تأثیر پرولین و 24-اپی براسینولید بر شاخص‌های رشد و صفات بیوشیمیایی مرزه تابستانه (Satureja hortensis L.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه اراک

2 عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه اراک

3 عضو هیئت علمی دانشگاه اراک

چکیده

پرولین یک اسمولیت سازگار رایج است و با تنظیم اسمزی و محافظت از غشاها، پروتئین‌ها و آنزیم‌ها از اثرات مخرب تنش‌های اسمزی در گیاهان جلوگیری می‌کند. براسینواستروئیدها گروه جدیدی از تنظیم کننده‌های رشد گیاهی هستند و باعث تحریک رشد آن‌ها می‌شوند. در این مطالعه،‌ اثرات محلول‌پاشی پرولین و 24-اپی براسینولید بر شاخص‌های رشد و صفات بیوشیمیایی مرزه تابستانه (Satureja hortensis L.) در شرایط گلخانه‌ای مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای محلول‌پاشی شامل شاهد (عدم محلول‌پاشی)، پرولین (20 میلی‌مولار) و 24-اپی براسینولید (یک میکرو‌مولار) بود که در مراحل رشد رویشی و زایشی اعمال گردید. مطابق نتایج، محلول‌پاشی پرولین موجب افزایش معنی‌دار محتوی پرولین به میزان 4/394 درصد، شاخص کلروفیل به میزان 8/4 درصد، فنل کل به میزان 8/9 درصد، فلاونوئید به میزان 18 درصد، عملکرد اسانس به میزان 8/15 درصد، وزن تر اندام هوایی به میزان 8 درصد، وزن خشک اندام هوایی به میزان 8/7 درصد، وزن تر برگ و گل به میزان 8/6 درصد، وزن خشک برگ و گل به میزان 8 درصد و قطر ساقه گیاه به میزان 4/7 درصد نسبت به شاهد شد. همچنین محلول‌پاشی 24-اپی براسینولید باعث افزایش معنی‌دار ترکیبات فنلی به میزان 15/32 درصد و طول میانگره به میزان 3/8 درصد نسبت به شاهد گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

EThe effect of proline and 24-epibrassinolide on growth indices and biochemical characteristics of the summer savory (Satureja hortensis L.)

نویسندگان [English]

  • Zahra Mohammadi Khalifelouiy 1
  • Ahmad Reza Abbasifar 2
  • Ali Khadivi 3
  • Morteza Akramian 3

1 Engineer

2 Assistant Professor in Horticultural Science Faculty of Agriculture

3 Associate professor of Arak University

چکیده [English]

Proline is a common compatible osmolyte and, by osmotic regulation and protecting membranes, proteins and enzymes, protects plants towards destructive effects of osmotic stresses. Brassinosteroids are a new group of plant growth regulators and stimulate their growth. The effects of foliar spraying of proline and 24-epibrassinolide on growth indices and biochemical characteristics of summer savory (Satureja hortensis L.) were investigated in this study in greenhouse conditions. Foliar treatments including control (no spraying), proline (20 mM) and 24-epibrassinolide (1 μM) were performed in both vegetative and reproductive stages. According to the results, foliar proline led to increasing plant prolin content to 394.4%, chlorophyll index to 4.8%, total phenol to 9.8%, flavonoids to 18%, yield of essential oil to 15.8%, fresh weight of aerial parts to 8%, dry weight of aerial parts to 7.8%, fresh weight of leaf and flower to 6.8%, dry weight of leaf and flower to 8% and stem diameter to 7.4% compared to the control. In addition, 24-epibrassinolide spraying caused a significant increase in phenolic compounds (32.15%) and internode length (8.3%) of the plant in coparision to control.

کلیدواژه‌ها [English]

  • 24-epibrassinolide
  • Proline
  • Content Essential oil
  • Summer savory

تأثیر پرولین و 24-اپی براسینولید بر شاخص­های رشد و صفات بیوشیمیاییمرزه تابستانه(Satureja hortensis L.)

زهرا محمدی خلیفه لوئی، احمد رضا عباسی­فر*، علی خدیوی و مرتضی اکرمیان

ایران، اراک، دانشگاه اراک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه علوم باغبانی

تاریخ دریافت: 8/2/97                  تاریخ پذیرش: 11/7/97

چکیده

پرولین یک اسمولیت سازگار رایج است و با تنظیم اسمزی و محافظت از غشاها، پروتئین­ها و آنزیم­ها از اثرات مخرب تنش­های اسمزی در گیاهان جلوگیری می­کند. براسینواستروئیدها گروه جدیدی از تنظیم کننده­های رشد گیاهی هستند و باعث تحریک رشد گیاهان می­شوند. در این مطالعه،‌ اثرات محلول­پاشی پرولین و 24-اپی براسینولید بر شاخص­های رشد و صفات بیوشیمیایی مرزه تابستانه (Satureja hortensis L.) در شرایط گلخانه­ای مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای محلول­پاشی شامل شاهد (عدم محلول­پاشی)، پرولین (20 میلی­مولار) و 24-اپی براسینولید (یک میکرو­مولار) بود که در مراحل رشد رویشی و زایشی اعمال گردید. مطابق نتایج، محلول­پاشی پرولین موجب افزایش معنی­دار محتوی پرولین به میزان 4/394 درصد، شاخص کلروفیل به میزان 8/4 درصد، فنل کل به میزان 8/9 درصد، فلاونوئید به میزان 18 درصد، عملکرد اسانس به میزان 8/15 درصد، وزن تر اندام هوایی به میزان 8 درصد، وزن خشک اندام هوایی به میزان 8/7 درصد، وزن تر برگ و گل به میزان 8/6 درصد، وزن خشک برگ و گل به میزان 8 درصد و قطر ساقه گیاه به میزان 4/7 درصد نسبت به شاهد شد. همچنین محلول­پاشی 24-اپی براسینولید باعث افزایش معنی­دار ترکیبات فنلی به میزان 15/32 درصد و طول میانگره به میزان 3/8 درصد نسبت به شاهد گردید.

واژه­هایکلیدی: 24-اپی براسینولید، پرولین، درصد اسانس، مرزه تابستانه

* نویسنده مسئول، تلفن: 09181611373 ، پست الکترونیکی: abbasifar1965@yahoo.com

مقدمه

 

جنس مرزه (Satureja) متعلق به تیره Lamiaceae، زیر تیره Nepetoideae و قبیله Mentheae بوده و شامل 235 گونه در سراسر جهان می­باشد (4 و 25). گیاهان این جنس عمدتاً یک ساله یا چند ساله علفی و معطر می­باشند. گونه­های این جنس به­طور گسترده در شرق دریای مدیترانه، کناره دریای سیاه، نواحی جنوبی اروپا، سیبری و نقاط مرکزی و جنوب غربی آسیا مانند ایران، ترکمنستان، ترکیه، قفقاز و عراق بیشتر رویش دارند (59 و 68). بیش از 30 گونه آن در شرق مدیترانه رشد می­کند که در میان آنها مرزه تابستانه (Satureja hortensis) و مرزه زمستانه
(S. montata) عمدتاً مورد کشت قرار می­گیرند (31 و 71). جنس مرزه در کشور ایران دارای 14 گونه می­باشد که نه گونه از آن انحصاری است (30). در طب سنتی از مرزه به­عنوان داروی گیاهی ضد اسهال، ضد نفخ، ضد دل درد، ضد تشنج، ضد انگل، هاضم، محرک و مقوی معده، خواب­آور، خلط­آور و مسکن استفاده می­شود (5، 45، 58). محققان ترکیبات فنلی، تیمول و کارواکرول را جزء ترکیبات اصلی مرزه تابستانه معرفی کرده­اند (6).

اولین بار براسینواستروئید­ها از دانه گرده گیاه کلزا توسط گراو و همکاران (1979) استخراج و به­عنوان ششمین گروه از مواد تنظیم کننده رشد گیاهی در نظر گرفته شد (19، 40، 63). غلظت براسینواستروئید­ها در بافت­های مختلف گیاهی، متفاوت است و تقریباً در تمام قسمت­های گیاه یافت می­شوند. بیشترین مقدار این ترکیبات در بافت­های جوان رویشی و اندام­های زایشی (دانه گرده و بذر­های نارس) مشاهده شده است (26 و 69). این هورمون­ها علاوه بر اینکه محرک رشد هستند، نقش مهمی در سایر فرآیند­های نموی از قبیل جوانه­زنی بذر، ریشه­زایی، گلدهی، زوال، ریزش و رسیدگی ایفا می­کنند (53). همچنین براسینواستروئید­ها، به­عنوان گروه مهمی از هورمون­های استروئیدی، می­توانند به افزایش تحمل گیاهان به­ویژه با تقویت سیستم آنتی اکسیدانی و هومئوستازی یونی کمک شایانی نمایند (42). این ترکیبات با تنظیم سیستم آنتی اکسیدانی گیاه، پتانسیلی قوی را در تعدیل بسیاری از تنش­ها دارند. به­دلیل اینکه فعالیت بیولوژیکی 24-اپی براسینولید زیاد و استحصال آن نیز نسبتاً ساده است، یک ترکیب مشابه براسینولید بوده و قابلیت استفاده به­عنوان یک براسینولید مصنوعی را دارد (66).

استفاده از 24-اپی براسینولید وزن تر و خشک گیاه چغندر قند را افزایش داده است (54). محققان نشان دادند که استفاده از 24-اپی براسینولید در گیاه شمعدانی عطری باعث افزایش سرعت فتوسنتز برگ­ها و در نهایت افزایش تجمع زیست توده اندام هوایی و افزایش رشد می­شود. افزایش سرعت فتوسنتز مربوط به افزایش شاخص کلروفیل برگ­ها، نتیجه استفاده از این هورمون گزارش شده است (61). استفاده از براسینولید موجب افزایش سطح برگ گیاه خیار، گوجه فرنگی، ماش و لوبیا چشم بلبلی شده است (16، 34، 56، 70). سنگاپتا و همکاران (2011) اعلام نمودند محلول­پاشی براسینولید موجب افزایش ارتفاع بوته ماش گردید که به افزایش بیوسنتز اکسین و جیبرلین توسط براسینولید نسبت داده شده است (56). گزارش شده است که میزان اسانس گیاه رزماری در نتیجه کاربرد براسینولید به­طور معنی­داری افزایش یافته است (62).

از پاسخ­های بیوشمیایی گیاه در شرایط تنش، می­توان به تجمع متابولیت­هایی اشاره کرد که قابلیت انحلال داشته ولی متابولیسم طبیعی گیاه را مختل نمی­کنند. این مواد به اسمولیت­ها معروف هستند و شامل قند­های محلول، قند­های الکلی، بتائین­ها، اسیدهای آمینه مانند پرولین و اسید­های آلی می­باشند (60 و 67). پرولین به مقدار زیادى در گیاهان عالى وجود دارد که در پاسخ به تنش­هاى محیطى به­صورت طبیعى و در مقادیر بالا تجمع پیدا می­کند. علاوه بر نقش آن به­عنوان اسمولیت، پرولین در پایدار سازى ساختار­هاى ریز سلولى مانند غشاها و پروتئین­ها و تخریب رادیکال­هاى آزاد در شرایط تنش نقش دارد. در گیاهان، پیش­ساز بیوسنتز پرولین، گلوتامیک اسید است. دو آنزیم پیرولین-5-کربوکسیلات سنتتاز و پیرولین-5-کربوکسیلات ردوکتاز نقش مهمی در بیوسنتز پرولین دارند (17، 28، 64). مقدار پرولین آزاد در گیاهانی که در حد مطلوب آبیاری می­شوند، بسیار کم و در حدود 6/0-2/0 میلی­گرم در گرم ماده خشک گیاه است، اما مقدار این ماده پس از کاهش آب بافت­ها تا 50-40 میلی­گرم در هر گرم ماده خشک، افزایش می­یابد (36). تجمع پرولین در طی تنش، نقش محافظتی چندگانه داشته و افزایش تجمع آن در گیاهان، منجر به محافظت از غشاهای سلولی شده و از آسیب به آنزیم­ها در تنش­های مختلف جلوگیری می­کند (17، 33، 48، 49). همچنین پرولین به­عنوان ماده­ای محلول، سبب تنظیم فشار اسمزی، کاهش هدر رفت آب از سلول، حفظ آماس سلولی، پایداری شکل طبیعی پروتئین­ها و حفاظت غشاء می­شود (22). در شرایط معمول، پرولین پنج درصد از کل اسیدهای آمینه گیاه را تشکیل می­دهد، اما در شرایط تنش این مقدار تا 80 درصد هم می­رسد (18).

محلول­پاشی پنج میلی­مولار پرولین در گل رز سبب افزایش محتوای پرولین و افزایش فعالیت آنزیم سوپراکسیددیسموتاز شد و عمر پس از برداشت را تا سه روز افزایش داد (43). در انگور، محلول­پاشی پرولین به­طور قابل توجهی محتوی پرولین را بالا برد. همچنین استفاده از پرولین، سبب افزایش فعالیت آنزیم­های پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز شد (52).

هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر محلول­پاشی پرولین و 24-اپی براسینولید بر شاخص­های رشد و صفات بیوشیمیایی گیاه مرزه تابستانه در شرایط گلخانه­ای بود.

مواد و روشها

این پژوهش در گلخانه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه اراک و به­صورت اسپلیت پلات (کرت­های خرد شده) در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار بر روی گیاه مرزه تابستانه، در طی زمستان سال 1395 و بهار سال 1396 اجرا گردید. در این آزمایش، محلول­های آبی 24-اپی براسینولید و پرولین به­ترتیب با غلظت یک میکرومولار و 20 میلی­مولار تهیه شد. همچنین از تویین 20 به­عنوان یک سورفاکتانت (ماده فعال سطحی) برای افزایش جذب سطحی 24-اپی براسینولید و پرولین استفاده گردید و گیاهان شاهد محلول­پاشی نشدند. محلول­پاشی در صبح­ها و با استفاده از آب فشان دستی صورت گرفت.

تیمار محلول­پاشی: محلول­پاشی مجموعاً در سه مرحله صورت گرفت. مرحله اول در زمان رشد رویشی و زمانیکه ارتفاع گیاهان به 15-10 سانتی­متر رسید، انجام شد. مرحله دوم محلول­پاشی در ابتدای ورود گیاهان به فاز زایشی و با مشاهده اولین غنچه­های گل (شروع غنچه­دهی) و مرحله سوم محلول­پاشی در زمانی بود که 40-30 درصد گیاهان غنچه­ دادند. برداشت گیاهان در مرحله گلدهی کامل و قبل از تشکیل بذر صورت گرفت.

شاخص­های رشد و بیوشیمیایی: شاخص­های رشد مورد بررسی شامل وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک برگ و گل، طول میانگره، طول برگ، تعداد شاخه­های جانبی و قطر ساقه بودند که این صفات به روش­های رایج اندازه گیری شدند. صفات بیوشیمیایی به شرح زیر مورد ارزیابی قرار گرفتند:

پرولین: جهت اندازه­گیری پرولین ابتدا 1/0 گرم برگ تازه به همراه 10 میلی­لیتر اسید سولفوسالیسیلیک سه درصد در یک هاون چینی کوچک به­مدت یک دقیقه سائیده شد. محلول هموژنیزه شده توسط کاغذ صافی واتمن شماره دو صاف گردید. دو میلی­لیتر از محلول صاف شده با دو میلی­لیتر معرف نین­هیدرین و دو میلی­لیتر اسید استیک گلاسیال در یک لوله آزمایش مخلوط شد. نمونه­ها به­مدت یک ساعت در دمای 90 درجه سانتی­گراد در حمام آب گرم قرار گرفتند و پس از سرد شدن به آنها چهار میلی­لیتر تولوئن اضافه گردید. جذب محلول روئی نمونه­ها در طول موج 520 نانومتر با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر قرائت شد (23).

فعالیت آنتی اکسیدانی: به منظور بررسی فعالیت آنتی­اکسیدانی عصاره­ها از روش رادیکال آزاد DPPH استفاده شد. بدین منظور، محلول DPPH به غلظت چهار میلی­گرم در 100 میلی­لیتر متانول خالص تهیه گردید و پس از آن 1/0 میلی­لیتر از عصاره­های رقیق شده به 9/2 میلی­لیتر از محلول DPPH اضافه و مخلوط ورتکس شد و سپس در شرایط بدون نور به­مدت 30 دقیقه در دمای اتاق نگه­داری گردید و جذب نمونه­ها در طول موج 517 نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفتومتر قرائت شد. درصد مهار رادیکال آزاد DPPH با استفاده از فرمول زیر محاسبه گردید (41).

= درصد مهار رادیکال­های آزاد  ×100

در این فرمول AC جذب شاهد و AS بیانگر جذب نوری غلظت­های مختلف عصاره گیاه می­باشد. برای رسم منحنی استاندارد از اسید آسکوربیک استفاده شد.

شاخص کلروفیل: مقدار نسبی سبزینگی یا کلروفیل برگ به­صورت غیرمستقیم و بدون ایجاد تخریب در برگ­ها، با استفاده از دستگاه کلروفیل سنج (SPAD) تعیین گردید. برای این منظور، به­طور تصادفی میزان کلروفیل شش برگ از هر گیاه را اندازه­گیری کرده و در نهایت با گرفتن میانگین، شاخص کلروفیل هر گیاه محاسبه شد (37).

فنل کل: جهت اندازه­گیری میزان فنل کل از روش فولین سیوکالتیو استفاده شد (57). به­منظور اندازه­گیری فنل کل به 400 میکرولیتر از عصاره رقیق شده، دو میلی­لیتر معرف فولین­سیوکالتو (1:10) و 1600 میکرولیتر سدیم کربنات اضافه شد. جذب مخلوط، نیم ساعت بعد در طول موج 765 نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفتومتر خوانده شد و از گالیک اسید جهت ترسیم منحنی استاندارد استفاده گردید.

فلاونوئید: از روش رنگ­سنجی آلومینیوم کلرید برای تعیین مقدار فلاونوئید استفاده شد (44). دو میلی­لیتر عصاره رقیق شده متانولی با دو میلی­لیتر آلومینیوم کلرید دو درصد داخل لوله آزمایش ترکیب شدند. بعد از نگه­داری نمونه­ها در دمای اتاق به­مدت 15 دقیقه، جذب نمونه­ها در 415 نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفتومتر خوانده شد. برای رسم منحنی استاندارد از کوئرستین استفاده شد.

استخراج اسانس: 10 گرم پودر اندام هوایی نمونه را به­طور دقیق توزین کرده و اسانس آن به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر به­مدت سه ساعت استخراج شد (8).

آنالیز آماری: محاسبات آماری حاصل با استفاده از نرم افزار SAS نسخه 1/9 انجام گرفت. برای مقایسه میانگین­ها از آزمون چند دامنه­ای دانکن و برای رسم نمودار از نرم افزار Excel استفاده گردید.

نتایج

الف: پارامترهای بیوشیمیایی

مقدار پرولین: نتایج تجزیه واریانس داده­ها (جدول 1) نشان داد که اثر محلول­پاشی بر مقدار پرولین در سطح یک درصد معنی­دار شد. نتایج مقایسه میانگین اثر محلول­پاشی بر میزان پرولین(شکل 1) نیز نشان می­دهد که در تیمار محلول­پاشی پرولین، مقدار پرولین گیاه با 54/29 میلی­گرم بر گرم وزن تر در مقایسه با تیمار عدم محلول­پاشی با 4/394 درصد و در مقایسه با تیمار محلول­پاشی با 24-اپی براسینولید با 4/274 درصد برتری معنی­دار داشته است.

فعالیت آنتی اکسیدانی: با توجه به نتایج تجزیه واریانس داده­ها، اثر محلول­پاشی بر فعالیت آنتی اکسیدانی در سطح یک درصد معنی­دار گردید (جدول 1).

 

 

 

شکل 1- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر مقدار پرولین

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نتایج مقایسه میانگین اثر محلول­پاشی بر میزان فعالیت آنتی اکسیدانی(شکل 2) نشان داد که در تیمار عدم محلول­پاشی، فعالیت آنتی اکسیدانی با 20/121 میلی­گرم معادل آسکوربیک اسید بر گرم وزن خشک نسبت به تیمار محلول­پاشی پرولین با 5/33 درصد و در مقایسه با تیمار محلول­پاشی با 24-اپی براسینولید با 4/7 درصد برتری معنی­دار داشته است.

شاخص کلروفیل: نتایج تجزیه واریانس داده­ها (جدول1) نشان داد که تاثیر محلول­پاشی بر شاخص کلروفیل در سطح پنج درصد معنی­دار گردید. نتایج مقایسه میانگین اثر محلول­پاشی بر شاخص کلروفیل (شکل 3) نشان داد که محلول­پاشی پرولین با 62/36 فقط نسبت به تیمار عدم محلول­پاشی با 8/4 درصد برتری معنی­دار داشته است.

فنل کل: نتایج تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که اثر محلول­پاشی بر مقدار فنل کل در سطح یک درصد معنی­دار بوده است (جدول 1). مقایسه میانگین اثر محلول­پاشی بر مقدار فنل کل (شکل 4) مشخص نمود که تیمار محلول­پاشی 24- اپی براسینولید بالاترین میزان فنل کل را با مقدار 29/18 میلی­گرم معادل گالیک اسید بر گرم وزن خشک ایجاد کرده و نسبت به تیمار عدم محلول­پاشی با 32/15 درصد و نسبت به تیمار محلول­پاشی پرولین با پنج درصد برتری معنی­دار نشان داده است.

فلاونوئید: نتایج تجزیه واریانس داده­ها (جدول 1) نشان داد که تاثیر محلول­پاشی بر میزان فلاونوئید در سطح یک درصد معنی­دار بوده است. مطابق با مقایسه میانگین اثر محلول­پاشی بر میزان فلاونوئید (شکل 5)، تیمار محلول­پاشی پرولین بالاترین میزان فلاونوئید را با 01/6 میلی­گرم معادل کوئرستین بر گرم وزن خشک داشته است که نسبت تیمار عدم محلول­پاشی با 18 درصد و نسبت به تیمار محلول­پاشی با 24-اپی براسینولید، با 32 درصد برتری معنی­دار داشته است.

درصد و عملکرد اسانس: تجزیه واریانس داده­های آزمایش نشان داد که تاثیر محلول­پاشی بر درصد و عملکرد اسانس در سطح یک درصد معنی­دار بوده است (جدول 1). نتایج مقایسه میانگین اثر محلول­پاشی بر درصد اسانس (شکل 6) نیز نشان داد که در تیمار محلول­پاشی با پرولین، محتوی اسانس با 66/1 درصد در مقایسه با تیمار محلول­پاشی 24-اپی براسینولید با 7/10 درصد برتری معنی­دار داشته است.

 

 

شکل 2- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر فعالیت آنتی اکسیدانی

 

شکل 3- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر شاخص کلروفیل

 

شکل 4- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر مقدار فنل کل

 

 

همچنین در تیمار محلول­پاشی با پرولین، عملکرد اسانس با 22/0 سی­سی در مقایسه با تیمار محلول­پاشی با 24-اپی براسینولید با 22 درصد و در مقایسه با تیمار عدم محلول­پاشی با 8/15 درصد برتری معنی­دار داشته است (شکل 7).

ب: شاخص­های رشد

نتایج تجزیه واریانس داده­ها (جدول 2) نشان داد که تیمارهای محلول­پاشی با پرولین و 24-اپی براسینولید نسبت به تیمار عدم محلول­پاشی تأثیر معنی­داری را بر صفات طول برگ و تعداد شاخه­های جانبی نداشته است، در حالیکه بر روی بقیه صفات نظیر وزن تر و خشک اندام هوایی بوته، وزن تر و خشک برگ و گل، طول میانگره و قطر ساقه تاثیر معنی­داری به شرح زیر داشته­اند:

وزن تر و خشک اندام هوایی بوته: تجزیه واریانس داده­ها (جدول 2) نشان می­دهد که تاثیر محلول­پاشی بر وزن خشک و تر اندام هوایی در سطح یک درصد معنی­دار بوده است. نتایج مقایسه میانگین اثر محلول­پاشی بر وزن تر و خشک اندام هوایی بوته اندام هوایی بوته مشخص کرد که وزن تر اندام هوایی در تیمار محلول­پاشی پرولین با 90/42 گرم نسبت به محلول­پاشی24-اپی براسینولید با 7/7 درصد و نسبت به عدم محلول­پاشی با 8 درصد برتری معنی­دار داشته است (شکل 8). همچنین وزن خشک اندام هوایی در تیمار محلول­پاشی پرولین با 13 گرم نسبت به محلول­پاشی24-اپی براسینولید با 10 درصد و نسبت به عدم محلول­پاشی با 8/7 درصد برتری معنی­دار داشته است (شکل 8).

 

 

 

 

شکل 5- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر مقدار فلاونوئید

 

 

 

شکل 6- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر درصد اسانس

 

شکل 7- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر عملکرد اسانس

 

شکل 8- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر وزن تر و خشک اندام هوایی

 

 

قطر ساقه: تجزیه واریانس داده­ها (جدول 2) نشان داد که اثر محلول­پاشی بر قطر ساقه در سطح یک درصد معنی­دار شده است. نتایج مقایسه میانگین اثر محلول­پاشی بر قطر ساقه (شکل 11) نیز نشان داد که بالاترین مقدار قطر ساقه با 49/5 ملیمتر مربوط به محلول­پاشی با پرولین بوده است که نسبت به تیمار محلول­پاشی24-اپی براسینولید با 2/6 درصد و نسبت به عدم محلول­پاشی با 4/7 درصد برتری معنی­دار داشته است.

بحث و نتیجه گیری

کاربرد بیرونی پرولین در شرایط تنش خشکی باعث افزایش غلظت درون سلولی آن شده و می­تواند نقش مهمى در افزایش مقاومت گیاهان به تنش داشته باشد (17). بنابراین، براى افزایش مقاومت گیاه به تنش، پرولین می­تواند به­صورت برون­زا مورد استفاده قرار گیرد (17). نتایج پژوهش­های محققین مختلف در زمینه محلول­پاشی در گیاهان انگور (10 و 52)، گل رز (43) و یونجه (35) نشان داد که مقدار پرولین در اثر محلول­پاشی افزایش داشته است. در این پژوهش نیز محلول­پاشی با پرولین باعث افزایش قابل توجه (چند صد درصدی) این اسیدآمینه مهم گیاهی شد (شکل 1) که با نتایج محققین فوق مطابقت دارد. بنابراین، می­توان استنباط نمود که از طریق محلول­پاشی با پرولین و تجمع قابل توجه آن در گیاه، می­توان از آن برای مقابله با تنش­های محیطی به ویژه تنش خشکی استفاده نمود. علی و همکاران (2007) اعلام نمودند محلول­پاشی پرولین باعث افزایش بیوسنتز رنگدانه­های فتوسنتزی و حفاظت از رنگدانه­های فتوسنتزی در شرایط تنش می­شود. علاوه بر این، محلول­پاشی پرولین در گیاهان باعث افزایش هدایت روزنه­ای شده و میزان دی­اکسیدکربن را در فضای روزنه افزایش می­دهد که به­دنبال آن میزان فتوسنتز گیاه افزایش یافته و افزایش عملکرد را به­دنبال خواهد داشت (15).

 

 

 

شکل 9- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر وزن تر و خشک برگ وگل

 

 

شکل 10- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر طول میانگره

 

شکل 11- تاثیر تیمارهای محلول­پاشی بر قطر ساقه

 

 

همچنین محققین دیگر اعلام نمودند استفاده از 24- اپی براسینولید سبب افزایش کلروفیل در گل رازقی (14)، باعث بهبود فتوسنتز و افزایش میزان کلروفیل در گیاه شعمدانی (61) و افزایش کلروفیل در جلبک تک سلولی شده است (20). علاوه بر این، محمد زمانی و همکاران (1393) نشان دادند که محلول­پاشی 10 میلی­مولار پرولین در انگور تحت شرایط تنش خشکی، باعث افزایش میزان کلروفیل گردیده است (10). نتایج حاصل از این پژوهش نیز نشان داد که استفاده از پرولین و 24-اپی براسینولید هر دو باعث افزایش کلروفیل گردید و نسبت به تیمار عدم محلول­پاشی (شاهد)، برتری معنی­دار نشان داده­اند (شکل 3) که به نتایج محققین فوق مطابقت دارد.

ترکیبات فنلی جزء ترکیبات اصلی اندام­های مختلف گیاهان خانواده نعناع و از جمله مرزه تابستانه معرفی شده­اند (2، 6، 9). وجود این ترکیبات، نوعی پاسخ دفاعی در برابر تنش­های زیستی و غیرزیستی هستند و بسیاری از آنها به­عنوان آنتی­اکسیدان عمل کرده و می­توانند به­طور مؤثری رادیکال­های گروه هیدروکسیل و پروکسیل را حذف کرده و از اکسید شدن چربی­ها جلوگیری نمایند (24 و 38). نتایج بررسی­های محققین نشان داده است که تحت تاثیر شرایط تنش خشکی، ترکیب­های فنلی در گیاه زیتون (47)، آویشن (3)، فلفل (29) مرزنجوش شیرین (51)، مرزنجوش (50) و اکالیپتوس (55) افزایش یافته است. اگرچه به­طور مستقیم نتایج تحقیقاتی در زمینه تاثیر محلولپاشی 24- اپی براسینولید بر میزان ترکیبات فنلی گیاه مرزه تابستانه بدست نیامد، ولی در برخی از منابع بر تأثیر کاربرد بیرونی براسینواستروئیدها بر افزایش تولید ترکیبات آنتی اکسیدانی و بهبود شرایط گیاه در مقابله با تنش­های محیطی، تاکید شده است (24 و 46). همچنین، محققین در پژوهشی نشان دادند که براسینولید در غلظت 6 میکرومولار، بیشترین تاثیر را در افرایش میزان فنل در میوه­های گوجه فرنگی داشته است (7). علاوه بر این، احمدی و همکاران (1384) استفاده از 24- اپی براسینولید در گیاه کلزا باعث کاهش معنی­دار مقدار پراکسیداسیون لیپیدها تحت شرایط تنش کم آبی گردید که نشان دهنده کاهش مقدار خسارت اکسیداتیو در این گروه بوده است (1). افزایش ترکیبات فنلی ناشی از کاربرد 24-اپی براسینولید بیانگر نقش آن در افزایش تولید ترکیب­های آنتی اکسیدانی و به­ویژه ترکیبات فنلی است. نتایج به­دست آمده از این پژوهش بیانگر آن است که استفاده از تیمار محلول­پاشی 24- اپی براسینولید موجب افزایش­معنی­دار فنل کل در گیاه مرزه تابستانه شده است (شکل 4). از طرف دیگر، بررسی­های پژوهشگران نشان داده است که فلاونوئید­ها با کاهش سیالیت غشاها، آنها را نسبت به عوامل اکسیداتیو مقاوم کرده و از انتشار رادیکال­های آزاد از خلال آنها جلوگیری می­کنند (32). بررسی­های انجام شده در این پژوهش مشخص نمود که تیمار محلول­پاشی پرولین موجب افزایش­معنی­دار میزان فلاونوئید در این گیاه شده است (شکل 5).

کریما و همکاران (2005) طی تحقیقی در خصوص تأثیر برخی از اسید آمینه­ها بر رشد و درصد اسانس گیاه بابونه اعلام نمودند که محلول­پاشی پرولین در شرایط تنش خشکی به­طور قابل توجهی درصد و عملکرد اسانس را در گیاهان بابونه افزایش داده است (39). در این آزمایش نیز بکار بردن پرولین موجب افزایش درصد اسانس (شکل 6) و افزایش معنی­دار عملکرد اسانس (شکل 7) نسبت به شاهد شده است.

داود و همکاران (2014) اعلام نمودند که افزایش وزن تر گیاه در اثر کاربرد خارجی پرولین ممکن است به علت نقش فعال آن در تنظیم فشار اسمزی باشد که به نوبه­ی خود جذب آب را افزایش داده و رشد گیاه را بهبود می­بخشد (27). کریما و عبدالواحد (2005) در آزمایشی دریافتند که محلول­پاشی اسیدهای آمینه­ها از جمله پرولین باعث افزایش قابل توجه ارتفاع بوته، تعداد شاخه­های فرعی، وزن تر و خشک گیاه بابونه می­شود (39). حیات و همکاران (2012) گزارش دادند که استفاده از پرولین در محیط کشت تحت شرایط تنش شوری، موجب افزایش وزن خشک در یونجه شده است (35). بررسی­های محققین در گیاهان زیتون، لوبیا، جو و برنج تحت تنش شوری نیز نشان داد که محلول­پاشی پرولین، پارامتر­های رشدی این گیاهان را افزایش داده است (11، 12، 13، 65). نتایج حاصل از این آزمایش نیز بیانگر آن است که محلول­پاشی پرولین موجب افزایش معنی­دار شاخص­های رشد نسبت به شاهد گردید (شکل­های 8، 9 و 11).

بررسی کلی نتایج حاصل از این آزمایش نشان می­دهد که محلول­پاشی پرولین موجب افزایش معنی­دار پرولین به میزان 4/394 درصد، شاخص کلروفیل به میزان 8/4 درصد، فنل کل به میزان 8/9 درصد، فلاونوئید به میزان 18 درصد، افزایش عملکرد اسانس به میزان 8/15 درصد، افزایش وزن تر اندام هوایی به میزان 8 درصد، افزایش وزن خشک اندام هوایی به میزان 8/7 درصد، وزن تر برگ و گل به میزان 8/6 درصد، وزن خشک برگ و گل به میزان 8 درصد، قطر ساقه به میزان 4/7 درصد نسبت به شاهد (عدم محلول­پاشی) شده است. همچنین محلول­پاشی پرولین فقط موجب افزایش درصد اسانس به میزان 7/5 درصد، تعداد شاخه جانبی به میزان 2 درصد شده است. با توجه به اثرات بسیار مهم این اسید آمینه در گیاهان به ویژه در ایجاد مقاومت در زمان تنش خشکی و با در نظر داشتن اینکه ایران کشوری است نسبتاً خشک و با بارندگی کم که در سال­های اخیر هم این مشکل روند فزآینده­ای داشته است، بنابراین استفاده از این اسید آمینه جهت مقابله با تنش خشکی و افزایش معنی­دار شاخص­های رشد و صفات بیوشیمیایی توصیه می­شود.

  1. احمدی موسوی، ع. منوچهری کلانتری، خ. و ترکزاده، م. 1384. اثر نوعی براسینواستروئید (24-epibrassinolide) بر مقدار تجمع مالون دآلدئید، پرولین، قند و رنگیزه­های فتوسنتزی در گیاه کلزا (Brassica napus L.) تحت تنش کم آبی. مجله پژوهش­های گیاهی (مجله زیست شناسی ایران). 18 (4): 306-295.
  2. امید بیگی، ر. 1392. تولید و فرآوری گیاهان دارویی (جلد چهارم). با بازنگری کامل، انتشارات آستان قدس رضوی. 423 صفحه.
  3. بابایی، ک. امینی دهقانی، م. مدرس سانوی، م.و. جباری، ر. 1388. اثر تنش کم آبی بر روی مورفولوژی، محتوای پرولین و درصد تیمول آویشن (Thymus vulgaris L.). مجله گیاهان دارویی و معطر ایران. 26 (2): 251-239.
  4. جم زاد، ز. 1387. گونه­های آویشن و مرزه در ایران. موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع. 78-132.
  5. سفید کن، ف. عسکری، ف. صادق‌زاده، ل. و اولیا، پ. 1387. اثرات ضد میکروبی اسانس (satureja mutica(s.edmondi) و (S.bachtiarica) علیه (Salmonella paratifi). مجله زیست شناسی ایران. 22 (2): 258-249.
  6. سفیدکن، ف. صادق­زاده، ل. تیموری، م. عسگری، ف. و احمدی، ش. 1386. بررسی اثرات ضد میکروبی اسانس دو گونه مرزه در دو مرحله برداشت. فصلنامۀ علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. 23 (2): 174-182.
  7. سلیمانی اقدم، م. و اصغری، م. 1393. کاهش سرمازدگی پس از برداشت میوه گوجه فرنگی با تیمار براسینواستروئید. مجله پژوهش­های گیاهی (مجله زیست شناسی ایران). 27 (3): 439-428.
  8. طهامی، س. رضوانی مقدم، پ. و جهان، م. 1388. مقایسه اثر کودهای آلی و شیمیایی بر عملکرد و درصد اسانس ریحان(Ocimum basilicum L.) . اکولوژی کشاورزی. 2: 70-82.
  9. لاری یزدی، ح. 1384. بررسی ترکیبات شیمیایی اسانس برگ و گل دو گونه مریم گلی جمع آوری شده از بروجرد. فصلنامه گیاهان دارویی. 16 (2): 17-13.
  10. محمدزمانی م. ربیعی، و. نجاتیان، م. و طاهری، م.1393. تأثیر کاربرد خارجی پرولین و گلایسین بتائین بر تغییرات بیوشیمیایی در انگور در وضعیت تنش خشکی. دانشگاه تهران، به زراعی کشاورزی. 16 (2): 258-247.
    1. Abdelhamid, M.T. Rady, M.M. Osman, A.S. and Abdalla. M.A. 2013. Exogenous application of proline alleviates salt-induced oxidative stress in Phaseolus vulgaris plants. J. Hortic. Sci. Biotech. 88: 439-446.
    2. Agami, R.A. 2014. Applications of ascorbic acid or proline increase resistance to salt stress in barley seedlings. Biol. Plantarum. 58: 341-347.
    3. Ahmed, C.B. Rouina, B.B. and Sensoy, S. 2010. Exogenous proline effects on photosynthetic performance and anti-oxidant defense system of young olive tree. J. Agr. Food Chem. 58: 4216-4222.
    4. Akram, A. Aslan Khan, M. Yonis, A. and Ashfagh, M. 2014. Exogenous application of 24-epibrassinolid on morphological, biochemical attributes and essential oil contents of (Jasminum sambac L.). Pakistan Journal of Agricultural Sciences. 51: 881-886
    5. Ali, Q. Ashraf, M. and Athar H.R. 2007. Exognously applied proline at different growth stges enhances growth of two maize cultivars grown under water deficit conditions. Pakistan Journal of Botany. 39: 1133-1144.
    6. Asha, A. and Lingakuma, K. 2015. Effect of 24-epibrassinollide on the morphological and biochemical constitutions (Vigna unguiculata L.) seedlings. Indian Journal of Scientific Research and Technology. 3(1): 35-39.
    7. Ashraf, M. and Foolad, M.R. 2007. Roles of glycine betaine and proline in improving plant abiotic stress resistance. Environmental and Experimental Botany. 59: 206–216.
    8. Aspinall, D. and Paleg, L.G. 1981. Proline accumulation: Physiological aspects. In: The physiology and biochemistry of drought resistance in plants, academic Press, Paleg, L. G. and Aspinall, D. (Eds.). Sydney. pp: 205-241.
    9. Bajgaz, A. and Tretyn, A. 2003. The chemical characteristic and distribution of brassinosteroids in plants. Phytochemistry. 62: 1027-1040.
    10. Bajguz, A. and Czerpak, R. 1998. Physiological and biochemical role of brassinosteroids and their structure activity relationship in the green alga (Chlorella vulgaris) Beijerinck (Chlorophyceae). Plant Growth Regulation. 171:131-139
    11. Bajguz, A. and Hayat, S. 2009. Effects of brassinosteroids on the plant responses to environmental stresses. Plant Physiology and. Biochemistry. 47: 1-8.
    12. Barker, D.J. Sullivan, C.Y. and Moser, L.E. 1993. Water deficit effects on osmotic potential, cell wall elasticity and proline in five forage grasses. Agronomy, 85: 270-275.
    13. Bates, L.S. Waldren, R.P. and Teare, I.D. 1973. Rapid determination of free proline for water stress studies. Plant and Soil. 39: 205-208.
    14. Boscaiu, M. Sanchez, M. Bautista, I. Donat, P. Lidon, A. Llinares, J. Llul, C. Mayoral, O. and Vicente, O. 2010. Phenolic compounds as stress markers in plants from gypsum habitats. Bull. UASVM Hort. 67: 44-49.
    15. Cantino, P.D. Harley, R.M. and Wagstaff, S.J. 1992. Genera of Labiatae: Status and Classification. In: Harley RM and Reynolds T (Eds.). Advances in Labiatae Science. Royal Botanical Gardens, Kew. 872: 511-522.
    16. Clous, S.D. and Sasse, M. 1998. Brassinosteroids: Essential Regulators of Plant Growth and Development. Annual reviews. 49: 427-451.
    17. Dawood, M.G.  Taie, H.A.A. Nassar, R.M.A.  Abdelhamid, M.T. and Schmidhalter, U. 2014. The changes induced in the physiological, biochemical and anatomical characteristics of Vicia faba by the exogenous application of proline under seawater stress. South African Journal of Botany. 93: 54-63.
    18. Delauney, A.J. and Verma, D.P.S. 1993. Proline biosynthesis and osmoregulation in plants. The Plant Journal. 215-223.
    19. Estrada, B. Pomar, F. Do, A. AzJ. Merino, F. and Bernal, M.A. 1999. Pungency level in fruits of the Padron pepper with different water supply. Scientia Horticulturae. 81: 385-396.
    20. Hadian, J. Asgarilajayer, H. Motesharezadeh, B. and Ghorbanpoor, M. 2015. Evaluation of changes in performance and composition of essential oil of savory (Satureja hortensis L.)in response to different treatments of copper and zinc. Iran Plant Biology. 7(24): 53-66.
    21. Hadian, J. Tabatabaei, S.M.F. Naghavi, M.R. Jamzad, Z. and Ramak-Masoumi, R. 2008. Genetic diversity of Iranian accessions of (Satureja hortensis L.) based on horticultural traits and RAPD markers. Scientia Horticulture. 115: 196-202.
    22. Harborne, J.B. and Williams, C.A. 2000. Advances in flavonoid research since. Phytochem. 55: 481-504.
    23. Hasegawa, P.M. Bressan, R.A. Zhu, J.K. and Bohnert, H.J. 2000. Plant cellular and molecular responses to high salinity. Annual Review of Plant Biology.51: 4: 63-99.
    24. Hayat, S. Alyemeni, M.N. and Hasan, S.A. 2012a. Foliar spray of brassinosteroid enhances yield and quality of (Solanum lycopersicum) under cadmium stress. Saudi Journal of Biological Sciences. 19: 325-335.
    25. Hayat, S. Hayat, Q. Alyemeni, M.N. Wani, A.S. Pichtel, J. and Ahmad, A. 2012b. Role of proline under changing environments: a review. Plant Signal. Behav. 7: 1456-1466.
    26. Heuer, B. 2003. Influence of exogenous application of proline and glycinebetaine on growth of salt-stressed tomato plants. Plant Science. 165: 693-699.
    27. Hill, J. Verheggen, F. Roelvink, P. Fernssen, H. Vankammen, A. and Zabel, K. 1985. Bleomcin resistance: A new dominant selectable marker for plant cell transformation. Plant Molecular Biology. 7: 171-176.
    28. Hirt, H. and Shinozaki, K. 2004. Plant responses to abiotic stress. Springer Verlag, Netherlands. 302pp.
    29. Karima, M. Gamal EL-DIN, K.M. Abdel-wahed, M.S.A. 2005. Effect of some amino acids on growth and essential oil content of chamomile plant. International of Journal of Agriculture and Biology. 15 (3): 376-380.
    30. Khripach, V.A. Zhabinskii, V.N. and Groot, A.E. 1998. Brassinosteroids: A New Class of Plant Hormones. Acadamic press. United States of America. 460pp.
    31. Kontogiorgis, C.A. and Hadjipavlou-Litina, D.J. 2005. Synthesis and antiinflammatory activity of coumarin derivatives. Medicinal Chemistry. 48: 6400-6408.
    32. Krishna, P. 2003. Brassinosteroid-mediated stress responses. Plant Growth Regulation. 22: 353-364.
    33. Kumar, N. Pal, M. Singh, A. Sairam, R.K. and Srivasatava, G.C. 2010. Exogenous proline alleviates oxidative stress abd increase vase life in rose (Rosa hybrida L. Grand Gala). Scientia Horticulturae. 127: 79-85.
    34. Lamaison, J.L. and Carnat, A. 1990. Content of principal flavonoids of the flowers and leaves of Crataegus monogyna Jacq. and Crataegus laevigata (Poiret) DC. (Rosaceae). Pharm Acta Helv. 65:315–320.
    35. Leake, G. Gaspar, F. and Santos, R. 2003. The effect of water on the solubility of essential oils in dense CO2. Journal ofEssential oil Research. 15(3): 172-177.
    36. Mittler, R. 2006. Abiotic stress, the field environment and stress combination.Trends in Plant Science. 11: 15–19
    37. Morello, J.R. Romero, M.P. Ramo, T. Motilva, M.J. 2005. Evaluation of L-phenylalanine ammonia-lyase activity and phenolic profile in olive drupe (Olea europaea L.) from fruit setting period to harvesting time. Plant Science. 168: 65-72.
    38. Okuma, E. Soeda, K. Fukuda, M. Tada, M. and Murata, Y. 2002. Negative correlation between the ratio K+ to Na+ and proline accumulation in tobacco suspension cells. Soil Science and Plant Nutrition. 48: 3-7.
    39. Okuma, E. Soeda, K. Tada, M. and Murata, Y. 2000. Exogenous proline mitigates the inhibition of growth of (Nicotiana tabacum)cultured cells under saline conditions. Soil Science and Plant Nutrition. 46: 257-263.
    40. Omer, E.A. 1998. Response of wild Egyptian oregano to nitrogen fertilization in sandy soil. Egyptian Journal of Horticulture. 25(3): 295-307.
    41. Omer, E.A. Ouda, H.E. and Ahmad, S.S. 1994. Cultivation of sweet marjoram, (Majorana hortenses) in newly reclaimed lands of Egyptian Journal Herbs Spices Medicinal Plants. 2(2): 9-16.
    42. Ozden, M. Demirel, U. and Kahraman, A. 2009. Effects of proline on antioxidant system in leaves of grapevine (Vitis vinifera L.) exposed to oxidative stress by H2O2. Scientia Horticulturae. 119: 163-168.
    43. Qayyum, B. Shahbaz, M. and Akram, N.A. 2007. Interactive effect of foliar application of 24-epibrassinolide and root zone salinity on morpho-physiological attributes of wheat (Triticum aestivum L.). International Journal of Agriculture and Biology. 9(4): 584-589.
    44. Schilling, G. Schiller, C. and Otto, S. 1991. Influence of brassinosteroid on organ retention and enzyme activities of sugarbeet plants. In: Cutler HG, Yokota T and Adam G (Eds.), Brassinosteroids. Chemistry, bioactivity and applications. American Chemica Society, Washington DC, USA. pp. 208-219.
    45. Schwambach, J. Ruedell, C.M. Almeida, M.R. Penchel, R.M. Araujo, E.F. and Neto, A.G. 2008. Adventitious rooting of (Eucalyptus glubus ×maidennii) mini-cutting derived from mini-stumps grown in sand bed and intermittent flooding trays: a comparative study. New Forests. 36(3): 261-271.
    46. Sengupta, K. Banik, N.C. Bhui, S. and Mitra, S. 2011. Effect of brassinolide on growth and yield of summer green gram crop. Journal of Crop and Weed. 7(2): 152-154.
    47. Singleton, V.L. and Rossi, J.A. 1965. Colorimetry of total phenolics with phosphomolybdic phosphotungstic acid reagents. American Journal of Enology and Viticulture. 16: 144–153.
    48. Skocibusic, M. Bezic, N. and Dunkic, V. 2006. Phytochemical composition and antimicrobial activities of the essential oils from Satureja subspicata Vis. growing in Croatia. Food Chemistry. 96: 20-28.
    49. Sonboli, A. Fakhari, A. Kanani, M. and Yousefzadi, M. 2004. Antimicrobia Activity, Essential Oil Composition and Micromorphology of Trichomes of (Satureja laxiflora).C. Koch from Iran. Verlag der Zeitschrift fur Naturforschung, Tubingen. 59: 777-781.
    50. Subbarao, G.V. Nam, N.H. Chauhan, Y.S. and Johansen, C. 2000. Osmotic adjustment, water relations and carbohydrate remobilization in pigeonpea under water deficits. J. Plant Physiol. 157: 651-659.
    51. Swamy, K.N. and Rao, S.S.R. 2009. Effect of 24-epibrassinolide on growth, photosynthesis, and essential oil content of (Pelargonium graveolens L.) Herit. Russian Journal of Plant Physiology. 56(5): 616-620.
    52. Tarraf, S. and Ibrahim, M.E. 1999. Physiological response of rosemary, (Rosmarinus officinalis L.) plant to brassinosteroid and uniconazole. Egyptian Journal of Horticulture. 26(3): 405-419.
    53. Turkan, I. 2004. Effects of 24-epibrassinolide on seed germination, seedling growth, lipid peroxidation, prolin content and antioxidative system of rice (Oriza sativa L.) under salinity stress. Plant growth Regulation. 42: 203-211.
    54. Ünyayar, S. Keleş, Y. and ünal, E. 2004. Proline and ABA levels in two sunflower genotypes subjected to water stress. Plant physiology. 30: 34-47.
    55. Wutipraditkul, N. Wongwean, P. and Buaboocha, T. 2015. Alleviation of salt-induced oxidative stress in rice seedlings by proline and /or glycine betaine. Biol. Plantarum. 59: 1-7.
    56. Xia, X.J. Huang, L.F. Zhou, Y.H. Mao, W.H. Shi, K. Wu, J.X. Asami, T. Chen, Z. and Yu, J.Q. 2009. Brassinosteroids promote photosynthesis and growth by enhancing activation of Rubisco and expression of photosynthetic genes in (Cucumis sativus). Planta. 230: 1185-1196.
    57. Yamchi, A. Rastegari jazi, F. Ghobadi, S. Mosavi, A. and Karkhanehie, A.A. 2004. Abundant expression of p5cs gene with the aim of increasing resistance to osmotic stresses in in transgenic tobacco plants. Science and Technology of Agriculture and Natural Resources. 4: 31-39.
    58. Yazdanpanah, S. Baghizadeh, A. and Abbassi, F. 2011. The interaction between drought stress and salicylic and ascorbic acids on some biochemical characteristics of (Satureja hortensis). African Journal of Agricultural Research. 6(4): 798-807.
    59. Yokota, T. and Takahashi, N. 1986. Conjugatio n of brassinosteroids. In "Conjugated Plant Hormones. Structure, Methabolism and Function. Proceeding s of the Internationa l Symposium" (Schreiber K Schtitte HRS and Sembdner G Eds.), VEB Deutscher Verlag der Wissenschaften, Berlin. pp. 288-296.
    60. Yu, J.Q. Huang, L.F. Hu, W.H. Zhou, Y.H. Mao, W.H. Ye, S.F. and Nogues, S. 2004. A role for brassinosteroids in the regulation of photosynthesis in Cucumis sativus. Journal of Experimental Botany. 55: 1135-1143.
    61. Zarezade A, Tabaeiaghdaei R, Mirhosseini A, Arabzadeh M and Mirjani L. 2016. Variation in yield and yield components and adaptability of Saturejaspecies in Yazd province. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants. 31(6): 931-944.

دوره 32، شماره 4
بهمن 1398
صفحه 925-940
  • تاریخ دریافت: 08 اردیبهشت 1397
  • تاریخ بازنگری: 22 خرداد 1397
  • تاریخ پذیرش: 11 مهر 1397