (L) Druce. |
|
Th |
IT-M |
Erysimum crassipes Fisch & C. A. Mey |
|
Hem |
IT-M |
Fibigia macrocarpa (Bioss) Bioss. |
|
Hem |
IT |
Fibigia suffruticosa (Vent) Sweet |
|
Hem |
IT |
Graellsia saxifragifolia Boiss. |
|
Hem |
IT |
Isatis cappadocica Desv. |
|
Hem |
IT-M-ES |
Lepidium latifolium L. |
|
Hem |
IT-M-SS-ES |
Matthiola longipetala (Vent), DC. |
|
Th |
IT-M |
Peltaria angustifolia DC. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Pseudocamelina glaucophylla (DC) N. Busch |
|
Th |
IT |
Sameraria stylophora (Jaub. & Spach)Bioss. |
|
Hem |
IT |
Sterigmostemum sulphureum (Banks & Sol) Bornm. |
|
Th |
IT-M-SS-ES |
Thlaspi perfoliatum L. |
|
|
|
Campanulaceae |
DD |
Hem |
IT(En.) |
Campanula lurestanica Freyn |
|
Hem |
IT-M-ES |
Campanula sclerotricha Boiss. |
|
|
|
Caprifoliaceae |
|
Ph |
IT |
Lonicera nummulariifolia Jaub. & Spach |
|
|
|
Caryophyllaceae |
|
Ch |
IT |
Acanthophyllum microcephalum Boiss. |
|
Ch |
IT |
Acanthophyllum spinosum (Desf) C.A. Mey. |
|
Hem |
IT |
Arenaria gypsophiloides L. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Arenaria persica Boiss. |
|
Th |
Cosm |
Cerastium cerastionides (L) Britton |
|
Hem |
IT |
Dianthus orientalis Adam |
|
Hem |
IT |
Dianthus orientalis Adams |
|
Hem |
IT |
Gypsophila bicolor (Freynet & Sint) Grossh |
|
Th |
IT-M-ES |
Holesteum umbellatum L. |
|
Hem |
IT |
Minuartia recurva Subsp. Oreina (Mattf) Meneill |
|
Hem |
IT |
Silene aucheriana Boiss. |
|
Hem |
Cosm |
Silene commelinifolia Bioss. |
|
Th |
IT-M |
Silene conoidea L. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Silene rasvandica Melzh. |
|
Th |
Cos |
Stellaria media (L.) Vill. |
|
Th |
IT-M-ES |
Vacaria pyramidata Medic. |
|
|
|
Chenopodiaceae |
|
Th |
IT-SS |
Chenopodium murale L. |
|
|
|
Cistaceae |
|
Th |
IT-SS-ES |
Helianthemum salicifolium L.Miller |
|
|
|
Colchicaceae |
|
Ge |
IT |
Colchicum persicum Bake. |
|
Ge |
IT |
Colchicum szovitsii C.A.Mey |
|
Ge |
IT |
Colchicum varians Freyn & Bornm. |
|
|
|
Conolvulaceae |
|
Hem |
IT-SS-ES |
Convolvulus arvensis L. |
|
|
|
Cornaceae |
|
Ph |
IT |
Cornus australis |
|
|
|
Crassulaceae |
|
Hem |
IT-M |
Rosularia sempervirum (M. B) Berger |
|
Hem |
IT |
Sedum gracile C.A.Mey. Verz |
|
|
|
Cyperaceae |
|
Ge |
IT |
Carex diluta M.Bieb. |
|
Ge |
IT-SS-ES |
Cyperus longus L. |
|
Ge |
IT-M-ES |
Scirpoides holoschoenus (L.) Sojak |
|
|
|
Dipsacaceae |
|
Th |
IT |
Asperula setosa Jaub. Et Spach |
|
Th |
IT |
Cephalaria dichaetaphora Bioss. |
|
Hem |
IT |
Pterocephalus canus Coult. Ex DC. |
|
Th |
IT |
Pterocephalus plumosus (L.) Coulter |
|
Th |
IT |
Scabiosa flarida Bioss |
|
Th |
IT |
Scabiosa olivieri Coult. |
|
|
|
Euphorbiaceae |
|
Th |
IT- ES |
Chrozophora tinctoria (L.) A.Juss |
|
Hem |
IT |
Euphorbia cheiradenia Boiss. & Hohen. |
|
Hem |
IT- ES |
Euphorbia condylocarpa M.Bieb. |
|
Hem |
IT- ES |
Euphorbia heteradenia Jaub & Spach |
|
Hem |
IT-M |
Euphorbia macrocarpa Bioss & Buhse |
|
|
|
Fabaceae |
|
Hem |
IT |
Astragalus aegobromus Boiss. & Hohen. |
|
Ge |
IT |
Astragalus anthylloidei Murinus. |
|
Ge |
IT |
Astragalus argyrostachys Boiss. |
|
Hem |
IT |
Astragalus aricennus Parsa. |
|
Ge |
IT |
Astragalus aureus Willd. |
|
Ge |
IT |
Astragalus callistschys Bioss. |
|
Ge |
IT |
Astragalus dschuparensis Freyn & Bornm |
|
Hem |
IT |
Astragalus efussus Bunge. |
|
Hem |
IT |
Astragalus kirrindicus Boiss. |
|
Ch |
IT |
Astragalus microphysa Boiss. |
|
Ch |
IT |
Astragalus murinus Boiss. subsp. bornmuelleri Tietz & Zarre |
|
Hem |
IT |
Astragalus ovinus Boiss. |
|
Th |
IT-SS |
Astragalus campylorrhynchus F.& M. |
|
Th |
IT-SS |
Astragalus hamosus L. |
|
Hem |
IT |
Astragalus remotiflorus Boiss. |
|
Hem |
IT |
Astragalus siliguosus Boiss. |
|
Hem |
IT |
Cicer spiroceras Jaub. & Spach*,1 |
|
Th |
IT |
Coronilla varia L. |
|
Th |
IT- ES |
Lathyrus aphaca |
|
Th |
IT- ES |
Lathyrus sativus L. |
|
Th |
IT |
Lens orientalis (Boiss) Hand-Mzt |
|
Th |
IT- ES |
Medicago radiata L. |
|
Hem |
Cosm |
Medicago sativa L. |
|
Hem |
IT-SS-ES |
Melilotus officinalis (L.) Lam. |
|
Hem |
IT- ES |
Onobrychis melanotricha Boiss. |
|
Hem |
IT-SS |
Ononis spinosa L. |
|
Th |
IT- ES |
Pisum sativum L. |
|
Ge |
Cosm |
Sophora alopecuroides L. |
|
Th |
IT-SS |
Trifolium purpureum Loisel |
|
Th |
IT-SS |
Trifolium tomentosum L. |
|
Th |
IT |
Trigonella filipes Boiss. |
|
Th |
IT |
Trigonella persica Boiss. |
|
Th |
IT- ES |
Vicia ervilia (L.) Willd. |
|
Hem |
IT- ES |
Vicia variabilis Freyn & Sint |
|
|
|
Fagaceae |
|
Ph. |
IT |
Quercus brantii Var (Dc)zohary |
|
|
|
Fumariaceae |
|
Ge |
IT |
Corydalis verticillaris DC. |
|
Th |
IT-M-ES |
Fumaria asepale Bioss |
|
Th |
IT-M-SS |
Fumaria vaillantii Loisel |
|
|
|
Gentianaceae |
|
Ge |
IT-M-ES |
Gentiana olivieri Griseb. |
|
|
|
Geraniaceae |
|
Hem |
IT-SS-ES |
Biebersteinia multifida DC. |
|
Th |
IT-SS-ES |
Erodium collinum |
|
Th |
IT-SS-ES |
Geranium lacidum L. |
|
Ge |
IT- ES |
Geranium tuberosum L. |
|
|
|
Hypericaceae |
|
Hem |
Cosm |
Hypericum helianthemoides Spach & Boiss |
|
Ch |
IT |
Hypericum lysimachioides Boiss. & Noë |
|
Hem |
IT- ES |
Hypericum perforatum L. |
|
Hem |
IT |
Hypericum scabrum L. |
|
|
|
Iridaceae |
|
Ge |
IT |
Crocus haussknechtii Boiss. |
|
Ge |
IT |
Gladiolus atroviolaceus |
|
Ge |
IT-SS |
Gynandriris sisyrinchium (L.) Parl |
|
Ge |
IT-SS |
Iris hymenospatha Mathew (Wendelbo). |
|
Ge |
IT- ES |
Iris songarica Schrenk In Fisch. |
|
|
|
Ixioliriaceae |
|
Ge |
IT-SS-ES |
Ixiolirion tatricum (Pall.) Herb |
|
|
|
Juncaceae |
|
Ge |
IT-M-SS-ES |
Juncus inflexus L. |
|
|
|
Lamiaceae |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Ajuga chamaecistus Ging. Ex Benth. |
|
Hem |
IT |
Dracocephalum kotschyi Boiss. |
|
Th |
IT- ES |
Lallemantia iberica (Stev.) Fisch. & C.A.Mey. |
|
Ge |
IT-ES |
Lamium album L. |
|
Th |
IT-SS-ES |
Lamium amplexicaule Var.Amplexicaule L. |
|
Hem |
IT |
Marrubium astracanicum Jacq. |
|
Hem |
IT- ES |
Marrubium vulgare L. |
|
Hem |
IT-M-ES |
Mentha longifolia (L.) Huds. |
|
Hem |
IT-ES |
Nepeta cataria L. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Nepeta crispa Willd. |
|
Hem |
IT |
Nepeta persica Boiss. |
|
Th |
IT |
Nepeta pungens (Bunge) Benth. |
LR |
Th |
IT(En.) |
Phlomis anisodonta Boiss. Subsp. Occidentalis Jamzad |
|
Hem |
IT |
Phlomis olivieri Benth. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Salvia aristata Aucher ex Benth. In Dc. |
|
Hem |
IT |
Salvia atropatana Bunge. |
|
Hem |
IT- M |
Salvia syriaca L. |
DD |
Ch |
IT(En.) |
Scutellaria nepetifolia Benth. In Dc. |
|
Hem |
IT |
Scutellaria pinnatifida A. Ham. |
|
Ch |
IT |
Stachys acerosa Boiss. |
LR |
Hem |
IT(En.) |
Stachys benthamiana Boiss. |
LR |
Ge |
IT(En.) |
Stachys koelzii Rech.f. |
|
Th |
IT |
Stachys kurdica Boiss &Hohen |
|
Hem |
IT |
Stachys lavandulifolia Vahl |
|
Hem |
IT- ES |
Stachys setifera C. A. Mey. |
|
Hem |
IT- ES |
Teucrium orientale L. |
|
Ch |
IT |
Thymus eriocalyx (Ronniger) Jalas |
|
Ch |
IT |
Thymus fallax Fisch. & C. A. Mey. |
|
Ch |
IT |
Thymus kotschyanus Boiss & Hohen. |
|
Hem |
IT- ES |
Ziziphora clinopodioides Lam. |
|
Th |
IT-ES |
Ziziphora tenuir L. |
|
|
|
Liliaceae |
|
Ge |
IT |
Allium akaka S.G.Gmel. ex Schult. & Schult.f. |
|
Ge |
IT |
Allium haemanthoides Boiss. Ex Pent. |
|
Ge |
IT |
Allium haemanthoides Boiss. Ex Regel |
|
Ge |
IT |
Allium hirtifolium Boiss. |
|
Ge |
IT |
Allium iranicum (Wendelbo) Wendelbo |
|
Ge |
IT |
Allium jesdianum Boiss. & Buhse. |
|
Ge |
IT |
Allium scabriscapum Boiss. |
|
Ge |
IT |
Bellevalia longistyla (Miscz.Grossheim) |
|
Ge |
IT |
Eremurus persicus Boiss. |
|
Ge |
IT |
Eremurus spectabilis M.B. |
|
Ge |
IT |
Fritillaria imperialis L. |
|
Ge |
IT |
Fritillaria persica L. |
|
Ge |
IT |
Fritillaria straussii Bornm. |
|
Ge |
IT |
Fritillaria zagrica Stapf |
|
Ge |
IT |
Gagea reticulate (Pall)Roem. Et Schutt. |
|
Ge |
IT-M-ES |
Muscari neglectum Gass. |
|
Ge |
IT- ES |
Muscari tenuiflorum Tausch |
|
Ge |
IT |
Nectaros cordumtripedal (Trautv.)Grossh. |
|
Ge |
IT-M-ES |
Ornithogalum brachystachys C.Koch |
|
Ge |
IT |
Scilla bisotunensis Speta. |
|
Ge |
IT-M |
Scilla persica Hausskn. |
|
Ge |
IT |
Tulipa cuspidata Stapf |
|
Ge |
IT- ES |
Tulipa hoogiana B. Fedtsch. |
|
Ge |
IT |
Tulipa humilis Herb. |
|
Ge |
IT |
Tulipa montana Lindl. var. chrysantha (Boiss.) Wendelbo ex Rech.f. |
|
Ge |
IT- ES |
Tulipa silvestris L. |
|
Ge |
IT |
Tulipa systola Stapf |
|
|
|
Linaceae |
|
Hem |
IT |
Linum album Ky. |
|
|
|
Lythraceae |
|
Hem |
IT- ES |
Lythrum salicaria L. |
|
|
|
Malvaceae |
|
Ge |
IT |
Alcea koelzii Riedl. |
|
Ge |
IT- ES |
Malva neglecta Wallv. |
|
|
|
Moraceae |
|
Ph |
IT-M-ES |
Ficus rupestris (Hausskn. Ex Boiss.) Azizian |
|
|
|
Onagraceae |
|
Ge |
IT- ES |
Epilobium hirsutum L. |
|
|
|
Orchidaceae |
|
Ge |
IT |
Orchis palustris Jacq. |
|
|
|
Orobanchaceae |
|
Ge |
IT |
Orobanche anatolica Boiss. Et Reut |
|
Ge |
IT |
Orobanche hirtifolia (Reut.) Tzvel. |
|
|
|
Papaveraceae |
|
Th |
IT-M |
Glaucium corniculatum L. |
|
Th |
IT-M |
Papaver dubium L. |
|
Th |
IT-M-ES |
Papaver argemone L. |
|
|
|
Plantaginaceae |
|
Hem |
IT-SS-ES |
Plantago lanceola L. |
|
Th |
IT- ES |
Plantago major L. |
|
|
|
Platanaceae |
|
Ph |
IT- ES |
Platanus orientalis L. |
|
|
|
Plumbaginaceae |
|
Ch |
IT |
Acantholimon aspadanus Bge. |
|
Ch |
IT |
Acantholimon oliganthum Boiss. |
|
Ch |
IT |
Acantholimon olivieri (Jaub. & Spach) Boiss. |
|
|
|
Poaceae |
|
Th |
IT-M-ES |
Aegilops crassa Boiss. |
|
Ge |
IT |
Agropyron kosaninii Nábělek |
|
Hem |
IT-SS-ES |
Alopecurus arundinaceus Poir. |
|
Th |
IT-M |
Avena wiestii Steud. |
|
Th |
IT |
Boissiera squarrosa (Sol.) Nevski |
|
Th |
IT-M-SS-ES |
Bromus danthonia Trin. |
|
Th |
Cos |
Bromus tectorum L. |
|
Th |
IT-M |
Echinaria capitata (L.) Desf. |
|
Th |
IT-M |
Eremopoa persica (Trin) Rosher. |
|
Th |
IT |
Heteranthelium piliferum Hochst. ex Jaub. & Spach |
|
Ge |
IT-M |
Hordeum bulbosum L. |
|
Hem |
IT- ES |
Hordeum brevisubulatum Nevski |
|
Hem |
IT-M-SS-ES |
Lolium persicum Boiss, Et Hohen. Ex Boiss |
|
Hem |
IT-M-SS-ES |
Melica persica Kunth. |
|
Hem |
IT-M-SS-ES |
Phalaris arundinacea L. |
|
Ge |
IT-M-ES |
Phragmites australis (Car.) Rrin .Et Studel |
|
Ge |
IT-M-ES |
Poa bulbosa L. |
|
Ge |
IT-M-ES |
Poa bulbosa L. |
|
Ge |
IT |
Poa sinaica Steud. |
|
Hem |
IT-M-ES |
Stipa pennata L. |
|
Th |
IT-M |
Taeniathrum crinitum (Schveb.) |
|
|
|
Polygonaceae |
|
Th |
IT |
Polygonum thymifolium Jaub. Et Sp. |
|
Th |
IT |
Rumex crispus L. |
|
Hem |
IT |
Rumex elbursensis Boiss. |
|
Hem |
IT |
Rheum ribes L. |
|
|
|
Ranunculaceae |
|
Th |
IT-M-ES |
Adonis aestiralis L. |
|
Th |
IT- ES |
Consolida oliveriana(DC.) Schrod. |
|
Ge |
IT |
Delphinium cyphoplectrum Boiss |
|
Ge |
IT- ES |
Ficaria kochii (Lecleb.) Iranshar&Rech.F |
|
Th |
IT- ES |
Nigella arvensis L |
|
Th |
IT |
Ranunculus arvensis L. |
|
Hem |
IT |
Ranunculus grandiflorus L |
|
|
|
Rhamnaceae |
|
Ph |
IT |
Rhamnus cornifolia Boiss. & Hohen. |
|
Ph |
IT |
Rhamnus pallasii Fisch. & C.A.Mey. |
|
|
|
Rosaceae |
|
Ph |
IT |
Amygdalus arabicus Olivier |
|
Ph |
IT |
Amygdalus lycioides Spach |
|
Th |
IT |
Amygdulus haussknechtii (C.K.Sch)Neider |
|
Th |
IT-SS |
Callipeltis cucullaria (L.) DC. |
|
Ch |
IT |
Cerasus brachypetala Boiss |
|
Ph |
IT |
Cerasus brachypetala Boiss. |
|
ph |
IT |
Cerasus microcarpa (C.A.Ney.)Boiss. |
|
Ph |
IT |
Cerasus microcarpa Boiss. |
|
Hem |
IT- ES |
Sanguisorba minor Scop |
|
Ph |
IT |
Rosa canina L. |
|
Ph |
IT |
Rosa orientalis A.Dupont ex DC. |
|
|
|
Rubiaceae |
|
Hem |
IT |
Cruciata taurica (Pall.) Ehrend. |
|
Th |
IT-M-SS-ES |
Galium aparine L. |
|
Hem |
IT-M-ES |
Galium humifusum M.Bieb. |
|
Hem |
IT-M-SS-ES |
Galium verum L. |
|
Hem |
IT |
Rubia tinctorum L. |
|
|
|
Salicaceae |
|
Ph |
IT- ES |
Salix alba L. |
|
|
|
Scrophulariaceae |
|
Th |
IT-M |
Linaria chalepensis (L.) Mill. |
|
Th |
IT |
Odontites aucheri Boiss. |
|
Hem |
IT-SS |
Scrophularia deserti Del. |
|
Hem |
IT |
Scrophularia nervosa Benth. |
|
Hem |
IT |
Scrophularia pruinosa Boiss. |
|
Hem |
IT |
Scrophularia striata Boiss. |
|
Hem |
IT-M |
Verbascum sinuatum L. |
|
Hem |
IT |
Verbascum speciosum Schrad. |
|
Ge |
Cos |
Veronica anagallis-aquatica L. |
|
Ge |
IT-M-SS-ES |
Veronica orientalis Mill. |
|
|
|
Solanaceae |
|
Hem |
IT- ES |
Hyoscyamus verticulatus L., |
|
Th |
Cosm |
Solanum nigrum L., |
|
|
|
Thymelaeaceae |
|
Ph |
IT |
Daphne mucronata Royle |
|
|
|
Ulmaceae |
|
Ph |
IT-ES |
Ulmus glabra Hudson |
|
|
|
Urticaceae |
|
Hem |
IT |
Parietaria judaica L. |
|
Hem |
IT-M-SS-ES |
Urtica dioica L., |
|
|
|
Valerianaceae |
|
Hem |
IT |
Valeriana sisymbriifolia Vahl |
|
|
|
Violaceae |
|
Th |
IT |
Viola modesta Fenzl |
براساس سیستم طبقهبندی شکلهای زیستی گیاهان توسط رانکییر (32) و بررسیهای انجام گرفته، همیکریپتوفیتها با 40 درصد، شکل زیستی غالب منطقه را تشکیل میدهند. بعد از آنها تروفیتها با 30 درصد وژئوفیتها با 21 درصد قرار دارند (شکل2). بررسیهای انجام گرفته نشان میدهد 8/52 درصد گونههای منطقه به ناحیه رویشی ایرانی- تورانی تعلق دارند و پس از آنها کوروتیپ ایرانی- تورانی و اروپا- سیبری با 8/12 درصد قرار دارند (شکل3). بررسیهای منطقهای نشان میدهد که از بین نمونههای گیاهی منطقه تعدادی از آنها خاصیت دارویی و خوراکی داشته، افراد بومی و محلی منطقه در فصل رویشی اقدام به جمعآوری آنها میکنند و به صورت تازه و یا خشک شده مورد مصرف قرار میدهند. تیرههای Asteraceae، Lamiaceae و Apiaceae بیشترین گیاهان دارویی منطقه را دارا بوده و تیرههای Papilionaceae و Poaceae بیشترین گیاهان علوفهای منطقه را دارا میباشند.
شکل 2- هیستوگرام درصد فراوانی شکل های زیستی گیاهان منطقه (Hem= همی کریپتوفیت، Ch= کامفیت، Ge= ژئوفیت، Th= تروفیت، Ph= فانروفیت).
شکل3- هیستوگرام درصد فراوانی نواحی رویشی گیاهان منطقه (IT= ایرانی-تورانی، ES= اروپا-سیبری، M= مدیترانه ای، SS- صحرا-سندی).
بحث و نتیجه گیری
برطبق نتایج بدست آمده در قسمتهای کوهسری منطقه تعداد گونههای ناحیه رویشی ایرانی- تورانی (8/52 درصد) و گونههای انحصاری ایرانی–تورانی زیاد است که با نتایج سایر مطالعات مطابقت دارد. بر طبق تحقیقات رشته کوه زاگرس یکی از 35 مرکز تنوع زیستی بحرانی شناسایی شده در جهان می باشد (25، 26و 34). در نقاط داغ تنوع زیستی، رویشهای طبیعی تا حدودی دست نخورده باقیمانده که از غنای بیولوژیکی بالایی برخوردار بوده و به شدت در معرض تهدید هستند. این نقاط در اولویت طرحهای حفاظتی جهانی قرار دارند (26). همچنین تعداد نسبتاً زیاد گونههای گیاهی انحصاری و نادر در منطقه، این فرضیه را تقویت می کند که با افزایش ارتفاع، نسبت اندمیسم افزایش می یابد (29و 38). افزایش وسعت و ارتفاع، جدایی سیستم جغرافیایی کوهستانی زاگرس و درجه بالایی از تکه تکه شدن و جداسازی آنها از رشته کوه کشور همسایه، به خصوص در کمربند بالا، باعث بوجود آمدن سطح بالایی از بومزادی کوهستانی در زاگرس گردیده است (27). منطقه آلپی کوهستانی در تعداد گونههای گیاهی نسبت به اندازه مساحت آن غنیتر است زیرا گیاهان در بالای خط درختی به دلیل اندازه کوچک گونهها به سادگی در مقیاسهای کوچک متنوع هستند. اغلب نیمی از گونههای گیاهی یک منطقه بزرگ را می توان در چند متر مربع از پوشش زمین متراکم پیدا کرد (23).
برخی از گونه ها در دامنه های سنگریزهای دارای رانش و حرکت رویش دارند، غنای گونهای و پوشش گیاهی این زیستگاهها بسیار کم است. گونه های آن همیکریپتوفیتهای خزنده با ریزوم طویل هستند. این شکل از زندگی بهترین سازگاری با دامنههای در حال حرکت و دارای مواد مغذی فقیر، بیان شده است (28). ریواس(Rheum ribes) در این زیستگاههای به شدت سنگریزهای و دارای حرکت رویش دارد.
در مناطق آلپی و زیر زیرآلپی فقط تعداد کمی از گونهها درختچه هستند. گونه های درختچهای کوهستانی در منطقه مورد مطالعه عمدتاً درختچههای رونده یا کوتولهای هستند. که در بعضی مکانها کپههای بسیار متراکم و متناسب با وزش بادهای مداوم و برف پایدار در چنین زیستگاههایی تشکیل دادهاند (6). گونه هایی مانند پلاخورها (Lonicera nummularifolia)، کیکم (Acer monspessulanum)، شیرخشتها (Cotoneaster lurestanica)، ارجن(Amygdalus lycioides)، برالیک(Cerasus microcarpa) و Rhamnus pallasiiاین حالت در آنها شکل می گیرد.
برطبق نتایج، در منطقه گیاهان همیکریپتوفیت و بالشتکی (کوسنی) خاردار بیشترین حضور را دارند و این با نظر آرچیبولد (15) مطابقت دارد. طبق نظر آرچیبولد (15) فراوانی همیکریپتوفیتها و کریپتوفیتها در منطقه، نشاندهندة اقلیم سرد و کوهستانی است. همیکریپتوفیتها با سازوکارهای (مانند ذخیره سازی آب، کاهش تبخیر آب به وسیلة کرکها و کاهش مرحلة رویشی) میتوانند وضعیتهای سخت محیط، مانند کمبود آب را تحمل کنند (13). همی کریپتوفیتها در کمربند آلپی شکل زیستی غالب بوده و در سه زیر گروه قرار می گیرند:
1- گیاهان روزت و بوته ای ساقه کوچک، عمدتاً در ارتفاعات بالاتر روی سنگریزهها و زیستگاههای دارای برفآب رویش داشته و از مناسب ترین اشکال زندگی در منطقه آلپی هستند که توسط گونه هایی مانند Taraxacum syriacum Boiss. ، Ranunculus arvensis L. ، Tanacetum persica ،Dracocephalum kotschyi ، Tragopogon caricifolius Boiss. ، Euphorbia cheiradenia Boiss. and Hohen.،Scariola orientalis (Boiss) Sojuk ، Scrophularia pruinosa Boiss.، Lamium album L. ،Artemisia persica Scorzonera, meyeri شکل گرفتهاند.
2- گراسها:(Graminoids) این گروه شامل تیرههای Poaceae ، Cyperaceae و Juncaceae است. توسط گونه هایی مانند Bromus tomentosus ،Stipa pennata L. ، Alopecurus arundinaceus Poir.، Hordeum brevisubulatum Nevski ، Carex diluta M. Bieb،Lolium persicum Boiss, Et Hohen, Ex Boiss Juncus inflexus, L., شکل گرفتهاند.
3- علفهای بلند و علفهای شبیه خانواده چتریان: گیاهان علفی بلند به ارتفاع 50 تا 100 سانتی متر متعلق به تیرههای Apiaceae ، Lamiaceae و برخی خانواده های دیگر که اغلب در ناحیه زیر آلپی رشد می کنند. برخی از گونههای این نوع زندگی عبارتند از: Prangos uloptera ، Ferulago angulata ، Ferula ovina، Cousinia khorramabadensis، Tetrataenium lasiopetalum ، Asperula glomerata ، Dianthus orientalis،Nepeta cryspa و Stachys koelzii بوده که نقش بسیار مهمی در تثبیت خاک دارند (13).
با وجود تنوع گونه ای پایین کامفیتها (4 درصد)، سطح پوشش این اشکال در اکثر زیستگاههای کوهستانی زیاد بوده و بیشتر آنها بالشتکهای خاردار هستند (جنسهای Astragalus، Onobrychis، Acanthophyllum و Acantholimon). چنین اشکال رشدی از کوههای ایران و افغانستان و مناطق کوهستانی مدیترانه و همچنین مناطق بادی در جنوب آمریکای جنوبی شناخته شده است (27). این ریختارها نسبت به پرتوهای شدید خورشید، مکانهای خشک و بادگیر سازگاری بالایی دارند، علاوه بر این، نسبت به چرا مقاومت بیشتری دارند (27). گیاهان کوسن یا بالشتکی می توانند "پرستار" گونه های دیگر باشند و حضور گونه های گیاهی دیگر را تسهیل میکنند، گونه های دارویی، خوراکی و زینتی به دلیل برداشت های بی رویه عمدتاً در لابلای گیاهان بالشتکی منطقه پناه گرفتهاند (17).
ژئوفیت ها (پیازها و ریزومداران) عمدتاً متعلق به تیرههای Liliaceae ، Alliaceae و Iridaceae بوده و گونه های ژئوفیت محدوده آلپی منطقه عبارتند از: Allium jesdianum، Allium hirtifolium ، Eremurus persicus Boiss.، Gagea reticulate ، Ornithogalum brachystachys، Tulipa humilis، Iris songarica ، Gynandriris sisyrinchium، Fritillaria persica و Arum giganteum. لاله واژگون (Fritillaria imperialis) از منحصر بفردترین گیاهان زینتی و وحشی مناطق کوهستانی گرین است. این گل مقاومت زیادی در برابر سرما و سازگاری ویژهای با دامنههای سنگلاخی و صخرهای داشته و در ارتفاعات سردسیر و برفابهای فصلی رویش دارند (4، 5و 10). گیاهان ژئوفیت در لابلای گیاهان بالشتکی منطقه حضور فراوانی دارند. شرایط سخت و موانع فیزیکی، اقامت و فعالیتهای شدید کشاورزی انسان را در مناطق آلپی محدود کرده و در مقایسه با اکوسیستمهای دشتی کمتر تحت تأثیر انسان قرار گرفته اند. با این حال، در سالهای اخیر تأثیر چرای شدید به طور فزایندهای اکوسیستم های شکننده کوهستانی را تهدید می کند (3). چرای شدید باعث از بین رفتن پوشش گیاهی، از بین رفتن تنوع بیولوژیکی و فرسایش خاک می شود. غالب شدن پوشش بالشتکی خاردار و افزایش سطح پهنه آنها یکی از پیامدهای چرای طولانی مدت و استفاده از زمین در مناطق کوهستانی است. چرای زیاد در اکثر مناطق مرتفع در سالهای اخیر منجر به گسترش گونه های سمی مثل فرفیون گردیده است. بیشتر گونه های بومی محلی با دامنه پراکنش محدود به شدت تهدید می شوند. میزان دام باید متناسب با ظرفیت چرایی مرتع باشد و از چرای دام های که گونهها را از طوقه چرا مینمایند، جلوگیری شود. دامهای با رژیم غذایی انتخابی مانند گوسفند، تأثیر بهتری بر کیفیت و تنوع زیستی مرتع نسبت به دامهای با طیف گسترده ای از مواد غذایی مانند بز دارند (1و 7).
مستندات و شواهد سالهای اخیراً نشان میدهد که افزایش دما میتواند گیاهان آلپی را مجبور به مهاجرت به سمت بالا تا رسیدن به بالاترین ارتفاعات کند (20، 22، 29، 30 و36). بنابراین ارتفاعات بلند منطقه که تعداد زیادی از گیاهان بومی را در خود جای دادهاند، احتمالاً دچار ضرر و زیان از دست دادن گونه های مهم هستند.
به طور کلی، سیستم های کوهستانی بلند منطقه منابع ارزشمندی مثل گونههای انحصاری، دارویی، زینتی و علوفهای را در خود جای داده و همچنین آب را برای مناطق دشتی فراهم می کنند. تأثیر و اثر متقابل مناطق کوهستانی و دشتی بسیار آسیب پذیر بوده و به برنامه های مدیریتی قوی در آینده احتیاج دارد.
سپاسگزاری
نگارنده از ریاست و کارکنان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان به خاطر فراهم آوردن امکانات و از مؤسسه تحقیقیات جنگلها ومراتع به خاطر حمایت مالی صمیمانه قدردانی می نمایند.