نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه یاسوج، گروه زیست شناسی
2 عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج، گروه زیست شناسی
3 هیئت علمی/اصلاح نباتات مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان
چکیده
جنس آویشن بر اساس فلور ایرانیکا در ایران دارای 14 گونه است ولی در حال حاضر 18 گونه از این جنس در ایران معرفی شده است. شناسایی و تفکیک گونههای این جنس به علت شباهت ظاهری آنها از لحاظ صفات مورفولوژیک کار دشواری است. هدف از این تحقیق گروهبندی ژنوتیپ ها از لحاظ صفات مورفولوژیک و تشخیص گونههای این جنس بر اساس صفات تشخیصی است. بدین منظور 33 صفت مورفولوژیک مربوط به اجزای رویشی و زایشی روی 88 نمونه متعلق به 14 گونه مطالعه شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس بین گروه ها نشان داد که صفات در سطح احتمال 1% تفاوت معنیداری را در بین گروهها دارا بودند سپس مقایسه میانگین بین گروهها نشان داد که ویژگیهای ریخت شناسی تا حد قابل قبولی برای تمایز میان این گونهها مفید است به طوریکه گونه Thymus persicus از لحاظ صفت عرض برگ از سایر گونهها جدا شد. همچنین گونه T. trautvetteri از لحاظ صفت سطح مقطع ساقه از سایر گونهها جدا شد. گونه T. kotchyanus از لحاظ صفت طول دمگل و گونه T. migricus از لحاظ صفت طول کاسه از سایر گونهها قابل تفکیک بودند.مقایسه میانگین صفت تراکم کرک دو گونه T. persicusو T. trautvetteri را نیز از سایر گونهها جدا کرد. کلید شناسایی هم برای گونه ها ارائه شد.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Morfometric Studies on the 14 species of Thymus L.(Lamiaceae) in Iran
نویسندگان [English]
چکیده [English]
According to the “Flora Iranica”, the Thymus genus has 14 species in Iran but only 18 species are reported in Iran. Due to the high similarities and wide variation of the morphological characters, identification of these species is very difficult. In this study the Thymus genus were grouping according to the morphological characteristics and theire species were grouping according to the diagnostic characters.We chose 33 morphological ( vegetative and generative) characters for 88 samples of 14 species. Analysis of variance between groups showed that the characteristics had significant differences (about 1%). The groups comparison showed that the morphological characteristics of this species, are efficient for distinguish them. So the Thymus persicus species were separated of other species according to the wide leaves character, also the T. trautvetteri trait were separated according to the stem cross-section from the other species. Specie of T. kotchyanus the length of peduncle and T. migricus the length of calyx were distinct from other species. Comparison of mean density of the trichome between, T. trautvetteri and T. persicus also be separated them from other species.
کلیدواژهها [English]
مطالعه مورفومتریکی 14 گونه از جنس آویشن Thymus L. (Lamiaceae) در ایران
عزیزاله جعفری کوخدان1، حسین زینلی2، زهرا طالبیان1* و معصومه یوسفی نژاد1
1 یاسوج، دانشگاه یاسوج، گروه زیست شناسی
2 اصفهان، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان، گروه اصلاح نباتات
تاریخ دریافت: 14/4/92 تاریخ پذیرش: 15/3/93
چکیده
جنس آویشن بر اساس فلور ایرانیکا در ایران دارای 14 گونه است ولی در حال حاضر 18 گونه از این جنس در ایران معرفی شده است. شناسایی و تفکیک گونههای این جنس به علت شباهت ظاهری آنها از لحاظ صفات مورفولوژیک کار دشواری است. هدف از این تحقیق گروهبندی ژنوتیپ ها از لحاظ صفات مورفولوژیک و تشخیص گونههای این جنس بر اساس صفات تشخیصی است. بدین منظور 33 صفت مورفولوژیک مربوط به اجزای رویشی و زایشی روی 88 نمونه متعلق به 14 گونه مطالعه شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که صفات در سطح احتمال 1% تفاوت معنیداری را در بین گروهها دارا بودند سپس مقایسه میانگین بین گروهها نشان داد که ویژگیهای ریخت شناسی تا حد قابل قبولی برای تمایز میان این گونهها مفید است به طوریکه گونه Thymus persicus از لحاظ صفت عرض برگ از سایر گونهها جدا شد. همچنین گونه T. trautvetteri از لحاظ صفت سطح مقطع ساقه از سایر گونهها جدا شد. گونه T. kotchyanus از لحاظ صفت طول دمگل و گونه
T. migricus از لحاظ صفت طول کاسه از سایر گونهها قابل تفکیک بودند.مقایسه میانگین صفت تراکم کرک دو گونه
T. persicusو T. trautvetteri را نیز از سایر گونهها جدا کرد.
واژه های کلیدی: آویشن، تجزیه خوشه ای، مورفولوژیک.
* نویسنده مسئول، تلفن: 09132004698 ، پست الکترونیکی: zahra.talebian@yahoo.com
مقدمه
جنس آویشن Thymus L. یکی از جنسهای مهم خانواده نعناع (Lamiaceae) و متعلق به طایفه Mentheae و زیر خانواده Nepetoideae است (5). گیاهان این جنس به علت داشتن اسانسهای روغنی و کاربرد وسیع در صنایع غذایی و دارویی ارزش تجاری دارند. آویشنها گیاهانی چند ساله، بوتهای یا بالشتکی با فرم افراشته، خوابیده یا خیزان و کرکدار هستند. در مورد تعداد گونههای آویشن از نظر تاکسونومیک گزارشهای متفاوتی وجود دارد اما با در نظر گرفتن کمترین تنوع ریخت شناسی 215 گونه از این جنس به وسیله مورالز (7) و 350 گونه به وسیله بون (4) گزارش شده است. به نظر می رسد منطقه غرب مدیترانه مرکز اصلی و مبدا پیدایش گیاهان این جنس باشد (6). از میان گونههای آویشن 18 گونه در ایران شناسایی شده است (2) که از این تعداد قبلا 14 گونه و زیرگونه توسط رشینگر (9) در فلور ایرانیکا گزارش شده بود. شناسایی و تعیین موقعیت تاکسونومیک گونههای جنس آویشن به دلیل هیبریداسیون بین گونه ای در این جنس دشوار است. علاوه بر هیبریداسیون، تنوع ریخت شناسی موجود در گونهها نیز مساله شناسایی را دشوار می کند (1). تنوع صفات مورفولوژیک نظیر رنگ گل، میزان پوشش کرک، شکل و اندازه برگ و سایر صفات ریخت شناسی عامل مهمی در پیچیدگی تاکسونومی، شناسایی گونهها، تعیین حد و مرز و در نهایت رده بندی آنهاست. 14 گونه از این جنس در غرب و شمال غرب ایران پراکنش دارند. گونههای مورد مطالعه در این تحقیق عبارتند از
T. fedtschenkoi Ronniger T. transcaspicus ،
T. transcaucasicus Ronniger ، Boiss. & Hohen T. kotschyanus ، T. eriocalyx (Ronn.) Jalas ،
Willd T. caucasicus، T. migricus Klokov&Schost. ، T. trautvetteri Klokov ، T. pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak ، T. lancifolius Celak ،
T. daenensis Celak ، T. carmanicus Jalas ، T. fallax Fisch. & C.A. Mey و Jalas T. persicus ویژگیهای ریخت شناسی، بیشترین ویژگیهای مورد استفاده در طبقه بندی گیاهان به شمار میروند. همچنین این ویژگیها منبع اصلی شواهد تاکسونومیک از آغاز سیستماتیک گیاهی تاکنون بودهاند. صفات ریخت شناسی به آسانی مشاهده می شوند و در کلیدها و توصیفها کاربرد عملی دارند (3). بر این اساس هدف از این مطالعه تفکیک گونههای جنس Thymus و تجزیه و تحلیل صفات مورفولوژیک و مرزبندی میان گونه ها به روش مورفومتریک است.
مواد و روشها
در این مطالعه 88 فرد از نمونههای گیاهی موجود در هرباریوم دانشگاه تهران و اصفهان و هرباریوم مرکز تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی اصفهان و نیز گیاهانی که در فصل رویشی سال 90 و 91 جمع آوری شده بود بررسی شد. در این مطالعه سعی شده است برای اندازهگیری صفات تا حد امکان از نمونههای هرباریومی و از جمعیتهای مختلف استفاده گردید تا نتایج حاصل تنوع مورفولوژیک بیشتری را در دامنههای جغرافیایی وسیعتر در بر گیرد. در مجموع 33 صفت ریخت شناسی شامل 20 صفت کمی و 13 صفت کیفی در هر فرد اندازهگیری شد (جدول 1). برای تجزیه و تحلیل ها میانگین صفات کمی استفاده شد در حالیکه صفات کیفی به صورت حالات صفتی کد گذاری (رتبه بندی ) شدند. برای انتخاب صفات سعی شد بیشتر از صفاتی که در فلورهای موجود به عنوان صفات متمایز کننده معرفی شده بودند استفاده شود. در مرحله بعد پس از اطمینان از نرمال بودن داده ها، تمام دادههای حاصل از اندازهگیری صفات مورفولوژیک به منظور تعیین روابط بین گونه ها به کمک نرم افزار NTSYS نسخه 0/2 و تجزیه خوشه ای به روش UPGMA و معیار فاصله اقلیدسی گروه بندی شدند که تقریبا هر گروه متعلق به یک گونه بود. ژنوتیپ های موجود در هر گروه به عنوان تکرار و گروه ها به عنوان تیمار در نظر گرفته شده سپس گروه ها با استفاده از نرم افزار SAS داده ها در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل مورد تجزیه واریانس قرار گرفته و مقایسه میانگین بین گروه ها به روش آزمون چند دامنه ای دانکن انجام شد.
جدول 1- صفات کمی وکیفی ارزیابی شده در اندام های رویشی و زایشی نمونه های گیاهی آویشن.
حالت (مقیاس) صفات |
عنوان صفت |
شماره ترتیب |
بوته ای: 1 / بالشتکی: 2 |
شکل گیاه |
1 |
سبز: 1 / خاکستری: 2 |
رنگ گیاه |
2 |
میلی متر |
ارتفاع گیاه |
3 |
افراشته: 1 / خیزان: 2 / خوابیده: 3 |
فرم گیاه |
4 |
فاقد کرک: 0 / کم کرک تا نسبتا کرکدار: 1 / پرکرک و متراکم: 2 |
تراکم کرک ساقه |
5 |
چهارگوش: 1 / گرد تا کمی چهارگوش: 2 |
سطح مقطع ساقه |
6 |
میلی متر |
طول برگ |
7 |
میلی متر |
عرض برگ |
8 |
میلی متر |
نسبت طول به عرض برگ |
9 |
فاقد کرک: 0 / کم کرک تا نسبتا کرکدار: 1 / پرکرک و متراکم: 2 |
تراکم کرک برگ |
10 |
فاقد غده: 0 / کم غده تا نسبتا غده دار: 1 / پرغده ومتراکم: 2 |
تراکم غده برگ |
11 |
صاف: 0 / به بیرون یا داخل برگشته و مواج: 1 |
حاشیه برگ |
12 |
2جفت / 2 تا3 جفت / 3 جفت |
تعداد رگبرگ جانبی |
13 |
صاف: 0 / برجته: 1 |
صاف یا برجسته بودن رگبرگ جانبی |
14 |
فاقد دمبرگ: 0 / دارای دمبرگ: 1 |
دمبرگ |
15 |
کشیده و نوک تیز: 1/ تخم مرغی تا سه گوش با نوک کم و بیش تیز تا کند: 2/ بیضوی و سرنیزه ای: 3/ دایره ای بیضوی با نوک کند |
شکل برگ |
16 |
تنک: 0 / کپه ای: 1 |
نوع گل آذین |
17 |
میلی متر |
طول گل آذین |
18 |
میلی متر |
طول گل |
19 |
میلی متر |
طول دمگل |
20 |
غیر منشعب: 0 / منشعب: 1 |
منشعب یا غیر منشعب بودن گل آذین |
21 |
میلی متر |
طول کاسه |
22 |
تعداد |
تعداد رگه کاسه |
23 |
استوانه ای: 1/ استکانی: 2 |
شکل کاسه |
24 |
فاقد کرک: 0 / کم کرک تا نسبتا کرکدار: 1 / پرکرک و متراکم: 2 |
تراکم کرک کاسه |
25 |
میلی متر |
طول دندانه لبه بالایی کاسه |
26 |
میلی متر |
طول دندانه لبه پایینی کاسه |
27 |
عرض دندانه لبه بالایی پهنتر از لوله کاسه و در حاشیه ارغوانی: 1/ دندانه لبه بالایی مساوی یا کمی کوچکتر از دندانه لبه پایینی: 2/ دندانه لبه پایینی بلندتر: 3/ دندنه ها و کاسه با رگه های ارغوانی: 4 |
شکل دندانه ها |
28 |
فاقد کرک: 0 / کم کرک تا نسبتا کرکدار: 1 / پرکرک و متراکم: 2 |
تراکم کرک دندانه |
29 |
فاقد غده: 0 / کم غده تا نسبتا غده دار: 1 / پرغده ومتراکم: 2 |
تراکم غده کاسه |
30 |
میلی متر |
طول جام |
31 |
میلی متر |
رنگ گل |
32 |
میلی متر |
تراکم کرک جام |
33 |
نتایج
تجزیه خوشهای به روش UPGMA آرایههای مورد مطالعه را در 13 گروه گروهبندی کرد (شکل 1). خط برش موجود در نمودار با استفاده از نتایج حاصل از تجزیه واریانس کشیده شده است و سعی شده که بهترین گروهها از هم تفکیک شوند.
شکل 1- تجزیه خوشه ای به روش UPGMA برای گونههای جنس Thymus در ایران، گونه ها با علامت های اختصاری زیر نشان داده شده اند:
A: T. pubescens, B: T. kotschyanus, C: T. fallax, D: T. transcaspicus, E: T. transcaucasicus, F: T. fedtschenkoi, G: T. eriocalyx, H: T. caucasicus, I: T. lancifolius, J: T. daenensis, K: T. carmanicus, L: T. migricus, M: T. trautvetteri, N: T. Persicus
گروه اول شامل افراد گونه Thymus pubescens، گروه دوم افراد گونه T. kotschyanus، گروه سوم افراد گونه
T. fallax، گروه چهارم افراد گونههای
T. transcaucasicus و T. transcaspicus، گروه پنجم افراد گونه T. fedtschenkoi، گروه ششم افراد گونه
T. eriocalyx، گروه هفتم گونه T. caucasicus، گروه هشتم افراد گونه T. lancifolius، گروه نهم افراد گونه
T. daenensis، گروه 10 افراد گونه T. carmanicus، گروه 11 افراد گونه T. migricus، گروه 12 افراد گونه
T. trautvetteri و گروه 13 متعلق به گونه T. persicus می باشد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس بین گروهها نشان داد که همه صفات در سطح احتمال 1% تفاوت معنی داری را در بین گروهها دارا بودند (جدول 2). مقایسه میانگین بین گروهها صفات متمایز کننده گونهها را مشخص کرد. مقایسه میانگین صفت رنگ گیاه بین گونهها آنها را در دو گروه قرار داد که گونههای T. trautvetteri و T. persicus با رنگ خاکستری در یک گروه و سایر گونهها با رنگ سبز در گروه دیگر قرار گرفتند (جدول 3). مقایسه میانگین صفت ارتفاع گیاه بین گونهها نشان داد که دامنه تغییرات این صفت از 5/239 میلی متر در گونه T. daenensis تا 60 میلی متر در گونه T. persicus متغیر بود. مقایسه میانگین انجام گرفته در بین گونهها آنها را در چهار گروه قرار داد که گونه T. daenensis با بیشترین ارتفاع در گروه اول و گونه T. persicus با کمترین ارتفاع در گروه آخر قرار گرفت. مقایسه میانگین صفت سطح مقطع ساقه گونهها را در دو گروه قرار داد. گروه اول شامل گونه
T. trautvetteri با سطح مقطع ساقه گرد و گروه دوم سایر گونهها با سطح مقطع ساقه چهارگوش را شامل شد. این صفت دارای ارزش تاکسونومی بالایی بوده و سبب تفکیک گونه T. trautvetteri از سایر گونهها شد. مقایسه میانگین صفت طول برگ در بین گونهها نشان داد که دامنه تغییرات طول برگ در بین گونهها از 8/14 میلی متر در گونه T. daenensis تا 69/6 میلی متر در گونه
T. trautvetteri متغیر بود. مقایسه میانگین انجام شده در بین گونهها آن ها را در پنج گروه قرار داد که گونه
T. daenensis دارای بیشترین طول برگ و گونه
T. trautvetteri دارای کمترین طول برگ میباشد. مقایسه میانگین صفت عرض برگ در بین گونهها نشان داد که دامنه تغییرات عرض برگ در بین گونهها از 5/6 میلی متر در گونه T. caucasicus تا 6/0 میلی متر در گونه
T. persicus متغیر بود. مقایسه میانگین انجام شده در بین گونهها آنها را در سه گروه قرار داد که گونه
T. caucasicus دارای بیشترین عرض برگ در گروه اول و گونه T. persicus دارای کمترین عرض برگ در گروه آخر قرار گرفت. این صفت دارای ارزش تاکسونومیکی بالایی است زیرا گونه T. persicus را با 6/0 میلی متر از سایر گونهها با عرض بیشتر برگ جدا می کند. مقایسه میانگین صفت تراکم کرک ساقه و برگ سبب تفکیک گونههای
T. persicus و T. trautvetteri با برگ بسیار پرکرک از سایر گونهها با برگ کرکدار تا بدون کرک شد. مقایسه میانگین صفت شکل برگ گونهها را در چهار گروه قرار داد. گروه اول شامل گونه T. carmanicus با برگ بیضوی تا دایره ای با نوک کند تا کمی تیز، گروه دوم شامل گونه T. fallax با برگ بیضوی و سرنیزه ای، گروه سوم شامل گونههای T. fedtschenkoi ، T. transcaspicus ،
T. transcaucasicus، T. kotschyanus، T. eriocalyx ، T. caucasicus ، T. migricus ، T. trautvetteri با برگ های تخم مرغی بیضوی تا سه گوش با نوک کند تا کمی تیز وگروه چهارم شامل گونههای T. pubescens ،
T. lancifolius ، T. daenensis با برگهای کشیده و نوک تیز می باشند. مقایسه میانگین صفت طول گلآذین در بین گونهها نشان داد که دامنه تغییرات این صفت در بین گونهها از 65 میلی متر تا 20 میلی متر متغیر بود. بر اساس مقایسه میانگین انجام گرفته گونهها در شش گروه قرار گرفتند که بزرگترین طول گلآذین مربوط به گونه
T. caucasicus و کمترین طول گلآذین مربوط به گونه
T. persicus بود. مقایسه میانگین صفت طول گل در بین گونهها نشان داد که دامنه تغییرات این صفت در بین گونهها از 9 تا 93/4 میلی متر متغیر بود. بر اساس مقایسه میانگین انجام گرفته گونهها در چهار گروه قرار گرفتند که گونه T. persicus با بیشترین طول گل در گروه اول و گونه T. migricus با کمترین طول گل در گروه آخر قرار گرفت. مقایسه میانگین صفت طول دمگل در بین گونهها نشان داد که دامنه تغییرات این صفت در بین گونهها از 94/3 تا5/0 میلی متر متغیر بود و گونه T. kotschyanus با بیشترین طول دمگل در گروه اول و گونه T. persicus با کمترین طول دمگل در گروه آخر قرار گرفت. مقایسه میانگین صفت طول کاسه در بین گونهها نشان داد که دامنه تغییرات این صفت در بین گونهها از 2/5 میلی متر در گونه T. kotschyanus تا 65/3 میلی متر در گونه T. migricus متغیر بود. مقایسه میانگین انجام شده در بین گونهها آن ها را در سه گروه قرار داد. گونه T. kotschyanus با بیشترین طول کاسه در گروه اول و گونه T. migricus با کمترین طول کاسه در گروه آخر قرار گرفتند. مقایسه میانگین صفت شکل کاسه در بین گونهها آن ها را در دو گروه قرار داد که گروه اول شامل گونههای T. fedtschenkoi ،
T. transcaspicus، T. transcaucasicus، T. caucasicus ، T. lancifolius، T. daenensis، T. migricus، T. persicus با کاسه استکانی شکل و گروه دوم شامل سایر گونهها با کاسه استوانه ای (لوله ای) شکل مشخص می شوند. مقایسه میانگین صفت طول دندانه لبه بالایی کاسه در بین گونهها نشان داد که دامنه تغییرات این صفت در بین گونهها از83/1 میلی متر در گونه T. migricus تا 7/0 میلی متر در گونه T. daenensis متغیر بود. . مقایسه میانگین انجام شده در بین گونهها آن ها را در دو گروه قرار داد. گونه
T. migricus با بیشترین طول دندانه لبه بالایی کاسه در گروه اول و سایر گونهها با طول دندانه بین 06/1 تا 7/0 میلی متر در گروه دوم قرار گرفتند (T. daenensis کمترین طول). این صفت هم دارای ارزش تاکسونومیکی بالایی است زیرا سبب تفکیک گونه های T. migricus و
T. persicus از سایر گونهها می شود. مقایسه میانگین صفت طول جام در بین گونهها نشان داد که دامنه تغییرات این صفت در بین گونهها از 9 میلی متر در گونه
T. persicus تا 25/5 میلی متر در گونه T. lancifolius متغییر بود. بر اساس مقایسه میانگین انجام گرفته گونهها در سه گروه قرار گرفتند که گروه اول گونه T. persicus با بیشترین طول جام و گروه آخر گونه T. lancifolius با کمترین طول جام بود و سایر گونهها در رنج متوسط بین 7 تا 64/5 میلی متر هستند.
جدول 2- نتایج تجزیه واریانس بین گروه ها بر روی صفات مورد مطالعه در گونه های مختلف آویشن
میانگین مربعات درون گروه ها (خطا) |
میانگین مربعات گروه ها (تیمار) |
صفات |
03/0 |
64/1** |
شکل گیاه |
0 |
54/0** |
رنگ گیاه |
14/1851 |
24/33216** |
ارتفاع گیاه |
10/0 |
65/2** |
حالت ساقه |
09/0 |
24/2** |
تراکم کرک ساقه |
0 |
47/0** |
سطح مقطع ساقه |
93/5 |
74/79** |
طول برگ |
27/1 |
87/3** |
عرض برگ |
52/0 |
93/29** |
نسبت طول به عرض برگ |
16/0 |
78/1** |
کرک برگ تراکم |
10/0 |
65/0** |
تراکم غده برگ |
01/0 |
67/1** |
حاشیه برگ |
13/0 |
44/1** |
تعداد رگبرگ جانبی |
01/0 |
02/1** |
صاف یا برجسته بودن رگبرگ |
008/0 |
71/1** |
دارا یا فاقد دمبرگ |
0 |
26/4** |
شکل برگ |
0 |
54/0** |
نوع گل اذین |
06/48 |
83/949** |
طول گل آذین |
66/0 |
09/5** |
طول گل |
70/0 |
54/7** |
طول دمگل |
01/0 |
75/1** |
منشعب یا غیر منشعب |
30/0 |
22/2** |
طول کاسه |
24/0 |
43/4** |
تعداد رگه کاسه |
10/0 |
21/1** |
شکل کاسه |
12/0 |
31/2** |
کرک کاسه تراکم |
04/0 |
55/0** |
طول دندانه لبه بالایی |
18/0 |
14/2** |
طول دندانه لبه پایینی |
10/0 |
67/4** |
شکل دندانه |
12/0 |
05/2** |
کرک دندانه تراکم |
15/0 |
17/1** |
تراکم غده کاسه |
53/0 |
29/2** |
طول جام |
21/0 |
97/7** |
رنگ جام |
03/0 |
72/1** |
کرک جام |
** معنی دار در سطح احتمال 1 درصد
نتایج بدست آمده از مشاهدات ریخت شناسی با بررسی صفات کمی و کیفی ریختی نشان داد که برخی صفات ریخت شناسی به عنوان صفات افتراقی می توانند گونه های جنس Thymus را تا حد مناسبی از یکدیگر جدا کنند و باید در کلید شناسایی لحاظ شوند. از مهمترین این صفات می توان به عرض برگ، طول برگ، شکل برگ، رگبرگ های جانبی در برگ، تراکم کرک گیاه ، رنگ کاسه گل، طول کاسه و رنگ جام گل اشاره کرد. مثلا صفات مربوط به برگ است که تا حد زیادی ما را در شناخت گونه ها از یکدیگر یاری می دهند. از جمله می توان به عرض برگ که می توانست تا حد زیادی گونه
T. persicus را از سایر گونه ها جدا کند این صفت دارای ارزش تاکسونومیکی بالایی است زیرا گونه T. persicus را با عرض کمتر از یک میلی متر از سایر گونهها با عرض بیشتر جدا می کند. رشینگر هم در فلور ایرانیکا از این صفت استفاده کرده است (8). مقایسه میانگین صفت طول برگ گونه T.daenensis را با بیشترین طول برگ از سایر گونه ها جدا کرد همچنین صفت سطح مقطع ساقه گونه T.trautvetteri از سایر گونه ها متمایز ساخت. این صفت دارای ارزش تاکسونومی بالایی بوده و سبب تفکیک گونه T. trautvetteri از سایر گونهها شد. جمزاد هم از این صفت در تفکیک این گونه استفاده کرده است (2). گونه T. carmanicus بوسیله صفت شکل برگ با برگ بیضوی تا دایره ای با نوک کند از سایر گونه ها جدا شد. کلید شناسایی زیر بر اساس مطالعه انجام شده برای گونه های مورد بررسی این جنس در ایران ارائه گردید.
کلید شناسایی گونههای جنس Thymus
1- حاشیه برگ مشخصأ برون پیچ، برگ ها به عرض کمتر از 1 میلی متر........................ Jalas T. persicus
- حاشیه برگ نسبتا مسطح، برگ ها به عرض بیشتر از 1 میلی متر................................................................2
2- برگ ها خطی، سرنیزه ای باریک و یا تخم مرغی- سرنیزه ای یا سرنیزه ای- بیضوی......................................................................3
- برگ ها بیضوی- تخم مرغی، تخم مرغی- مثلثی تا تقریبا دایره ای..........................................................6
3- برگ ها خطی- سرنیزه ای، شاخه های گل دهنده کاملا بدون کرک...................... T. daenensis Celak
- برگ ها سرنیزه ای- بیضوی، شاخه گل دهنده پوشیده از کرک های گسترده.....................................................................4
4- برگ ها با غده های ترشحی قرمز بسیار تیره (مشکی) متراکم، دمبرگ ها به طول 4 میلی متر............T. fallax Fisch. & C.A. Mey................
- برگ ها با غده های ترشحی زرد تا نارنجی پراکنده، دمبرگ ها به طول تا 2 میلی متر (یا فاقد دمبرگ).....................................................................5
5- برگ ها به طول 10 تا 16 میلیمتر، کاسه معمولا سبز، لبه بالایی کاسه مشخصأ پهن تر از لوله کاسه...................................T. lancifolius Celak……
- برگ ها کوچکتر ار 10 میلی متر، کاسه معمولا رنگی (بندرت سبز)، لبه بالایی کاسه هم عرض لوله ..........T. pubescence Boiss. &Kotschy ex Celak
6- گیاه خاکستری رنگ، پوشیده از کرک های متراکم و بلند سفید رنگ، سطح مقطع ساقه گرد .............................................T. trautvetteri Klokov
- گیاه سبز رنگ، کرک ها پراکنده، سطح مقطع ساقه چهار گوش.......................................................................7
7- برگ ها با 5 تا 7 رگبرگ برجسته و مشخص....................................................................8
- برگ ها با 5 تا 7 رگبرگ نامشخص و صاف......................................................................10
8- کاسه به طول 3 تا 4 میلی متر، دندانه لبه بالایی بدون کرک های مژه ای.....................................................9
- کاسه بلندتر (به طول بیشتر از 5/4 میلی متر)، دندانه لبه بالایی مژه دار ...T. kotchyanus Boiss. &Hohen
9- برگ ها با بافت علفی، تخم مرغی بیضوی تا سرنیزه ای، غیر هم اندازه، جام بنفش تا صورتی.............................T. fedtchenkoi Ronniger
- برگ ها با بافت گوشتی، سه گوش تا تخم مرغی، تماما یک اندازه، جام سفید رنگ ..................................T. migricus Klokov&Schost
10- کاسه گل سبز رنگ.......................................................................11
- کاسه گل تمامأ یا در محل رگه ها بنفش تا ارغوانی...................................................................12
11- کاسه پوشیده از کرک های سفید متراکم، ساقه خیزان ..................................... T. eriocalyx (Ronn.) Jalas
- کاسه بسیار کم کرک، ساقه مشخصا افراشته..............................T. transcaspicus klokov
12- گل آذین به طول بیشتر از 60 میلی متر، ساقه با کرک های متراکم.............................................................13
- گل آذین به طول کمتر از 50 میلی متر، ساقه کم کرک ........................ T. transcaucasicus Ronnige
13- گیاه پرکرک، برگ ها تا نیمه دارای کرک های مژه ای، بیضوی- تخم مرغی با 5 رگبرگ در سطح زیرین برگ.........................................T. caucasicus Willd
گیاه کم کرک، برگ ها بدون کرک های مژهای، دایره ای تا دایره ای- بیضوی، با 7 رگبرگ در سطح زیرین برگ...................................................T. carmanicus Jalas