تاثیر عصاره‌های اکالیپتوس، بادرنجبویه، چوبک و گلپر روی بید سیب زمینی، ( Phthorimaea operculella (Zeller در شرایط آزمایشگاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 اردبیل، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی گروه گیاهپزشکی

2 کرمان، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، پژوهشکده علوم محیطی، گروه تنوع زیستی

چکیده

با توجه به اثرات جانبی زیان‌آور حشره‌کش‌های شیمیایی، امروزه استفاده از ترکیبات با منشأ گیاهی مورد توجه قرار گرفته است. بید سیب‌زمینی، Phthorimaea operculella (Zeller)، آفت مهم سیب‌زمینی در سطح مزارع و انبارهای مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان است. خسارت این آفت در انبارها جدی‌تر از خسارت آن در مزارع است. در این بررسی، عصاره‌های چهار گیاه دارویی شامل: اکالیپتوس Eucalyptus camaldulensis Dehn.، بادرنجبویه، Melissa officinalis L.، چوبک برگ‌دار Acanthophyllum bracteatum Boiss. و گلپر Heracleum persicum Desf.، در اتاقک رشد تنظیم‌شده در دمای 2±25 درجه‌ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره‌ی نوری 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی روی این آفت مورد مطالعه قرار گرفت. در بررسی اثر تخم‌کشی، نتایج نشان داد که مقدار(Lethal Concentration) LC50 برای عصاره‌های اکالیپتوس و گلپر به ترتیب 07/7 و 95/6 درصد است. در تعیین درصد نفوذ لاروهای سن اول، درصد نفوذ این لاروها در تمامی عصاره‌ها به طور معنی‌داری کمتر از شاهد بود. در آزمایش بازدارندگی تخم‌ریزی، مشخص شد که هر چهار عصاره‌ی گیاهی، میزان تخم‌ریزی آفت را به طور معنی‌داری کاهش داده‌اند. در بررسی اثرات تدخینی عصاره‌های گیاهان مورد بررسی هیچ تفاوت معنی‌داری بین این عصاره‌ها و شاهد مشاهده نشد. لذا نتیجه‌گیری شد که هیچ کدام از عصاره‌های گیاهی مورد مطالعه روی بید سیب‌زمینی خاصیت تدخینی ندارند. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که عصاره‌های اکالیپتوس و گلپر به دلیل اثرات کنترل‌کنندگی مناسبی که روی بید سیب‌زمینی دارند، می‌توانند در کنترل تلفیقی این آفت مورد استفاده قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The effects of plant extracts from eucalyptus, lemon balm, soapwort and Persian hogweed against Phthorimaea operculella (Zeller) under laboratory conditions

نویسندگان [English]

  • Ghadir Nouri Ganbalani 1
  • Asem Teimouri Bilehsavar 1
  • Hooshang Rfiee Dastgerdi 1
  • Mojgan Mardani Talaee 1
  • Seyed Mozaffar Mansouri 2

1 Plant Protection Dept., Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, I.R. of Iran

2 Department of Biodiversity, Institute of Science and High Technology and Environmental Sciences, Graduate University of Advanced Technology, Kerman, Iran.

چکیده [English]

Regarding the harmful side effects of chemical insecticides, currently the uses of the plant extracts have been considered. The potato tuber moth, Phthorimaea operculella Zeller is an important pest of potato in the fields and stores especially in tropical and subtropical regions of the world. The damage of this pest in stores is more serious than the fields. In this research the extracts of four different medicinal plants including: eucalyptus, Eucalyptus camaldulensis Dehn., lemon balm, Melissa officinalis L., Acanthophyllum bracteatum Boiss. and rampion, Heracleum persicum Desf. Were studied in the growth chamber set at 25±2˚C, 65±5% RH and photoperiod of 14 light and 10 dark hours. In the study of ovicidal effects, the LC50 in eucalyptus and rampion were 7.07 and 6.95%, respectively. In the study of first instar larval penetration, it was found that all the extracts were significantly lower than the control. In oviposition inhibition test, it was found that all the plant extracts have significantly reduced the oviposition of the potato tuber moth. In the fumigant effect experiments, there was no significant difference between the plant extracts and the control. Therefore it was concluded that none of the plant extracts have fumigant effects on different life stages of the potato tuber moth. Therefore, it can be concluded that eucalyptus and rampion extracts can be used to control the composting of potato tuber moth due to the appropriate controlling effects on this pest.

کلیدواژه‌ها [English]

  • plant extracts
  • potato tuber moth
  • potato cultivars

تأثیر عصاره­های اکالیپتوس، بادرنجبویه، چوبک و گلپر روی بید سیب‌زمینی،
operculella (Zeller)Phthorimaea در شرایط آزمایشگاهی

قدیر نوری قنبلانی1، عاصم تیموری بیله­سوار1، هوشنگ رفیعی دستجردی1، مژگان مردانی طلایی1و سیدمظفر منصوری*2

1ایران، اردبیل، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه گیاه‌پزشکی

2 ایران، کرمان،دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، پژوهشکده علوم محیطی، گروه تنوع زیستی

تاریخ دریافت: 27/4/1397            تاریخ پذیرش: 15/8/1397

چکیده

با توجه به اثرات جانبی زیان­آور حشره­کش­های شیمیایی، امروزه استفاده از ترکیبات با منشأ گیاهی موردتوجه قرارگرفته است. بید سیب­زمینی، Phthorimaea operculella (Zeller)، آفت مهم سیب­زمینی در سطح مزارع و انبارهای مناطق گرمسیری و نیمه­گرمسیری جهان است. خسارت این آفت در انبارها جدی­تر از خسارت آن در مزارع است. در این بررسی، عصاره­های چهار گیاه دارویی شامل: اکالیپتوس Eucalyptus camaldulensis Dehn.، بادرنجبویه، Melissa officinalis L.، چوبک برگ­دار Acanthophyllum bracteatum Boiss. و گلپر Heracleum persicum Desf.، در اتاقک رشد تنظیم­شده در دمای 2±25 درجه­ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره­ی نوری 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی روی این آفت مورد مطالعه قرارگرفت. در بررسی اثر تخم­کشی، نتایج نشان داد که مقدار(Lethal Concentration)  LC50 برای عصاره­های اکالیپتوس و گلپر به ترتیب 07/7 و 95/6 درصد است. در تعیین درصد نفوذ لاروهای سن اول، درصد نفوذ این لاروها در تمامی عصاره­ها به‌طور معنی­داری کمتر از شاهد بود. در آزمایش بازدارندگی تخم­ریزی، مشخص شد که هر چهار عصاره­ی گیاهی، میزان تخم­ریزی آفت را به‌طور معنی­داری کاهش داده­اند. در بررسی اثرات تدخینی عصاره­های گیاهان مورد بررسی هیچ تفاوت معنی­داری بین این عصاره­ها و شاهد مشاهده نشد. لذا نتیجه­گیری شد که هیچ‌کدام از عصاره­های گیاهی مورد مطالعه روی بید سیب­زمینی خاصیت تدخینی ندارند. بنابراین، می­توان نتیجه گرفت که عصاره­های اکالیپتوس و گلپر به دلیل اثرات کنترل­کنندگی مناسبی که روی بید سیب­زمینی دارند، می­توانند در کنترل تلفیقی این آفت مورد استفاده قرار گیرند.

واژه‌های کلیدی: عصاره­های گیاهی، بید سیب­زمینی، ارقام سیب­زمینی

* نویسنده مسئول، تلفن: 09131973505 ، پست الکترونیکی: m.mansouri.89@gmail.com

مقدمه

 

سیب­زمینی گیاهی یکساله، بانام علمی، Solanum tuberosum L. متعلق به تیره­ی بادنجانیان، یکی از مهم­ترین محصولات کشاورزی است (3). بید سیب­زمینی، Phthorimaea operculella (Zeller)، آفتی الیگوفاژ و همه­جازی است که به سیب­زمینی در مزارع و انبارها خسارت جدی وارد می­کند (16). ضمن کاهش عملکرد محصول در مزرعه باعث کاهش کیفیت غده­های تولید شده و افزایش خطر آلودگی به عوامل بیماری­زا می­شود (11 و 12). خسارت عمده این آفت مربوط به مرحله­ی لاروی می­باشد و در تمامی مراحل لاروی داخل غده به سر می­برند، بنابراین کنترل شیمیایی فقط برعلیه حشره­ی کامل امکان­پذیر است (5). کنترل جمعیت­های آفات انباری اصولاً به کاربرد مداوم حشره­کش­های مایع و گازی وابسته است (15). باوجود مؤثر بودن این سموم، استفاده مداوم و بی­رویه از آن­ها در چند دهه گذشته، به توسعه مقاومت در بید سیب­زمینی و اثرات منفی بر سلامت بشر و محیط زیست شده است (33). بنابراین، تلاش­های زیادی در راستای استفاده از روش­های کم­خطر یا بی­خطر صورت گرفته است (6). در کنار روش­های کنترل زراعی، بیولوژیک، فیزیکی و شیمیایی، استفاده از ترکیبات طبیعی و بویژه ترکیبات ثانویه­ی گیاهان، یکی از مهم­ترین و کم­خطرترین ترکیبات جایگزین حشره­کش­های شیمیایی مصنوعی محسوب می­شوند. اکثر کشورهای جهان به دنبال استفاده از ترکیبات شیمیایی با منشأ گیاهی جهت دور کردن و کاهش میزان تخم­ریزی بید سیب­زمینی می­باشند (13 و 28). با توجه به موارد ذکرشده و مشکلات دیگر، استفاده از ترکیبات ثانویه­ی گیاهی جهت کنترل آفات انباری به‌شدت موردتوجه قرارگرفته است (34). همچنین، استفاده از گیاهان دارویی یکی از روش­های ایمن و کم‌خطر برای کنترل آفات می­باشد (12).

در مطالعات متعددی تأثیر سمیت تنفسی روغن پوست پرتقال، (Citrus aurantifolia Christm.) روی مراحل مختلف زیستی بید سیب­زمینی (29)، تأثیر اسانس­های مرزنجوش بستانی (Origanum majorana L.)، هل (Elettaria cardamomum L.)، رزماری (Rosmarinus officinalis L.) و ترپنتین روی حشرات کامل بید سیب­زمینی و آفات دیگر (1، 2، 20 و 31)، اثرات تدخینی شش اسانس طبیعی و 12 اسانس شیمیایی تجاری روی حشرات کامل بید سیب­زمینی و واکنش زیستی اسانس مرزنجوش را روی مراحل نابالغ و بالغ بید سیب­زمینی مورد بررسی قرار گرفت (30) که نتایج آنها تأثیرات مثبت کاربرد اسانس­های گیاهی علیه بید سیب­زمینی را به اثبات رسانده­است ( 8 و 19). بنابراین، ترکیبات با منشأ گیاهی می­توانند در تولید حشره­کش­های جدید مورد استفاده قرار گیرند، زیرا علاوه بر حفاظت انواع محصولات انباری، در مقایسه با حشره­کش­های شیمیایی و مصنوعی خطرات زیست‌محیطی کمتری دارند.

باتوجه به اینکه بید سیب­زمینی یکی از آفات مهم سیب­زمینی در بسیاری از مناطق سیب­زمینی­کاری جهان است و از آنجایی که سیب­زمینی نقش مهمی در سبد غذایی انسان­ها دارد. بنابراین، کنترل این آفت باید به‌صورت ویژه موردتوجه قرارگیرد. باتوجه به آثار سوء حشره­کش­ها و مقاوم شدن این حشره نسبت به اغلب حشره­کش­های مجاز، اکثر کشورها به دنبال استفاده از حشره­کش­های شیمیایی با منشأ گیاهی که دارای ترکیبات شیمیایی ثانویه­اند جهت دور کردن، کاهش میزان تخم­ریزی و درنتیجه کاهش میزان خسارت آفت می­باشند. در تحقیق حاضر چهار گیاه دارویی شامل اکالیپتوس که اسانس برگ­های آن شامل سینئول، ترینئول، پاراسمین، آلفاپینن، آلدهید­های آلیفاتیک و الکل­های سزکویی­ترپن، الکل ایزوآمیل و ترپن­ها می­باشد (21)، اما مهم­ترین و اصلی­ترین ماده­ی تشکیل دهنده­ی آن 8 و 1 سینئول می­باشد که به نام­های اکالیپتول و کاژه­پوتول نیز گفته می­شود (29)، بادرنجبویه عمده­ی اسانس آن سیترونلال (40-30 درصد) به همراه سیترال (30-10 درصد) است. از دیگر ترکیبات اسانس می­توان به بتا کاریوفیلن، لینالول و استات اوگنول اشاره کرد (4و 27). بنابراین، هدف عمده تأثیر تدخینی و تماسی عصاره­های گیاهان دارویی مافوق ذکرشده روی مراحل تخم، لارو سن اول و حشره­ی کامل بید سیب­زمینی است که به‌منظور جایگزین کردن آن­ها با سموم شیمیایی مصنوعی در انبارهای سیب­زمینی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

مواد و روشها

پرورش بید سیب­زمینی: نمونه­های اولیه­ی بید سیب­زمینی از انبار­های سنتی سیب­زمینی اردبیل جمع­آوری شد. برای ایجاد کلنی پرورش از ظروف پلاستیکی نیمه­شفاف به ابعاد 9×17×24 سانتی­متر که کف این ظروف به‌منظور ایجاد بستر مناسب برای مرحله­ی شفیرگی با یک لایه­ی نازکی از خاک رس استریل­شده پوشانده شد (5). برای تأمین تهویه در قسمت سر­پوش ظروف پرورش، دریچه­ای به ابعاد 10×15 سانتی­متر ایجاد و با پارچه توری ظریف 50 مش پوشانده شد. ظروف پرورش در داخل اتاقک رشد با دمای 2±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی نگهداری شدند. به‌منظور تخم­گیری از بید سیب­زمینی، حشرات کامل نر و ماده تازه ظاهر شده به ظروف پلاستیکی شفاف استوانه­ای به قطر 12 و ارتفاع 21 سانتی­متر انتقال داده شد و در قسمت درب آن­ها دریچه­ای به قطر 11 سانتی­متر ایجاد و با پارچه توری نازک 50 مش محکم بسته شد. سپس روی توری یک تکه کاغذ صافی به همراه یک برش از غده­ی سیب­زمینی قرارداده شد. حشرات کامل روی کاغذ صافی تخم­ریزی کردند. بعد از تخم­ریزی حشرات کامل، از تخم­های هم­سن یک­روزه به‌منظور انجام آزمایشات مربوط به اثر تخم­کشی عصاره­ها، استفاده شد.

جمع­آوری گیاهان مورد مطالعه: گیاهان اکالیپتوس، بادرنجبویه، چوبک (چوغان) و گلپر در فصل بهار از طبیعت (سردابه، کلیبر و ساری) جمع­آوری شد.

تهیه­ی ارقام سیب­زمینی: غده­های ارقام آگریا و ساوالان سیب­زمینی نیز از ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل تهیه شدند.

روش عصاره­گیری از گیاهان مورد مطالعه: برای عصاره­گیری از مواد گیاهی ابتدا مواد گیاهی در شرایط سایه و تهویه خشک شده و سپس با استفاده از آسیاب برقی پودر شد. به‌منظور عصاره­گیری از گیاهان از یک دستگاه سوکسله استفاده شد. هر بار مقدار 20 گرم از پودر قسمت مورد نظر گیاهان مورد مطالعه در داخل کاغذ صافی که از قبل به‌صورت یک لوله ته بسته درآمده بود ریخته شده و در داخل انگشتی سوکسله قرار داده شد. سپس داخل بالن دستگاه حدود 700 میلی­لیتر آب مقطر ریخته شد. پس از روشن کردن دستگاه، بالن از قسمت زیری به‌تدریج گرم شده و به نقطه‌جوش رسید. کمی قبل از رسیدن به نقطه‌جوش، شیر آب را باز کردیم تا از تبخیر آب جلوگیری شود. عصاره­گیری حداقل به مدت 9 ساعت ادامه یافت. پس از به دست آمدن عصاره­ها، با استفاده از دستگاه آون، حلال آن تبخیر گردید و عصاره­ی تهیه‌شده در ظروف شیشه­ای ریخته شده و پس از پوشاندن با روپوش آلومینیومی، در یخچال در دمای 4 درجه سلسیوس نگهداری شد.

تعیین LC50 عصاره­ها روی تخم­های یک­روزه­ی بید سیب­زمینی: دراین آزمایش با استفاده از آزمایش­های مقدماتی غلظت­های مناسب تهیه شد. و آزمایش­های اصلی نیز با رعایت فاصله­ی لگاریتمی در غلظت­های 4، 5، 3/6، 8 و 10 درصد انجام شد. بنابراین، پس از انجام آزمایش­های مقدماتی غلظتی که حدود 20 درصد تلفات ایجاد می­کرد به‌عنوان پایین­ترین غلظت و غلظتی که حدود 80 درصد تلفات ایجاد می­کرد به‌عنوان بالاترین غلظت مؤثر برای انجام آزمایش­های اصلی انتخاب شد. سپس فاصله بین غلظت­ها به‌صورت لگاریتمی طبق فرمول زیر تعیین شد:

 

دراین فرمولd  فاصله لگاریتمی میان غلظت­ها، LogE، لگاریتم غلظتی است که حدود 25 درصد تلفات ایجاد کرده است، LogA لگاریتم غلظتی است که حدود 75 درصد تلفات ایجاد کرده است و n تعداد غلظت­ها می­باشد. غلظت دوم با کم­کردن فاصله لگاریتمی بین غلظت­ها (d) از LogA و محاسبه­ی آنتی­لگاریتم عدد به دست آمده محاسبه شد. غلظت سوم با کم­کردن (2d) از LogA و محاسبه­ی آنتی­لگاریتم عدد به دست آمده، محاسبه شد. غلظت چهارم با کم­کردن (3d) از LogA و محاسبه­ی آنتی­لگاریتم عدد به دست آمده محاسبه شد (25). تیمار شاهد در تمام آزمایش­ها آب مقطر بود. آزمایش­های اصلی در چهار تکرار و برای هر آزمایش از 100عدد تخم، لارو و حشره بالغ در شرایط آزمایشگاهی استفاده شد. برای تهیه­ی غلظت­های مورد نظر مقدار مشخصی از پودر گیاهان را در حجم مشخصی از آب مقطر حل شده، به‌طوری که حجم محلول 100 گرم شود

اثر تدخینی عصاره­ها روی تخم­های یک­روزه: برای بررسی اثر تدخینی عصاره­های گیاهی روی تخم­های آفت، تعداد 20 عدد از تخم­های هم­سن گذاشته شده روی کاغذ در داخل ظروف پلاستیکی 5 لیتری حاوی 5/2 کیلوگرم از غده­های هریک از دو رقم سیب­زمینی آگریا و ساوالان به‌صورت جداگانه قرار داده شد. غلظت­های 1، 5/2، 5، 5/7 و 10 درصد از عصاره­ها روی کاغذ صافی اضافه شد و سپس کاغذ صافی­های تیمار شده با غلظت­های مختلف عصاره در قسمت تحتانی درب ظروف پلاستیکی قرار داده شد. درب ظروف با استفاده از نوار پارافیلم به‌طور کامل بسته شده و غیر­قابل نفوذ شد. بعد از 3 روز درصد تفریخ تخم­ها ثبت شد (24).

اثر تماسی عصاره­ها روی تخم­های یک­روزه بید سیب­زمینی: به منظور بررسی اثر تماسی عصاره­های گیاهی روی تخم­های آفت، تعداد 20 عدد از تخم­های هم­سن گذاشته شده روی کاغذ به مدت 10 ثانیه داخل بشرهای حاوی غلظت­های مختلف عصاره­ی مورد­نظر فرو برده شد (9). پس از بیرون آوردن تخم­های غوطه­ور شده در عصاره­ها و تبخیر حلال در محیط آزمایشگاه، کاغذ حاوی تخم به داخل ظروف پتری 9 سانتی­متری سر­بسته انتقال داده شد و بعد از 3 روز درصد تفریخ تخم­ها ثبت گردید (8)

اثر تدخینی عصاره­ها روی بازدارندگی تخم­ریزی حشرات کامل بید سیب­زمینی: برای این منظور 20 جفت حشره نر و ماده یک­روزه در داخل ظروف پلاستیکی 5 لیتری حاوی 5/2 کیلوگرم از غده­های هریک از دو رقم سیب­زمینی آگریا و ساوالان به‌صورت جداگانه قرار داده شد. سپس غلظت­های مختلفی از هر عصاره­ی مورد نظر (1، 5/2، 5، 5/7 و 10 درصد) روی کاغذ­ صافی اضافه شد. کاغذ صافی­های تیمار شده در قسمت تحتانی درب ظروف پلاستیکی قرار داده شدند. درب ظروف با استفاده از نوار پارافیلم بسته شده و غیر­قابل نفوذ شد. برای بررسی بازدارندگی تخم­ریزی، بعد از 24 ساعت تعداد تخم­های گذاشته شده توسط حشرات ماده روی غده­ها شمارش و ثبت شد (25).

اثر تماسی عصاره­ها روی بازدارندگی تخم­ریزی حشرات کامل بید سیب­زمینی: برای این منظور چهار عدد غده­ی هم­شکل، هم­اندازه و هم­وزن به یک میلی­لیتر از غلظت­های مختلف (1، 5/2، 5، 5/7 و 10 درصد) عصاره­ی مورد نظر آغشته گردید و پس از تبخیر شدن حلال در محیط آزمایشگاه، غده­ها به داخل قفس توری به ابعاد 32×32×32 سانتی­متر انتقال داده شدند. سپس 20 جفت حشره کامل یک­روزه داخل هر قفس توری رهانیده شده و اجازه داده شد تا جفت­گیری کرده و تخم­ریزی نمایند. برای بررسی بازدارندگی تخم­ریزی، به مدت سه روز هر 24 ساعت یک­بار تعداد تخم­های گذاشته شده توسط حشرات ماده روی غده­های سیب­زمینی ثبت گردید و در هرروز حذف شدند (25).

اثر تدخینی عصاره­ها روی درصد نفوذ لارو سن اول بید سیب­زمینی: برای این منظور 20 عدد لارو سن اول آفت به‌وسیله‌ی قلم­مو در داخل ظروف پلاستیکی 5 لیتری حاوی 5/2 کیلوگرم از غده­های هریک از دو رقم سیب­زمینی آگریا و ساوالان به‌صورت جداگانه قرار داده شد. غلظت­های مختلف از عصاره­ی مورد نظر (1، 5/2، 5، 5/7 و 10 درصد) روی کاغذ­ صافی اضافه شد. سپس کاغذ صافی­ها در قسمت تحتانی درب ظروف پلاستیکی قرار داده شدند. درب ظروف با استفاده از نوار پارافیلم بسته شده و غیر­قابل نفوذ شد. برای تعیین درصد نفوذ لاروها، بعد از 24 ساعت تعداد لاروهای واردشده به داخل غده شمارش و ثبت شد (24).

اثر تماسی عصاره­ها روی درصد نفوذ لارو سن اول بید سیب­زمینی: برای این منظور سه عدد غده­ی هم­شکل، هم­اندازه و هم­وزن به یک میلی­لیتر از غلظت­های مختلف (1، 5/2، 5، 5/7 و 10 درصد) عصاره­ی مورد نظر آغشته گردید و پس از تبخیر شدن حلال در محیط آزمایشگاه، غده­ها به داخل ظروف پلاستیکی گلدانی شکل به قطر بالایی 12 سانتی­متر، قطر پایینی 5/8 سانتی­متر و ارتفاع 9 سانتی­متر انتقال داده شد. برای تأمین تهویه درب ظروف با پارچه­ی نازک 50 مش پوشانده شد. سپس 20 عدد لارو سن اول به وسیله­ی قلم­مو داخل ظروف قرار داده شد. برای تعیین درصد نفوذ لاروها، بعد از 24 ساعت تعداد لاروهای وارد شده به داخل غده (با توجه به فضولات لاروی گذاشته شده در محل سوراخ ورودی) شمارش و ثبت شد (25).

تجزیه­ی داده­ها: در ابتدا نرمال بودن داده­ها با استفاده از آزمون Kolmogorov- Smirnov در نرم‌افزار SPSS version 19 انجام شد. به‌غیراز داده­های مربوط به بازدارندگی تخم­ریزی که با استفاده از فرمول Arcsin نرمال شد بقیه­ی داده­ها نرمال بودند. تجزیه­ی داده­های زیست­سنجی با استفاده از نرم­افزار SPSS  نسخه­ی 19 با رگرسیون پروبیت صورت گرفت. همچنین، تجزیه واریانس داده­های درصد نفوذ لاروها و بازدارندگی تخم­ریزی برای هر غلظت به‌صورت جداگانه در نرم‌افزارSPSS نسخه­ی 19 انجام شد و در صورت معنی­دار شدن اختلاف­ها بین تیمارها از آزمون توکی برای مقایسه­ی میانگین تیمارها استفاده شد.

نتایج

تعیین اثر تدخینی و تماسی عصاره­ها روی درصد تفریخ تخم­های یک­روزه: غلظت­های 1، 5/2، 5، 5/7 و 10 درصد عصاره­های گیاهان مورد بررسی (اکالیپتوس، بادرنجبویه، چوبک و گلپر) هیچگونه تأثیری تدخینی روی درصد تفریخ تخم­ها نسبت به شاهد نشان ندادند. نتایج به دست آمده از آزمایش­های انجام‌گرفته نشان داد که عصاره­های بادرنجبویه و چوبک تأثیر تماسی قابل‌توجهی روی تخم­های بید سیب­زمینی نداشته ولی عصاره­های اکالیپتوس و گلپر روی آن مؤثر بوده­اند. مقادیر غلظت­های کشنده­ی LC50 عصاره­های اکالیپتوس و گلپر روی تخم­های یک­روزه­ی بید سیب­زمینی در جدول 1 ارائه‌شده است. محدوده­ی غلظت برای عصاره­ی اکالیپتوس و گلپر 4 تا 10 درصد تعیین شد. در بین دو عصاره­ی اکالیپتوس و گلپر مقدار LC50 به دست آمده برای عصاره­ی دو گیاه تفاوت چندانی نداشتند که دارای حدود اطمینان مشابهی هستند.

 

جدول 1- نتیجه­ی آنالیز پروبیت روابط مرگ‌ومیر با غلظت سمیت تماسی عصاره­های اکالیپتوس و گلپر روی تخم­های یک­روزه­ی بید سیب‌زمینی

عصاره مورد آزمایش

تعداد تخم

(±SE) شیب

(%)LC30

(%) LC50

 

 

 

(حدود اطمینان %95)

(حدود اطمینان %95)

اکالیپتوس

480

53/0±34/4

35/5

07/7

 

 

 

(81/5- 81/4)

(65/7- 57/6)

گلپر

480

52/0 ±50/4

32/5

95/6

 

 

 

(18/6- 03/4)

(48/8- 96/5)

 

 

تأثیر تماسی غلظت­های مختلف عصاره­ها بر درصد نفوذ لاروها به غده: تأثیر غلظت­های مختلف عصاره­های مورد مطالعه روی درصد نفوذ لاروهای سن اول بید سیب­زمینی در جدول 2 ارائه‌شده است. مقایسه­ی تأثیر غلظت 1 درصد عصاره­ها نشان می­دهد که از این نظر بین عصاره­ی اکالیپتوس و شاهد اختلاف معنی­داری وجود ندارد، ولی بین سه عصاره­ی دیگر با شاهد اختلاف معنی­دار بوده است (01/ >, P35 و 4 =, df19/40 =F). همچنین دو عصاره­ی چوبک و گلپر اختلاف معنی­داری را با یکدیگر نشان ندادند. مقایسه­ی تأثیر غلظت 5/2 درصد عصاره­ها نشان داد که بین دو عصاره­ی بادرنجبویه و گلپر اختلاف معنی­داری وجود ندارد، ولی اختلاف بین عصاره­ها و شاهد معنی­دار بوده است و این عصاره­ها توانسته­اند درصد نفوذ لارو به غده را کاهش دهند (01/0> , P35 و 4 =,df 13/98 =F). مقایسه­ی تأثیر غلظت 5 درصد عصاره­ها نشان داد که بین عصاره­ها و شاهد اختلاف معنی­داری وجود داشته­است (01/0> , P 35 و 4 =, df74/111 =F)، ولی از این نظر بین عصاره­ی اکالیپتوس با گلپر، گلپر با بادرنجبویه و بادرنجبویه با چوبک اختلاف معنی­داری مشاهده نشد. مقایسه­ی تأثیر غلظت 5/7 درصد عصاره­ها نشان داد که بین عصاره­ها و شاهد اختلاف معنی­داری وجود دارد (01/0>, P35 و 4 =, df35/214 =F). همچنین در این غلظت بین عصاره­ی اکالیپتوس با عصاره­ی چوبک اختلاف معنی­داری مشاهده شد ولی بین این دو عصاره با گلپر و بادرنجبویه اختلاف معنی­داری بدست نیامد. مقایسه­ی تأثیر غلظت 10 درصد عصاره­ها نشان داد که بین عصاره­ها و شاهد اختلاف معنی­داری وجود دارد (01/0>, P35 و 4=, df 15/276 =F). همچنین مقایسه­ی مقادیر نشان داد که در این غلظت بین عصاره­ی اکالیپتوس با عصاره­ی گلپر اختلاف معنی­داری وجود دارد ولی بین این دو عصاره با عصاره­های چوبک و بادرنجبویه اختلاف معنی­داری مشاهده نگردید. نتایج حاصل نشان داد که در کلیه­ی غلظت­های عصاره­ها بین ارقام آگریا و ساوالان و نیز اثرات متقابل عصاره­ها با ارقام سیب­زمینی مورد مطالعه اختلاف معنی­داری وجود نداشته است.

 

جدول 2- اثر تماسی غلظت­های مختلف عصاره روی درصد نفوذ لاروهای سن اول بید سیب‌زمینی

نام عصاره

(±SE) درصد نفوذ لارو در غلظت­های مورد بررسی (%)

1

5/2

5

5/7

10

اکالیپتوس

 a62/1  ±88/96

 b95/2 ± 25/66

 b31/2 ± 00/50

 b49/2 ± 12/33

 c30/2 ± 88/16

بادرنجبویه

 c57/4  ±62/50

 c77/3 ± 12/48

 cd83/2 ±00/30

 bc47/1  ±38/29

 bc64/1  ±50/22

چوبک

 b79/2  ±75/78

 d95/2 ± 75/28

 d31/1 ± 12/28

 c58/2  ±38/24

 bc49/2  ±12/23

گلپر

 b75/3  ±75/73

 c87/1 ± 88/41

 c95/3 ± 38/39

 bc63/2 ± 25/31

 b31/2  ±00/30

شاهد

 a31/1  ±12/98

 a94/0 ± 50/97

 a06/2 ± 25/96

 a82/0 ± 75/98

 a94/0  ±50/97

حروف متفاوت در هر ستون نشان­دهنده­ی وجود اختلاف معنی­دار در سطح احتمال %5 می­باشد.

 

تأثیر تدخینی عصاره­ها روی بازدارندگی تخم­ریزی حشرات کامل: تأثیر تدخینی غلظت­های مختلف عصاره­های مورد مطالعه روی بازدارندگی تخم­ریزی حشرات کامل بید سیب­زمینی مشاهده شد که در کلیه­ی غلظت­های مورد مطالعه بین عصاره­ها و شاهد اختلاف معنی­داری وجود ندارد. نتایج حاصل نشان داد که بین ارقام آگریا و ساوالان و نیز اثرات متقابل عصاره­ها با ارقام سیب­زمینی مورد مطالعه نیز اختلاف معنی­داری وجود ندارد.

تأثیر تماسی عصاره­ها روی بازدارندگی تخم­ریزی حشرات کامل در طول سه روز متوالی: تأثیر تماسی غلظت­های مختلف عصاره­های مورد مطالعه روی بازدارندگی تخم­ریزی حشرات کامل بید سیب­زمینی در جدول 3 ارائه شده است. نتایج نشان داد که در همه­ی غلظت­های هر چهار عصاره بین عصاره­ها و شاهد در روز اول، دوم و سوم اختلاف معنی­داری وجود دارد و میزان تخم­ریزی حشرات کامل در همه­ی عصاره­ها کمتر از شاهد بوده است. در غلظت 1 درصد فقدان کامل تخم­ریزی در عصاره­ی اکالیپتوس، در غلظت 5/2 درصد فقدان کامل تخم­ریزی در دو عصاره­ی اکالیپتوس و گلپر، در غلظت­های 5 و 5/7 درصد فقدان کامل تخم­ریزی در عصاره­های اکالیپتوس، بادرنجبویه و گلپر، و در غلظت 10 درصد فقدان کامل تخم­ریزی در هر چهار عصاره مشاهده شد. همچنین نتایج حاصل نشان داد که بین ارقام آگریا و ساوالان و نیز اثرات متقابل عصاره­ها با ارقام سیب­زمینی مورد مطالعه در سه روز اول تخم­ریزی اختلاف معنی­داری وجود نداشت. ازنظر تعداد کل تخم­های گذاشته شده نیز بین عصاره­ها و شاهد اختلاف معنی­دار بود ولی بین ارقام آگریا و ساوالان و اثرات متقابل بین عصاره­ها با ارقام سیب­زمینی اختلاف معنی­داری مشاهده نشد.

 

جدول 3- اثر تماسی غلظت­های مختلف عصاره روی بازدارندگی تخم­ریزی بید سیب­زمینی در سه روز متوالی

غلظت

 

(±SE) میانگین تعداد تخم­های گذاشته شده در سه روز اول تخم­ریزی در غلظت­های مورد بررسی (%)

اکالیپتوس

بادرنجبویه

چوبک

گلپر

شاهد

 

1

روز اول

c 0

 c27/0  ±50/0

 b56/0  ±62/4

c 0

 a73/0  ±00/12

روز دوم

 d0

 c32/0  ±62/2

 b56/0  ±25/10

 d19/0  ±50/0

 a46/0  ±00/21

 

روز سوم

d 0

 c27/0  ±00/5

 b50/0  ±62/16

 d37/0  ±38/1

 a50/0  ±50/27

 

کل

d 0

 c84/0  ±38/8

 b16/1  ±50/31

 d51/0  ±88/1

 a34/1  ±50/60

 

5/2

روز اول

c 0

 c0

 b37/0 ± 62/1

c 0

 a72/0 ± 12/12

روز دوم

c 0

 c25/0 ± 75/0

 b42/0 ± 50/5

 c0

 a58/0 ± 12/20

 

روز سوم

d 0

 c25/0 ± 75/1

 b37/0 ± 38/9

 d0

 a69/0 ± 88/24

 

کل

c 0

 c42/0 ± 50/2

 b02/1 ± 50/16

c 0

 a30/1 ± 12/57

 

5

روز اول

b 0

 b0

 b16/0 ± 25/0

b 0

 a69/0 ± 88/11

روز دوم

c 0

 c0

 b18/0 ± 38/2

c0

 a59/0 ± 75/20

 

روز سوم

c 0

 c0

 b27/0 ± 00/4

c0

 a46/0± 00/26

 

کل

c 0

c 0

 b42/0 ± 62/6

c 0

 a59/1 ± 62/58

 

5/7

روز اول

b 0

 b0

 b12/0 ± 12/0

b 0

 a51/0 ± 12/11

روز دوم

b 0

 b0

 b12/0 ± 88/0

 b0

 a62/0 ± 62/20

 

روز سوم

c 0

 c0

 b23/0 ± 88/1

 c0

 a71/0 ± 00/27

 

کل

c 0

c 0

 b29/0 ± 88/2

 c0

 a45/1 ± 75/58

 

10

روز اول

b 0

b 0

b 0

b 0

 a46/0 ± 00/12

روز دوم

b 0

b 0

b 0

b 0

 a50/0 ± 50/20

 

روز سوم

b 0

b 0

b 0

b 0

 a09/1± 12/24

 

کل

b 0

b 0

b 0

b 0

 a65/1 ± 62/56

 

حروف متفاوت در هر ردیف نشان­دهنده­ی وجود اختلاف معنی­دار در سطح احتمال %5 می­باشد.

 

بحث و نتیجه‌گیری

دراین تحقیق مشخص شد که اثر تماسی عصاره­های اکالیپتوس و گلپر بر روی تفریخ تخم­های بید سیب­زمینی مشابه هم بوده و هر دو عصاره باعث کاهش معنی­داری در درصد تفریخ تخم­ها نسبت به شاهد شده­اند، تاکنون تحقیقی بر روی تأثیر تخم­کشی عصاره­های گیاهان مورد بررسی دراین تحقیق انجام نشده است. براساس تحقیق انجام شده (26) مشخص شد که تیمار کردن سطح غده­های سیب­زمینی با اسانس درخت چریش (Azadirachta indica A. Juss.) باعث از بین رفتن تخم و لاروهای بید سیب­زمینی می­گردد. در مطالعات انجام گرفته توسط (22) سمیت اسانس­های افسنطین، بومادران و ترخون را روی تخم­های یک روزه­ی بید سیب­زمینی بررسی کرده و نشان دادند که هنگام استفاده از مقادیر LC50 اسانس­های یادشده، اسانس ترخون بیشترین اثر تخم­کشی داشته و اسانس­های بومادران و افسنطین ازنظر خاصیت تخم­کشی در مرتبه­ی بعدی قرارگرفتند.

تأثیر کشندگی عصاره­های گیاهی روی برخی از آفات دیگر نیز مطالعه شده است. به‌طور نمونه، در مطالعه­ای توسط نصر اصفهانی و همکاران (2) ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﺎﻧﺲ آوﻳﺸﻦ و رز ﻣﺎری روی ﻛﺸﻨﺪﮔﻲ و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺷﺐ اﻟﻤﺎﺳﻲ ﭘﺮه­ الماسی، Plutella xylostella L.، مطالعه شد و نتایج نشان داد که اسانس آویشن به‌طور معنی­داری باعث تلفات بیشتر لاروهای سن سوم این آفت نسبت به اسانس رزماری شده است. همچنین در مطالعه­ای توسط تقی زاده و محمدخانی (1) اثر عصاره اتانولی گیاهان دارویی شاتره، (Fumaria parviflora)، فرفیون،(Euphorbia helioscopia) و بومادران،(Achillea wilhelmsii) روی شاخص­هایتغذیه­ای حشرات کامل شپشه آرد، (Tribolium castaneum) بررسی شده است و نتایج آن بیانگر تأثیر مخرب­تر عصاره فرفیون نسبت به سایر عصاره­های گیاهی مورد مطالعه در این پژوهش بود.

در تحقیق حاضر نتایج نشان داد که با افزایش غلظت، اکالیپتوس بازدارندگی بیشتری را نسبت به نفوذ لارو سن اول به داخل غده­ها دارد، در صورتی که عصاره­های بادرنجبویه، چوبک و گلپر تفاوت قابل‌توجهی نشان ندادند. (19) گزارش کرد که تیمار کردن سطح غده­های سیب­زمینی به وسیله­ی اسانس­های گونه­ای از نعناع Mentha citrate Ehrh.، علف لیمو Cymbopogon citratus DC.، جوزهندی Myristica fragrans Houtt.و α-ionon با غلظت 1درصد باعث کاهش درصد نفوذ لاروها شده است. در تحقیق حاضر نیز در غلظت 1 درصد به غیر از اکالیپتوس بقیه عصاره­ها باعث کاهش درصد نفوذ لاروها به داخل غده در مقایسه با شاهد شده­اند. همچنین معاواد و عباده (20) نشان دادند که گردپاشی غده­های سیب­زمینی با غلظت 5/1 درصد از اسانس­های هل Elettaria Cardamomum L. و رزماری Rosmarinus officinalis L. مخلوط شده با پودر تالک توانست درصد نفوذ لاروهای بید سیب­زمینی را به ترتیب تا 3/13 و 3/23 درصد کاهش دهد (23). رفیعی دستجردی و همکاران نتیجه گرفتند که عصاره­های دانه­ی ریحان Ocimum basilicum L.، ریزوم اگیرترکی Acorus calamus L. و برگ Ageratum conyzoides L. در غلظت 2 درصد روی لاروهای سن آخر بید سیب­زمینی پس از 24 ساعت به ترتیب موجب 07/44، 54/41 و 74/40 درصد مرگ‌ومیر می­گردند (25). رفیعی دستجردی و همکاران عصاره­ی 5 درصد متانولی گیاهان شاه­تره، شیرین‌بیان، اسطوخودوس و مرزنجوش را مورد آزمایش قرار­داده و نشان دادند که عصاره­ی اسطوخودوس با 3/19 درصد کمترین درصد نفوذ لارو به غده را داشته­است. در صورتی که نتایج تحقیق حاضر مؤید آن است که عصاره­ی 5 درصد آبی گیاه چوبک با 12/28 درصد کمترین نفوذ را به خود اختصاص داده است. تفاوت مشاهده شده ناشی از تفاوت در نوع عصاره­ی مورد آزمایش بوده است.

آزمایشات صورت گرفته در مورد بازدارندگی تخم­ریزی نشانگر این است که عصاره­ی اکالیپتوس در کمترین غلظت، بیشترین تأثیر بازدارندگی تخم­ریزی را داشته و در این تیمار هیچگونه تخم­ریزی بر روی غده­ها مشاهده نگردید و کمترین تأثیر بازدارندگی تخم­ریزی در عصاره­ی چوبک مشاهده شد. همچنین در بیشترین غلظت مورد استفاده، بین تیمارها تفاوت معنی­داری وجود نداشته و در همه­ی عصاره­ها تخم­ریزی مشاهده نشد (32).  تأثیر عصاره­ی حاصل از پوست لیمو عمانی Citrus aurantifolia Christm. (از تیره­ی مرکبات) را در غلظت­های مختلف روی بید سیب­زمینی آزمایش کردند. این عصاره در غلظت 10 درصد حدود 60 درصد مانع فعالیت تخم­ریزی بید سیب­زمینی شد (17). کاشیاپ و همکاران نشان دادند که پوشاندن غده­ها با یک لایه­ی 5/2 سانتی­متری از برگ­های خشک شده گیاه اکالیپتوس Eucalyptus globulus Labill. سبب شد که تنها 9 درصد غده­ها به بید سیب­زمینی آلوده شوند. درتحقیق حاضر تیمار کردن غده­های سیب­زمینی با عصاره­ی 1 درصد اکالیپتوس به‌طور کامل از آلودگی غده‌ها جلوگیری نموده است که نشانگر تأثیر بهتر عصاره­ی اکالیپتوس نسبت به برگ­های خشک شده­ی آن است (14). ال سیناری و همکاران تأثیر بازدارندگی تخم­ریزی پودر برگ­های خشک نوعی اکالیپتوس (Eucalyptus sp.) را در شرایط انباری بررسی کرده و نشان دادند که پوشاندن غده­ها با یک لایه­ی 2 سانتی­متری از آن توانست تا 120 روز از آلودگی غده­ها به وسیله­ی بید سیب­زمینی جلوگیری کند که با تحقیق حاضر مطابقت دارد (7). گوئرا و همکاران فعالیت حشره­کشی عصاره­ی حاصل از Colocasia، چریش و مخلوط این دو گیاه را روی بید سیب­زمینی بررسی کرده و نشان دادند که عصاره­ی چریش در غلظت 4 درصد و عصاره­ی مخلوط آن­ها در غلظت­های 2 و 4 درصد توانستند تا 100 درصد از تخم­ریزی حشرات کامل جلوگیری کنند. درتحقیق حاضر، عصاره­ی اکالیپتوس و گلپر در غلظت 5/2 درصد توانست به‌طور کامل باعث ممانعت از تخم­ریزی حشرات کامل شود (10). ما و ژیائو تأثیر سه گونه گیاه از جنس Minthostachysرا روی بید سیب­زمینی در شرایط انباری بررسی کردند. دراین تحقیق غده­های سیب­زمینی موجود در جعبه­های چوبی با یک لایه­ی 5/2 سانتی­متری از ساقه، برگ و گل­های خشک شده­ی این سه گونه گیاه پوشانده شده و در شاهد نیز از کاه و کلش ذرت جهت پوشاندن سطح غده­ها استفاده شد. با رهاسازی 150 حشره­ی کامل در سطح انبار و پس از گذشت یک ماه نتایج نشان داد که درصد خسارت به غده­ها در تیمارها به‌طور معنی­داری کمتر از شاهد بوده است (18). رفیعی دستجردی و همکاران نشان دادند که متابولیت ثانویه­ی Eucalyptol  در غلظت­های 3 تا 12 میلی­گرم در لیتر باعث کاهش تخم­ریزی بید سیب­زمینی شده است که با نتایج تحقیق حاضر مطابقت دارد (25). رفیعی دستجردی و همکاران نشان دادند که عصاره­ی 5 درصد متانولی گیاهان شیرین‌بیان، اسطوخودوس و مرزنجوش در سه روز اول تخم­ریزی به‌طور کامل از تخم­ریزی حشرات کامل بید سیب­زمینی ممانعت نموده است. تحقیق حاضر مؤید آن است که عصاره­ی 1 درصد آبی گیاه اکالیپتوس در سه روز اول تخم­ریزی 100 درصد از تخم­ریزی حشرات بالغ جلوگیری کرده است که نشان از تأثیر بهتر این عصاره نسبت به سه گیاه فوق­الذکر می­باشد.

در تحقیق حاضر نتایج نشان داد که در بین عصاره­های مورد آزمایش ازلحاظ اثر تماسی، عصاره­های گیاهان اکالیپتوس و گلپر سمیت بیشتری نسبت به دو عصاره­ی دیگر روی تخم­های یک­روزه­ی بید سیب­زمینی داشت. در بررسی اثر تماسی عصاره­ها روی درصد نفوذ لارو سن اول به داخل غده، هر چهار عصاره توانستند میزان نفوذ لارو را به‌خوبی کاهش دهند. همچنین نتایج نشان داد بیشترین تأثیر بازدارندگی تخم­ریزی مربوط به اثر تماسی عصاره­ی اکالیپتوس بوده است که توانست به‌طور کامل از تخم­ریزی حشرات کامل جلوگیری نماید. باتوجه به نتایج بدست آمده می­توان نتیجه گرفت که از میان چهار عصاره­ی مورد بررسی در این تحقیق عصاره­های اکالیپتوس و گلپر به دلیل اثرات کنترل­کنندگی مناسبی که بر روی بید سیب­زمینی دارند، می­توان از آن­ها در کنترل تلفیقی بید سیب­زمینی استفاده نمود. 

1- تقی­زاده، ر.، و محمدخانی، ن.، 1397. اثر عصاره اتانولی گیاهان دارویی شاتره، (Fumaria parviflora)، فرفیون،(Euphorbia helioscopia)  و بومادران، (Achillea wilhelmsii) روی شاخص­هایتغذیه­ای حشرات کامل شپشه آرد، (Tribolium castaneum). ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ­ﻫﺎی ﺟﺎﻧﻮری (مجله زیست­شناسی ایران)، ﺟﻠﺪ 31، ﺷﻤﺎره 1، ﺻﻔﺤﺎت 135-122.
2- نصر اصفهانی، م.، ﺟﻼﻟﻲ ﺳﻨﺪی، ج.، ﻣﺤﺮﻣﻲ­ﭘﻮر، س.، و زﻳﺒﺎﻳﻲ، آ.، 1393. ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﺎﻧﺲ آوﻳﺸﻦ و رز ﻣﺎری روی ﻛﺸﻨﺪﮔﻲ و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺷﺐ اﻟﻤﺎﺳﻲ ﭘﺮه­ الماسی، Plutella xylostella L.، ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ­ﻫﺎی ﺟﺎﻧﻮری (مجله زیست­شناسی ایران)، ﺟﻠﺪ 27، ﺷﻤﺎره 4، ﺻﻔﺤﺎت 567-553.
 
3- Beukema, H. P., Van der Zaag, D. E., 1990. Introduction to potato production. 2, Wisconsin: Pudoc, 208 p.
4- Cosge, B., Ipek, A., and Gurbuz, B., 2009. GC/MS analysis of herbage essential oil from lemon balms (Melissa officinalis L.) grown in Turkey. Journal of Applied Biological Sciences, 3, PP: 136-139.
5- Dogramaci, M., and Tingey, W. M., 2008. Comparison of insecticide resistance in a north American field population and laboratory colony of potato tuber moth (Lepidoptera: Gelechiidae). Journal of Pest Science 81, PP: 17- 22.
6- El-Sinary, N. H., 1995. Magnitude and applicability of gamma radiation and controlled atomospheres tominimize the hazards of potato tuber moth, P. operculella Zeller (Lepidoptera: Gelechiidae). Ph. D. thesis, Cario University, 187 p.
7- El-Sinary, N., and Rizk, H., 2002. Oviposition detterence and other biological influences of aqueous leaves extracts of neem, colocasia and their mixture alone or combined with gamma radiation to reduce the risk of the potato tuber moth Phthorimaea operculella (Zeller). Pakistan Journal of Biological Sciences, 5, PP: 911- 914.
8- Fawzi, M., 2011. Bioactivities and biochemical effects of marjoram essential oil used against potato tuber moth, Phthorimaea operculella Zeller (Lepidoptera: Gelechiidae). Life Science Journal, 8, PP: 288- 297.
9- Gökçe, A., Isaacs, R., and Whalon, M. E., 2011. Ovicidal, larvicidal and anti- ovipositional activities of Bifora radians and other plant extracts on the grape berry moth Paralobesia viteana (Clemens). Journal of Pest Science, 84, PP: 487- 493.
10- Guerra, P. C., Molina, I. Y., Yabar, E., and Gianoli, E., 2007. Oviposition deterrence of shoots and essential oils of Minthostachys spp. (Lamiaceae) against the potato tuber moth. Journal of Applied Entomology, 131, PP: 134-138.
11- Gurr, G. M., and Symington, C. A., 1998. Resistance to the potato tuber moth, Phthorimaea operculella Zeller (Lepidoptera: Gelechiidae) in potato (Solanum tuberosum L.) tubers. Journal of Economic Entomology, 37, PP: 49- 51.
12- Isman,M. B., 2006. Botanical insecticides, deterrents and repellents in modern agriculture and an increasingly regulated word. Annual Review of Entomology, 51, PP: 45- 66.
13- Jorge, F., Ferreire, S., Simon, J. E., and Janick, J., 1994. Developmental studies of Artemisia annua: Flowering and artemisinin production under greenhouse and field condition. Journal of Planta Medica, 61, PP: 167- 170.
14- Kashyap, N. P., Bhagat, R. M., Sharma, D. C., and Suri, S. M., 1992. Efficiency of some useful plant leaves for the control of potato tuber moth, Phthorimaea operculella (Zell) in stores. Journal of the Entomological Research Society, 16, PP: 223- 227.
15- Kim, S. I., Roh, J. Y., Kim, D. H., Lee, H. S., and Ahn, Y. J., 2001. Insecticidal activities of aromatic plant extract and essential oils against Sitophilus oryzae and Callosobruchus chinensis. Journal of Stored Products Research, 39, PP: 293- 303.
16- Kroschel, J., and Lacey, L. A., 2008. Integrated Pest Management for the potato tuber moth, Phthorimaea operculella (Zeller) a potato pest of global importance. Weikersheim, Germany: Margraf Publishers, 147 p.
17- Lal, L., 1987. Studies on natural repellents against potato tuber moth, Phthorimaea operculella (Zeller) in country stores. Journal of Potato Research, 30, PP: 329-334.
18- Ma, Y. F., and Xiao, C., 2013. Push-pull effects of three plant secondary metabolites on oviposition of the potato tuber moth, Phthorimaea operculella. Journal of Insect Science, 13, PP: 128-133.
19- Moawad, S. S., 2000. Utilization of some natural materials for protection of the potato crop from insect infestation. Ph.D. thesis, Faculty of Science. Ain Shams University, 162 p.
20- Moawad, S. S., and Ebadah, I. A. M., 2007. Impacts of some natural plant oils on some biological aspects of potato tuber moth, Phthorimaea operculella (Zeller) (Lepidoptera: Gelechiidea). Journal of Agriculture and Biological Sciences, 3, PP: 119- 123.
21- Morton, J. F., 1981. Atlas of medicinal plants of Middle America: Bahamas to Yucatan. Springfield, IL: C.C. Thomas. PP 1420.
22- Naghizadeh, S., Hooshang, R., Golizadeh, A., Esmaielpour, B., and Mahdavi, V., 2013. The effects of essential oils of Artemisia absinthium L., Achillea millefolium L. and Artemisia dracunculus L. against potato tuber moth, Phthorimaea operculella Zeller (Lepidoptera: Gelechiidae). Jordan Journal of Agricultural Sciences, 12, PP: 1115- 1123.
23- Pandey, U. K., Srivastava, A. K., Chandel, B. S., and Lekha, C., 1982. Response of some plant origin insecticides against potato tuber moth, Gnorimoschema operculella Zeller (Lepidoptera: Gelechiidae) infesting solanaceous crops. Journal of Entomology and Zoology, 69, PP: 267- 270.
24- Prates, H. T., Santos, J. P., Waquil, J. M., Fabris, J. D., Oliveira, A. B., and Forster, J. E., 1998. Insecticidal activity of monoterpenes against Rhyzopertha dominica (F.) and T. castaneum (Herbst). Journal of Stored Product Research, 34, PP: 243- 249.
25- Rafiee- Dastjerdi, H., Khorrami, F., Razmjou, J., Esmaielpour, B., Golizadeh, A., Hassanpour, M., 2013. The efficacy of some medicinal plant extracts and essential oils against potato tuber moth, Phthorimaea operculella (Zeller) (Lepidoptera: Gelechiidae). Journal of Crop Protection, 2, PP: 93- 99.
26- Rama, H. N., 1989. Studies on the toxic effect of plant seed oils against the potato tuber moth, Phthorimaea operculella (Zeller) (Lepidoptera: Gelechiidae). Mysore Journal of Agriculture Science, 23, PP: 568- 569.
27- Ribeiro, M. A., Bernardo- Gil, M. G., and Esquivel, M. M., 2001. Melissa officinalis L.: Study of antioxidant activity in supercritical residues. Journal of Supercritical Fluids, 21, PP: 51- 60.
28- Sahaf, B. Z., Moharramipour, S., and Meshkatalsadat, M. H., 2007. Chemical constituents and fumigant toxicity of essential oil from Carum copticum against two stored product beetles. Insect Science 14, PP: 213- 218.
29- Sefidkon, F., Assareh, M. H., Abravesh, Z., and Barazandeh, M. M., 2007. Chemical composition of the essential oils of four cultivated Eucalyptus species in Iran as medicinal plants (E. microtheca, E. spatulata, E. largiflorense and E. trquata). Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 6, PP: 135- 140.
30- Sharaby, A. M., 1988. Effect of orange, Citrus sinensis (L.) peel oil on reproduction in Phthorimaea operculella (Zeller). Insect Science and its Application 9, PP: 201- 203.
31- Sharaby, A. M., Abdel-Rahman, H., and Moawad, S. S., 2009. Biological effects of some natural and chemical compounds on the potato tuber moth, Phthorimaea operculella Zeller (Lepidoptera: Gelechiidae). Saudi Journal of Biological Science, 16, PP: 1- 9.
32- Shelke, S. S., Jadhav, L. D., and Salunkhe, G. N., 1987. Ovicidal action of some vegetable oils and extracts in the storage pest of potato. Phthorimaea operculella Zell. Biovigyanam, 13, PP: 40- 41.
33- Talukder, F. A., and Howes, P. E., 1995. Evaluation of Aphanamixis polystachya as a sourse of repellents, antifeedants, toxicants and protectants in storage against Tribolium castaneum. Journal of Stored Products Research, 31, PP: 55- 61.
34- White, N. D. G., and Jayas, D. S., 1993. Effectiveness of carbon dioxide in compressed gas or solid formulation for the control of insects and mites in stored wheat and barely. Phytoprotection, 74, PP: 101- 111.
دوره 33، شماره 1
اردیبهشت 1399
صفحه 215-226
  • تاریخ دریافت: 27 تیر 1397
  • تاریخ بازنگری: 21 مهر 1397
  • تاریخ پذیرش: 15 آبان 1397