اثر کود نانوپتاسیم بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیکی نعنافلفلی (Mentha piperita L.) در شرایط تنش خشکی

فریبا ساعدی¹، علیرضا سیروس مهر^1* و تیمور جوادی²

¹ ایران، زابل، دانشگاه زابل، دانشکده کشاورزی، گروه زراعت

²ایران، سنندج، دانشگاه کردستان، دانشکده کشاورزی، گروه علوم باغبانی

تاریخ دریافت: 14/1/96                تاریخ پذیرش: 12/4/97

چکیده

به‌منظور بررسی اثرات تنش کم­آبی و کود نانو پتاسیم بر برخی خصوصیات رویشی و فیزیولوژیکی نعنا‌فلفلی، تحقیقیدر سال 1393 در شرایط گلخانه به­صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. سطوح مختلف کم‌آبی شامل سه سطح (آبیاری کامل(100%FC)،۸۰ درصد ظرفیت مزرعه (80%FC) و۶۰ درصد ظرفیت مزرعه‌ای(60%FC) و محلول‌پاشی نانوپتاسیم در چهار سطح (عدم محلول پاشی(T₁)، محلول پاشی(T₂: 2)، (T₃: 4) و (T₄: 6 گرم در لیتر) اعمال گردید. صفات ارتفاع بوته، تعداد پنجه در گیاه، عملکرد تر و خشک بوته، درصد وزنی و عملکرد اسانس، کلروفیل  aو b، رطوبت نسبی برگ (RWC)، پرولین و کربوهیدرات محلول در برگ اندازه­گیری شدند. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارSAS تجزیه‌وتحلیل و مقایسه میانگین(به روش Duncan) شدند و ضرایب همبستگی ساده با نرم‌افزار SPSS بدست آمدند. نتایج حاصل نشان داد افزایش سطوح محلول­پاشی نانوپتاسیم باعث بهبود معنی­دار صفات ارتفاع بوته، تعداد پنجه در گیاه، عملکرد تر و خشک، درصد و عملکرد اسانس، کلروفیل  aو b، رطوبت نسبی برگ (RWC)، و افزایش پرولین و کربوهیدرات گردید. تأثیر سطوح مختلف تنش کم‌آبی نشان داد تیمار آبیاری کامل(FC) بیشترین میانگین‌ همه صفات را به‌جز کلروفیلb، پرولین و درصد وزنی اسانس به خود اختصاص داد. بطورکلی با افزایش تنش خشکی بر درصد وزنی اسانس افزوده شد. بیشترین میزان عملکرد خشک بوته (g/plot81/4)، عملکرد اسانس ( g/plot52/7) و کربوهیدرات محلول ( µg/g fw13/2) در محلول‌پاشی تیمار 6 گرم در لیتر (T₄) نانوپتاسیم و به ترتیب در FC کامل، 80%FC و 60%FC بدست آمد. درمجموع محلول پاشی نانو پتاسیم اثر تنش کم‌آبی را کاهش داد.

واژه‌های کلیدی: تنش کم­آبی، تنظیم‌کننده‌های اسمزی، نانو کود، نعنا‌فلفلی

* نویسنده مسئول، تلفن: 09144025075، پست الکترونیکی: asirousmehr@uoz.ac.ir

مقدمه

گیاهانداروییبامنابعیسرشاراز متابولیت‌هایثانویه،موادمؤثرهاساسیبسیاریازداروهارا تأمینمی‌کنند.هرچندبیوسنتزمتابولیت‌هایثانویهبه‌صورت ژنتیکیکنترلمی‌شوند،ولیساختآنهابه‌شدتتوسطعوامل محیطیتحتتأثیرقرارمی‌گیرد (50). طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی ۸۰ درصد مردم دنیا برای مراقبت‌های بهداشتی اولیه به‌طور سنتی به گیاهان داروئی و تولیدات طبیعی وابسته هستند (16).نعنا‌­فلفلی(Mentha piperita L.)  گیاهی دارویی متعلق به خانواده Lamiaceae می‌باشد که به دلیل خواص دارویی متعدد ازجمله اثر ضد تشنج، محرک، نیروبخش، کاهنده تراوش­های معده، مسکن درد و زخم معده و نیز مصارف بهداشتی و خوراکی همواره موردتوجه قرارگرفته است (24). تولید جهانی این گیاه ۷۵۰۰ تن در سال است (68). همچنین اسانس نعنا فلفلی دارای ترکیبات متنوع (60و 66) و باارزش اقتصادی بالا (43) است که به مقدار زیاد در طعم‌دهنده‌ها و یا افزودنی‌های غذایی، خمیردندان و دیگر محصولات بهداشتی و فرمولاسیون دارویی به کار می‌رود (68). منتون و منتول اصلی‌ترین جزء اسانس بوده و خواص ضدمیکروبی دارند (28و 66).

کمبود آب یکی از عوامل تنش‌زا و محدودکننده تولید گیاهان زراعی است. زیاد بودن میزان تبخیر و تعرق و محدودیت منابع آبی سبب بروز تنش خشکی در طول دوره رشد گیاهان زراعی می­شود (55). گیاهانی که تحت تأثیر عوامل استرس غیرزنده محیطی مانند خشکسالی، شوری بالای خاک، سرما، گرما و نور بالا در حال رشد هستند سبب استرس اکسیداتیو و تولید گونه‌های اکسیژن فعال می‌شوند (34). محتوای نسبی آب (RWC) یکی از پارامترهای فیزیولوژیکی مهم است که همبستگی خوبی با مقاومت به خشکی نشان می­دهد (26). غلظت کلروفیل به‌عنوان یک شاخص برای ارزیابی قدرت منبع شناخته می­شود، زیرا غلظت کلروفیل برگ یکی از عوامل کلیدی در تعیین سرعت فتوسنتز و تولید ماده خشک گیاه است (33). گیاهان در شرایط تنش­های محیطی از قبیل خشکی، شوری، گرما و غیره با ذخیره مواد تنظیم‌کننده اسمزی با این تنش­ها مقابله می‌کنند. مواد تنظیم‌کننده فشار اسمزی بیشتر اسیدهای آمینه، قندها و برخی یون‌های معدنی هستند. پرولین یکی از اسیدآمینه‌های فعال در پدیده تنظیم اسمزی می‌باشد که در ایجاد و حفظ فشار اسمزی درون گیاه نقش به سزایی دارد (13). قندهای محلول به‌عنوان تنظیم‌کننده‌های اسمزی، ثبات دهنده غشاهای سلولی و حفظ‌کننده تورژسانس سلول‌ها عمل می‌کنند. در حقیقت، در گیاهانی که قندهای محلول در پاسخ به تنش تجمع می‌یابند، تنظیم اسمزی بهتر صورت می‌گیرد (61).

مدیریت کودی بخش مهمی از مدیریت زراعت گیاهان دارویی و مؤثر در رشد و عملکرد کمی و کیفی آن می­باشد. از بین عناصر غذایی ضروری گیاهان، پتاسیم علاوه بر افزایش در تولید و بهبود کیفیت محصولات باعث افزایش مقاومت گیاهان به کم‌آبی، شوری و انواع تنش­ها گردیده و کارایی آب و کود را افزایش می­دهد (15). همچنین پتاسیم اثر اساسی روی فعالیت آنزیم، سنتز پروتئین، فتوسنتز،حرکات روزنه‌ای و تنظیم اسمزی در گیاه دارد (45). استفاده از نانوکودها به‌منظور کنترل دقیق آزادسازی عناصر غذایی می‌تواند گامی مؤثر به‌منظور دستیابی به کشاورزی پایدار و سازگار با محیط‌زیست باشد (27). اثربخشی محلول‌پاشی ممکن است به دلیل نفوذ سریع و انتقال مواد مغذی به داخل گیاه باشد (50). نانو کشاورزی شامل به کار بردن نانو ذرات در بخش کشاورزی است که موجب اثرات سودمند خاص در محصولات تولیدی می‌شود (35). در تحقیقی متوجه شدند که کاربرد نانو کلات آهن در مقایسه با کلات آهن معمولی در ریحان، سبب افزایش رنگیزه‌های فتوسنتزی و پارامترهای رشدی شد در حالی که میزان پروتئین موجود در ریحان در اثر کاربرد کود نانو کاهش نشان داد (2). فناوری نانو راه‌حل بالقوه برای افزایش ارزش محصولات کشاورزی و کاهش مشکلات زیست‌محیطی است. با استفاده از نانو ذرات و نانوپودرها، محققان می‌توانند کودهای آهسته‌رهش (slow release) و یا کنترل‌شده و انتشار با تأخیر را تولید کنند (40). علاوه بر این، مطالعات متعدد نشان داده‌اند که نانوذرات می‌توانند اثر مفید بر رشد و نمو نهال داشته باشند (59).

ازاین‌رو به نظر می‌رسد با به‌کارگیری نانوکودها به‌عنوان جایگزین کودهای مرسوم، عناصر غذایی کودی به‌تدریج و به‌صورت کنترل شده در خاک آزاد می­شوند که در این حالت برای افزایش عملکرد کمی و کیفی نعنا‌ فلفلی، استفاده از فناوری‌های نوین به‌ویژه نانوفناوری‌ها می‌تواند افق تازه‌ای پیش روی کشاورزی قرار دهد. همچنین با توجه به مصارف متعدد نعنا­فلفلی در صنایع داروسازی، غذایی، آرایشی و بهداشتی و همچنین به لحاظ اهمیت آن در سلامت جامعه، بررسی عوامل مؤثر در رشد و نمو آن اهمیت دارد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثر کود نانوکلات پتاسیم بر خصوصیات رویشی و فیزیولوژیکی نعنا فلفلی در شرایط تنش خشکی است.

مواد و روشها

این پژوهش در سال ۱۳۹۳ در شرایط گلخانه به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. در این تحقیق عامل تنش کم‌آبی شامل سه سطح (آبیاری کامل در حد ظرفیت مزرعه (FC₁)، ۸۰ درصد ظرفیت مزرعه‌ای (FC80%) و ۶۰ درصد ظرفیت مزرعه‌ای (FC60%) و عامل محلول‌پاشی نانو پتاسیم در چهار سطح شاهد (عدم محلول پاشی(T₁)، محلول پاشی 2 ((T₂، 4 (T₃) و 6 (T₄) گرم در لیتر نانوپتاسیم) بود. برای آماده‌سازی محیط کشت از گلدان‌هایی با قطر ۲۵ و ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر استفاده شد. خاک مورد استفاده در این آزمایش تجزیه شده و نتایج در جدول (جدول 1)زیر ارائه می­شود.

جدول 1- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مورد استفاده

بعد از اینکه نشاها به مرحله ۴ تا ۶ برگی رسیدند به  گلدان منتقل و در هر گلدان 5 بوته قرار داده شد. نشا مورد استفاده در این پژوهش از پژوهشکده گیاهان دارویی کرج تهیه شد. روش اعمال تیمارهای تنش کم‌آبی به‌صورت وزنی بود. به‌منظور تعیین منحنی رطوبتی، سه نمونه از خاک موردنظر به آزمایشگاه برده شد و درصد وزنی رطوبتی خاک() با استفاده از فرمول زیر تعیین گردید (48).

[1]                                 

w₁= جرم نمونه مرطوب

-w₂ جرم نمونه خشک

در یک دستگاه محور مختصات مقادیر رطوبت و پتانسیل نسبت به یکدیگر رسم و بدین طریق منحنی رطوبتی خاک ترسیم گردید. جهت اعمال تیمارهای آبیاری، گلدان‌ها هرروز به‌وسیله ترازوی حساس توزین و با اضافه نمودن آب مصرفی (کاهش وزن هرکدام از گلدان‌ها) تیمارها اعمال گردید. هر گلدان در وزن تیمار مربوطه ثابت نگه‌داشته شد. کود نانو پتاسیم به‌کاربرده شده در این آزمایش نانوکلات پتاسیم ۲۷ درصد بود که از شرکت خضراء تهیه شد. تیمارهای کودی در آب مقطر تهیه‌شده و به‌صورت محلول پاشی طی سه مرحله (مرحله 8 برگی، مرحله قبل از گلدهی و مرحله آغاز گلدهی) روی گیاه استعمال شدند. نتایج حاصل از آنالیز نمونه خاک آزمایشی در جدول 1 آورده شده است. در این آزمایش صفاتی مانند عملکرد تر و خشک بوته، درصد و عملکرد اسانس، پنجه در گیاه و ارتفاع بوته و صفات فیزیولوژیکی چون میزان پرولین و کربوهیدرات محلول اندازه‌گیری شد. برای محاسبه عملکرد تر (گرم در گلدان) بوته­های مورد نظر بعد از دوره گلدهی کامل کف بر، برداشت و وزن شدند. سپس عملکرد هر بوته در گلدان محاسبه گردید. اما برای عملکرد خشک، همان بوته­های برداشت شده در آون به مدت ۴۸ ساعت و دمای ۷۵ درجه قرارگرفتند، آنگاه از آون خارج و مجدد وزن شدند. به این ترتیب عملکرد خشک بوته در گلدان نیز محاسبه شد.

در مرحله گلدهی اقدام به برداشت نمونه­های تر شاخساره برای محاسبه صفات مورد نظر گیاه شد. مقداری از نمونه­های تر برای اندازه‌گیری پرولین و کربوهیدرات به آزمایشگاه منتقل شد و بقیه به‌دقت در سایه و به‌دوراز آفتاب مستقیم خشک شدند و استخراج اسانس با دستگاه کلونجر مدل فارماکوپه بریتانیا و از روش تقطیر با آب و بخار انجام شد. برای این کار 40 گرم پودر خشک گیاه استفاده شد. بعد از استخراج اسانس، آنها را در ظروف کوچک شیشه­ای ریخته و با ترازوی دقیق (در حد ۰۰۰۱/۰) وزن کرده و میزان اسانس و عملکرد اسانس اندازه­گیری و محاسبه گردید.

ﺑﺮﺍﻱ اندازه‌گیری ﻣﺤﺘﻮﺍﻱ ﺁﺏ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺮگ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﺩﻭ ﺑﺮگ ﺟﻮﺍﻥ توسعه‌یافته ﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﻳﻜﺴﺎﻥ ﺟﺪﺍ ﮔﺮﺩﻳـﺪ. ﺩﺭ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮﺩﻥ ﺳـﻄﺢ ﺑـﺮگ­ها وزن تازه (FW) آن­ها تعیین شد. نمونه­ها به مدت چهار ساعت در ظروف حاوی آب مقطر در تاریکی و دمای 4 درجه سانتی­گراد شناور شدند. بعد از آبگیری، برگ­ها مجدد توزین تا وزن آماس (TW) تعیین شود. در ادامه وزن خشک برگ­ها (DW) با قرارگیری در دمای 75 درجه سانتی‌گراد آون برای 48 ساعت بدست آمد. از رابطه 2 مقدار محتوای آب نسبی برگ محاسبه شد (57).

[2]                   

برای اندازه­گیری رنگیزه­های کلروفیلاز روش آرنون استفاده شد (20). برای این کار مقدار 1/0 گرم از ماده‌ تر (برگ) گیاه را جدا کرده و در هاون چینی ریخته 10 میلی‌لیتر استون 80 درصد به نمونه اضافه، سپس در دستگاه سانتریفیوژ با سرعت 6000 دور در دقیقه به مدت 10 دقیقه قرار داده و سپس به‌طور جداگانه در طول موج­های 663 نانومتر برای کلروفیل a، و 645 نانومتر برای کلروفیل b  توسط اسپکتروفتومتر مقدار جذب را قرائت و در نهایت با استفاده از فرمول­های زیر میزان کلروفیل a و b برحسب میلی‌گرم بر گرم وزن‌تر نمونه به دست آمد.

[3]

Chlorophyll a= (12.7× A663 - 2.69× A645) V/W

Chlorophyll b= (22.9× A645 - 4.68×A663) V/W

v= حجم محلول صاف شده (محلول فوقانی حاصل از سانتریفیوژ)

A= جذب نور در طول‌موج‌های 663، 645 و 470 نانومتر

W= وزن‌تر نمونه برحسب گرم

سنجش پرولین به روشبیتس و همکاران (22) انجام گردید. برای اندازه­گیری کربوهیدرات محلول کل از روش کرپسی و همکاران (38) استفاده شد.

برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها (طرح آماری و مقایسه میانگین) از نرم‌افزار آماریSAS  و برای رسم نمودارها از نرم‌افزار EXCELاستفاده شد. مقایسه میانگین‌ها از طریق آزمون چند دامنه‌ای Duncan انجام پذیرفت. برآورد ضرایب همبستگی پیرسون با کمک نرم‌افزار SPSS نسخه 16 انجام شد.

نتایج

ارتفاع و تعداد پنجه در بوته: نتایج ارائه شده در جدول تجزیه واریانس این صفات نشان داد که تیمار خشکی بر ارتفاع بوته و تعداد پنجه در سطح احتمال ۱ درصد اثر معنی‌داری داشت. اما اثر متقابل نانو پتاسیم و خشکی بر ارتفاع بوته و تعداد پنجه غیر معنی‌دار بود (جدول2). مقایسه میانگین اثرات ساده تنش خشکی نشان داد که در تیمار شاهد تنش خشکی، بیشترین ارتفاع بوته با میانگین ۵۷/۲۸ سانتی‌متر و بیشترین تعداد پنجه در گیاه با میانگین ۸۳/۱۵ مشاهده شد. با افزایش روند کاهش میزان آب در دسترس از این مقادیر کاسته شد (جدول۳)، در حالی که مقایسه اثرات ساده محلول‌پاشی کود نانوپتاسیم نشان داد که با کاربرد نانوپتاسیم مقادیر این صفات افزایش یافت. بیشترین ارتفاع و تعداد پنجه در کاربرد 6 گرم در لیتر نانو پتاسیم با میانگین ۶۳/۲۹سانتی‌متر و۴۴/۱۷ مشاهده شد که نسبت به تیمار شاهد (عدم کاربرد نانوپتاسیم) به ترتیب ۲۸/۳۳ و ۹۸/۵۰ درصد افزایش نشان دادند (جدول۳).

کلروفیل: طبق جدول تجزیه واریانس (جدول2)، تنش خشکی و نانوپتاسیم بر میزان کلروفیل a وb در نعنا­فلفلی اثر معناداری در سطح احتمال یک درصد داشتند، اما اثرات متقابل آنها معنی­دار نشد.

مقایسه میانگین­ها نشان داد که با افزایش تنش خشکی از میزان کلروفیلa کاسته شد اما این روند برای کلروفیل b کاملاً برعکس بود و با افزایش خشکی مقدار این کلروفیل بیشتر شد (جدول3).

با افزایش محلول­پاشی بر میزان هر دو کلروفیل افزوده شد و بیشترین میزان کلروفیل در تیمار 6 گرم در لیتر نانو­پتاسیم با میانگین 72/1 و 94/0 میلی­گرم بر گرم وزن‌تر به ترتیب مربوط به کلروفیل a  وb می‌باشند (جدول3).

جدول3- مقایسه میانگین اثرات ساده تیمارهای خشکی و نانوپتاسیم بر ویژگی­های مورفولوژیکیو فیزیولوژیک نعنافلفلی

_{در هر ستون میانگین­هایی که دارای حرف مشترک هستند، بر اساس آزمون Duncan در سطح احتمال 1درصد معنی‌داری نیستند.}

محتوای رطوبت نسبی برگ: تیمارهای تنش خشکی و کود نانوپتاسیم بر محتوای رطوبت نسبی برگ گیاه نعنا­فلفلی در سطح احتمال یک درصد اثر معناداری داشتند (جدول 2) ولی اثر متقابل آنها غیر معنی­دار شد. مقایسه میانگین­ها نشان داد که در طی افزایش تنش خشکی و قرارگرفتن گیاه در معرض کمبود آبی بیشتر، مقدار رطوبت نسبی برگ نیز کاهش‌یافته و کمترین میزان رطوبت نسبی در تیمار FC60% (تنش شدید) با 64/0 درصد رطوبت مشاهده شد (جدول3).تیمارهایکودی تا حدی سبب تعدیل اثرات منفی ناشی از کاهش رطوبت نسبی برگ شدند و با افزایش غلظت نانو­پتاسیم اندکی رطوبت نسبی برگ نیز افزایش پیدا کرد، البته در بیشترین غلظت نانوپتاسیم افزایش رطوبت نسبتاً کمتر بود به طوری­که بیشترین رطوبت نسبی مربوط به غلظت 4  و 2گرم در لیتر نانوپتاسیم بود که به ترتیب 82/0 و81/0 درصد می‌باشند و هردو در یک گروه آماری قرار گرفتند (جدول 3).

پرولین: نتایج واریانس داده‌ها نشان داد که تنش خشکی و نانو پتاسیم بر میزان پرولین در نعنا‌ فلفلی در سطح احتمال یک درصد اثر معنی‌داری داشتند (جدول ۲)، در حالی که اثرات متقابل آنها معنی‌دار نبود. طبق مقایسه میانگین‌ها با افزایش تنش خشکی بر میزان پرولین افزوده شده و بیشترین میزان پرولین در تنش شدید (۶۰% FC) با ۶۷/۳۰درصد افزایش نسبت به شاهد (FC) بدست آمد (جدول۳). تیمارهای کودی نشان دادند که با افزایش محلول­پاشی بر میزان پرولین افزوده شد و بیشترین میزان در تیمار 6 گرم در لیتر نانو پتاسیم با میانگین ۷/۰ میکرومول بر گرم وزن ‌تر و افزایش ۲۰ درصدی نسبت به شاهد دیده شد (جدول ۳).

کربوهیدرات محلول در برگ : طبق نتایج اثرات تنش خشکی، کود نانو­پتاسیم و اثر متقابل بین آنها بر میزان کربوهیدرات موجود در نعنا ‌فلفلی در سطح احتمال یک درصد معنی­دار شد (جدول ۲). مقایسات میانگین اثرات متقابل نشان داد که بیشترین میزان کربوهیدرات حاصل از تیمار 6 گرم درلیترنانوپتاسیم و تنش شدید (۶۰%FC) با میانگین ۱۳/۲ میکرو­گرم بر گرم وزن‌تر بود (شکل1). بطور کلی در سطوح تنش خشکی با افزایش مقدار تنش بر میزان کربوهیدرات افزوده شد و در سطوح کودی نیز با مصرف بیشتر کود، کربوهیدرات بیشتری تولید شد.

شکل1- اثرمتقابل تنش خشکی و نانو پتاسیم بر کربوهیدرات محلول در برگ نعنا ‌فلفلی

عملکرد تر و خشک بوته: اثرات ساده تنش خشکی و نانو پتاسیم بر عملکرد تر بوته در نعنا‌ فلفلی تاثیر معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد داشت و اثرمتقابل تیمارها غیر معنی­دار بود (جدول2). مقایسه میانگین‌ها نشان داد که بیشترین میزان عملکرد تر بوته در شرایط عدم تنش مشاهده شد و با افزایش تنش خشکی از میزان عملکرد تر بوته کاسته شد طوری که تنش شدید نسبت به عدم تنش ۵۰/۲۹ درصد کاهش نشان داد و بیشترین عملکرد تر بوته در شرایط کامل ظرفیت مزرعه با میانگین ۱۵/۱۴ گرم در گلدان مشاهده گردید (جدول ۳). مقایسه میانگین‌ها نشان داد سطوح مختلف نانوپتاسیم باعث افزایش میزان عملکرد تر بوته نعنا در گلدان شد و بیشترین میزان عملکرد در محلول پاشی 6 گرم درلیتر بود که نسبت به شاهد و بدون محلول پاشی ۹۶/۱۶ درصد افزایش نشان داد (جدول۳). 

نتایج تجزیه واریانس داده‌های حاصل از این آزمایش نشان داد که اثر تنش خشکی، محلول‌پاشی نانوپتاسیم و اثر متقابل آنها بر عملکرد خشک بوته در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود (جدول۲). میانگین اثر متقابل تنش خشکی و نانوپتاسیم در این آزمایش نشان داد که تیمار شاهد خشکی و محلول‌پاشی 6 گرم درلیتر نانو پتاسیم بیشترین عملکرد خشک (81/4 گرم در گلدان) را داشت (شکل2). همچنین در طی بروز تنش خشکی و کاهش میزان آب تا حد ۶۰ درصد ظرفیت زراعی سطح کودی با غلظت 6 گرم درلیتر نانو پتاسیم بیشترین عملکرد (۷۲/۱ گرم در گلدان) را داشت. به طورکلی در سطوح تنش خشکی و کاربرد نانو پتاسیم با افزایش کم­آبی از میزان عملکرد کاسته شد ولی با افزایش میزان کاربرد نانوپتاسیم، کاهش کمتری در عملکرد مشاهده شد.

درصد وزنی و عملکرد اسانس: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات ساده تنش خشکی و نانو پتاسیم در سطح احتمال یک درصد بر درصد وزنی اسانس در نعنا ‌فلفلی معنی‌دار بود (جدول۲). مقایسه میانگین‌ها نشان داد با افزایش تنش خشکی بر میزان اسانس افزوده شد و بیشترین مقدار اسانس بدست آمده از تیمار تنش متوسط (۸۰درصد ظرفیت زراعی) می‌باشد که البته بین تنش متوسط (۸۰%FC ) و تنش شدید (۶۰%FC) از نظر آماری تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد و هردو در یک گروه آماری قرارگرفتند و تیمار تنش متوسط و شدید هرکدام نسبت به شاهد به ترتیب ۱۸/۲۰ درصد و ۲۱/۲۳ درصد افزایش نشان دادند (جدول۳).

شکل2- اثرمتقابل تنش خشکی و نانوپتاسیم بر عملکرد خشک نعنا ‌فلفلی

تیمارهای کودی نشان دادند که با افزایش سطح محلول‌پاشی نانو پتاسیم به میزان اسانس نعنا‌ نیز افزوده شد طوری که بیشترین میزان اسانس از تیمار نانو پتاسیم 6 گرم درلیتر بدست آمد که نسبت به تیمار شاهد (بدون محلول پاشی)، ۲۵ درصد افزایش نشان داد (جدول۳).

اثر تنش خشکی، نانو پتاسیم و اثرات متقابل بین آنها تاثیر معنی‌داری در سطح احتمال یک درصدبر عملکرد اسانس داشت (جدول۲). بیشترین عملکرد اسانس در تنش متوسط (۸۰% FC) و شدید (60% (FC و تیمار نانوپتاسیم 6 گرم درلیتر مشاهده شد که نسبت به سایر تیمارها معنی‌دار شدند (شکل ۳).

شکل3- اثرمتقابل تنش خشکی و نانوپتاسیم بر عملکرد اسانس نعنا‌فلفلی

نتایج حاصل از همبستگی ساده صفات (جدول۴) نشان داد که بین ارتفاع بوته و تعداد پنجه با عملکرد تر و خشک بوته و کلروفیل a، در سطح یک درصد و با رطوبت نسبی در سطح پنج درصد همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد و در­واقع با افزایش کلروفیل a و رطوبت نسبی گیاه در نتیجه افزایش ارتفاع گیاه بر تعداد برگ و اندام هوایی اضافه شده و منجر به افزایش بیوماس می­شود. بین عملکرد اسانس با کلروفیل a، پرولین و کربوهیدرات در سطح یک درصد و با کلروفیل b و رطوبت نسبی در سطح پنج درصد همبستگی مثبت و معنی‌داری مشاهده شد. طبق جدول همبستگی صفات (جدول۴) کربوهیدرات و پرولین با کلروفیل a، ارتفاع بوته و عملکرد تر و خشک رابطه منفی داشتند که نشان می­دهد هرچه شرایط رشدی گیاه بهتر باشد و رشد مناسبی می­گیرد و تولید این مواد در گیاه کاهش می­یابد (جدول۴). بین بازده اسانس و عملکرد اسانس نیز همبستگی مثبت دیده شد به این معنی که افزایش بازده اسانس باعث افزایش عملکرد اسانس می­شود (جدول4).

جدول۴ - ضرایب همبستگی صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی نعنا‌فلفلی تحت تیمار نانوپتاسیم و تنش خشکی